Avrupa E-Devlet’e 60 Kat Fazla Harcıyor

Yaşanan gelişmeleri göz ardı etmemek gerekiyor. Türkiye’de e-devlet alanında önemli projeler yapıldı, bazıları da yolda. Ancak, alınan mesafe ve kamunun BT harcamalarına ayırdığı bütçe çok sınırlı. Avrupa’daki milyarlık rakamlar, Türkiye’de birkaç yüz milyonda kalıyor. Kişi başına BT harcamasında ise tablo daha çarpıcı. Çünkü, Avrupa’da 180 Euro olan bu rakam, Türkiye’de 4 dolar düzeyinde…

Türkiye’de kamu, BT yatırımları için her geçen yıl biraz daha fazla para harcıyor. Ancak, yeterli değil. Çünkü, yapılan yatırımlar AB ülkelerinin çok gerisinde. 2004 yılında Türkiye’de BT sektörünün toplam büyüklüğü ortalama 2,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu rakamda kamunun payı ise sadece 250 milyon dolar civarındaydı. Yani kamu yatırımının toplama oranı yüzde 10’u aşmıyor. 

IDC Türkiye’nin verilerine göre, kamunun 2002 yılında 132 milyon 499 bin dolar olan BT yatırımları, 2003’de 195 milyon 344 bin dolara, 2004’de 225 milyon 164 bin dolara çıktı. IDC Türkiye, 2005 yılı için kamunun BT yatırımını 295 milyon 764 bin dolar olarak öngörüyor.

Batı Avrupa’da ise çok farklı bir tablo var. IDC’nin araştırmaları, 2003 yılında Batı Avrupa’da gerçekleştirilen kamu BT yatırımlarının, toplam BT harcamaları içindeki payının yüzde 12 olduğunu ortaya koyuyor. Bu da 2,6 milyar dolara karşılık geliyor. Tahminler, 2008’de bu rakamın 4.2 milyar dolar olacağını ortay koyuyor.

Aradaki farkı ortaya koyan bir başka hesap ise kişi başı BT harcamalarıyla ilgili. AB’nin kişi başına düşen kamu bilişim harcaması ortalamasının 150 ile 180 Euro arasında seyrediyor. Türkiye’de ise kamunun BT yatırımları kişi başına sadece 4 dolar düzeyinde kalıyor. Türkiye’nin aradaki açığı kapatması için e-devlet harcamalarını hızlandırması gerektiğine dikkat çekiliyor. Index Grup Yönetim Kurulu Başkanı Erol Bilecik, “Hızla yıllık harcama tutarı 1 milyar dolara çıkarılmalıdır” diye konuşuyor.

Index Grup Yönetim Kurulu Başkanı Erol Bilecik, 2005’te sektörün aşağı yukarı yüzde 25 oranında büyüyeceğini belirtiyor ve ekliyor: “Bu da 3 milyar doları aşan bir işlem hacmine bizi sürükleyecek. Kamudan bu anlamda beklentimiz 350 milyon dolar civarında. Yani toplam içinde kamunun payının yüzde 12-13’lere çıkacağını tahmin ediyoruz. Şu an hazırlanan devlet bütçeleri de buna müsait.”

Yerel yönetimler aktif değil

Türkiye’de kamunun BT yatırımlarının büyük bir çoğunluğu merkezi yönetim tarafından gerçekleştiriliyor.Yerel yönetimler ise çok ciddi projeleri hayata geçirmiyor. Bilecik, “Elimizde net rakamlar olmamasına rağmen bu yüzde 10’luk payın ancak yüzde 1-2’sinin yerel yönetimlerden geldiğini düşünüyoruz” diyor.

Ancak, Bilecek’e göre, son yıllarda özellikle büyük şehir belediyelerinde bir canlanma var. Bilecek,  “Devlet, merkezi satın alma yapar. Bu alımlar, hizmet, yazılım ve ürünler bazındadır. Belediyelerde pek hareket olmazdı. Ancak, özellikle büyük şehirlerden başlamak üzere belediyelerinin bu konuda 2003 yılından itibaren önemli bir atılım içerisinde olduklarını görüyoruz” diyor.

Software AG Türkiye Genel Müdürü Yüce Erim’e göre, Türkiye’de yerel yönetimlerin yeniden şekillenmesini sağlayacak ve kamu yönetimini merkezilikten görece olarak daha dağıtılmış bir yapıya kavuşturacak yasaların hayata geçmesi gerekiyor. Böylece, kamunun sorumluluk, yerel yönetimlerin ilgi ve kontrol sahalarının netleşmesiyle, BT harcamaları, doğrudan yerel hizmetlere kanalize olabilecek.

Erim, bilgi ekonomisine geçiş ve bilgi toplumu olma çalışmalarının lokomotifinin kamu olduğunu belirterek şöyle konuşuyor: “Bu dönüşüm hızlı bir şekilde gelir dağılımı, istihdam gibi faktörler dikkate alınarak gerçekleşmediği takdirde, gerçek rakiplerimiz olan OECD ülkeleriyle aramızdaki zaten büyük olan gelişme farkı daha da açılacak. Bu farkı kapatmak, gittikçe imkansız hale gelebilecek.”

Türkiye çok geride kalıyor

AB’de 2002 yılında ortalama kişi başına BT yatırımı 750 Euro civarındaydı. Birliğe yeni katılan ülkelerde bu oran düşmekle birlikte özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinde bu rakam 1000 Euro’nun üzerine çıkıyordu. 

AB’de, özellikle son yıllarda e-Avrupa projesi kapsamında eğitim ve sağlık başta olmak üzere kamu bilişim harcamalarında artış görülüyor. Kamu BT harcamalarının toplam BT harcamalarının yaklaşık yüzde 20-25’i olduğunu düşünüldüğünde, AB’nin kişi başına düşen kamu bilişim harcaması ortalamasının 150 ile 180 Euro civarında olduğu söylenebilir. Türkiye’de ise kamunun BT yatırımları kişi başına 4 dolara tekabül ediyor.

Meteksan Pazarlama ve İş Geliştirme Direktörü Murat Gün, bu durumu ülkelerin ekonomik büyüklüğüne göre şöyle değerlendiriyor:

“AB’de ortalama olarak BT harcamalarının GSYH’ye oranı 3-3.5 oranında. Yunanistan’da bu oran yaklaşık yüzde 1.5 civarında. Bu noktada, Türkiye’nin AB ortalamalarının en az 5 kat altında bir kamu yatırımı yaptığı söylenebilir. Bugüne kadar yapılan yatırımların kümülatif toplamı göz önüne alındığında ise fark daha da artıyor.”

2008’DE AB ÜLKELERİ BT’YE 4.2 MİLYAR DOLAR HARCAYACAK

IDC’nin yaptığı bir çalışma Batı Avrupa ülkelerinde son yıllarda kamunun yaptığı BT yatırımlarını ortaya koyuyor. Bu çalışmada AB ülkelerinin BT karnesi şöyle değerlendiriliyor:

Danimarka geçtiğimiz yıl AB ülkelerine, vatandaşların anında kamu otoriteleriyle iletişime geçebileceği sofistike servislerde liderlik etti. Bu yıl Danimarka ve İsveç kafa kafaya geldi. İtalya ise sofistike hizmetlerde bu iki ülkeye yakın ama dakiklikte biraz daha geride.

İsviçre, sofistike servislerde diğer Avrupa ülkelerine gerisinde kalmayı sürdürüyor. Bununun önemli nedenlerinden biri, İsviçre’de yönetimin yetkilerinin dağıtılmış olması.

Norveç, İsveç ve İngiltere 2003-2004’de vatandaşlar ve iş dünyasına yönelik e-devlet projelerinin geliştirilmesinde lider durumdalar. Bu ülkeleri Hollanda, Avusturya ve Portekiz takip ediyor.

Batı Avrupa ülkelerinin 2003 yılındaki toplam BT yatırımları içinde kamunun payı yüzde 12’yi buluyor. Bu da 2,6 milyar dolara tekabül ediyor. 2008’de bu rakamın 4.2 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.

MERKEZİ YÖNETİMLERİN PAYI YÜZDE 90

Meteksan Pazarlama ve İş Geliştirme Direktörü Murat Gün, Merkezi yönetimlerin kamu BT harcamalarının, toplam kamu BT harcamalarının yaklaşık 90’ını oluşturduğunu söylüyor. Son yıllarda merkezi yönetim anlayışının yerel yönetimler lehine değiştirilmeye çalışıldığına dikkat çekerek “Buna rağmen resim, merkezi olarak yönetilen Türkiye’de doğal olarak harcamanın da merkezi olarak yapıldığı şeklinde. Bu açıdan yerel yönetimlerin yatırımları sınırlı ve kısıtlı kalıyor” diyor.

Kamu BT yatırımlarının yurtiçi, yurtdışı, kurum içi finansmanla yapılabilmesinden dolayı gerçek büyüklüğü net olarak belirlemenin kolay olmadığını belirterek, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Kamu bilişim pazarının en büyük firması olan Meteksan Sistem’in bu pazar ile ilgili yaptığı tahminler geçtiğimiz günlerde DPT tarafından yapılan açıklamalarla paralellik gösteriyor. Bu bağlamda 2002’de 150 milyon dolar olan kamu BT yatırımları, 2003’de 200 milyon dolara, 2004’de 280 milyon dolara çıktı. 2005 yılında ise bu rakamın 350 milyon dolar olacağını tahmin ediyoruz. Yapılan bu harcamaların yaklaşık yüzde 40’ını hizmet oluşturuyor.”

FADİME ÇOBAN
fcoban@capital.com.tr