M-Ödeme Pazarı Hızlı Büyüyecek

Rakamlar her şeyi daha açık ortaya koyuyor. Araştırmalar, dünyadaki mobil ödeme pazarının 2003’deki 3,2 milyar dolar düzeyinden, 2005’de 11,7 milyar dolara, 2008’de ise 37,1 milyar dolara yükseleceğini gösteriyor. Türkiye’de ise rakamlar çok küçük. Ancak, tahminler, içinde bulunduğumuz yıldan itibaren hızlı bir büyümenin başlayacağı yönünde. Bu önemli pazardaki büyümeye ise “m-parking”, “m-ticketting” gibi uygulamalar öncülük edecek. Ardından ise belediye ve vergi daireleri gibi kamu kuruluşlarının atağı gelecek.

Geçtiğimiz ay içinde Almanya’nın Berlin şehrinde çok örnek bir proje hayata geçti. “Mobile phone parking” adlı sistem,  cep telefonunu kullanarak park aboneliği satın almayı ve ücretini ödemeyi hayata geçiriyor. Berlin Belediyesi tarafından 1 yıllık denemeden sonra hayata geçirilecek “Mobile-phone parking”  sistemini kullanmak da çok kolay. Sürücüler, internet üzerindeki www.handy-parken.de adresine sürücü belgelerinin numarası, banka hesap bilgileri ve mobil telefon numaralarını girip kayıt yaptırıyorlar. Ardından da bir onay belgesi alıp işlerini tamamlıyorlar. Artık Berlin’deki park alanlarında daha rahat bir hayat onları bekliyor…

Birkaç yıl öncesine kadar çok uzak görünen bu ve benzeri sistemleri yakında daha fazla göreceğiz. Gelişen mobil teknolojiler ve mobil ticaret uygulamaları, bu trendi hızlandıracak. Uluslar arası yönetim danışmanlığı şirketi Arthur D. Little’ın yaptığı büyük bir araştırma da bu konuyu destekler sonuçlar içeriyor. 32 ülkedeki telekom şirketleri, bankalar, kredi kartı şirketleri ve sektörün önde gelen şirketlerinin yöneticileriyle gerçekleştirilen araştırma, “Mobil payment” (M-payment, mobil ödeme) pazarının yönünü ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, 2003 yılında dünyadaki mobil ödemeler pazarının büyüklüğü 3, 2 milyar dolara ulaştı. Ancak, esas gelişme, bundan sonra yaşanacak. Çünkü, araştırma, 2008 yılında pazarın büyüklüğünün 37,1 milyar dolara ulaşacağını ortaya koyuyor. İlk aşamada özellikle bilet satışı gibi mikro ölçekli kullanımların pazarı büyüteceği belirtiliyor. Dünyada mobil ödeme sistemlerini en yaygın olarak kullanan ülkeler ise Kore, Singapur ve Norveç olarak sıralanıyor.

Mobil ticaret tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de hızla gelişiyor. Cep telefonu penetrasyonunun giderek yükselmesi, hatta Avrupa ve Asya’daki gibi olgunluk düzeyine yaklaşması nedeniyle, mobil operatörler de bu süreci destekliyor.

SBS Türkiye Proje Yöneticisi Begim Başlıgil, “Çok değil, 1-2 yıl içinde pazarın büyüklüğü 3-5 milyon dolara ulaşacak” tahminini yapıyor. Dahası, Türkiye’de cep telefonu kullanımı internet kullanımına göre çok daha yüksek olduğu için, m-ticaretin e-ticarete göre çok daha hızlı gelişeceği öngörülüyor. DİE rakamları, Türkiye’de internete bağlanan kişi sayısının 6.2 milyona, bilgisayar kullananların sayısının ise 7.9 milyona ulaştığını ortaya koyuyor. Oysa cep telefonu penetrasyonu henüz yüzde 48 düzeyinde. Yani neredeyse her 2 kişiden 1’i cep telefonu kullanıcısı.

Mobil operatörler öncü

Mobil ödemeler pazarında operatörlerden bankalara, kredi kartı üreticisi şirketlerden cep telefonu üreticilerine kadar geniş bir yelpazede çok sayıda oyuncu yer alıyor. Bunlar içerisinde mobil operatörler, m-ödeme uygulamalardan en çok fayda sağlayan, dolayısıyla bu uygulamaların gelişimi için en doğru konumlanan oyuncular olarak dikkat çekiyor.

Mobil operatörlerin pazardaki öncülüğü ise müşteri ilişkilerinin çok kuvvetli, faturalandırma altyapılarının güçlü olmasından kaynaklanıyor. Diğer yandan operatörlerin mobil ödeme pazarına verdiği desteğin, biraz da zorunluluktan kaynaklandığı görülüyor. Ses pazarı giderek olgunlaştığı için operatörler kâr marjlarını yükseltmek amacıyla artık mobil ödeme gibi farklı hizmetlere yöneliyorlar.

Şu anda dünyadaki mobil operatörler çok çeşitli m-ödeme uygulamaları sunuyorlar. En yaygın uygulama ise hazır kart kullanıcılarına sunulan kontör yükleme hizmeti. Otopark ücretini cep telefonu ile ödemeye olanak sağlayan “m-parking” ve cepten bilet satın alma imkanı sağlayan “m-ticketing” gibi daha sofistike uygulamaları da hayata geçiren operatörlerin sayısı da artıyor.

Asya pazarı hızlı büyüyor

Finansal kurumlar ve kredi kartı şirketleri, mobil-ödeme pazarı oyuncuları arasında öne çıkan bir başka grubu oluşturuyor. Finansal kuruluşlar, ağırlıklı olarak bankalar, mobil ödeme uygulamaları ile hem işlem maliyetlerinden tasarruf sağlıyorlar hem de yeni müşteri kazanıyorlar. Örneğin, dünyada çok fazla bankacılık işlemi yapmayan genç kuşağı, mobil ödeme servisleriyle kazanan bankalar var.

Diğer yandan platform ve terminal satıcıları ile cep telefonu üreticileri de mobil-ödeme pazarına yönelik ürünler çıkarıyor, bu alandaki faaliyetlerini artırıyorlar. Dünyanın önde gelen cep telefonu üreticisi Nokia, bu pazarda daha güçlü bir rol üstlenmek için, Visa ve Mastercard gibi kart üreticilerinin yanı sıra, bankalarla yeni bir m-cüzdan uygulaması üzerinde çalışıyor.

Dünyada m-ödeme uygulamalarının ilk yaygınlaştığı bölge ise Asya. Cep telefonlarıyla konuşmaktan daha fazlasını yapmak isteyen kullanıcıların yoğun olduğu Asya, bu konuda dünyanın en büyük pazarı konumunda. Asya’nın arkasından da Avrupa geliyor. Latin Amerika ve ABD ise mobil ödemeler konusunda henüz bakir pazarlar olarak görülüyor.

Örnek uygulamalara dikkat

Bazı ülkelerde mobil operatörler m-ödeme pazarının gelişiminde öncü olurken, bazılarında bankalar ve kredi kartı üreticileri etkili oluyor. Avusturya, Japonya, Avustralya, Sri Lanka, Çin, Norveç, Finlandiya, Venezüella ve Yeni Zelanda’da mobil ödemeler pazarı mobil operatörlerin öncülüğünde gelişiyor. Örneğin, Avusturya’da Mobilkom adlı mobil operatör, Avusturya Ulusal Tren İşletmeleri, Deutsche Bank ve Deutche Bahn ile işbirliği içerisinde “m-ticketing” (mobil biletleme) hizmetini sunuyor. 

Japonya merkezli NTT DoCoMo ise m-ödeme pazarında hem platform hem de uygulama sağlayıcı olarak hizmet veriyor. Mobil operatörün 2003 yılında sunumunu yaptığı DoCommerce ile cep telefonu kullanıcılarına, i-mode web sitesi üzerinden kredi kartıyla ve mobil uyumlu POS terminalleri aracılığıyla alışveriş imkanı sunuyor. Belçika ise mobil ödemeler pazarının banka temelli geliştiği ülkelere bir örnek olarak verilebilir. Singapur, bugün dünyada m-ödeme pazarının en gelişmiş olduğu ülke. Burada da pazar devletin desteğiyle gelişiyor.

Türkiye’de “deneme” aşamasında

Çeşitli araştırmalar,  e-ticaretin 2005 yılında 2 milyar dolar, 2008’de ise 5 milyar dolar olacağını gösteriyor. Türkiye ise şu anda düşük penetrasyonlu ülkeler arasında. Ancak, önümüzdeki dönemde internet bağlantı hızlarındaki artışa paralel olarak e- ticaretin ve m-ticaretin ivme kazanması bekleniyor.

Bugün Türkiye’de internet kullanıcılarının yalnızca yüzde 1’i elektronik ortamda alışveriş yapıyor. Mobil ödeme uygulamaları Türkiye’de henüz “deneme” aşamasında. Şu anda Turkcell ile Yapı Kredi  ve Avea ile İş Bankası, ortaklaşa yürüttükleri projelerle mobil ödeme olanakları sağlıyor. En çok kontör yükleme, bunun dışında henüz sınırlı sayıda şirketlerin ürün ve hizmetlerinin alışverişinde, hatta bazı vakıf ve derneklere yapılan yardımlarda bu uygulamalar kullanılıyor. Turkcell’in ayrıca sinema bileti rezervasyon ve ödemesi için hizmetleri var.

Türkiye’de düşük PC kullanıcısı sayısına karşın cep telefonu sahipliğinin yüksek olması nedeniyle, mobil ticaretin  elektronik ticaretten daha hızlı büyümesi bekleniyor. Uzmanlara göre, mobil-ödeme de önümüzdeki dönem, eğlence, bankacılık ve sigortacılık gibi alanlar başta olmak üzere farklı sektörlerde yaygınlaşacak ve günlük hayatın bir parçası haline gelecek.

Öne çıkan teknolojiler

Arthur D. Little’ın araştırması, m-ödeme pazarının büyümesine yönelik bazı temel unsurlara da dikkat çekiyor. Araştırmaya göre, gelişmekte olan ülke pazarlarının öncelikli ihtiyacı iyi bir finansal altyapıya sahip olmak. Bir başka unsur ise mobil penetrasyonun yüksek olması. İnternet pazarının gelişmiş olması da mobil ödemeler pazarının gelişiminde bir diğer önemli bir unsur olarak görülüyor.

Mobil ödeme pazarının temelini oluşturan bazı teknolojiler var. Söz konusu teknolojiler için gerekli altyapının sağlanması ve bunların kullanımının yaygınlaşması da büyük önem taşıyor. Mobil ödeme işlemlerinde kullanılan belli başlı bu teknolojiler SMS, IVR(interaktif sesli yanıt sistemleri) ve WAP. Ayrıca, son dönemde RFID teknolojisi de mobil ödeme işlemlerinde kullanılmaya başlanmış durumda. Özellikle büyük ölçekli mobil ödeme işlemlerinde RFID ile beraber Bluetooth da öne çıkan bir diğer teknoloji olarak dikkat çekiyor. Perakende sektöründe RFID teknolojisinin yaygınlaşması m-ödeme pazarının gelişimini destekleyecek.

Sırada yeni uygulamalar var

Arthur D. Little’ın yaptığı araştırmaya göre, 2003’te 3,2 milyar dolar olan global mobil ödemeler pazarı 2005’te 11,7 milyar dolara, 2008’de 37,1 milyar dolara ulaşacak. Bugüne kadar olduğu gibi, önümüzdeki dönem de pazarın gelişimi bölgelere göre farklılık göstermeye devam edecek. Yine bölgesel pazarlarda, pazarın gelişimini destekleyen belli başlı oyuncular dikkat çekecek. Mobil ödemeler pazarının gelişiminde bu oyuncular arasında en etkili mobil operatörler olmaya devam edecek.

Mobil operatörlerin yanı sıra, bankalar ve kredi kartı üreticilerinin aldıkları inisiyatifler de belirli bölgelerde pazarın gelişimini etkileyecek. Kısa ve orta vadede pazarda ağırlıklı olarak m-ticketing, m-parking gibi mikro ölçekli uygulamalar öne çıkacak. Bu yeni uygulamalar m-ödeme pazarının büyümesinde önemli rol oynayacak. Mobil ödemeler yakın gelecekte kredi kartlarının yerine geçmese de debit kart ya da kredi kartı kullanımının yanında alternatif bir kanal olarak yerini alacak.

Mobil ödemeler, ileri teknolojileri destekleyen cep telefonlarının yaygınlaşması, operatörlerin mobil alışveriş servisleri sunması ve mobil alışveriş sistemlerine dahil şirketlerin artmasına paralel olarak Türkiye’de de gelişecek.

BÜYÜME POYANSİYELİ ÇOK YÜKSEK

MOBİL TİCARET ARTIYOR Ovum’un araştırmasına göre, 2003 yılında mobil network üzerinden ticareti yapılan ürün ve hizmetlerin değeri 80 milyar dolara ulaştı. Bunlar arasından en çok uygulanan alan ise dijital içerik ve mobil iletişim hizmetlerinin alımları oldu. Düşük bedelli ödemeler, müşteri ve satıcının tercihine göre telefon faturası üzerinden veya ön ödemeli kartları borçlandırarak ödeme yapılabiliyor. Yüksek bedelli ödemelerde de kredi kartı kullanılıyor.

2005’TE 500 MİLYON KULLANICI Ovum’un analizine göre, 2005 yılında dünya genelinde 500 milyon m-ticaret kullanıcısı olacak. Mobil ticaret ekosistemi içindeki mobil operatörler, ekipman ve altyapı yüklenicileri, içerik ve perakendeciler, 2005 yılında 200 milyar dolar civarında bir gelir elde edecekler. ÖDEMELER DAHA DA KOLAYLAŞACAK Bugün SMS ile verilen ödeme talimatları, yeni teknolojilerin kullanımıyla gelecekte çok daha kolay olacak. Önümüzdeki yıllarda mobil internet, bankacılık, medya, eğlence, eğitim, turizm, telefon ve elektrik harcamaları, her türlü alışveriş ödemeleri Türkiye’de de mobil olarak yapılabilecek. Mobil ödemeyi şirketler kanallarına eklemeyi tercih edecekler çünkü mobil kanalda da müşteriye özel pazarlama yapabilme imkanları çok geniş.

YENİ UYGULAMALAR Cep telefonları üzerinden verilen hizmetlerin çeşidi çok hızlı gelişiyor. Mobil operatörler pazar payı, müşteri cüzdan payı ve kârlılıklarını artırmak için katma değerli hizmetler geliştirmeye yönelik yatırım yapıyorlar. M- ticaret ve ödemenin gelişmesinde en önemli iki etken, müşteriye güvenli alışveriş imkanı sağlamak ve uygulamanın kolaylığı. Hem mobil iletişim teknolojilerinde, hem de cihaz ve uygulamalarındaki gelişmelere baktığımızda bu iki beklentinin de yakında müşterilere sağlanacağını söyleyebiliriz. İnternet üzerinden alışveriş ve ödemelerde ve elektronik bankacılık işlemlerinde bu güven ve kolaylık sağlandığı için kullanımları son birkaç yıl içinde hızla arttı. Mobil ödemeler lokasyondan da bağımsız yapılabileceği için büyüme potansiyeli çok yüksek.

TÜRKİYE PAZARI 3 YILDA 5 MİLYON DOLARA ULAŞIR

KREDİ KARTINA RAKİP OLUR MU? M-ticaret ve m-ödeme gibi kavramların temel ilkesi internet ortamında yapılan her türlü işlemin mobil ortama da taşınması ve bir pazar yaratılması. Bu pazar yaratma çalışmaları yurtdışındaki mobil operatörlerin katma değerli servislere yönelmesiyle başladı. Türkiye’de de bu böyle. Örneğin Turkcell çok hızlı biçimde 20 milyonlu rakamlara ulaştı. Ancak, artık her sene daha yavaş ilerliyor. Bu bağlamda gelirlerini ciddi anlamda artıramıyor ve katma değerli hizmetlere yöneliyor.

Dünyada Orange, Vodafone gibi büyük firmalar bu konuda önderlik ediyorlar. Müşterilere telefonla konuşma dışında yeni ürünler satmak için çapraz satışlara yöneliyorlar. Örneğin, kredi kartı yerine cep telefonu kullanımını yaygınlaştırmak istiyorlar.

OPERATÖRLER YATIRIM YAPIYOR MU?Türkiye’de hali hazırda parça parça bir takım uygulamalar olsa da mobil ödeme konusunda çok ciddi bir uygulama yok. Dolayısıyla, henüz bir pazar büyüklüğünden söz etmek için çok erken. Ancak, mobil operatörlerin hepsi bu konuda ciddi çalışmalar yapıyorlar. Son 1,5-2 yıldır devam eden bu çalışmalar yakında sonuçlanacak. Mobil ödeme konusunda iş akışlarını çıkartmış, güvenlik düzeyine ilişkin çalışmalarını yapmış durumdalar. Hali hazırda belli firmalarla ilgili teknolojinin sunulmasına yönelik anlaşmalar yapıyorlar. Yakında belli mağazaları seçip pilot uygulamalara da başlayacaklar.

KULLANICIYA NASIL BENİMSETİLMELİ? Türkiye’de mobil ödeme pazarının gelişimine yönelik bazı sıkıntılar var. Türkiye’de kredi kartı penetrasyonu çok yüksek. Biz millet olarak kredi kartı kullanmayı çok seviyoruz. Bu konuda ciddi bir alışkanlık edindik. Burada operatörlerin kullanıcılara belirli faydalar sağlaması gerekiyor. Örneğin, bir mağazadan kredi arktı ile 100 YTL’ye aldığınız herhangi bir ürünü mobil ödeme ile 80’e alabilmelisiniz ki, mobil ödeme yapmayı tercih edin. Sonuçta, kullanıcıya belli bir faydayı sağlamanız gerekiyor. Entegrasyon da çok kritik. Operatörlerin hem ilgili kuruluşlarla hem de bankalarla işbirliği yapmaları önem taşıyor. Kullanıcıların da sisteme güvenmeleri gerekiyor. Kullanıcı olarak, sizin cep telefonunuzu alıp başka birinin kredi kartı gibi kullanmayacağından emin olmalısınız.

TÜRKİYE PAZARI NE KADAR BÜYÜYECEK?Bugün artık operatörler birbirleriyle kapsama alanımız şu kadar fazla diye rekabet etmiyorlar. Katma değerli hizmetlerle kullanıcının karşısına geliyorlar. Diğer yandan farklı firmaların Türkiye’ye gelmesi söz konusu. Bu firmalar pazara ellerinde bir hizmet portföyü ile gelecekler. Dolayısıyla müthiş bir rekabet bekleniyor. Hatırlarsanız GSM’de oyun pazarı dünyada ilk etapta çok rağbet görmedi. Tutacağına pek inanılmadı. Ancak, bugün milyar dolarlara ulaşan bir pazardan söz ediyoruz. Dolayısıyla, burada da aynı şey olacak. Önümüzdeki 2-3 yıla baktığımızda, Türkiye’de  3-5 milyon dolarlık bir pazardan söz ediyor olacağız. 

DÜNYADA M-ÖDEME PAZARI

2003’te 3,2 milyar dolar olan pazarın büyüklüğü 2008’de 37,1 milyar dolara çıkacak.

TÜRKİYE’DE PAZARIN GELECEĞİ

Önümüzdeki 2-3 yıl içinde Pazar 3-5 milyon dolar boyutuna ulaşacak.

HANDE D. SÜZER
hdemirel@capital.com.tr