Canlanma Başlıyor Mu?
Telekomünikasyon sektörü de “yeni ekonomi” krizinden nasibini aldı. Sektör son iki yılını sıkıntıda, düşüşte geçirdi. Ancak, şimdi dünyanın dört bir yanından olumlu işaretler geliyor, büyümeye yöne...
Telekomünikasyon sektörü de “yeni ekonomi” krizinden nasibini aldı. Sektör son iki yılını sıkıntıda, düşüşte geçirdi. Ancak, şimdi dünyanın dört bir yanından olumlu işaretler geliyor, büyümeye yönelik tahminler yapılıyor. Araştırma şirketlerinin verileri, 2004 yılında sektörün büyüyeceğini ortaya koyuyor. Buna göre, sektör 2004 yılında yüzde 5 düzeyinde büyüyecek. Yaşanan bu canlılık, aynı sıkıntıyı çeken Türkiye’ye de yansıyacak…
Aslında neredeyse internetle, “yeni ekonomi” ile aynı kaderi paylaştı. 2000 yılına kadar bütün dünyada telekomünikasyon sektörü hızla büyüdü, çok sayıda şirket bu alana girdi. Ancak, teknoloji cephesinde yaşananlardan sonra bu sektörde de sıkıntı vardı. Son iki yılı telekom sektörü düşüşle, sorunlarla geçirdi. Ancak, şimdi bu sektörden olumlu işaretler geliyor ve 2004 yılına yönelik büyük beklentiler var. Üstelik sadece ABD ve Avrupa’da değil, Türkiye’de de sektörün büyüyeceğine yönelik tahminler yapılıyor.
Uluslararası pazarlarda bu yıla ilişkin beklentiler, harcamalardaki düşüşün yılın ikinci yarısında biteceği ve pazarın istikrara kavuşacağı yönünde. Dünyanın önde gelen telekom ekipman üreticilerinin tahminleri, 2003 yılı sonunda pazardaki düşüşün son bulacağına ve büyümenin 2004’ten itibaren başlayacağına işaret ediyor.
Gartner’ın araştırmasına göre, 2000 yılında 353 milyar dolar olan global telekom ekipmanları pazarı, 2003 yılında yaklaşık 275 milyar dolarla kapanacak. 2004 için beklenen rakam ise 282 milyar dolar. Toplam telekom pazarının bu yıl ulaşması beklenen büyüklük ise 1 trilyon 323 milyar dolar. 2004’te bu rakamın 1 trilyon 396 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.
Gartner’ın 2006 için öngörüleri ise toplam pazarda 1 trilyon 553 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşılacağı yönünde. Ekipman pazarında 2006 beklentileri 311 milyar dolar düzeyinde.
Accenture’un bu alandaki deneyimli yöneticilerinden Nurtaç Ziyal’ın da benzer saptamaları var:
“Piyasalarda 2 yıl süren bir düşüşün ardından, telekomünikasyon ekipmanları pazarı da son noktasına gelerek, stabilizasyon aşamasına geçti. 2004 yılının ikinci yarısında pazardaki pek çok sektörde iyileşmelerin gözleneceği bekleniyor. 2004 yılı için tahmin edilen yüzde 5 oranında sermaye harcaması artışı, pazarın durumunu parlak seviyelere getirmeyecek. Ancak, geçtiğimiz 2 yıla kıyasla, daha iyi bir konuma sahip olacak.”
Türkiye’de gözler liberalleşmede
Türkiye’de ise durum biraz daha farklı. 2004’te liberalleşecek olan sektörde bekleme eğilimi dikkati çekiyor. Yatırımlar için yılın son çeyreği bekleniyor. Türk Telekom’un ADSL ve internet yatırımlarını devreye alınmasının yılın son çeyreğini bulacağı düşünülüyor. Bu servislerin donanım ve yazılım hizmetlerini canlandırması da ancak son çeyrekte gerçekleşebilecek.
Bunun yanında Telekomünikasyon Kurumu’nun iş planını zamanında gerçekleştirerek son çeyrekte yapacağı düzenlemeleri ve lisansları ortaya çıkarması halinde, yatırımların çok hızlanabileceği tahmin ediliyor.
Tüm Telekomünikasyon İşadamları Derneği (TÜTED) Başkanı Tayfun Türkalp, pazarın içinde bulunduğu durumu şöyle değerlendiriyor:
“Türk Telekom yatırımları yılın ilk yarısında yapılamadı. Genişband internet erişimi kitlelere hala verilemiyor. Özel sektör kendi geniş alan veri şebekelerini kiralık hatlar üzerinden yapmaya devam ederken, yeni teknolojilerin ses iletişimini de aynı şebekeden sağladıkları göz önüne alındığında, ses tekelinin ülkemizde yanlış yorumlanması ve Türk Telekom’un baskıları yüzünden ürkek bir yatırım davranışı söz konusu.”
Kurumsal pazara internet hizmetleri sunan operatörler ise bölgesel erişim noktalarına yatırım yapmaya ve 2004’teki serbest pazara hazırlanmaya çalışıyorlar. Ancak, Türkalp’e göre, 1 yıldan önce yatırım getirisi bekleyen şirketler 2004’ün başında gereken serbestleşmenin zamanında olamayacağını düşünerek yatırımlarını bu yılın son çeyreğine erteliyorlar.
Türkalp, “Bu durum ise yılın ilk yarısında 750 milyon dolarlık altyapı, ekipman ve hizmetler pazarından gelir bekleyen özel sektörün, ancak bunun yaklaşık yarısı bir ciroya takılıp kalmasına neden oluyor” diyor.
İkinci yarı için iyimser
Türkiye telekom pazarı, 2003 yılına çok büyük bir çıkışla başlamadı. Ekonomik kriz ve seçim sonrası ortaya çıkan geçiş dönemi, bu tabloyu ortaya çıkardı. Ardından da Irak operasyonu gelince, telekom pazarında beklenen çıkış yaşanamadı.
European Information Technology Observatory (EITO)’nun 2003 yılı yayınına göre, 2003 yılı sonunda Türkiye’de toplam telekom pazarının 8.5 milyar dolar seviyelerinde olması bekleniyor. 2002’de bu rakam 7.7 milyar dolar, 2001’de ise 6.9 milyar dolar kadardı.
EITO’ya göre, telekom ekipmanından elde edilen gelirler, 2003 yılında yaklaşık 1.9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşecek Aynı dönemde hizmetlerden elde edilecek gelir, toplamın yüzde 80’ini oluşturacak.
Altyapı yatırımı olarak kabul edilen tüm veri ve ses ağ ekipmanı, transmisyon ekipmanı ile kablosuz erişim radyo altyapı ekipmanı da dahil, 2003 sonunda toplam pazarda 1.3 milyar dolarlık bir rakam öngörülüyor. Önümüzdeki yıl altyapı pazarının yüzde 10 oranında büyümesi bekleniyor.
Nortel Networks Netaş Genel Müdürü Sait Gözüm, 2003’ün ikinci yarısını değerlendirirken çeşitli faktörlere dikkat çekiyor. İhracattaki artış, faiz oranlarındaki düşüş ve sona eren savaşın pazarı olumlu etkilediğini belirten Gözüm, şöyle devam ediyor:
“Ayrıca, ikinci yarı yıl, bütçe döneminin sonuna gelmesi nedeniyle daima daha iyi sonuçlar verir. Bunun yanı sıra, ertelenen yatırımların gerçekleştirilmesi kurumların gündemine girdi. Kamu yatırımlarının da gerçekleşmesi gerekiyor. Çünkü, e-devlet projeleri pazarda önemli bir yatırım kalemi oluşturuyor”.
Serbest pazar ne getirecek?
Türkiye’de GSMH’nın yüzde 5’ini telekomünikasyon gelirleri oluşturuyor. Avrupa Birliği üyesi olan Yunanistan, İtalya ve Portekiz gibi ülkelerde bu oran yüzde 3-4 civarında. Dolayısıyla, telekomünikasyona yapılan yatırımların ve bu sektörden elde edilen gelirlerin Türkiye ekonomisinde de önemi büyük. Abone erişiminin mümkün olan en kısa sürede tekelden çıkmasıyla sektörün hızlanacağı düşünülüyor. Bunun Türk Telekom’un da gelirlerini artırması bekleniyor. Sait Gözüm, serbestleşmeyle birlikte 2004’teki yeni yatırımları şöyle sıralıyor:
“Hem Türk Telekom, hem de lisanslı işletmeciler tarafından optik altyapı metropol ve uzak mesafe ağlar, genişband erişimi verebilmek için DSL ve kablolu TV gibi teknolojiler, mevcut GSM operatörleri tarafından kablosuz iletişim ile yüksek bant genişliklerinde veri sağlanması, ağırlıklı olarak lisanslı işletmeciler tarafından kurumlar için VoIP, hem Türk Telekom, hem de lisanslı işletmeciler tarafından ses ve veri alanında katma değerli hizmetler.”
Gözüm’ün önümüzdeki dönem beklentisi ise ses iletişiminin sabit telekomünikasyon gelirleri içinde en büyük paya sahip olacağı yönünde. Türkiye’de telekom sektörü içinde mobilin hala en hızlı büyüyen alan olduğunu hatırlatan Gözüm, sabit telefonlardaki penetrasyonun 2008’e kadar yüzde 27-28 civarında kalacağını da söylüyor. 2002’de 8 milyar dolar civarında büyüklüğe sahip olan toplam telekom pazarının ise 2005’te 9-10 milyar dolara ulaşacağı öngörüsünü dile getiriyor.
Gözüm, 2000’de toplam telekom gelirlerinin neredeyse yüzde 60’ını oluşturan kablolu ses iletişiminin 2005’te telekom gelirlerinin yüzde 45’ini oluşturacağını da sözlerine ekliyor.
“HİZMETLERİN AĞIRLIĞI ARTACAK”
Tayfun Türkalp/TÜTED Başkanı
TÜTED Başkanı Tayfun Türkalp, Türkiye’de telekom pazarının her yıl yüzde 25 büyüyebileceğini söylüyor ve gelecekle ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor:
“Serbestleşme sonucu operatörlerin ve network butiklerinin donanım satma yerine tüm iletişim altyapısını kurumlar için hizmet kiralama olarak vermelerini bekliyoruz. Bu dönemde servis kalitesi ve bu konuda oluşan standartlar hizmetlerin fiyatını belirleyecek.
Örneğin, işyerinizi bir başka yere taşıdığınızda, size iletişimi anında değiştirme yarışında olan servis firmaları ile karşılaşacağız. İletişim hizmetleri gerek operatör gerekse kurumsal pazarda her yıl katlanarak büyüyecek. 2004’te 9 milyar dolar olacak iletişim sektöründe, hizmetlerin ağırlığı yüzde 70’lerin üzerine çıkarak artmaya devam edecek. İletişim sektörümüzün Irak gibi komşu ülkelere yapacağı hizmetlerle de pasta önümüzdeki beş yıl içinde her yıl yüzde 25 büyüyebilir.”
DÜNYADA GERİLEMENİN DURMASININ NEDENLERİ
Sait Gözüm/Nortel Networks Netaş Genel Müdürü
“Özellikle telekomun gelişmiş olduğu pazarlarda, sabit hatlarda, genişband katma değerli servislere olan talep ve mobil kullanım doyum noktasına geldi. Kablosuz veri kullanımının artmasıyla, gelişmekte olan ülkelerde telekom pazarının özelleştirmeye, serbestleşmeye ve rekabete açılması gerilemeyi durduran unsurlar arasında.
Batı ülkelerinde son yıllarda yoğun olarak transmisyon/optik yatırımlar yapılmış olsa bile, dünyanın diğer ülkelerinde sabit ve kablosuz işletmecilerin de bu hizmetleri vermeyi gerektirecek transmisyon altyapısına yatırım yapacağını öngörüyoruz. Sabit operatörlerin abonelerine genişband erişimi verebilmeleri için DSL ve kablo modem gibi teknolojilere; katma değerli hizmetler için ise Centrex/Centrex IP gibi ses, Centrex VPN gibi veri ve çoğulortam servislerine yatırım yapması bekleniyor.
Büyümenin ise daha çok Asya Pasifik, Orta Doğu, Afrika ve Kuzey Amerika ülkelerinde olacağını öngörüyoruz. Büyüme, Asya Pasifik’te hem sabit, hem de kablosuz alanda yer alırken, Orta Doğu ve Afrika’da daha çok kablosuz ekipman alımlarının artması bekleniyor.
Aslında neredeyse internetle, “yeni ekonomi” ile aynı kaderi paylaştı. 2000 yılına kadar bütün dünyada telekomünikasyon sektörü hızla büyüdü, çok sayıda şirket bu alana girdi. Ancak, teknoloji cephesinde yaşananlardan sonra bu sektörde de sıkıntı vardı. Son iki yılı telekom sektörü düşüşle, sorunlarla geçirdi. Ancak, şimdi bu sektörden olumlu işaretler geliyor ve 2004 yılına yönelik büyük beklentiler var. Üstelik sadece ABD ve Avrupa’da değil, Türkiye’de de sektörün büyüyeceğine yönelik tahminler yapılıyor.
Uluslararası pazarlarda bu yıla ilişkin beklentiler, harcamalardaki düşüşün yılın ikinci yarısında biteceği ve pazarın istikrara kavuşacağı yönünde. Dünyanın önde gelen telekom ekipman üreticilerinin tahminleri, 2003 yılı sonunda pazardaki düşüşün son bulacağına ve büyümenin 2004’ten itibaren başlayacağına işaret ediyor.
Gartner’ın araştırmasına göre, 2000 yılında 353 milyar dolar olan global telekom ekipmanları pazarı, 2003 yılında yaklaşık 275 milyar dolarla kapanacak. 2004 için beklenen rakam ise 282 milyar dolar. Toplam telekom pazarının bu yıl ulaşması beklenen büyüklük ise 1 trilyon 323 milyar dolar. 2004’te bu rakamın 1 trilyon 396 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.
Gartner’ın 2006 için öngörüleri ise toplam pazarda 1 trilyon 553 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşılacağı yönünde. Ekipman pazarında 2006 beklentileri 311 milyar dolar düzeyinde.
Accenture’un bu alandaki deneyimli yöneticilerinden Nurtaç Ziyal’ın da benzer saptamaları var:
“Piyasalarda 2 yıl süren bir düşüşün ardından, telekomünikasyon ekipmanları pazarı da son noktasına gelerek, stabilizasyon aşamasına geçti. 2004 yılının ikinci yarısında pazardaki pek çok sektörde iyileşmelerin gözleneceği bekleniyor. 2004 yılı için tahmin edilen yüzde 5 oranında sermaye harcaması artışı, pazarın durumunu parlak seviyelere getirmeyecek. Ancak, geçtiğimiz 2 yıla kıyasla, daha iyi bir konuma sahip olacak.”
Türkiye’de gözler liberalleşmede
Türkiye’de ise durum biraz daha farklı. 2004’te liberalleşecek olan sektörde bekleme eğilimi dikkati çekiyor. Yatırımlar için yılın son çeyreği bekleniyor. Türk Telekom’un ADSL ve internet yatırımlarını devreye alınmasının yılın son çeyreğini bulacağı düşünülüyor. Bu servislerin donanım ve yazılım hizmetlerini canlandırması da ancak son çeyrekte gerçekleşebilecek.
Bunun yanında Telekomünikasyon Kurumu’nun iş planını zamanında gerçekleştirerek son çeyrekte yapacağı düzenlemeleri ve lisansları ortaya çıkarması halinde, yatırımların çok hızlanabileceği tahmin ediliyor.
Tüm Telekomünikasyon İşadamları Derneği (TÜTED) Başkanı Tayfun Türkalp, pazarın içinde bulunduğu durumu şöyle değerlendiriyor:
“Türk Telekom yatırımları yılın ilk yarısında yapılamadı. Genişband internet erişimi kitlelere hala verilemiyor. Özel sektör kendi geniş alan veri şebekelerini kiralık hatlar üzerinden yapmaya devam ederken, yeni teknolojilerin ses iletişimini de aynı şebekeden sağladıkları göz önüne alındığında, ses tekelinin ülkemizde yanlış yorumlanması ve Türk Telekom’un baskıları yüzünden ürkek bir yatırım davranışı söz konusu.”
Kurumsal pazara internet hizmetleri sunan operatörler ise bölgesel erişim noktalarına yatırım yapmaya ve 2004’teki serbest pazara hazırlanmaya çalışıyorlar. Ancak, Türkalp’e göre, 1 yıldan önce yatırım getirisi bekleyen şirketler 2004’ün başında gereken serbestleşmenin zamanında olamayacağını düşünerek yatırımlarını bu yılın son çeyreğine erteliyorlar.
Türkalp, “Bu durum ise yılın ilk yarısında 750 milyon dolarlık altyapı, ekipman ve hizmetler pazarından gelir bekleyen özel sektörün, ancak bunun yaklaşık yarısı bir ciroya takılıp kalmasına neden oluyor” diyor.
İkinci yarı için iyimser
Türkiye telekom pazarı, 2003 yılına çok büyük bir çıkışla başlamadı. Ekonomik kriz ve seçim sonrası ortaya çıkan geçiş dönemi, bu tabloyu ortaya çıkardı. Ardından da Irak operasyonu gelince, telekom pazarında beklenen çıkış yaşanamadı.
European Information Technology Observatory (EITO)’nun 2003 yılı yayınına göre, 2003 yılı sonunda Türkiye’de toplam telekom pazarının 8.5 milyar dolar seviyelerinde olması bekleniyor. 2002’de bu rakam 7.7 milyar dolar, 2001’de ise 6.9 milyar dolar kadardı.
EITO’ya göre, telekom ekipmanından elde edilen gelirler, 2003 yılında yaklaşık 1.9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşecek Aynı dönemde hizmetlerden elde edilecek gelir, toplamın yüzde 80’ini oluşturacak.
Altyapı yatırımı olarak kabul edilen tüm veri ve ses ağ ekipmanı, transmisyon ekipmanı ile kablosuz erişim radyo altyapı ekipmanı da dahil, 2003 sonunda toplam pazarda 1.3 milyar dolarlık bir rakam öngörülüyor. Önümüzdeki yıl altyapı pazarının yüzde 10 oranında büyümesi bekleniyor.
Nortel Networks Netaş Genel Müdürü Sait Gözüm, 2003’ün ikinci yarısını değerlendirirken çeşitli faktörlere dikkat çekiyor. İhracattaki artış, faiz oranlarındaki düşüş ve sona eren savaşın pazarı olumlu etkilediğini belirten Gözüm, şöyle devam ediyor:
“Ayrıca, ikinci yarı yıl, bütçe döneminin sonuna gelmesi nedeniyle daima daha iyi sonuçlar verir. Bunun yanı sıra, ertelenen yatırımların gerçekleştirilmesi kurumların gündemine girdi. Kamu yatırımlarının da gerçekleşmesi gerekiyor. Çünkü, e-devlet projeleri pazarda önemli bir yatırım kalemi oluşturuyor”.
Serbest pazar ne getirecek?
Türkiye’de GSMH’nın yüzde 5’ini telekomünikasyon gelirleri oluşturuyor. Avrupa Birliği üyesi olan Yunanistan, İtalya ve Portekiz gibi ülkelerde bu oran yüzde 3-4 civarında. Dolayısıyla, telekomünikasyona yapılan yatırımların ve bu sektörden elde edilen gelirlerin Türkiye ekonomisinde de önemi büyük. Abone erişiminin mümkün olan en kısa sürede tekelden çıkmasıyla sektörün hızlanacağı düşünülüyor. Bunun Türk Telekom’un da gelirlerini artırması bekleniyor. Sait Gözüm, serbestleşmeyle birlikte 2004’teki yeni yatırımları şöyle sıralıyor:
“Hem Türk Telekom, hem de lisanslı işletmeciler tarafından optik altyapı metropol ve uzak mesafe ağlar, genişband erişimi verebilmek için DSL ve kablolu TV gibi teknolojiler, mevcut GSM operatörleri tarafından kablosuz iletişim ile yüksek bant genişliklerinde veri sağlanması, ağırlıklı olarak lisanslı işletmeciler tarafından kurumlar için VoIP, hem Türk Telekom, hem de lisanslı işletmeciler tarafından ses ve veri alanında katma değerli hizmetler.”
Gözüm’ün önümüzdeki dönem beklentisi ise ses iletişiminin sabit telekomünikasyon gelirleri içinde en büyük paya sahip olacağı yönünde. Türkiye’de telekom sektörü içinde mobilin hala en hızlı büyüyen alan olduğunu hatırlatan Gözüm, sabit telefonlardaki penetrasyonun 2008’e kadar yüzde 27-28 civarında kalacağını da söylüyor. 2002’de 8 milyar dolar civarında büyüklüğe sahip olan toplam telekom pazarının ise 2005’te 9-10 milyar dolara ulaşacağı öngörüsünü dile getiriyor.
Gözüm, 2000’de toplam telekom gelirlerinin neredeyse yüzde 60’ını oluşturan kablolu ses iletişiminin 2005’te telekom gelirlerinin yüzde 45’ini oluşturacağını da sözlerine ekliyor.
“HİZMETLERİN AĞIRLIĞI ARTACAK”
Tayfun Türkalp/TÜTED Başkanı
TÜTED Başkanı Tayfun Türkalp, Türkiye’de telekom pazarının her yıl yüzde 25 büyüyebileceğini söylüyor ve gelecekle ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor:
“Serbestleşme sonucu operatörlerin ve network butiklerinin donanım satma yerine tüm iletişim altyapısını kurumlar için hizmet kiralama olarak vermelerini bekliyoruz. Bu dönemde servis kalitesi ve bu konuda oluşan standartlar hizmetlerin fiyatını belirleyecek.
Örneğin, işyerinizi bir başka yere taşıdığınızda, size iletişimi anında değiştirme yarışında olan servis firmaları ile karşılaşacağız. İletişim hizmetleri gerek operatör gerekse kurumsal pazarda her yıl katlanarak büyüyecek. 2004’te 9 milyar dolar olacak iletişim sektöründe, hizmetlerin ağırlığı yüzde 70’lerin üzerine çıkarak artmaya devam edecek. İletişim sektörümüzün Irak gibi komşu ülkelere yapacağı hizmetlerle de pasta önümüzdeki beş yıl içinde her yıl yüzde 25 büyüyebilir.”
DÜNYADA GERİLEMENİN DURMASININ NEDENLERİ
Sait Gözüm/Nortel Networks Netaş Genel Müdürü
“Özellikle telekomun gelişmiş olduğu pazarlarda, sabit hatlarda, genişband katma değerli servislere olan talep ve mobil kullanım doyum noktasına geldi. Kablosuz veri kullanımının artmasıyla, gelişmekte olan ülkelerde telekom pazarının özelleştirmeye, serbestleşmeye ve rekabete açılması gerilemeyi durduran unsurlar arasında.
Batı ülkelerinde son yıllarda yoğun olarak transmisyon/optik yatırımlar yapılmış olsa bile, dünyanın diğer ülkelerinde sabit ve kablosuz işletmecilerin de bu hizmetleri vermeyi gerektirecek transmisyon altyapısına yatırım yapacağını öngörüyoruz. Sabit operatörlerin abonelerine genişband erişimi verebilmeleri için DSL ve kablo modem gibi teknolojilere; katma değerli hizmetler için ise Centrex/Centrex IP gibi ses, Centrex VPN gibi veri ve çoğulortam servislerine yatırım yapması bekleniyor.
Büyümenin ise daha çok Asya Pasifik, Orta Doğu, Afrika ve Kuzey Amerika ülkelerinde olacağını öngörüyoruz. Büyüme, Asya Pasifik’te hem sabit, hem de kablosuz alanda yer alırken, Orta Doğu ve Afrika’da daha çok kablosuz ekipman alımlarının artması bekleniyor.
