Tarıma 6 farklı girişim
Bugün tarımda sanayileşme oranı hızla artıyor. Bu artışta, tarıma yapılan büyük yatırımların payı yüksek.
“BUĞDAY, SOYA FASULYESİ mısır, portakal suyu piyasalarında gelecek 10 yılda büyük servetler yapılacak.”
George Soros’un ortağı Jim Rogers, tarımın önemini bu sözlerle anlatıyordu. Rogers’ın haklılığını Türkiye’nin önde gelen iş adamları da görmüş olacak ki son yıllarda tarım ve hayvancılığa yatırım yapan büyük grupların sayısı ciddi biçimde arttı. Bu ilginin ve yatırımların arkasında ise çeşitli nedenler var.
Bunların başında geleceğe yönelik hesaplar geliyor. Gelecekte hızlı nüfus artışı, tarımsal alanların daralması, su kıtlığı, tarımsal üretime önem verilmemesi, küresel ısınma gibi nedenlerle güvenli gıda konusunda sıkıntı yaşanması bekleniyor. Bu nedenle tarımsal ve hayvansal üretim ciddi bir potansiyel arz ediyor. Büyük gruplar da bakir ve ilgiye muhtaç bu sektörün potansiyelinden pay almak istiyor. Tarım sektöründeki sanayileşme eğilimi de iş adamlarını bu alana yönlendiriyor.
Bugün Türkiye’de tarım sektörüne yönelik yatırımları değerlendirdiğimizde, iş adamları cephesinde çeşitli eğilimler görüyoruz. Kimi bu işin potansiyeline inandığı için yatırım yapıyor kimi kendi iş koluna hammadde üretmek için bu alana girdi kimi ise hobi olarak başladı işe dönüştürdü. Bu işe, sosyal sorumluluk projesi olarak yaklaşanlar da var. İşte iş dünyasında yolu tarıma düşenler…
İŞ OLARAK GÖRENLER
Tarım ve hayvancılıkta büyük yatırımları olan holdinglerin başında Koç, Doğan, Anadolu, Yaşar, Tekfen, Ata Sancak, Kazancı, Yıldız, Kipaş, Limak, Diren ve Kayhan Holding geliyor. Bu gruplar, tarımı ve buradaki yatırımlarını bir iş kolu olarak değerlendiriyor. Bu alandaki en eski ve büyük holding ise Tekfen. Holdingin bu alandaki şirketi Toros Tarım’ın 2009 cirosu 874 milyon dolar. Tarım, Tekfen’in inşaattan sonraki ikinci büyük iş kolunu oluşturuyor. Bir dönem tahıl ticaretinde de çalışan holding, başta kimyevi gübre olmak üzere tarımsal girdiler üretiyor. Ayrıca tohum ve fidan üretimi de bulunuyor. Holdingin CEO’su Erhan Öner, “Bir dönem tahıl ticaretinde çalıştık, ancak stabil görmediğimiz için artık bu işi yapmıyoruz. Tekfen olarak tarımın girdi ve çıktı alanlarındaki hizmetlere konumlandık” diye konuşuyor. Koç, Yıldız ve Yaşar gibi Türkiye’nin önde gelen holdinglerinin tarım ve hayvancılık yatırımlarının temelinde ana iş kolları olan gıdaya hammadde temin etmek yatıyor. Bu alanda en büyüklerden biri de Koç Holding. Şanlıurfa’daki Harranova Tarım İşletmeleri’nde Maret ve Tat için üretim yapıyor. 25 bin dekarlık alanda salça tipi domates ve yem bitkisi yetiştiriyor. Ürettiği 200 bin ton sanayi tipi domatesi fabrikasında işleyip salça haline getiriyor. Koç Holding, önümüzdeki dönemde salça tipi domates üretimini artırmayı planlıyor. Harranova’ya tarım, salça üretimi, besi ve kesimhane konularında ciddi yatırım yaptıklarını söyleyen Tat Konserve Genel Müdürü Güçlü Toker, “ Hedefimiz domates ekimini 10 bin hektara, üretimi de 1 milyon tona çıkarmak” diyor. Koç’un Harranova Çiftliği’ndeki et besiciliğine dönük hayvan varlığı ise 12 bin baş.
STRATEJİK YAKLAŞANLAR
Pek çok holdingin kendi uzmanlığı olmamasına rağmen tarım ve hayvancılığı seçmesi, bu alanı stratejik olarak görmesinden kaynaklanıyor. Özellikle tarım ve hayvancılığa geleceğin sektörü olarak bakılıyor. AB çerçevesinde verilecek teşvikler, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne (TİGEM) ait geniş çiftlikler ve hazine arazilerinin kiralama yöntemiyle özelleştirilmesi de tarım yatırımlarına ilgiyi artırıyor. Tarım ve hayvancılık yatırımı yapan holdingler arasında otomotivden tekstile, enerjiden inşaat ve turizme kadar farklı sektörlerden irili ufaklı birçok grup bulunuyor.~
Hayvancılığı stratejik gördüğü için yatırım yapanlar arasında ilk sırada Türkiye’nin en büyük ilaç dağıtımcısı Sancak Grubu’nun patronu Ethem Sancak var. Sancak, Türkiye’de yıllardır iş adamlarına tarım ve hayvancılığın kârlı bir sektör olduğunu anlatıyor ve bu alana yatırım çekmek için gönüllü elçilik yapıyor. Sancak’ın ortağı Ata Grubu ile bugüne kadar hayvancılık alanına yaptığı yatırım 50 milyon doları geçiyor. Atasancak Acıpayam Tarım İşletmesi’nde toplam sağmal hayvan sayısı 2 bin 400. Yatırımın ilk aşamasını tamamladıklarını söyleyen Ata Sancak Grubu Yönetim Kurulu Üyesi Deniz Kirazcı, “Hedefimiz 4 bin 800 sağmal hayvan sayısına ulaşmak” diyor. Kirazcı, projenin ikinci aşamasıyla birlikte bu alandaki toplam yatırımlarının 80 milyon doları bulacağını söylüyor. Sancak gibi tarım ve hayvancılığı stratejik sektör olarak gören holdingler arasında Doğan, Anadolu, Kazancı, Limak, Kipaş, Kayhan, Kibar, Tahincioğlu ve Orhan Holding de bulunuyor. Bu holdingler, krize rağmen yatırımlarını her geçen gün artırıyor.
Devlerin hedeflerini görmek istiyorsanız yandaki görsele tıklayın.
HOBİ OLARAK GİRENLER
Çoğu holding patronu da tarım ve hayvancılıkla hobi olarak ilgileniyor. Genellikle bağcılık, hayvancılık ve zeytincilikle uğraşıyorlar. Global Yatırım Holding Başkan yardımcısı Erol Göker, Arıkanlı Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Arıkanlı, Teknik Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas, Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı, Hey Tekstil Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Süreyya Bektaş ve Yeşim Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Şenol Şankaya bunlardan sadece birkaçı.
Global Yatırım Holding Başkan Yardımcısı Erol Göker, Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde süt ve besi hayvancılığı yapıyor. Ürettiği sütleri Danone gibi Türkiye’nin en büyük üreticilerine satıyor. Göker, hobi olarak başlayan hayvancılık tutkusunun profesyonel işe dönüştüğünü söylüyor. 100 büyükbaş satın alarak kurduğu çiftliğinin cirosu 5 milyon dolara ulaşmış. 8 bin dönüm alanda da anlaşmalı tarım yaptırıyor. Göker gibi patronların tarım yatırımı için tercih ettiği bölgelerin başında Ege ve Marmara geliyor. Organik tarım ve sağlıklı beslenme de patronların ilgi duyduğu alanlar arasında. Arıkanlı Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Arıkanlı, Silivri’deki çiftliğinde organik tarım ve hayvancılıkla uğraşıyor. Arıkanlı, üretimlerinin sadece çalışan personelin ihtiyaçlarını karşıladığını söylüyor. Önümüzdeki dönemde organik ürün talebinin artması durumunda dışarıya açılabileceklerini belirtiyor. Arkas Holding’in patronu Lucien Arkas’ın ise üzüm bağları var. İdol markasıyla şarap da üreten Arkas, aynı zamanda Lido Yağları’nın da ortağı. Hobi olarak görüldüğünden, söz konusu şirketler holding bünyesine dahil edilmiyor.
18 büyüğün tarım ve hayvancılık yatırımlarını görmek için yandaki görsele tıklayın.
SOSYAL HEDEFLE YOLA ÇIKANLAR
Ataşehir’de Uphill, Upcity projeleriyle tanınan Teknik Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım da tarım merakının biraz hobi, biraz da sosyal sorumluluk olarak başladığını söylüyor. Çiftçilerin düşük fiyatla üzüm satmasına razı olmadığı için Denizli’nin Güney ilçesinde bağcılığa başladığını söyleyen Durbakayım, “400 dönümlük bağ için 2,5 milyon dolarlık yatırım yaptım” diyor. Durbakayım’ın bundan sonraki planları arasında, şarap üretimi ve butik otelcilik bulunuyor.
Sektörde faaliyet gösteren hemen hemen bütün holdinglerin tarımla ilgili sosyal sorumluluk projeleri dikkat çekiyor.~
Doğan ve Limak Holding örneklerinde olduğu gibi anlaşmalı çiftçilik, yatırım yapılan bölgenin kalkınması ve hayvancılığın gelişmesine katkı sağlıyor. Son dönemde tarım ve hayvancılık alanına sosyal sorumluluk projesi olarak eğilen 3 büyük holding var. Bunlar Doğuş, Borusan ve Fiba. Özellikle Doğuş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Şahenk’in Türkiye’nin sanayileşmiş tarıma geçmesi için önemli projeleri bulunuyor. Danışmanlık şirketleriyle görüşüp Türkiye’nin tarım envanterini çıkartan Şahenk, Niğde’de A’dan Z’ye tarım eğitimi verecek bir fakülte kurmayı planlıyor. Borusan Holding Onursal Başkanı Asım Kocabıyık da sosyal sorumluluk çerçevesinde tarım yatırımı yapan patronlar arasında. 6 yaşına kadar yaşadığı Afyon’un Tazlar Köyü başta olmak üzere çevresinde ilçelere 5 milyon lira tutarında yatırım yapan Kocabıyık, burada süt besiciliği ve seracılığın gelişmesini hedefliyor. Proje kapsamında geleneksel tarımsal üretimin yerine çağdaş tekniklerin kullanılarak verimliliğin artırılması hedefleniyor. Fiba Holding’in patronu Hüsnü Özyeğin de 2 yıldır vakfı aracılığıyla tarımsal kalkınma alında çalışmalar yapıyor. Bitlis’in Tatvan ilçesine bağlı 2 köy ve 5 mezrada yürütülen proje kapsamında meyve bahçeleri ve fidanlıklar kuruldu. Aynı zamanda yöre halkına süs bitkisi yetiştiriciliği öğretiliyor.
Holdingler dışında Migros, Eti, Metro, Danone, Unilever gibi büyük şirketler de Türkiye’de tarım ve hayvancılığın gelişmesi için sosyal sorumluluk projelerini hayata geçiriyor. Migros ve Metro, sözleşmeli tarım yaptırıp buradan elde ettikleri ürünleri mağazalarında satıyor. Tek başına Migros’un 2 bin çiftçiyle sözleşmeli tarım anlaşması bulunuyor.
RİSK DAĞITAN TEKSTİLCİLER
Tarım ve hayvancılık sektörüne ilgi duyan yatırımcılar arasında tekstilciler ağırlıkta. Bunlar daha çok riski dağıtmak için tarıma ve hayvancılığa yöneliyor. Bu tekstilciler arasında Kahramanmaraşlı Kipaş Holding, Söktaş’ın sahibi Kayhan Holding, Damat markasının yaratıcısı Orka Group, Saray Halı’nın sahibi Necati Kurmel ve Ramsey’in sahibi Remzi Gür ilk sırada yer alıyor. Özellikle Necati Kurmel, Türkiye’de hayvancılık alanındaki açığı yıllar öncesinden görüp bu alana ilgi duyan patronların başında geliyor. Sektöre ilgi duyan ve yatırım yapmak isteyen herkes tarafından uzman olarak görülüyor. Süt ve et üretip satan Kurmel, mamul ete girmek için yatırımlarını hızlandırmış durumda. Kurmel, beside 50 bin, süt hayvancılığında ise 5 bin büyükbaş hayvana ulaşmayı hedefliyor. Türkiye’nin en büyük tekstil gruplarından Kipaş Holding de Kahramanmaraş’ta topraksız tarım ve meyve bahçesi yatırımları yapıyor. Kahramanmaraş bölgesinde 6 bin dönüm arazilerinin olduğunu söyleyen Kipaş Tarım Genel Müdürü Osman Üstündağ, “Bugüne kadar tarıma 10 milyon dolar yatırım yaptık. Meyvecilikte deneme üretimlerimiz devam ediyor” diyor. Holdingin başta üzüm olmak üzere kiraz ve nektarin konusunda önemli yatırımları olacak. Üstündağ, sofralık üzüm ihracatı için 400 dekarlık bağ kurduklarını söylüyor ve ekliyor: “Türkiye’nin en büyük bağı olacak. Yılda bin ton üzüm üreteceğiz.” Ramsey’in sahibi Remzi Gür de Gökkale Tarım İşletmesi şirketine bugüne dek 10 milyon dolar yatırım yapmış durumda. Kastamonu’nun Devrekani ilçesinde 640 dekarlık alanda hayvancılığın yanı sıra tarımla da ilgileniyor.
Orka Group’un Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu’nun da memleketi Elazığ’da meyvecilik projesi var. Tarım ve hayvancılık yatırımı yapıp riski azaltmak isteyen tekstilciler arasında İnci Grup, Akyiğit, Kuloğlu Tekstil, Ada Çorapları, Koltuksuz ve Kocabaylar Tekstil bulunuyor. ~
YABANCILAR DA İLGİLENİYOR
Tarım ve hayvancılık alanında yabancı yatırımcı ilgisi de oldukça fazla.
Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım oranında azalma gözlenirken tarım sektörüne yapılan yatırımlarda büyüme yaşanıyor. Hemen her hafta yabancı bir grup, tarım arazisi satın almak için Türkiye’ye geliyor. Özellikle GAP bölgesinde tarım ve hayvancılık için arazi arayışları oldukça fazla. Bunlar arasında Ortadoğulu, Hintli, Amerikalı ve Uzakdoğulu yatırımcılar başı çekiyor. Meyve Suyu Endüstrisi Derneği (MEYED)Genel Sekreteri Ebru Akdağ, “Sadece sanayi tipi meyvecilik yapmak isteyen yabancı şirketlerin bu alandaki yatırımlarının toplamı 1 milyar doları buluyor” diyor. Akdağ, Anadolu Grubu’yla ortaklık yapan Cutrale’nin 500 milyon dolarlık yatırımının dışında Hintli tarım şirketi Jain ile Alman bebek maması üreticisi Hipp’in meyvecilik yatırımı için büyük araziler aradığını söylüyor. Organik bebek maması üreticisi Alman Hipp şirketi, Türkiye’de MEYED’in başkanı Alaaddin Güç’ün şirketi Targıd ile birlikte hareket ediyor. Bebek beslenmesi için organik meyve konsantresi ve püresi üretmek amacıyla en az 5 bin dönüm arazi yatırımı planlıyor. GAP bölgesine de son dönemdeki en önemli yatırımı Güney Koreli GP Group yapmaya hazırlanıyor. Uzman Yatırım Holding ile işbirliği yapan grubun bölgede tarımsal ürün üretimi için yapacağı yatırımın toplamı 1 milyar doları bulacak.
Yabancı yatırımcılar özellikle organik tarımla ilgileniyor. Türkiye’de önümüzdeki dönemde bu alanda yatırım yapacak önemli gruplardan biri de Suudi sermayeli Planet Food World. Kilis ve GAP bölgesinde yatırım yapmayı planlayan şirket, 5 yılda 20 bin modüler organik çiftlik kuracak. Birer hektar üzerinde kurulacak çiftlikler tarım, tavukçuluk, hayvancılık ve balıkçılıkta uzmanlaşacak.
George Soros’un ortağı Jim Rogers, tarımın önemini bu sözlerle anlatıyordu. Rogers’ın haklılığını Türkiye’nin önde gelen iş adamları da görmüş olacak ki son yıllarda tarım ve hayvancılığa yatırım yapan büyük grupların sayısı ciddi biçimde arttı. Bu ilginin ve yatırımların arkasında ise çeşitli nedenler var.
Bunların başında geleceğe yönelik hesaplar geliyor. Gelecekte hızlı nüfus artışı, tarımsal alanların daralması, su kıtlığı, tarımsal üretime önem verilmemesi, küresel ısınma gibi nedenlerle güvenli gıda konusunda sıkıntı yaşanması bekleniyor. Bu nedenle tarımsal ve hayvansal üretim ciddi bir potansiyel arz ediyor. Büyük gruplar da bakir ve ilgiye muhtaç bu sektörün potansiyelinden pay almak istiyor. Tarım sektöründeki sanayileşme eğilimi de iş adamlarını bu alana yönlendiriyor.
Bugün Türkiye’de tarım sektörüne yönelik yatırımları değerlendirdiğimizde, iş adamları cephesinde çeşitli eğilimler görüyoruz. Kimi bu işin potansiyeline inandığı için yatırım yapıyor kimi kendi iş koluna hammadde üretmek için bu alana girdi kimi ise hobi olarak başladı işe dönüştürdü. Bu işe, sosyal sorumluluk projesi olarak yaklaşanlar da var. İşte iş dünyasında yolu tarıma düşenler…
İŞ OLARAK GÖRENLER
Tarım ve hayvancılıkta büyük yatırımları olan holdinglerin başında Koç, Doğan, Anadolu, Yaşar, Tekfen, Ata Sancak, Kazancı, Yıldız, Kipaş, Limak, Diren ve Kayhan Holding geliyor. Bu gruplar, tarımı ve buradaki yatırımlarını bir iş kolu olarak değerlendiriyor. Bu alandaki en eski ve büyük holding ise Tekfen. Holdingin bu alandaki şirketi Toros Tarım’ın 2009 cirosu 874 milyon dolar. Tarım, Tekfen’in inşaattan sonraki ikinci büyük iş kolunu oluşturuyor. Bir dönem tahıl ticaretinde de çalışan holding, başta kimyevi gübre olmak üzere tarımsal girdiler üretiyor. Ayrıca tohum ve fidan üretimi de bulunuyor. Holdingin CEO’su Erhan Öner, “Bir dönem tahıl ticaretinde çalıştık, ancak stabil görmediğimiz için artık bu işi yapmıyoruz. Tekfen olarak tarımın girdi ve çıktı alanlarındaki hizmetlere konumlandık” diye konuşuyor. Koç, Yıldız ve Yaşar gibi Türkiye’nin önde gelen holdinglerinin tarım ve hayvancılık yatırımlarının temelinde ana iş kolları olan gıdaya hammadde temin etmek yatıyor. Bu alanda en büyüklerden biri de Koç Holding. Şanlıurfa’daki Harranova Tarım İşletmeleri’nde Maret ve Tat için üretim yapıyor. 25 bin dekarlık alanda salça tipi domates ve yem bitkisi yetiştiriyor. Ürettiği 200 bin ton sanayi tipi domatesi fabrikasında işleyip salça haline getiriyor. Koç Holding, önümüzdeki dönemde salça tipi domates üretimini artırmayı planlıyor. Harranova’ya tarım, salça üretimi, besi ve kesimhane konularında ciddi yatırım yaptıklarını söyleyen Tat Konserve Genel Müdürü Güçlü Toker, “ Hedefimiz domates ekimini 10 bin hektara, üretimi de 1 milyon tona çıkarmak” diyor. Koç’un Harranova Çiftliği’ndeki et besiciliğine dönük hayvan varlığı ise 12 bin baş.
STRATEJİK YAKLAŞANLAR
Pek çok holdingin kendi uzmanlığı olmamasına rağmen tarım ve hayvancılığı seçmesi, bu alanı stratejik olarak görmesinden kaynaklanıyor. Özellikle tarım ve hayvancılığa geleceğin sektörü olarak bakılıyor. AB çerçevesinde verilecek teşvikler, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne (TİGEM) ait geniş çiftlikler ve hazine arazilerinin kiralama yöntemiyle özelleştirilmesi de tarım yatırımlarına ilgiyi artırıyor. Tarım ve hayvancılık yatırımı yapan holdingler arasında otomotivden tekstile, enerjiden inşaat ve turizme kadar farklı sektörlerden irili ufaklı birçok grup bulunuyor.~
Hayvancılığı stratejik gördüğü için yatırım yapanlar arasında ilk sırada Türkiye’nin en büyük ilaç dağıtımcısı Sancak Grubu’nun patronu Ethem Sancak var. Sancak, Türkiye’de yıllardır iş adamlarına tarım ve hayvancılığın kârlı bir sektör olduğunu anlatıyor ve bu alana yatırım çekmek için gönüllü elçilik yapıyor. Sancak’ın ortağı Ata Grubu ile bugüne kadar hayvancılık alanına yaptığı yatırım 50 milyon doları geçiyor. Atasancak Acıpayam Tarım İşletmesi’nde toplam sağmal hayvan sayısı 2 bin 400. Yatırımın ilk aşamasını tamamladıklarını söyleyen Ata Sancak Grubu Yönetim Kurulu Üyesi Deniz Kirazcı, “Hedefimiz 4 bin 800 sağmal hayvan sayısına ulaşmak” diyor. Kirazcı, projenin ikinci aşamasıyla birlikte bu alandaki toplam yatırımlarının 80 milyon doları bulacağını söylüyor. Sancak gibi tarım ve hayvancılığı stratejik sektör olarak gören holdingler arasında Doğan, Anadolu, Kazancı, Limak, Kipaş, Kayhan, Kibar, Tahincioğlu ve Orhan Holding de bulunuyor. Bu holdingler, krize rağmen yatırımlarını her geçen gün artırıyor.
Devlerin hedeflerini görmek istiyorsanız yandaki görsele tıklayın.HOBİ OLARAK GİRENLER
Çoğu holding patronu da tarım ve hayvancılıkla hobi olarak ilgileniyor. Genellikle bağcılık, hayvancılık ve zeytincilikle uğraşıyorlar. Global Yatırım Holding Başkan yardımcısı Erol Göker, Arıkanlı Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Arıkanlı, Teknik Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas, Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı, Hey Tekstil Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Süreyya Bektaş ve Yeşim Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Şenol Şankaya bunlardan sadece birkaçı.
Global Yatırım Holding Başkan Yardımcısı Erol Göker, Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde süt ve besi hayvancılığı yapıyor. Ürettiği sütleri Danone gibi Türkiye’nin en büyük üreticilerine satıyor. Göker, hobi olarak başlayan hayvancılık tutkusunun profesyonel işe dönüştüğünü söylüyor. 100 büyükbaş satın alarak kurduğu çiftliğinin cirosu 5 milyon dolara ulaşmış. 8 bin dönüm alanda da anlaşmalı tarım yaptırıyor. Göker gibi patronların tarım yatırımı için tercih ettiği bölgelerin başında Ege ve Marmara geliyor. Organik tarım ve sağlıklı beslenme de patronların ilgi duyduğu alanlar arasında. Arıkanlı Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Arıkanlı, Silivri’deki çiftliğinde organik tarım ve hayvancılıkla uğraşıyor. Arıkanlı, üretimlerinin sadece çalışan personelin ihtiyaçlarını karşıladığını söylüyor. Önümüzdeki dönemde organik ürün talebinin artması durumunda dışarıya açılabileceklerini belirtiyor. Arkas Holding’in patronu Lucien Arkas’ın ise üzüm bağları var. İdol markasıyla şarap da üreten Arkas, aynı zamanda Lido Yağları’nın da ortağı. Hobi olarak görüldüğünden, söz konusu şirketler holding bünyesine dahil edilmiyor.
18 büyüğün tarım ve hayvancılık yatırımlarını görmek için yandaki görsele tıklayın.
SOSYAL HEDEFLE YOLA ÇIKANLAR
Ataşehir’de Uphill, Upcity projeleriyle tanınan Teknik Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım da tarım merakının biraz hobi, biraz da sosyal sorumluluk olarak başladığını söylüyor. Çiftçilerin düşük fiyatla üzüm satmasına razı olmadığı için Denizli’nin Güney ilçesinde bağcılığa başladığını söyleyen Durbakayım, “400 dönümlük bağ için 2,5 milyon dolarlık yatırım yaptım” diyor. Durbakayım’ın bundan sonraki planları arasında, şarap üretimi ve butik otelcilik bulunuyor.
Sektörde faaliyet gösteren hemen hemen bütün holdinglerin tarımla ilgili sosyal sorumluluk projeleri dikkat çekiyor.~
Doğan ve Limak Holding örneklerinde olduğu gibi anlaşmalı çiftçilik, yatırım yapılan bölgenin kalkınması ve hayvancılığın gelişmesine katkı sağlıyor. Son dönemde tarım ve hayvancılık alanına sosyal sorumluluk projesi olarak eğilen 3 büyük holding var. Bunlar Doğuş, Borusan ve Fiba. Özellikle Doğuş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Şahenk’in Türkiye’nin sanayileşmiş tarıma geçmesi için önemli projeleri bulunuyor. Danışmanlık şirketleriyle görüşüp Türkiye’nin tarım envanterini çıkartan Şahenk, Niğde’de A’dan Z’ye tarım eğitimi verecek bir fakülte kurmayı planlıyor. Borusan Holding Onursal Başkanı Asım Kocabıyık da sosyal sorumluluk çerçevesinde tarım yatırımı yapan patronlar arasında. 6 yaşına kadar yaşadığı Afyon’un Tazlar Köyü başta olmak üzere çevresinde ilçelere 5 milyon lira tutarında yatırım yapan Kocabıyık, burada süt besiciliği ve seracılığın gelişmesini hedefliyor. Proje kapsamında geleneksel tarımsal üretimin yerine çağdaş tekniklerin kullanılarak verimliliğin artırılması hedefleniyor. Fiba Holding’in patronu Hüsnü Özyeğin de 2 yıldır vakfı aracılığıyla tarımsal kalkınma alında çalışmalar yapıyor. Bitlis’in Tatvan ilçesine bağlı 2 köy ve 5 mezrada yürütülen proje kapsamında meyve bahçeleri ve fidanlıklar kuruldu. Aynı zamanda yöre halkına süs bitkisi yetiştiriciliği öğretiliyor.
Holdingler dışında Migros, Eti, Metro, Danone, Unilever gibi büyük şirketler de Türkiye’de tarım ve hayvancılığın gelişmesi için sosyal sorumluluk projelerini hayata geçiriyor. Migros ve Metro, sözleşmeli tarım yaptırıp buradan elde ettikleri ürünleri mağazalarında satıyor. Tek başına Migros’un 2 bin çiftçiyle sözleşmeli tarım anlaşması bulunuyor.
RİSK DAĞITAN TEKSTİLCİLER
Tarım ve hayvancılık sektörüne ilgi duyan yatırımcılar arasında tekstilciler ağırlıkta. Bunlar daha çok riski dağıtmak için tarıma ve hayvancılığa yöneliyor. Bu tekstilciler arasında Kahramanmaraşlı Kipaş Holding, Söktaş’ın sahibi Kayhan Holding, Damat markasının yaratıcısı Orka Group, Saray Halı’nın sahibi Necati Kurmel ve Ramsey’in sahibi Remzi Gür ilk sırada yer alıyor. Özellikle Necati Kurmel, Türkiye’de hayvancılık alanındaki açığı yıllar öncesinden görüp bu alana ilgi duyan patronların başında geliyor. Sektöre ilgi duyan ve yatırım yapmak isteyen herkes tarafından uzman olarak görülüyor. Süt ve et üretip satan Kurmel, mamul ete girmek için yatırımlarını hızlandırmış durumda. Kurmel, beside 50 bin, süt hayvancılığında ise 5 bin büyükbaş hayvana ulaşmayı hedefliyor. Türkiye’nin en büyük tekstil gruplarından Kipaş Holding de Kahramanmaraş’ta topraksız tarım ve meyve bahçesi yatırımları yapıyor. Kahramanmaraş bölgesinde 6 bin dönüm arazilerinin olduğunu söyleyen Kipaş Tarım Genel Müdürü Osman Üstündağ, “Bugüne kadar tarıma 10 milyon dolar yatırım yaptık. Meyvecilikte deneme üretimlerimiz devam ediyor” diyor. Holdingin başta üzüm olmak üzere kiraz ve nektarin konusunda önemli yatırımları olacak. Üstündağ, sofralık üzüm ihracatı için 400 dekarlık bağ kurduklarını söylüyor ve ekliyor: “Türkiye’nin en büyük bağı olacak. Yılda bin ton üzüm üreteceğiz.” Ramsey’in sahibi Remzi Gür de Gökkale Tarım İşletmesi şirketine bugüne dek 10 milyon dolar yatırım yapmış durumda. Kastamonu’nun Devrekani ilçesinde 640 dekarlık alanda hayvancılığın yanı sıra tarımla da ilgileniyor.
Orka Group’un Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu’nun da memleketi Elazığ’da meyvecilik projesi var. Tarım ve hayvancılık yatırımı yapıp riski azaltmak isteyen tekstilciler arasında İnci Grup, Akyiğit, Kuloğlu Tekstil, Ada Çorapları, Koltuksuz ve Kocabaylar Tekstil bulunuyor. ~
YABANCILAR DA İLGİLENİYOR
Tarım ve hayvancılık alanında yabancı yatırımcı ilgisi de oldukça fazla.
Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım oranında azalma gözlenirken tarım sektörüne yapılan yatırımlarda büyüme yaşanıyor. Hemen her hafta yabancı bir grup, tarım arazisi satın almak için Türkiye’ye geliyor. Özellikle GAP bölgesinde tarım ve hayvancılık için arazi arayışları oldukça fazla. Bunlar arasında Ortadoğulu, Hintli, Amerikalı ve Uzakdoğulu yatırımcılar başı çekiyor. Meyve Suyu Endüstrisi Derneği (MEYED)Genel Sekreteri Ebru Akdağ, “Sadece sanayi tipi meyvecilik yapmak isteyen yabancı şirketlerin bu alandaki yatırımlarının toplamı 1 milyar doları buluyor” diyor. Akdağ, Anadolu Grubu’yla ortaklık yapan Cutrale’nin 500 milyon dolarlık yatırımının dışında Hintli tarım şirketi Jain ile Alman bebek maması üreticisi Hipp’in meyvecilik yatırımı için büyük araziler aradığını söylüyor. Organik bebek maması üreticisi Alman Hipp şirketi, Türkiye’de MEYED’in başkanı Alaaddin Güç’ün şirketi Targıd ile birlikte hareket ediyor. Bebek beslenmesi için organik meyve konsantresi ve püresi üretmek amacıyla en az 5 bin dönüm arazi yatırımı planlıyor. GAP bölgesine de son dönemdeki en önemli yatırımı Güney Koreli GP Group yapmaya hazırlanıyor. Uzman Yatırım Holding ile işbirliği yapan grubun bölgede tarımsal ürün üretimi için yapacağı yatırımın toplamı 1 milyar doları bulacak.
Yabancı yatırımcılar özellikle organik tarımla ilgileniyor. Türkiye’de önümüzdeki dönemde bu alanda yatırım yapacak önemli gruplardan biri de Suudi sermayeli Planet Food World. Kilis ve GAP bölgesinde yatırım yapmayı planlayan şirket, 5 yılda 20 bin modüler organik çiftlik kuracak. Birer hektar üzerinde kurulacak çiftlikler tarım, tavukçuluk, hayvancılık ve balıkçılıkta uzmanlaşacak.
