Çukurova Grubu Nerede Hata Yaptı

Çukurova Grubu’nun eski yöneticilerinden... Uzun süre çok üst düzeyde görev aldı, patron Mehmet Emin Karamehmet’e yakın çalıştı... Şimdi uzaktan bakıp, daha sağlıklı değerlendirme yaptığını söylüyor. Herkesin kafasındaki soruya, daha açık ve iş dünyası için dersler içeren yanıtlar veriyor. Bir anlamda değerlendirmeleriyle, Çukurova Grubu’nun hata yaptığı noktalara da dikkat çekiyor...

Çukurova Grubu, Pamukbank’a Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun el koymasıyla büyük bir sarsıntı geçirdi. Patron Mehmet Emin Karamehmet Yapı Kredi Bankası’nı kaybetmedi. Ancak, bankacılık yapma yetkisi elinden alındı. Karamehmet, dava açtı...Sancılı bir süreç başladı.

Gözler Turkcell’in başarılarıyla 2000 yılında ABD’li Forbes dergisinin “Dünyanın en zenginleri” listesinde 8 milyarlık servetiyle 29’uncu olan Mehmet Emin Karamehmet’e çevrildi. Soru işaretleri uçuşmaya başladı? Türkiye’nin en büyük gruplarından birine neler oluyordu? Kim, nerede hata yapmıştı?...

Aslında, Çukurova Holding’in yönetim kurulunda Mehmet Emin Karamehmet’in ağabeyi Samsa Karamehmet ve kız kardeşi Neslihan Yılmaz’da bulunuyor. Ancak, hepimizin aklına Çukurova denilince patron olarak Mehmet Emin Karamehmet geliyor. Onu arkadaşları ve öğretmenleri “sessiz” ve “çekingen” olarak tanımlıyorlar. Gerçekten basına çıkmayı pek sevmeyen, birkaç yıl önce medya patronluğuna adım atmasına rağmen gazete sayfalarında hiç görünmeyen bir patron o...
Toplantılarda, kalabalık gruplarda da ona rastlamak ve konuşturmak kolay değil. New York’ta Turkcell’in halka açılışı sırasında topluluk önünde konuşma yapması da çok kişiyi şaşırtmıştı.

Bankacılıktan sigortacılığa, imalat sanayinden inşaata; medyadan,  telekomünikasyona, çok sayıda faaliyet gösteren grubun 100’den fazla şirketi var...

Peki bu sessiz patron nerede hata yaptı? Bugüne dek çok şey yazıldı söylendi. Bu sorunun yanıtını, yıllarını Çukurova Grubu’na veren eski bir yöneticiden aldık...

Nerede hata yapıldı?

Çukurova Holding’in stratejilerinde nerede hata yaptığını anlamak için önce onları sarsıntıya uğradığı ekonomik konjonktürü bir kez daha özetleyelim. Türkiye’de bankacılık sisteminin iflası ile birlikte devlete yüksek faiz ile borç vererek para kazanma dönemi kapandı. Bankacılıktaki bu bozuk düzen, ekonominin diğer alanlarına da yansıdı. Tam bu dönemde ABD ekonomisi yavaşladı, 11 Eylül ile birlikte dünyadaki ekonomik kriz derinleşti. Satın almalar, birleşmeler, şirket iflasları başladı.

Konuştuğumuz kaynaklar, “Mehmet Emin Karamehmet bu dönemin gerektirdiği sert tedbirleri alamadı” görüşünde birleşiyorlar. Eski bir Çukurova yöneticisi şöyle diyor: “Kriz varsa yatırım yapmayacaksınız, tasarruf yapacaksınız. Gerekiyorsa, yatırımlarınızı satacaksınız. Tedbirlerinizi alacaksınız. Dünyada sıkışanlar ya birleşiyor ya da satıyor.”

Önerilen çözüm bu... Ancak, Türkiye’deki çoğu patron gibi Karamehmet, ona yakın yöneticilerinden birinin deyimiyle “duygusal” davrandı. Şirket satmaya, küçülmeye yanaşmadı.

“Odaklanma” stratejisi izlenmedi

Çukurova Grubu 10-12 sektörde, 100 kadar şirkete sahip. Gruba uzun zamandır bazı iş kollarından çekilmesi tavsiye ediliyordu. Çelik işi (Çukurova Çelik Endüstrisi AŞ) ve ticari araç üretimi (BMC) çıkılması gereken alanlar olarak gösteriliyordu. Akşam gazetesinin zarar ettiği söyleniyordu.

Durum böyleyken şirket belli alanlara odaklansaydı daha iyi mi olurdu? Bu soruya aldığımız cevap şu:

“Çukurova Holding’in bünyesinde çok sayıda şirket var. Belli bazı alanlara odaklansaydı daha iyi olurdu. Şu ana dek bazı şirketleri bünyesinden çıkarması, bazı alanlardan çekilmesi iyi olurdu. Ana işlere yönelmesi daha sağlıklı olurdu:”

Pamukbank nasıl kaybedildi?

Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu, Pamukbank’ın en önemli sorununun, Çukurova Grubu şirketlerine açılan ve geri dönmeyen krediler olduğunu açıkladı. Grup kredileri toplamının toplam kredi portföyünün yüzde 69’unu oluşturuyor.

BDDK’nın raporunda, grup şirketlerine verilen kredilerin vadesinde ödenmediği ve vadelerinin sürekli temdit edildiği belirtiliyor. Grup dışı kredilerin önemli bir bölümünü ise Fiskobirlik’e kullandırıldığı açıklandı.

Görünüşe bakılırsa zararda olan Pamukbank ile birleşmek halka açık bir banka olan Yapı Kredi Bankası’nın yatırımcıları açısından hiçte adil ve kârlı değildi. Çukurova Grubu’nun eski üst düzey yöneticisinin bu konudaki yorumu şöyle: “Mevcut durumdan çıkan sonuç bu yönde. Niye Yapı Kredi Bankası’nın ortakları böyle bir birleşmeyi istesin ki? Pamukbank’ın TMSF kapsamına alınmasında, IMF’nin de yaptırımları etkili olmuş olabilir.”

1989’dan bu yana uyarılan bankanın bunları dikkate almakta geciktiği de söylenenler arasında.

“Döneme ayak uydurulamadı”

Karamehmet, bu noktada feveran etti. Çukurova Grubu’nun olan Akşam gazetesinde, Pamukbank’ın sermaye yeterliliği ile ilgili sorununun Fiskobirlik’ten olan alacağından kaynaklandığı yönünde yorumlar ve yazılar çıkmaya başladı. “Pamukbank 11 yıl boyunca borcunu ödemeyerek sorumluluklarını yerine getirmeyen devletin kurbanı oldu” denildi.

BDDK ise bu suçlamaya şöyle cevap verdi: “Pamukbank’ın sermaye yeterliliği ile ilgili sorunun Fiskobirlik’ten olan kredi alacağından kaynaklandığı yorumlarının herhangi bir dayanağı yoktur” denildi.

Peki bütün bu olanlar ne anlama geliyor? Çukurovalı bir yöneticinin gözlüğünden bütün bu olan bitenlerin özeti şöyle: “Devlet ve bankalar bugüne dek birbirlerini destekleyerek geldiler. Şirketler devleti, devlet şirketleri destekledi. Şimdi ise sistem değişiyor. Uluslararası kurallar konuyor ve şu an ortaya çıkan çatlamalar meydana geliyor. Türkiye bir geçiş döneminde.

Bu geçiş döneminde sağlam olanlar ayakta kalacak. Sağlam olmayanlar birleşecek veya başka çözümler bulacak. İş dünyası uluslararası kurallara, rekabete uyacak. Devletin devamlı tahvil çıkartarak yaşaması, dış yardımla yaşaması da hoş değil. Şu anda devlet kendi yükünü özel sektörle paylaşıyor.”

Çukurovalı profesyoneller!

Yapılan uyarıların kulak ardı edilmesinin, sert önlemler alınamamasının tek sorumlusu elbette patron Mehmet Emin Karamehmet değil! Çukurovalı kurmayların yaptıkları stratejik hatalarında bugünlere gelinmesinde rolü var.

Çukurova Grubu’nun çok sayıda şirketi var. Profesyonel yönetici yetiştiren, inisiyatif kullanmalarına izin veren bir grup... Ancak, Türkiye’de profesyonel yöneticiler halka açık olmayan veya halka açıklık oranı düşük olan şirketlerde halen rahat karar alamıyor. Ailenin ve patronun bir sözü bazen tüm yolları tıkayabiliyor.

Karamehmet ailesi profesyonel yöneticilerin uyarılarını dikkate almadı mı? Sorusuna, eski üst düzey yöneticinin yanıtı çok anlamlı:

“Türkiye’de çok sayıda profesyonel yönetici patronun kararlarına karşı çıkmıyor. Ancak, bir patronun onlarca şirket hakkında doğru karar alabilmesi mümkün değil. Çukurova çok sayıda iyi profesyonel yönetici yetiştiren bir gruptur. Yöneticilerine inisiyatif verir. Orada patrona karşı kararlarını savunabilen isimler vardı.Yapı Kredi Bankası’nın genel müdürü Naci Sığın, şu an Koç Grubu’nda çalışmakta olan Burhan Karaçam ve Turkcell’in eski genel müdürü Cüneyt Türktan çoğu zaman kararlarında direnmiş ve üst yönetime karşı kendi kararlarını başarıyla savunabilen yöneticilerdi.”