Thomas Cook tramvası nasıl aşılacak?

Turizm, 52 alanı doğrudan veya dolaylı olarak beslemesi, yarattığı istihdam ve yıllık ortalama 30 milyar dolar döviz girdisiyle Türkiye ekonomisi için stratejik bir sektör. 46 milyon turistle dünyada İtalya’dan sonra en çok turist çeken 6’ncı ülke olmasına rağmen Türkiye, son iki yıldır 2012’deki rekor satış fiyatlarının hayli gerisinde kaldı. Üstüne İngiliz tur operatörü Thomas Cook’un eylül ayındaki iflası, özellikle Güney Ege ve Antalya bölgesindeki turizmciler için alacaklar anlamında kriz yarattı. Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) Başkanı MÜBERRA ERESIN, “Ülkemize olası olumsuz etkilerin önüne geçilmesi için Thomas Cook iflasının bir case study (örnek vaka) olarak incelenmesi gerekiyor” diyor. Eresin ile turizm ve otelcilik sektöründeki son tabloyu ve sıkıntıdan çıkış yollarını konuştuk:

Turizm ve otelcilik sektörü genel olarak 2018’i nasıl geçirdi? 

“2018 yılında Türkiye’ye bir önceki yıla göre yüzde 21,8 artışla 39 milyon 488 bin turist gelirken, turizm geliri yüzde 12,3 artarak 29,5 milyar dolar oldu. 2018’de ortalama otel dolulukları yüzde 9,6 artışla yüzde 66,2’ye; oda gelirleri yüzde 16,9 artışla 46,6 Euro’ya; oda fiyatı da yüzde 6,6 artışla 70,4 Euro’ya yükseldi. 2018 yılında Avrupa ortalaması oda fiyatında 114,4 Euro, oda gelirlerinde 80,6 Euro; dolulukta ise yüzde 72,4 olarak ölçüldü. Türkiye’de doluluk oranları belli seviyelere gelmiş olsa da ortalama satış fiyatlarımız henüz 2012-2013 yılı düzeyine maalesef ulaşamadı. 

Sektör adına 2019’un nasıl geçti? 

Türkiye’nin Ocak-Ağustos 2019 dönemi ortalama dolulukları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,2 artışla yüzde 67,3, oda fiyatı yüzde 11,5 artışla 79,6 Euro, oda başı gelirler yüzde 13,4 artışla 53,6 Euro oldu. İstanbul’un ortalama doluluk oranı yüzde 3,8 artışla yüzde 73,7’ye, oda bedeli yüzde 11 artışla 90,2 Euro’ya, oda başı elde edilen gelir yüzde 15,9 artışla 66,4 Euro’ya ulaştı. Oda fiyatlarında rekor düzeye Türkiye ortalamasında 115,6 Euro, İstanbul ortalamasında 152,9 Euro ile 2012 yılında ulaşılmıştı. İlk hedef 2012 yılında ulaşılan bu fiyat ortalamasına ulaşmak olmalı.

Turizm ve otelcilik sektörünü bugünlerde en çok zorlayan etkenler neler? 

Türkiye’de maalesef maliyetler, gelirlerden daha yüksek oranda artıyor. Bunun yanı sıra kaynak pazarlarımızın uzun süreden beri yeterince çeşitlenememesi, turizm sektöründe çalışacak nitelikli personel sıkıntısı, genel olarak iş gücünün lisan bilgisi konusunda oldukça zayıf bir seviyede olması ve piyasada istikrarın sık sık kesintiye uğraması başlıca sorunlarımız arasında yer alıyor. 

İngiliz tur operatörü Thomas Cook’un iflası sektörü nasıl etkiledi? 

Özellikle Güney Ege ve Antalya otelleri için olumsuz etkisi olacaktır. Türkiye’de en çok faal olduğu bölgeler Marmaris, İçmeler, Bodrum, Turunç, Fethiye, Didim, Kuşadası, Antalya ve Manavgat, Side ve Alanya... Türkiye’de sektöre bıraktığı borcun yaklaşık 150-160 milyon dolar olduğu ifade ediliyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın da belirttiği gibi İngiliz turistlerin tüm ödemeleri ATOL, yani İngiliz Kamu Otoritesi’nin güvencesinde. Yani paket turlarda uçak ve konaklama ücretleri ATOL tarafından koruma altında ve zaman içinde ödenecektir. Ancak otellerin Thomas Cook’un İngiltere dışındaki diğer bağlı şirketleri/markaları tarafından rezerve edilmiş müşterileri olması durumunda ve bu şirketlerin de iflas etmesi durumunda, bu iştirakler/markalar CAA/ATOL güvence sistemine dahil değildir. 

Thomas Cook hasarını sektör nasıl telafi edecek? 

Kültür ve Turizm Bakanlığı’mız tarafından olaydan etkilenen işletmelere kullandırılmak üzere bir kredi paketi hazırlanmasını olumlu buluyoruz. Bununla beraber hükümetimiz tarafından ülkemizde yaşanan afet ya da sektörel ekonomik zorunluluklar gibi durumlarda devreye sokulduğu gibi Thomas Cook’tan alacağı bulunan otellere kullandırılacak kredilerin bir kısmının hibe, kalan kısmının ise en az 3 yıl vadeli ve faizsiz olarak geri ödemesinin sağlanması önemli ve gerekli. Bu durumdan olumsuz etkilenen otellerin, alacaklarını tahsil etmek üzere farklı kanallardan çözüm yollarına başvurmalarını ve daha da mağdur olmalarını önlemek üzere Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından acil olarak bir koordinasyon merkezi oluşturulmalı. Alacaklar için Dışişleri Bakanlığı’mızın diplomatik temas başlatması yararlı olacak. 

Thomas Cook krizi sektöre neler öğretti? 

Thomas Cook’un iflasında görüldüğü üzere iflas eden tur operatörü veya seyahat acentesinin bakanlık nezdinde herhangi bir teminatı bulunmuyor. Yani şu anda otellerin kendi alacakları için Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde herhangi koruma sistemi yok. Dolayısıyla turizm mevzuatında acil olarak yapılacak düzenlemeyle İngiltere’de olduğu üzere ATOL benzeri bir güvence sisteminin ülkemizde de acil olarak oluşturulması önemli. Ülkemize olası olumsuz etkilerin önüne geçilmesi için Thomas Cook iflasının bir case study olarak incelenmesi, ülkemize gelecek turistler için ise acil olarak Easyjet, Ryanair, Jet2, Wizzair gibi düşük maliyetli taşımacıların ülkemize sefer yapması için gereki adımların atılması gerekiyor. Thomas Cook’un iflasıyla ortaya çıkacak “kapasite daralması” ve “arz fazlasının” özellikle Muğla, Aydın ve Antalya destinasyonlarımıza 2020 ve 2021 yıllarına olumsuz etkileri bekleniyor. 

Turim Bakanlığı’nca açıklanan “2023 turizm stratejisi”ni nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Bire bir uygulanması halinde çok olumlu sonuçları olacağına inanıyoruz. Özellikle Çin, Japonya, Hindistan gibi ülkelere uçak seferlerinin artacak olması, büyük potansiyeli olan bu pazarların gelişmesi noktasında çok önemli. Tanıtım ve hedef kitle çeşitlendirmesi, Türk turizminin sürdürülebilir ve gelir odaklı bir büyüme modeline taşınması, Türkiye’yi turizmde üst lige çıkaracak. 

Alternatif turizmin sektördeki potansiyel payı nedir? 

Şehir turizmi çok daha fazla öne çıkarılmalı. Özellikle fiyatların yükselmesini sağlayacak en önemli itici güç gelir düzeyi yüksek kongre ve cruise turistidir. İstanbul’u ve Türkiye’yi yeniden kongre ve cruise turizminin gözde şehirleri arasına sokacak adımların mutlaka ve mutlaka atılması gerekiyor. Ayrıca İstanbul başta olmak üzere şehirlerde kültürel etkinliklerin artması, daha çok spor ve sanatla anılması, eğlence imkanlarının artması, gastronomik gelişmeler nitelikli ve daha fazla gelir bırakan turisti çekecek. 

Uluslararası pazarlardan hangileri öne çıkıyor? 

Turist sayısı açısından Almanya, Rusya, İngiltere, İran gibi pazarlar en önemli turizm pazarlarımız olmaya devam ediyor. Özellikle geçtiğimiz 3-4 yılda kan kaybeden Avrupa pazarlarında çift haneli geri dönüşler olması memnuniyet verici. Avrupa pazarlarındaki bu yükseliş trendinin olumlu etkileri bilhassa İstanbul’da hissedilecek. Orta Doğu kökenli turist sayısında yükseliş sürüyor. Çin elbette ki hedef pazarlarımız arasındaki yerini koruyor.

Turizmde Türkiye’ye rakip ülkeler hangileri? 

Dünya Turizm Örgütü verilerine göre, uluslararası turist sayısı 2018 yılında 1,4 milyara ulaştı. 2030’da bu sayının 2 milyara yaklaşması bekleniyor. 2018’de en fazla turist çeken ülke 89 milyon ile Fransa oldu. İspanya 83 milyon turist çekerken, ABD 80 milyon turist ağırladı. Dördüncü sırada 63 milyon ile Çin yer alırken, onu 62 milyon ile İtalya izledi. Listenin altıncı sırasında ise 46 milyon turistle Türkiye yer aldı. Türkiye’yi sırasıyla 41 milyonla Meksika, 39 milyonla Almanya, 38 milyonla Tayland ve 36 milyonla İngiltere izledi.