İhracatçı İller Ligi

Türkiye’de en fazla ihracatı İstanbul gerçekleştiriyor. 2004 yılında İstanbul 35.9 milyar dolarlık ihracat yaptı. İhracatçı İller Ligi’nde ikinci sırayı otomotiv ve tekstil kenti Bursa alıyor. Toyota’nın ihracata yüklenmesi Sakarya’yı hızla üst sıralara yükseltiyor. Elazığ’da da son yıllarda kayda değer bir yükseliş var.

İhracat 1980 sonrasında Türkiye ekonomisindeki büyümenin motor güçlerinden biri haline gelmişti. Bu motorun devir hızı zaman zaman düştü ama her krizden sonra biraz daha güçlendi. Önce büyük şehirlerde başlayan ihracat atılımı daha sonra Anadolu’ya da yayıldı. Anadolu Kaplanları olarak nitelenen illerimiz, ihracata yönelik üretimleriyle bu unvana ulaştı.

İllerimizden ne kadar ihracat yapıldığıyla ilgili olarak elimizde iki kaynağa ait veriler var. Bunlardan birincisini Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) yayınladığı veriler oluşturuyor. Ancak bu veriler illerdeki gümrük kapılarından yapılan ihracatı gösterdiği için gerçeği tam olarak yansıtmıyor. Çünkü bu verilerde gümrük kapısı olmayan illerden hiç ihracat yapılmamış gibi görünüyor. Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ise ihracat yapan firmaların kurulu olduğu illeri baz alan veriler yayınlıyor. Bu veriler illerin ihracat potansiyelini daha iyi yansıtıyor.

Capital, DTM’nin söz konusu verilerinden yararlanarak bir “İhracatçı İller Ligi” oluşturdu. Sayfadaki tabloda 2004 yılı verilerine dayanılarak oluşturulan bu ligdeki sıralamayı görüyorsunuz. Tabloda illerin 2004 yılı ihracat verileri yanında 2003 yılındaki sıralamaları da veriliyor. Böylece 2004 yılında kimlerin üst sıralara çıktığı, kimlerin ise alt sıralara gerilediği ortaya çıkıyor.

İstanbul’un bileği bükülmez

İhracatçı İller Ligi’nin tepesinde, bu tür sıralamalarda hep burada gördüğümüz İstanbul yer alıyor. İstanbul’dan 2004 yılında yapılan ihracatın tutarı 35 milyar 864 milyon dolar. Bu tutar Türkiye’nin aynı yıl yaptığı ihracatın (63 milyar 87 milyon dolar) yüzde 56.8’ine denk geliyor. Yani İstanbul tek başına Türkiye’nin toplam ihracatının yarısından fazlasını gerçekleştiriyor.

İhracatçı İller Ligi’nde İstanbul ezeli ve de ebedi lider. Bu durum İstanbul’un Türkiye’nin ekonomik başkenti olmasından kaynaklanıyor. Şirketler, ihracata çalışacak olsalar bile, genelde Türkiye’nin en büyük pazarı olan bu ilde konuşlanmayı seçiyor. Nitekim 2004 yılında ihracat gerçekleştiren Türkiye’deki 39 bin 419 firmanın 21 bin 693’ünün İstanbul’da yerleşik olduğu görülüyor. İstanbul’daki ihracatçı firmaların sayısının Türkiye toplamına oranı yüzde 55’i buluyor.

İstanbul’un ihracatının en yakın rakibinin 6.6 kat üzerinde olması, daha uzun yıllar boyunca İhracatçı İller Ligi’nde zirveyi bırakmayacağını gösteriyor.

Otomotivin gücü

İhracatçı İller Ligi’nin ikinci sırasında Ankara ya da İzmir değil, Bursa yer alıyor. 1970’lerde gelişmeye başlayan otomotiv sanayiinin yerleşim yeri olarak Bursa’yı tercih etmesi ve Osmanlı’dan beri önemli bir tekstil merkezi olması bu ilimizi ihracatta iki büyük ilimizin üzerine taşıyor. 2004 yılında Bursa’dan yapılan ihracat 5 milyar 440 milyon dolar oldu. Bu ihracatı 2 bin 216 firma gerçekleştirdi. İhracatçı firma sayısı açısından Bursa, İzmir ve Ankara’nın gerisinde yer alıyor. Ancak Bursa’daki firmalar İzmir ve Ankara’daki rakiplerine göre daha fazla ihracat gerçekleştiriyor.

İhracatçı İller Ligi’nde üçüncü sırayı İzmir alıyor. İzmir’deki 3 bin 663 firmanın 2004 yılında gerçekleştirdiği ihracatın toplamı 4 milyar 111 milyon dolar. Dördüncü sırada ise Ankara var. Ankara’nın 2004 yılında yaptığı ihracat 2 milyar 247 milyon dolar. Bu ihracatı gerçekleştiren firma sayısı ise 2 bin 375.

Sakarya, Toyota ile yükseldi

İhracatçı İller Ligi’nde ilk dört sıra geçen yıl değişmiş değil. İstanbul, Bursa, İzmir ve Ankara 2003 yılında da aynı sıralardaydı. Ancak 2004 yılında beşinci sırada el değiştirme görülüyor. 2003 yılında dokuzuncu sırada yer alan Sakarya 2004 yılında beşinci sıraya yükselirken, 2003 yılında beşinci sırada bulunan Kocaeli’nin 2004 yılında bir sıra gerilediği dikkati çekiyor.

Sakarya’nın ihracatının son üç yılda müthiş bir yükseliş grafiği çizdiği görülüyor. 2001 yılında Sakarya’nın ihracatı sadece 129 milyon dolardan ibaretti ve İhracatçı İller Ligi’nde 19’uncu sırada yer alıyordu. 2002 yılında ihracat tutarı 418 milyon dolara ve sıralamadaki yeri 10’unculuğa yükseldi. 2003 yılında 826 milyon dolarlık ihracatla dokuzuncu sırada yer aldı. 2004 yılında ise 2 milyar 76 milyon dolarlık ihracatla beşinci sıraya yükseldi.

Sakarya’nın bu yükselişinde bu ilde kurulu Toyota Otomotiv’in çok büyük katkısı var. Bu şirketin son yıllarda iyice ihracata yüklenmesi, kendisiyle birlikte bulunduğu ili de ihracat sıralamalarında yukarılara taşıdı. Bu ekin diğer sayfalarında göreceğiniz gibi, Toyota 2004 yılında Türkiye’nin en çok ihracat gerçekleştiren şirketi oldu. Toyota, 2003 yılında ihracatçı şirketler sıralamasında altıncıydı. İhracattaki atılımı 2004 yılında Toyota’yı İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” sıralamasında da 11’inci sıradan üçüncü sıraya taşımıştı.

Elazığ’ın hikayesi

İhracatçı İller Ligi’nde dikkat çekici bir yere sahip olan illerden biri de Elazığ. Bu il 2004 yılında 645 milyon dolarlık ihracat ile 11’inci sırada yer aldı. Elazığ, şirket başına ihracat değeri açısından ise ilk sırada yer alıyor.

Elazığ’ın İhracatcı İller Ligi’nde 2004 yılında bir sıra gerilediği görülüyor ama önceki iki yıla da bakıldığında karşımıza bir başarı öyküsü çıkıyor. Elazığ, 2001 yılında sadece 8 milyon dolarlık ihracat yapmış ve 52’nci sırada yer bulabilmişti. 2002 yılında 87 milyon dolarlık ihracat ile 25’inci sıraya yükseldi. 2003 yılında ise 543 milyon dolarlık ihracat yaparak 10’uncu sıraya kadar yükselmeyi başardı.

Elazığ, maden yatakları bakımından oldukça zengin bir ilimiz. Bakır, mermer ve krom önemli ihraç kalemleri arasında yer alıyor. İhracatta son üç yılda gösterdiği yükseliş de maden ihracatıyla bağlantılı gibi görünüyor.

Adana geriledi

İhracatçı İller Ligi’nde 2004 yılında yaşanan diğer dikkat çekici değişiklikler, ilk 10 içinde yer alan Adana’nın üç sıra gerilemesi, Samsun’un dokuz, Şırnak’ın ise 11 sıra yükselmesi. Adana 2003 yılında 924 milyon dolar olan ihracatını 2004 yılında 1 milyar 115 milyon dolara çıkardı ama rakiplerinin performansı daha iyi olduğu için altıncı sıradan dokuzuncu sıraya gerilemekten kurtulamadı. Samsun, 2003 yılında 54 milyon dolar olan ihracatını 2004 yılında 144 milyon dolara çıkardı ve 34’üncü sıradan 25’inci sıraya yükseldi. Şırnak da 2003 yılında 39 milyon dolar olan ihracatını 2004 yılında 105 milyon dolara çıkararak 38’inci sıradan 27’nci sıraya tırmandı.

İhracatçı İller Ligi’nde son iki sırada ise hiç ihracat yapmayan Muş ve Tunceli yer alıyor. Bu iki ilde 2003 yılında da ihracat yapan şirket olmamıştı. 2001 ve 2002 yıllarında ise Muş’tan ihracata yönelen birkaç şirket çıkmış ama onlar da kayda değer bir ihracat yapmamıştı.

İTHALATTA DA LİDER İSTANBUL

DTM’nin istatistiklerinde illerin sadece ihracat verileri değil ithalat verileri de yer alıyor. Bu veriler 2004 yılında 81 ildeki 36 bin 80 firmanın 97 milyar 370 milyon dolarlık ithalat yaptığını gösteriyor.

Tahmin edebileceğiniz gibi ithalatçı iller sıralamasında da ilk sırada İstanbul yer alıyor. İstanbul’un ithalatı 60 milyon 448 milyon dolar ve Türkiye toplamının yüzde 62’si kadar. İstanbul’daki ithalatçı firma sayısı ise 28 bin 473 ile Türkiye toplamının yüzde 78.9’una ulaşıyor.

İthalatçı iller sıralamasında ikinci sırayı 8 milyar 765 milyon dolar ile Kocaeli alıyor. Bu durum bu ilde kurulu Petrokimya tesislerinin hammadde ithalatıyla bağlantılı gibi görünüyor.

İthalatçı iller sıralamasında üçüncü sıra 7 milyar 351 milyon dolar ile Ankara’nın. Dördüncü sırada Bursa, beşinci sırada ise İzmir yer alıyor.