Uçantay'ın hedefi oyuncaklı şeker sektöründe liderlik

Özlem Aydın Ayvacı - CAPİTAL

Uluslararası alanda ‘Candy toys’ olarak anılan oyuncaklı şeker sektörü, aslında oldukça kilit bir öneme sahip özel bir kategori. Tüm dünyada son 30 yılda iyice yaygınlaşan AVM kültürü nedeniyle oyuncakçılar çok dramatik bir şekilde cadde mağazacılığından çekildi. Birçok ülkede çocukların ve onları sevindirmek isteyen ebeveynlerinin makul fiyatlarla oyuncaklara erişim imkanı kalmadı. İşte bu ortamda global şekerleme devi Kervan Gıda 2010 yılında Uçantay Gıda’yı oyuncağın demokratikleşmesini sağlamak için kurdu. Uçantay Gıda Genel Müdürü Mustafa Başar, oyuncaklı şeker sektörünün doğduğu yerin Osmanlı Sarayı olduğunu söylüyor “Tüm dünyaya bilinen ilk adıyla “oyuncak şeker” olarak yayılan ve günümüzde oyuncaklı şeker ve candy toys olarak bilinen sektörde sadece ülkemizde değil küresel olarak lider olmak, Uçantay Gıda olarak boynumuzun borcu” diyor. 2023’ü 720 milyon TL ciroyla kapatan şirketin büyüme hedefi oldukça iddialı. Başar, “Yüzde 100 büyüyeceğiz ve 40 milyon liralık bir yatırımla fonksiyonel ve sağlıklı ürün gruplarını gündemimize aldık. Yeni makine ve üretim hatlarımız Avrupa’dan gümrük ve nakliye sürecini tamamlamak üzere. 2024 Mayıs itibarıyla FREEYU markamızla pazara giriş yapacağız. Yakın gelecekte pazarda ciddi bir paya ulaşacağımızı öngörüyoruz. Yüzde 100 doğal ve lezzetli barlar üreteceğiz” dedi. Uçantay Gıda Genel Müdürü Mustafa Başar, Capital’in sorularını şöyle yanıtladı:

Uçantay Gıda’yı tanıyabilir miyiz? Şekerleme devi Kervan Gıda’yla ilişkisi nedir?

Global ölçekteki şekerleme devlerinden Kervan Gıda’nın iştirak şirketlerinden biri olan Uçantay’ın öyküsü sadece 2 adetlik ürün çeşidiyle 2010 yılında üretime geçmesiyle başladı. İlk yılında sadece 500 bin TL ciro elde etmişti. Evet ticari yaşamına başladığı ilk yılında ürün sayısı ve satış cirosu açısından çok küçüktü ancak vizyonu ve sahip olduğu tarihsel bilinci açısından hep büyük bir şirketti. Faaliyet gösterdiğimiz sektör, oyuncaklı şeker sektörü. Tüm dünyada son 30 yılda iyice yaygınlaşan AVM kültürü nedeniyle, başka sektörlerdeki örneklere kıyasla çok daha dramatik bir şekilde, oyuncakçılar cadde mağazacılığından çekildi. Ülkemizde olduğu gibi birçok ülkede çocukların ve onları sevindirmek isteyen ebeveynlerinin makul fiyatlarla oyuncaklara erişim imkanı kalmadı. Yüksek kiralar ve genel mağazacılık giderleri nedeniyle AVM’lerdeki oyuncak mağazalarında en ucuz ürünlerin bile raf fiyatları yüksek seviyelerde. Bu nedenle gerek ürünlerinin makul raf fiyatlarıyla sunulması gerek marketler ve geleneksel bakkallar dahil birçok satış noktasında ulaşılabilir olmaları nedeniyle, oyuncaklı şeker sektörünün üstlendiği rol çok mühim. Oyuncaklı şeker sektörü, diğer ülkelerde faaliyet gösteren rakip şirketlere kıyasla, bizim için çok daha derin anlamlar ifade ediyor çünkü tüm dünyaya ve çocuklara bu sektörü kazandıran aslında bizim atalarımız.

Nasıl bir rolünüz var?

Osmanlı İmparatorluğu’nda 14.-15. yüzyıllardan beri muhtelif meyveler, şekerleme yapımında kullanılmış. Sarayda Helvahâne-i Hassa Ocağı adı verilen birim sadece şeker ve şekerleme üretimiyle ilgilenmekteydi. Sünnet ve evlilik gibi sebepler nedeniyle yapılan şenliklerde, halka yönelik çanak yağması ve şeker alayı adı verilen törenler yapılmış, bu şenliklerde şekerden yapılmış eşya, bitki, hayvan figürlerinin halka ve özellikle çocuklara ikram edilmesi bir geleneğe dönüşmüştü. Bu gibi tören ve şenliklerde yabancı askeri ataşeler ve elçiler de hazır bulunurdu. Zaten daha sonra İstanbul’da görülen ve tadılan sert şekerden imal edilmiş çeşitli figürler Almanya, Hollanda, Belçika ve Fransa’da üretilmiş, özellikle Alman ve Avusturyalı ustalar, 18. yüzyılda bu işi Amerika Birleşik Devletleri’nde popüler hale getirmişlerdi. Cam gibi berrak ve şeffaf bu şekerden yapılma çiçek, farklı hayvanlar, asker, palyaço, noel baba gibi çeşitli figürler en çok çocukların dikkatini çekmiştir ve bu nedenle zaman içerisinde bu ürün grubu “Clear toy candy” olarak anılmaya başlanmıştır. Osmanlı döneminde, yeniçerilere ulufe dağıtım törenlerinde askerlere ve devletin önemli kişilerine şeker ikram edilirdi. Dağıtılan bu şekerlerin, sert ve renkli yapısıyla devleti simgelediği düşünülürdü. Ulufe töreninde ikram edilen şekerleri yiyen askerler ve memurlar devlete olan bağlılıklarını ve itaatlerini kanıtlamış, söz vermiş sayılırdı. Malumunuz, yazılı olmayan, çeşitli ritüel veya hareketle yapılmış olan antlaşmalar aslında birer akittir. Bu nedenle, ilgili şeker akide şekeri olarak anılmış ve günümüze kadar gelmiştir. Sarayda yapılan en meşhur şekerlemenin, “boğaz rahatlatan” anlamına gelen râhat-i halkûm adı verilen şekerleme olduğunu biliyoruz. Yani nam-ı diğer lokum! İşte, tüm dünyaya bilinen ilk adıyla “oyuncak şeker” olarak yayılan ve günümüzde oyuncaklı şeker ve candy toys olarak bilinen sektörde sadece ülkemizde değil küresel olarak lider olmak, Uçantay Gıda A.Ş. olarak boynumuzun borcudur.

Uçantay Gıda bugün nasıl bir konuma ulaştı?

Sahip olduğumuz tarihsel bilinç ve vizyonumuz doğrultusunda Uçantay Gıda olarak ülkemizde pazar lideri konumundayız. Ürün geliştirmede en güncel tasarımları yapan değerli bir ekibimiz var, patentli ürünlerimiz var. En yüksek teknolojileri kullanan, sektörde Türkiye’nin en büyük kapasiteli fabrikasıyla ülkemizin en büyük oyuncaklı şekerleme üreticisi konumundayız.

2023 yılını ciroda nasıl kapattınız?

Geçtiğimiz yılı 720 milyon TL satış cirosuna ulaşarak tamamladık.

Karşımızda hem dünyada hem Türkiye’de 2023 sonu itibarıyla nasıl bir şirket var?

Dünya lisans devi Mattel ile çözüm ortağıyız. Barbie, Hot Wheels gibi dünya çapındaki marka lisans kullanım haklarına sahibiz. Üstelik sadece Türkiye’de değil, Almanya, Polonya, Romanya, Bulgaristan gibi çeşitli Avrupa pazarlarının da marka hakları bizde. Turquality programı kapsamına alınmaya layık görülen ilk ve tek sektör şirketiyiz. Vizyonumuz doğrultusunda ilerleme kaydetmek, çeşitli başarılara imza atmış olmak elbette gurur verici olabilir ancak bizi gerçekten mutlu eden şey yaptığımız iş. Yüzde 72’si değerli kadınlarımızdan oluşan 300 kişilik ekibimizle geleceğimiz olan çocukların en çok sevdikleri iki şeyi yani oyuncakla şekerlemeyi bir araya getiriyoruz, üstelik bunu pedagojik bir yaklaşımla yapıyoruz. Yani çocukların hem eğlenmeleri hem sağlıklı tüketmeleri hem de öğrenmeleri için çalışıyoruz. Onları mutlu ettikçe ekip olarak biz de mutlu oluyoruz. Hatta çalışanlarımızın ve iş yeri ortamımızın mutluluk seviyesi bağımsız bir kurum tarafından ölçüldü. Happy Place to Work araştırma sürecine tabi tutulduk, bu süreç ve çalışan anketleri neticesinde sektörümüzde 2024 yılı içinde “Türkiye’nin en mutlu işyerleri” listesindeki kategorisinde tescilli ilk ve tek şirketiz.

Nasıl bir ekosisteminiz var? Bu yapı altında Türkiye’de kaç şirket kaç fabrika faaliyet gösteriyor?

İstanbul’daki genel müdürlüğümüzde iş akış süreçlerimizin büyük bölümünü yönetiyoruz. Manisa Akhisar’daki tesisimizde üretimi gerçekleştiriyoruz. Bu fabrikamızda şu anda kullanmakta olduğumuz enerjinin dörtte birini güneş enerjisinden elde ediyoruz. Yaptığımız son yatırımlar da uygulamaya başlamak üzere. Çok yakında yüzde 100 GES kullanan, Yeşil Mutabakat’a bağlı, sürdürülebilir enerjisiyle faaliyetlerini yürüten bir şirket olacağız. Dünyanın en yüksek yumuşak şeker üretim kapasitesine sahip Kervan Gıda’nın marshmallow, sert şeker ve sakız fabrikalarına komşuyuz. İstanbul’da geleneksel kanala hizmet veren ayrı bir distribütör şirketimiz var. Ülke genelinde satış ve bayi dağıtım faaliyetlerini yürüten İstanbul merkezli bir şirketimiz de bulunuyor. 250 araçla 40.000 satış noktasına hizmet veriliyor. Ulusal zincirler ve discount marketlerle çalışıyoruz. Miniso, LCW, Rossman, Civil, E-bebek gibi gıda marketi olmayan çeşitli zincir mağazalara sahip şirketleri de özel satış kanalı olarak görüyor ve çalışıyoruz.

Üretim kapasiteniz hangi üründe ne kadar? Tüm bu yapıyla üretimin ne kadarını ihraç ediyorsunuz?

Pazarda sürpriz yumurta olarak bilinen çeşitteki ürünümüz COSBY FUN markalı ürün çeşitlerimiz şu anda üretimimizin yarısını oluşturuyor. Cosby Big Mix çeşitleri yaklaşık yüzde 40, Cosby Box yüzde 5, Cosby Big Egg de kalan yüzde 5’i. Üretimimizin yüzde 46,5 kadarını ihraç ediyoruz. Toplam ihracatımızın yüzde 50’sini Amerika, Almanya, İngiltere ve Polonya’ya yapıyoruz.

İhracat rakamlarınız ve bölgeleri hakkında bilgi alabilir miyiz?

2023’te 20 milyon dolar değerinde ihracat yaptık. Toplam ihracatın yüzde 40’ını ABD’ye, yüzde 20’şerlik paylarıyla Almanya ve Polonya’ya gerçekleştirdik. Kalan kısmı da ağırlık sıralamasıyla İngiltere, İtalya, İspanya ve diğer ülkelere gerçekleştirdik.

2024’e büyüme anlamında nasıl hedeflerle girdiniz?

Gerek iç piyasada gerek ihracat tarafında, dünya genelindeki ekonomik karamsarlığa inat son derece agresif bir büyüme hedefi belirledik: Tam yüzde 100! Yılın ilk çeyreğini tamamlarken hedefimizin üzerinde bir gerçekleşmeyle ilerliyoruz.

Düşen satın alma gücü, sizi ve satışlarınızı olumsuz etkiliyor mu? Nasıl bir tüketici profili ve trendleri ortama hakim?

Bazen stratejik düzeydeki makro ekonomik olumsuz gelişmeleri, mikro taktiklerle karşılamak gerek. Yani işinizin boyutu ne olursa olsun, bazen tek başına çalışan küçük bir esnaf gibi düşünmek, ticaretin her gün aynı seviyede olmayabileceği gerçeğini kabullenmek, her şeye rağmen pozitif düşünmek, hava sisli olduğu için zaten an itibarıyla görünmeyen çok uzak ufuklara bakmamak gerek. Daha yakına, görülebilir olana bakmak, kısa vadeli hedeflere ulaşmak, işinizin temel gerçeği olan sahaya, gerçek müşteri ve tüketicilere odaklanmak gerek. En azından genel olarak hızlı tüketim ürünleri sektörü ve özelde kendi sektörümüz için böyle yapılması gerektiğine inanıyorum. Düşen satın alma gücü karşısında daha fazla potansiyel müşteriye ulaşma mücadelesi veriyoruz. Hem iç piyasa için daha düşük maliyetli ve daha uygun satış fiyatına sahip ürünleri piyasaya sürüyoruz hem yüksek fiyatlı ve yüksek marjlı ürünlerimiz için ihracatımızı sürekli artırmaya gayret ediyoruz.

Yeni ürün geliştirmede oldukça etkinsiniz. Burada nasıl gelişmeler var?

Ürünlerimiz sezonsal çeşitli kreasyonlar içerir. İtalya, Japonya ve Güney Kore’de tasarım ekiplerimiz var. Yerli bir şirket olarak global ölçekte tasarım faaliyetleri yürütüyoruz. Birçok konuda olduğu gibi ürün geliştirme ve üretim öncesi tüm Ar-Ge süreçlerinde de yerel bir şirket olarak, çeşitli lokasyonların dinamiklerini de göz özünde tutarak, küresel çalışmalar yapıyoruz. Sektörümüzde global değil, “glocal” bir oyuncu olarak ilerliyoruz. Ürünlerimizin hazırlık aşamasında, danışman pedagoglarımızın gözetiminde, çocukların zihinsel gelişimlerini destekleyen, motor kaslarını geliştirici ürünler tasarlıyoruz.

Pazar lideri olduğunuz, ikinci, üçüncü olduğunuz hangi kategoriler var? Paylarınızla paylaşabilir misiniz? Ve hangi kategorilerde 2023’te ekstra pazar payı kazandınız?

COSBY Big Mix ürünümüz kendi segmentinde pazar lideri. Kinder Joy’un ardından COSBY FUN ürünümüz sürpriz yumurta kategorisinde 2’nci. Alanında dünya devlerinden olan Mattel ile iş birliğimiz 3 yıldır devam ediyor. Barbie ve Hot Wheels gibi sevilen marka lisanslarının ürün satışlarımız ve pazar payları üzerinde çok ciddi olumlu etkileri var. Büyüme hedeflerimize ulaşmamızın ardından yüzde 10 ekstra pazar payı kazandık. Bu ivmeyi artırarak devam etmeye kararlıyız. Rakiplerimiz karşısındaki en güçlü kaslarımızdan biri oyuncak çeşitlerimiz. Sadece figürden ibaret olmayan yani hem fonksiyonel hem koleksiyon toplamaya uygun tür ve ayrı çeşit sayısında üretim yapıyoruz.

Bu pazar payı kazanımını getiren başarının kaynağı nedir? Ne yaptınız da kazandınız?

Tarihsel bir bilince ve sorumluluk duygusuna sahip bir yönetim yapımız var. Gerçekten inançla takip ettiğimiz bir vizyonumuz ve yılmadan, yorulmadan, karamsarlığa kapılmadan üreterek, çalışarak yerine getirmek istediğimiz misyonumuz var. Bütün bu idealistliğimize ilave olarak son derece gerçekçiyiz. İş disiplinimiz var, nakit akışının can suyu olduğunun bilincindeyiz. En az vizyon ve sorumluklarımızda uyguladığımız kadar, taviz vermeyen bir bilanço disiplinimiz var. İşimize hem en derin duygularla sevgi besliyor hem çok saygı duyuyoruz.

2023’te kaç yeni ürün çıkardınız 2024 planınızda kaç yeni ürün var? Trendler ne söylüyor? Odağınızda bu anlamda neler var?

2023 yılında tam 25 yeni ürünü pazara sunduk. Bu yıl 32 adet yeni ürünü planladık. Çocuklarımız her yıl gelişiyor yani her gelen yeni jenerasyondan bahsediyorum. 10 yıl önceki 8 yaşındaki bir çocuğa kıyasla, günümüzdeki 8 yaşındaki çocuk arasında çok fark var. Her yıl en üst teknolojiye daha hakim olduklarını gözlemliyoruz. Sevdikleri çizgi filmler, eğlendikleri, güldükleri içerikler değişiyor, beğeni ve talepleri de değişiyor. Bu nedenle sürekli dinamik olmak, “yeni eğlencelere” odaklanmamız gerekiyor. Sevdikleri çeşitli yeni animasyon ve yeni oyunları sürekli takip ediyoruz; değişen koşullara göre yeni oyuncaklar tasarlıyoruz.

Yeni yatırım planlarınız var mı? Kapsamı nedir?  Yeni kategori planı var mı?

Sürdürülebilir enerji çeşitlerinden olan GES’e olan yatırımlarımız dışında, 40 milyon liralık bir yatırımla fonksiyonel ve sağlıklı ürün gruplarını gündemimize aldık. Yeni makine ve üretim hatlarımız Avrupa’dan gümrük ve nakliye sürecini tamamlamak üzere. 2024 Mayıs itibarıyla FREEYU markamızla pazara giriş yapacağız. Bu bizim için yeni bir gıda kategorisi. Ancak yakın gelecekte pazarda ciddi bir payı olacağını öngörüyoruz. Yüzde 100 doğal ve lezzetli barlar üreteceğiz.

Büyüme planınızda nasıl bir yol haritasından bahsedebilirsiniz? İnorganik büyüme de olabilir mi?

Sahip olduğumuz vizyon doğrultusunda ilerlememizin neticelerini almaya başladık. Mevcut strateji yol haritamızda büyük bir sapma veya değişiklik yapma ihtiyacı duyacağımızı öngörmüyoruz. Ancak daha önce Kervan Gıda’nın Polonya’da markaları, şirketleri ve fabrikalarıyla satın aldığı bir şirket oldu. Şimdi yeni bir yatırımla Mısır’da bir fabrikayı hayata geçirmek üzereyiz. Uçantay için Polonya’dakine benzer Avrupa’da bir fırsat çıkması durumunda elbette değerlendiririz. Ancak temel yol haritamızda inorganik büyüme benimsediğimiz bir strateji değil. Mevcut kapasitemizle bulunduğumuz pazarlarda daha fazla dikey büyüme imkanı zaten var.

Uçantay Gıda’yı Türkiye ve dünya pazarında birkaç yıl içinde nasıl göreceğiz nasıl planlar var? En büyük hayal nedir?

Yüzyıllar önce Osmanlı saray mutfağında emek vermiş, helvahanelerde şekerden oyuncaklar imal etmiş, şekerleme ustası atalarımıza borcumuz var. Bu borcu ödemek için İstanbul’u ve Türkiye’yi dünya genelinde tekrar sektörün merkezi haline getirmemiz gerekiyor. Avrupa ve Orta Doğu bölgesi ilk etap olmak üzere, sonrasında küresel olarak sektörün lideri olmak arzusundayız. Geleneksel Türk lezzetlerinden olan akide şekerini, lokumu oyuncakla buluşturmak istiyoruz. Anadolu’nun tüm dünyada üretim lideri olduğu kuru incir, kuru kayısı gibi organik ve doğal ürünlerini sektörümüze kazandırmak istiyoruz. Avrupalı veya Amerikalı bilinçli bir annenin, kendi ülke ve şehrindeki bir markette, yabancı bir firmanın oyuncaklı çikolata veya şeker ürünü yerine, Türk Lokumu, Doğal Akide şekeri, kuru kayısı veya kuru incir içeren, Türk markalı oyuncaklı ürünü tercih ettiğini ve çocuğunun da bunu onayladığı hatta arzu ettiğini gördüğüm gün, sanıyorum iş hayatımda en mutlu olduğum gün olacak.