Türkiye’nin Devleri Enerjiye Odaklandı

Bu büyük rekabetin, müthiş ilginin mesajları aslında birkaç yıl öncesinden alınmıştı. Türkiye’nin önde gelen grupları yavaş yavaş enerji işine yöneliyor, bu alanda satın almalara ilgi gösteriyordu. Ardından gelen serbest dönem ve pazarın potansiyeli, şirketleri iyice harekete geçirdi. Şimdi Türkiye’nin devleri 2005 itibariyle 30, 2015’de ise 55 milyar dolar olması beklenen bu pazar için hazırlanıyor. Hedef doğalgazdan elektriğe sektörün anahtar oyuncularından biri olmak. Yarışta önde gidenler arasında ise Koç, Sabancı, Enka, Doğan, Çalık, Zorlu ve Enka dikkati çekiyor.

Tüpraş Petrol Rafinerileri’nin özelleştirme süreci, Türkiye’de enerji piyasalarına gösterilen ilginin en büyük kanıtı oldu. Yabancı şirketlerin yanı sıra, Türkiye’nin önde gelen grupları, ihalede adeta kuyruk oluşturdu. Ancak, Türk şirketlerinin bu ilgisi sadece Tüpraş’a ya da petrol ürünlerine yönelik değil. Bu büyük pastaya ilgi birkaç yıllık mazisi olan enerji pazarındaki serbestiyle ortaya çıktı. Türk şirketleri büyük büyüme potansiyeli görülen bu alana doğru plan yapmaya başladı. Pastanın pay kapmanın arayışına girdi.

Sektöre ait rakamlar da bunu ortaya koyuyor. Enerji sektörü, gelecek hesapları bir yana, bugünkü görünümüyle dahi oldukça büyük bir pazar. Tahmini rakamlar, bugün elektrik dağıtım ve üretiminin 10 milyar dolar, gaz toptan ve dağıtımının 4,6 milyar dolar, petrol toptan ve dağıtım işinin ise 17,5 milyar dolarlık bir büyüklükte olduğunu gösteriyor. Bu tabloya göre, enerji sektörü 30-40 milyar dolarlık büyüklük anlamına geliyor. 2015 yılı için ise elektrikte 22 milyar dolar, doğalgazda 9 milyar dolar, petrolde 27 milyar dolarla 55 milyar dolarlık bir enerji sektörünün oluşacağı tahmin ediliyor. 

Pazardaki serbestleşmeyle birlikte bu tabloyu ve gelecek potansiyelini gören irili ufuaklıİşte, doğalgaz ve elektrik pazarının serbestleşmesiyle, tabloyu gören irili ufaklı birçok firma bu alanda yatırıma soyundu. Şu anda gündemdeki konu ise elektrik dağıtım bölgeleri ihaleleri. Türkiye 21 bölgeye ayrıldı. Ekim ayında başlayacak ilk 5-6 bölgenin ihalelerinin 2006 sonuna kadar tamamlanması bekleniyor. Daha önce de bu alanda yatırımı olan büyük gruplar pazardan daha fazla pay kapmak için, kıyasıya bir rekabet içinde. Koç, Sabancı, Enka, Alarko, Çalık ve Zorlu gibi holdinglerin finansman güçleri ve deneyimleri nedeniyle yarışta öne geçecekleri tahmin ediliyor. Bunun en son örneği de Tüpraş özelleştirmesi. 12 milyar dolarlık pazarın hakimi Koç oldu. Enerji Koç Holding’in büyümek istediği bir alan. Grubun sektörde 10 şirketi bulunuyor. Geçen yıl enerji şirketlerinin toplam geliri 4 milyar 434 milyon YTL. Bu rakam holding gelirlerinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturuyor.

Sabancı doğalgazı bekliyor

Türkiye’nin elektrik tüketiminin yaklaşık yüzde 15’i tamamen serbest piyasa koşullarında özel sektör tarafından karşılanıyor. Yap-İşlet, Yap-İşlet-Devret gibi devlete elektrik satışı da gerçekleştirilen modellerle birlikte özel sektörün üretimi yüzde 54’ü geçiyor. Serbestleşen bu Pazar, özel sektör için büyük bir potansiyel de içeriyor. Toplam elektrik enerjisi kurulu güç ise yaklaşık 38 bin MW düzeyinde.

Sabancı Holding’in enerji sektöründe 3 şirketi bulunuyor. Elektrik ve buhar üretimi yapan Enerjisa Enerji Üretim AŞ, toplam 370 MW gücünde 4 santralde üretim yapıyor. Enerjisi Toptan Satış AŞ, kendi ürettiği ve diğer üreticilerden aldığı enerjiyi pazarlıyor. Enerjisa Doğalgaz Toptan Satış AŞ ise Botaş’ın doğalgaz kontrat devri özelleştirmelerine hazırlık amacıyla kuruldu. 

Enerjisa, enerji sektöründe şu anda fiili olarak çalışan santral güçlerine göre özel sektörde ikinci konumda. Özel sektörün toplam pazarının içindeki büyüklüğü yüzde 12-15 seviyesinde. Grubun hedefi, önümüzdeki gerçekleşecek elektrik dağıtım ihalelerinden pay almak. Daha sonra doğalgaz kontrat devirleri ve dağıtım bölgelerinin özelleştirilmeleri sonrasında yapılacak olan elektrik üretim özelleştirmeleri için de hazırlık yapılıyor.

Hidroelektrik santral projelerinde ise son dönemde yoğun bir şekilde proje oluşturuluyor. Grup içinde şu anda 200 milyon dolar seviyelerindeki satış hacmine sahip. En önemli hedef ise 10 yıl sonra pazarda lider olmak. Amaç, enerji cirosunun 1,5-2 milyar dolara çıkması.

Zorlu’nun 6 şirketi var

Zorlu Enerji Grubu’nda 6 şirket var. Grubun ana stratejisi enerjinin her alanında var olmak. Şu anda üretim, işletme ve bakım, anahtar teslim enerji santral yapımı, doğalgaz ve petrol arama, elektrik toptan satış faaliyetlerinde aktiviteler yoğun olarak devam ediyor. Elektrik ve doğalgaz dağıtım faaliyetleri de gözlerini diktikleri alan. Doğalgaz toptan sektöründe öncü konumunda olmak stratejik hedef.

Doğalgaz dağıtım projeleri, petrol ve petrokimya ürünleri üretim tesisleri ile petrol ve doğalgaz alım satımı faaliyetlerinde bulunmak amacıyla 2000 yılında kurulan Zorlu Petrogas Petrol, Gaz ve Petrokimya Ürünleri İnşaat San. ve Tic. AŞ bugüne kadar 2 dağıtım ihalesi kazandı. Doğalgaz ve petrol arama ruhsatı da mevcut.

Bir diğer şirket olan Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ ise 2004 yılı sonu itibariyle 270 şirketinin elektrik ve buhar ihtiyacını karşılıyor. Şirketin sahip olduğu toplam 6 santralin kurulu gücü 387 MW. Türkiye yıllık enerji üretiminin yüzde 2’sini karşılıyor.

Zorlu O&M Enerji Tesisleri İşletme ve Bakım Hizmetleri AŞ ise Zorlu Enerji ve sektördeki diğer enerji şirketlerine bakım ve işletme hizmetleri sağlamak üzere 2000 yılında kuruldu. Şu anda Nuh Enerji ve Bosen Enerji’nin santrallerinin bakımını sağlıyor. Grup çevre ülkelerde de projeler hedefliyor. İsrail, Rusya ve Ukrayna’da santral yatırımı ve işletme bakım projeleri üzerinde çalışmalar sürüyor.

Doğan’ın elektrik planları

En son Tüpraş ihalesine katılarak enerji gündemine giren Doğan Holding’in adı en çok Petrol Ofisi ile anılsa bile, elektrikte de planları var. Petrol Ofisi’yle akaryakıt pazarında yüzde 35 pay sahibi olan grubun sektörde toplam 8 şirketi bulunuyor. Bunlardan 2’si elektrikle ilgili. Çelik Enerji AŞ bir otoprodüktör şirketi…  D-TES Elektrik Enerjisi Toptan Satış AŞ ise elektrik toptan satışı alanında faaliyet gösteriyor. Şirketin hedefinde, önümüzdeki aylarda gerçekleştirilecek olan elektrik dağıtım ihaleleri var. 

Doğan Holding, elektrik dağıtım sektöründe önemli bir oyuncu konumuna ulaşması halinde, üretim cephesine de girmeyi planlıyor. Bu doğrultuda, rüzgar enerjisi de grubun ilgi duyduğu alanlardan biri. Diğer yandan doğalgazla da ilgili planlar var. BOTAŞ’ın kontrat devri yoluyla gerçekleştireceği özelleştirmeye Doğan Holding de katılacak. Şirket, 25 milyar metreküplük doğalgaz tüketim pazarının yıllık 16 milyar metreküplük bölümünün devredileceği ihaleye etrol Ofisi Alternatif Yakıtlar AŞ şirketi ile katılacak. Bu şirket ayrıca 30 yıl süreyle doğalgaz toptan satış faaliyeti yapmak üzere Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan toptan satış lisansı aldı.

Çalık’ın hedefi tüm bölge

Çalık Holding, son dönemde atağa geçen gruplardan biri. Aslında tekstille büyüyen grup, bugünlerde telekom ve enerjideki yatırımlarıyla dikkat çekiyor. Grubun Çalık Enerji ve Bursa’nın doğalgaz dağıtımını yapan Bursagaz adlı iki şirketi var. Bursagaz, Türkiye’nin üçüncü büyük doğalgaz şebekesi konumunda.

Ancak, Çalık’ın asıl hedef çevre ülkeler. Grubun kurucusu Ahmet Çalık, “En büyük ilgi alanımızı uluslararası boru hatları ile anahtar teslimi elektrik santralleri yapımı oluşturuyor” diye konuşuyor.

Uluslararası pazara Türkmenistan’la açılan grup, Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle enerji köprüsünün önemli ayaklarından biri olmaya soyundu. Türkmenistan’da üç santral yapımını tamamladı. Bir santralin yapımı da sürüyor. Türkmenistan’da gaz türbin enerji santrali inşasının yanı sıra, test çalışmaları ile elektrik ve mekanik birimlerinin kurulması da Çalık Enerji’nin yükleniminde. Ekim 2006’da bitecek.

Grubun faaliyet alanlarından biri olan petrol ve doğalgaz aramada ise en önemli yakın hedef hidrokarbon kaynakları. Türkmenistan’daki zengin hidrokarbon kaynaklarıyla ilişkili uluslararası projeler geliştiriliyor. Ayrıca, Türkmenistan Hükümeti ile imzaladığı anlaşma çerçevesinde, 2003 yılının son çeyreğinde ABD’li Parker Drilling şirketiyle birlikte Batı Türkmenistan’da petrol ve doğalgaz sondaj faaliyetlerine başladı.

Akenerji 541 MW “gücünde

Enerji alanında başlayan “serbest” dönem, daha önce kendi şirketlerine yönelik enerji üreten otoprodüktör şirketlerini de harekete geçirdi. Bu gruplar, faaliyetlerini genişletmek ve büyümek için çalışmalarına hız verdiler. Akkök Grubu da bunlardan biri…

Grup, enerji işine, 1989 yılında Akenerji şirketini kurarar girdi. Ardından bir toptan satış şirketi daha eklendi. 2005 yılının başında ise şirket statü değiştirip Akenerji Elektrik Üretim AŞ unvanını aldı. 

Akenerji, 2004 yılında ürettiği 2,9 milyar KWh elektrik enerjisi ile Türkiye’de üretilen toplam 151 milyar KWh elektrik enerjisinin yaklaşık yüzde 2’sini, Türkiye’deki özel sektör tarafından üretilen 26,8 milyar KWh elektrik enerjisinin ise yüzde 11’ini karşıladı. Tesis sayısı ve toplam üretim kapasitesiyle özel sektör elektrik üretim şirketlerinin en büyüklerinden biri. Eylül 2005 itibariyle 541 MW elektrik üretim gücüne ulaşmış durumda. Toplam 12 santrali var. Çoğu tekstil sektöründen olmak üzere 400 müşteriye hizmet veriyor.

Mart 2005’te Çınarcık Barajı ve Uluabat Kuvvet Tüneli HES Projesi’ni işletmeye hak kazandı. Açılan Trabzon Erikli, Akocak Regülatörleri ve Akocak Hidroelektrik Santralı Projesi’ni de Nisan 2005’te 40 yıllığına kazandı. En geç 2009 yılında yeni projelerin tamamlanmasıyla elektrik kurulu gücü minimum 720 MW’a çıkmış olacak. Grubun hedefi 5 yıl sonra elektrik üretimini 5 milyar kWh’e çıkarmak. Toplam cirosu 1,38 milyar dolar olan Akkök’ün enerjiden elde ettiği gelirlerin payı ciroda yüzde 20’yi buluyor. Akenerji Genel Müdürü Önder Karaduman, “Doğalgaz piyasasında da yer almak istiyoruz. BOTAŞ’ın Doğalgaz İthalat Sözleşmeleri Devir İhaleleri ile ilgileniyoruz” diyor.

Alarko Altek ilk 5’i hedefliyor

Enerji sektöründeki en eski gruplardan biri Alarko Holding. Grup, bu alanda Altek adlı şirketiyle faaliyet gösteriyor. Bugüne kadar Yap-İşlet-Devret (YİD) modeliyle 4 santralin işletmesini alan Altek, üçünü YİD modeliyle işletmeye devam ediyor. 80 MW kurulu gücündeki Kırklareli Doğalgaz Santralı’nda ise YİD modelinden serbest piyasa modeline geçti.

Alarko Holding Enerji Grubu Koordinatörü Tarhan Günay, “2005 Ağustos ayı içinde 87 MW kurulu gücündeki Karakuz HES ihalesini kazandık. 49 MW kurulu gücündeki Otluca HES ve 48 MW kurulu gücündeki Sinanhoca HES projeleri için yapılacak ihaleleri bekliyoruz. Ayrıca Beşkonak HES projesi için ön yeterlik almak üzere fizibilite raporu hazırlıyoruz” diyor. Bugüne kadar elektrik üretimi alanında yatırım yapan grup, önümüzdeki dönem yapılacak dağıtım ihalelerine de katılacak. İşletmeye geçmek üzere olan Kırklareli Gaz Santralı da hesaba katıldığında, grubun 2006 cirosu 40 milyon doların üzerine çıkacak. Ancak, hedefler büyük. Önümüzdeki 5 yıl içinde enerji üretim kapasitesinin 1000 MW'a çıkarılması planlanıyor. Bu durumda elektrik üretimi ile ilgili cironun 250 milyon dolara çıkması hedefleniyor. Tarhan Günay, “Planlarımız gerçekleşirse, elektrik piyasasında faaliyet gösteren özel sektör şirketleri içinde ilk 5 sırada yer alabiliriz” diyor.

Sönmez ve Nurol enerjiye yöneliyor

Yakın tarihte tekstil sektöründeki zorluklardan yakınarak enerji ve turizme yöneleceklerini açıklayan Celal Sönmez, gündeme oturmuştu. Bu açıklama, enerjinin büyüyen alanlardan biri olduğunu, bütün büyük grupların bu alanda yer almak istediğini gösteren en önemli kanıtlardan biriydi.

Sönmez Holding bünyesinde 3 enerji şirketi bulunuyor. Bunlardan biri Sönmez Enerji Elektrik Toptan Tic. AŞ. Ağustos 2003’te ilk toptan satış lisansı alan firma. 1,5 yıldır 17 civarında santralden aldığı elektriği yaklaşık 25 müşteriye satıyor. Sönmez Elektrik Üretim AŞ ise 2004’te kuruldu. İlk santralini Uşak’ta kuruyor. Bir de Koç Grubu’yla ortak oldukları Entek’te üretim yapılıyor.

Holdingin hedefinde termik ve hidroelektrik santraller var. Geçen yıl 300 milyon dolar ciro kaydeden holdingin enerji cirosu ise 27 trilyon TL’ye yaklaştı. Önümüzdeki yılar için ise planlar büyük. 6-7 yıl içinde holding cirosunun yaklaşık yarısının turizm ve enerjiden gelmesi hedefleniyor.

Enerji sektöründe bir diğer önemli grup da Nurol. Holdingin sektördeki şirketleri Nurol Enerji Üretim ve Ticaret AŞ ve Nurol Üretim ve Pazarlama AŞ. Bağımsız enerji üreticileri arasında yer alacak yatırımları sürüyor. Toplam 2004 cirosu 610 milyon YTL olan holdingin enerji cirosu 178 bin YTL. Doğalgaz dağıtım ihalelerine teklif veren şirket, bu alanda çalışmalarını sürdürüyor.

Üretimin yüzde 19’u Enka’da

Enerji, Enka Holding’in en büyük gelir kalemlerinden birini oluşturuyor. Gelirlerinin yarısından fazlası enerjiden geliyor. Enka’nın İzmir, Gebze ve Adapazarı’nda faaliyet gösteren üç doğalgaz çevrim santrali toplam 3 bin 854 MW kurulu güce ve 27 bin 200 MWh üretim kapasitesine sahip. Santraller yap-işlet modelinde faaliyet gösteriyor. Geçen yıl enerjiden 665 milyon dolar ciro elde etti. Enka’nın enerji santralleri 2004 sonu itibariyle Türkiye’nin yıllık enerji üretiminin yüzde 19’unu, toplam kurulu kapasitesinin ise yüzde 11’ini karşılayacak durumda.

Ata Yatırım analistlerinden Özgür Ata, Enka’nın faaliyetlerine ve sektöre ilişkin şu değerlendirmeyi yapıyor: “Toplam üretim kapasitesi açısından bakarsak Enka şu anda piyasanın güçlü oyunculardan biri olarak görülüyor. Ancak sektörün birtakım sıkıntıları var. Beklenen liberalizasyon henüz gerçekleşmediğinden pazarın mevcut inelastik yapısı yeni yatırımların önünde engel. Enka’nın İzmir Santrali’nin sözleşmesinin iptali için KİGEM tarafından açılmış bir dava halen sürüyor. Diğer gruplarla ilgili de buna benzer süreçler yaşanıyor. Bu açıdan önümüzdeki dönemde elektrik ve doğalgaz dağıtım özelleştirmeleri sektörün serbest rekabete açılması ve gelişimi için önemli bir mihenk taşı.”

DAĞITIM PAZARI BÜYÜYECEK

ELEKTRİĞE İLGİ Özellikle 2000 yılından sonra yapılan kanunlarla ve oluşturulan düzenleyici kurum EPDK ile piyasa koşulları gelişti, piyasaların stratejisi belirlendi. Tamama yakını devlet kontrolünde olan elektrik enerjisi üretimi ve dağıtımı ilgi alanlarının başında geldi. Geniş müşteri sayısına ulaşmak için dağıtım (elektrik, doğalgaz veya akaryakıt) önemli ilgi alanlarından olmaya başladı. 

YABANCILARDA YASAL SORUN Yabancılar 1990’ların başında elektrik üretim konusunda yatırım yaptılar. Yap-İşlet (ve Devret) modeli ile 90’ların başında önemli yatırım oldu. Ancak tıpkı özelleştirmede olduğu gibi, özellikle 1998 Rusya krizi, 1999 depremi ve 2001 finansal kriz nedeniyle değişen piyasa koşullarına uyumlu piyasa oluşturulamadı.  Hukuki alandaki eksiklikler ve bürokrasi yabancı yatırımcının en önemli sorunları oldu.

SADECE ÜRETİMDE Özel sektörün elektrik enerjisine yatırım tutarı sadece üretim alanında kaldı. 1996 yılından beri özelleştirilmesi düşünülen dağıtım şirketleri hukuki ve bürokratik engelleri aşamadı ve özel sektörün yatırım imkanı olmadı. Üretim alanında çeşitli yatırım yapan yerli sermaye şimdi dağıtım kanallarına ilgi gösterecek.

HER YIL 3,5-4 MİLYAR DOLAR YATIRIM GEREKLİ

GÖZDE SEKTÖR Enerji, en gözde sektörlerden biri. Özelleştirme İdaresi’nin portföyünde bulunan TEDAŞ, Yeniköy Elektrik Üretim AŞ ve Kemerköy Elektrik Üretim AŞ şirketlerinin özelleştirme çalışmaları devam ediyor. Özelleştirme kapsamındaki dağıtım ve üretim şirketleri dışında, artan petrol fiyatları sonrası önem kazanan ve yeni gelişmekte olan yenilebilir jeotermal, su ve güneş enerjisine yönelik yatırımlar da gündemde. Rüzgardan enerji elde etmek için şu ana kadar 36 şirket lisans almasına karşın mevzuat nedeniyle yenilebilir enerji alanında yatırım yapılamıyor. Gerekli düzenlemeler sonrası sadece rüzgar enerjisinde 1,2 milyar Euro tutarında yatırım bekleniyor.

DOĞALGAZ BÜYÜYOR EPDK verilerine göre şu ana kadar 32 doğalgaz ihalesi oldu ve 10 ihale daha olacak. En son olarak İzmir ve Manisa doğalgaz dağıtım ihaleleri karara bağlandı. Son yıllarda ise Türkiye’de kullanımı artan doğalgazdaki en önemli gelişme 2004’te yapılan Esgaz ve Bursagaz özelleştirmeleri. Esgaz ihalesinden 43 milyon dolar ve Bursagaz ihalesinden 120 milyon dolar gelir elde edildi. Önümüzdeki yıllar için Mavi Akım’ın kapasitesinin artırılıp güneye kadar uzatılması, doğalgaz yer altı depolarının kurulması ve Samsun-Ceyhan petrol boru hattı yapımı konusunda Rusya’nın ikna edilmesi gibi birçok aktif plan var.

ÜRETİM YATIRIMLARI 1950-1960 döneminde liberalizmin hız kazanması sonucu hidrolik ve termik santrallerin kurulması planlandı. Bu dönemde DSİ, TPAO, TKİ gibi enerji konusunda önemli yatırımlara imza attı. 1990’lı yıllarda öteki gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de özel sektör yatırımlarında artış yaşandı. Gelişmekte olan ülkelere yapılan enerji yatırımları 1990’lı yıllarda 200 milyar doları buldu. 1989-2003 yılları arasında Türkiye’deki toplam elektrik üretimi yatırımları yaklaşık 22 milyar dolara çıktı.

HİDROELEKTRİĞE İLGİ Özel sektörün şu aralar hidroelektrik santral ihalelerine ilgili olduğunu görüyoruz. EPDK, mart ayından bugüne kadar toplam kurulu gücü 450 megawatt olan ve yıllık toplam 5,9 milyar kilowat-saat elektrik üretim kapasitesine sahip 7 santral ihalesi gerçekleştirdi. İhaleleri alan firmalar 47,3 milyon YTL lisans bedeli ödeyecek. Ayrıca, şu ana kadar yapılan 73 adet santral başvurusunun 35’i sonuçlandırılarak lisansları verildi. Bu santraller yıllık 2,8 milyar kilowatt-saat elektrik üretecek. Şu anki duruma göre Türkiye’deki elektrik üretiminin yüzde 45’i devlet, yüzde 40 Yap-İşlet-Devret ve yüzde 15’i ise özel sektör tarafından gerçekleştiriliyor.

4 MİLYARLIK YATIRIM DTM’nin yapmış olduğu enerji üretim ve tüketim projeksiyonlarında 2000 yılında 79,7 Mtep (milyon ton eşdeğer petrol) olan genel enerji talebinin yıllık ortalama yüzde 6,8 artış hızı ile 2005 yılında 129,6 Mtep, 2010 yılında 171,3 Mtep ve 2020 yılında 298,4 Mtep’e ulaşması bekleniyor. Enerji pazarının da paralel bir şekilde büyüyeceğini öngörebiliriz. Öngörülen rakamlara ulaşılması için Türkiye’de her yıl 3,5-4 milyar dolarlık yatırımın gerçekleşmesi gerekiyor.

YABANCI ORTAK İHTİYACI DOĞAR

YABANCILARIN İLGİSİ Özelleştirmeler söz konusu olduğunda, enerji yatımcılarının bugünkü gündemi, önümüzdeki aylarda ihaleleri beklenen elektrik dağıtım özelleştirmeleri. Büyük yabancı enerji yatırımcı ve işletmecileri, Türkiye’deki enerji özelleştirmelerinde büyük potansiyel görüyor. Şu anda dağıtım özelleştirmelerini en ciddi ve yakından Alman E.ON Energie AG, İtalyan ENEL ve Amerikan AES şirketleri. yabancılar açısından en büyük sorun şartnamelerde kanuni boşlukların olup olmayacağı ve yeterlik kriterlerinin doğru konulup, konulmayacağı. Dolayısı ile bu şirketlerin ihalelere katılma ile ilgili tavrı, nihai şartnameler görüldükten sonra belirlenecek.

DENEYİM YOK Bilindiği gibi şu anda Türkiye’deki yerli şirketlerin hiç birinin elektrik dağıtımı konusunda işletmeci ve yatırımcı olarak deneyimi yok. Bu nedenle, eğer teknik yeterlik, kalite ve geçmiş referans unsurları şartnamelerde bir zorunluluk olursa, yerli şirketlerin yabancı bir partner arayışı içine girmesi kaçınılmaz olacak. 20 elektrik dağıtım bölgesi söz konusu olduğunda hazinenin kasasına çok kabaca toplam 6 milyar dolar civarında bir para girebileceğini düşünüyorum. Tabii bu hesaplamada bazı varsayımlar kullanıldı. 1-2 yıl içinde, beklemede olan ya da yeni enerji yatırımlarının hızlı olarak önü açılmazsa korkarım ki daha önce yaşadığımız enerji krizleri tekrar gündeme gelecek.

YASEMİN BALABAN
ybalaban@capital.com.tr