Data Center’lar Hızlı Büyüyecek

Data Center (Veri merkezi) işletme işi tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de büyüyor. Şirketler elektronik ortamda veri saklama işini artık kendi bünyelerinde yapmıyor, bu hizmeti profesyonel şirketlerden alıyor. Şu an Türkiye pazarında 10 kadar şirket bu hizmeti veriyor. SBS tarafından yapılan bir araştırmaya göre,  Türkiye pazarı 2004’te yüzde 10 büyüdü ve 43,4 milyon dolara ulaştı. 2005’te ise sektörün yüzde 28 oranında büyümesi bekleniyor.

Şirketlerdeki devasa dosya arşivleri tarihe karıştı. Çünkü, günümüzde bilgisayarsız, hatta internetsiz şirket neredeyse kalmadı. Kağıt dosyaların arşivlerinin yerini “dijital veri ambarları” aldı. Artık şirket verileri dijital ortamda saklanıyor. Bunun için de ciddi bir altyapı yatırımı gerekiyor. Bu kapsamdaki belki de en büyük mali yükü de sunucu ve diğer altyapı yatırımları oluşturuyor. Oysa ki, artık donanıma büyük yatırım yapmadan bu hizmeti almak mümkün.

Daha çok İSS’ler (İnternet servisi sağlayıcı şirketler) bünyesinde bulunan veri merkezleri (data center) bu işe yarıyor. Aslında bu yeni bir uygulama değil. Özellikle internetin yaygınlaşmaya başladığı 90’ların ortalarından biri önemli bir pazar haline gelmiş durumda. Bugün çoğunluğu İSS olan belli başlı yaklaşık 10 firma Türkiye’de bu hizmeti veriyor. İnternet servis sağlayıcıları (İSS), gelirlerinin yaklaşık yüzde 20-30’luk bölümünü bu hizmetlerden elde ediyor. Veri merkezi hizmetlerinin İSS’ler için, “olmazsa olmaz” bir nitelik taşıdığı vurgulanıyor.

Veri merkezi kapsamında en yaygın kullanılan hizmetler ise co-location (sunucu barındırma) ve hosting (sunucu kiralama) olarak öne çıkıyor. Veri merkezinde tutulan donanımın müşteriye, yani bu servisi alan kuruma ait olması durumunda “co-location”, merkezdeki sunucuların müşteri tarafından kiralanması durumunda ise “hosting” adını alıyor. Ancak, bu merkezler üzerinden bazı uygulama servislerini de almak mümkün. Felaket önleme ve güvenlik hizmetleri bunlar arasında.

Dünyada çok yaygın

Bu uygulamalar, dünyada bu hizmetler oldukça yaygın. Hizmetler, yaklaşık 10 yıldır bu işe odaklanan firmalar tarafından veriliyor. Büyük telekom operatörleri de sunucu parklarından dolayı 5 yıldır bu işin içindeler.

Avrupa’da veri merkezi hizmeti veren en büyük kuruluşlar arasında Telecity, Redbus ve Interxion bulunuyor. Borusan Telekom Teknoloji ve Operasyon Direktörü İlyas Ufuk Turgut, “Yıllık gelirleri 40-50 milyon doları bulan bu kuruluşlar, Avrupa çapında 10-15 ülkede faaliyet gösteriyorlar ve 1998 yılından bu yana hizmet veriyorlar” diyor.

Dünyada veri merkezi hizmetleri, NCF’ler (Neutral Colocation Facility) tarafından büyük merkezlerde veriliyor. NCF’lerin müşterileri telekom firmaları, İSS’ler ve her sektörden firmalar olabiliyor. İlyas Ufuk Turgut, “Birçok firma veya servis sağlayıcı, daha önce kendi bünyelerinde verdikleri bu hizmetleri, operasyonel giderlerini azaltmak adına 90’lı yılların sonunda NCF’lere taşıdı” saptamasını yapıyor.

Özellikle ses pazarının serbestleşmesiyle birbirleri arasında ara bağlantı yapmak isteyen telekom firmaları, bu gibi yerlerde trafik “Exchange”i yaparak hem iletişim giderlerini düşürüyor hem de operasyonel verimlilik sağlıyor.

Pazar büyümeye başladı

Türkiye’de veri merkezi pazarının da her geçen yıl büyüdüğü görülüyor. Pazarla ilgili net veriler mevcut değil. Siemens Business Services (SBS) Türkiye Stratejik Planlama Müdürü Burak Aydın, pazarla ilgili şu saptamaları yapıyor:

“Geçen yıl yaptırdığımız bir pazar araştırmasına göre veri merkezi pazarının 2004 yılında, 2003 yılına göre yüzde 10’lar civarında büyüdüğünü görüyoruz. 2005 yılında ise yüzde 28 civarında bir büyüme kaydedeceğini düşünüyoruz. Geçen yıl pazarın büyüklüğü yaklaşık 37,5 milyon dolara ulaştı. 2004 yılı için bu rakamın 43,4 milyon dolar olması bekleniyor.”

İSS tarzı hizmetlerin yaygınlaşması, outsourcing (dış kaynak kullanımı) anlayışının gelişmesi ve ses gibi çeşitli hizmetlerin serbestleşmesi, “veri merkezi” (data center) pazarının büyüme trendini artıracak faktörler.

Borusan Telekom’dan İlyas Ufuk Turgut, ise 2000 yılı başlarından itibaren ivme kazanan pazarın önümüzdeki dönemde yıllık olarak yüzde 10-20 civarında büyümesini beklediklerini dile getiriyor. Eğer “leased line” (kiralık hat) ve internet erişim hizmetleri ucuzlarsa, bu oranın yüzde 30-40’ı bulabileceğini tahmin ettiklerini kaydediyor.

Hangi oyuncular var?

Şu an pazarın belli başlı oyuncuları arasında SBS, Superonline, KoçSistem, DorukNet, Borusan Telekom, E-kolay.Net ve Probil’in isimleri sayılabilir.

Koç Sistem E-Dönüşüm Grup Yöneticisi Barış Öztok, Türkiye’de bu hizmeti veren 10’a yakın kuruluş olduğunu söylüyor. Bu kuruluşların bir kısmı aynı zamanda İSS hizmeti veriyor. İSS’ler için veri merkezi hizmeti, esas işleri olan veri ve ses taşıma hizmetini destekleyen ve müşteri portföyünü genişleten bir ek hizmet türü konumunda.

En önemli entegratörlerden biri olan Siemens Business Services (SBS), Türkiye’de de veri merkezi hizmeti sunuyor. Bunlar tasarım, kurulum ve işletme hizmetlerini içeriyor. Müşteri isteğine göre tasarlanıyor. Güvenli bir veri merkezi ortamında müşteri adına sistemlerin işletimini kapsıyor. Şu anda 20 farklı kuruluşa bu hizmeti veren SBS’in veri merkezinde 200’e yakın sunucu bulunuyor. Geçen yılki gelirlerinin yüzde 5’ini veri merkezi gelirleri oluşturuyor.

Borusan; veri merkezi kapsamında “co-location”, “hosting”, “back up” (yedekleme), “firewall” gibi pek çok hizmeti veriyor. 4 bin 500 sunucu kapasiteli merkezde şu anda 700 sunucu barındırılıyor. Borusan Telekom Teknoloji ve Operasyon Direktörü İlyas Ufuk Turgut, gelecek planlarını şöyle açıklıyor:

“Veri merkezi gelirlerimiz, toplam gelirimiz içerisinde önemli bir yer tutuyor. Ses hizmetlerinin de devreye girmesiyle önümüzdeki dönemde sadece erişim ve veri merkezi hizmeti veren bir internet servis sağlayıcı olmanın ötesinde, kurumların tüm iletişim ihtiyaçlarını karşılamayı hedefliyoruz. Servis çeşitliliğimizin artmasıyla gelirlerimizin kompozisyonunda bir miktar değişiklik olabileceğini düşünüyoruz.”

Yeni oyuncu girmez

İnternet servis sağlayıcı Superonline’ın veri merkezi hizmetleri de alan adı tescil, web yayınlama, ASP-uygulama servis sağlayıcılığı, sunucu barındırma gibi alanları kapsıyor.

Superonline Pazarlama ve İş Geliştirme Direktörü Çağrı Poyraz, kendileri için veri merkezinin çok önemli olduğunu belirtiyor. Poyraz, “Gelir oranına bakılmaksızın İSS’ler için olmazsa olmaz olarak değerlendirilmesi gereken bir hizmet. Kârlılık tamamen şirketin ne kadar verimli çalıştığı ve veri merkezinin büyüklüğü ile ilgili” diye konuşuyor.

Meteksan Net, 250 civarında sunucuyla 450’den fazla müşteriye bu hizmeti veriyor. Şirketin genel müdürü Serdar Kural, veri merkezinden elde ettikleri gelirin toplam gelirlerinin yüzde10’unu oluşturduğunu söylüyor. Kural, “Ancak bu pay bizim için çok önemli. Zira bu gelirin katma değeri oldukça fazla” diyor.

DorukNet, Türkiye’nin en eski İSS’si. Veri merkezi kapsamında, sunucu barındırma, sunucu kiralama, sanal sistem ve yazılım kiralama hizmetleri veriyor. 1993 yılında kurulan şirket, 1997 yılından beri bu hizmeti veriyor. Şu anda 6 binin üzerinde veri merkezi müşterisine sahip. 200’den fazla müşteri ise, sunucu barındırma/kiralama ve diğer gelişmiş hizmetlerden faydalanıyor. Şirketin bünyesinde 300’den fazla sunucu bulunuyor. Gelirinin yaklaşık yarısı veri hizmetlerinden oluşuyor.

Katma değeri yüksek hizmetler

Veri merkezi hizmetleri uygulama ve altyapı servisleri olarak da ayrılıyor. Sunucu barındırma gibi donanım içerikli hizmetler, altyapı olarak tanımlanırken, verilen katma değerli servis hizmetleri de uyguluma servisleri olarak açıklanıyor. Entegratör firmalardan biri olan Probil’in veri merkezi hizmetleri de daha çok uygulama servislerinde yoğunlaşmış durumda. Bu kapsamda call center, telekom hosted faturalama platform çözümü, entegre doğalgaz bilgi yönetim sistemi gibi katma değerli hizmetler, şirketin veri merkezi üzerinden müşterilerine sunuluyor. Bayi otomasyonu gibi uygulamalar, iş sürekliliği ve felaket önleme hizmetleri de Probil’in veri merkezi hizmetlerinden bazıları. Şirket, hizmetlerini İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere 3 ayrı merkezinde sürdürüyor. Gelirlerini özellikle finans sektörüne sunduğu iş sürekliliği ve felaket önleme hizmetleri ve uygulama servisleriyle sağlıyor. 

Probil Teknoloji Çözümleri Direktörü Oğuz Taşkent, pazara ilişkin şu değerlendirmeleri yapıyor: “Türk firmaları 2003 yılında uygulama servisleri için 3.5 milyon dolar harcadılar. 2004 yılında ise bu pazarın 4.5 milyon olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Altyapı servis sağlayıcı 2003 yılında 4.5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dünyada uygulama outsourcing pazarının 2004 yılından 2006 yılına kadar her yıl yaklaşık yüzde 55 büyüyeceği tahmin ediliyor. Altyapı BT outsourcing pazarında ise her yıl yüzde 10 büyüme bekleniyor.”

Gelecek hesapları

E-Kolay.Net, halen 700 civarında müşteriye hizmet veriyor. Sistem odasında yaklaşık 350 sunucu bulunuyor. Ölçeklenebilen ve büyüyebilen yapıda depolama sunucuları (storage server) da kullanılıyor. E-Kolay.Net Kurumsal Satış Müdürü Nuray Çetinkaya, “Veri merkezi hizmetlerinden elde ettiğimiz gelir toplam gelirimizin yaklaşık yüzde 45’ini oluşturuyor” diyor.  Çetinkaya, “Veri merkezi pazarı dünyada Türkiye’dekinden daha büyük. Türkiye’de halen yurtdışından veri merkezi hizmeti alan firmalar bulunuyor” diyerek bir başka önemli gerçeğe dikkat çekiyor.

Bu hizmetler Türkiye’de kurumsal internet hizmetlerinin verilmeye başladığı 1996 yılından bu yana oldukça gelişme gösterdi. Çetinkaya, gelecek hedeflerini, “Pazarın büyüme hızı yüzde ilk yıllarda 30-35 civarında olurken 2000 yılı itibariyle artış yaşandı. Biz bu yıl pazarın yüzde 55’ine hizmet vermeyi hedefliyoruz. Altyapı ve hat kapasite yatırım planlarımızı da bu hedef doğrultusunda yapıyoruz” diyerek açıklıyor.

KoçSistem ise şu an 95 müşterisinin yaklaşık olarak 600 adet sunucusunu değişik hizmet seviyelerinde barındırıyor. Veri merkezi gelirleri KoçSistem’in gelirlerinin yüzde 10’unu oluşturuyor. KoçSistem E-Dönüşüm Grup Yöneticisi Barış Öztok, “Veri merkezi büyüyen hizmet alanlarımızın en önemlilerinden biri” diyerek bu işin geleceğini parlak gördüklerine işaret ediyor. Öztok, bu hizmetin gelecek stratejilerindeki yeri ve önemini “Hizmet vizyonumuzda yer alan, büyüme ve yaygınlaşma eğilimi gösteren bir iş. Üstelik hizmet yelpazemizi destekleyen ve tamamlayan nitelikli işleri içeriyor” diyerek açıklıyor. 

ABD PAZARININ BÜYÜKLÜĞÜ 3 İLE 7,5 MİLYAR DOLAR ARASINDA

MALİYET AVANTAJI Günümüzde küçük ve orta ölçekli işletmelerin pek çoğu büyük veri merkezleri barındırmakta zorluk çekiyorlar. Küçük merkezler yatırımın geri dönüşü anlamında yeterli olmazken, büyük merkezler inşa etmek ciddi yatırım gerektiriyor. Bu noktada devreye veri merkezi (data center) işletmecileri giriyor. Onların verdiği hizmet, KOBİ’ler başta olmak üzere şirketlere, hem hızla gelişen teknolojiyi takip etme, hem de bu teknolojiyi izleyecek insan kaynağı barındırma zorunluluğundan kurtulma imkanı veriyor. Bu hizmeti dışarıdan almak, maliyet açısından da oldukça büyük avantaj sağlıyor.

BÜYÜK OYUNCULAR Dünyada data center hizmeti veren işletmelerin başında telekomünikasyon şirketleri ve ISP’ler geliyor. Geçtiğimiz yıllar içerisinde telekom ve data merkezi işletme hizmeti sunan firmalar arasında konsolidasyonlar yaşandı. Diges ve MCI, NTT ve Verio gibi şirketler birleşip pazarın büyük oyuncuları haline geldiler. Konsolidasyonlar sonucu ortaya çıkan bu şirketlerle birlikte, IBM Global Services, BT Global Services, Cable and Wireless, AT&T, Eguant, SBS, HP Hizmetler, PSINet, SAVVIS gibi şirketler de bugün pazarın büyük oyuncuları arasında sayılıyor.

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ ABD’de veri merkezi işletme hizmetleri toplam BT hizmetleri pazarının yüzde 6-15 gibi bir oranını oluşturuyor. Toplam pazarının büyüklüğünün 50 milyar dolar olduğu düşünülürse, veri merkezi işletme hizmetleri pazarının büyüklüğünün 3 ile 7,5 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.

Bir data merkezi inşa etmek oldukça büyük bir yatırım gerektiriyor. ABD’de bu merkezler için metrekare başına fiyatlar 50-150 dolar arasında değişiyor. Data merkezi hizmetlerinin kârlı olması için hizmet verilen şirket sayısının çok olması gerekiyor. Çok sayıda müşterisi olan işletmelerin karlılıkları da yüksek oluyor

HİZMET SEVİYESİ YÜKSELİYOR

NE GİBİ AVANTAJLAR SAĞLIYOR? Bir veri merkezinin sağladığı en büyük avantaj, hizmet seviyesinin yükseltilmesidir. Verim artışıyla birlikte düşük maliyet avantajı, verilen hizmetleri değerlendirmede göz önüne alınması gereken en önemli faktörlerden biri. Veri merkezleri güvenlik açısından tercih ediliyor.

HANGİ HİZMETLER VERİLİYOR? Verdiğimiz hizmetleri; alan adı, hosting, barındırma ve katma değerli hizmetler olarak 4 ana başlıkta toplayabiliriz. Hosting hizmetlerinde, kullanıcı kendi seçeceği paylaşımlı Linux veya Microsoft sunucular üzerinde web sayfasının yayınlanması için gerekli işlemleri yapabiliyor. Barındırma hizmetleri kapsamında ise, kullanıcı tamamen kendisine tahsis edilmiş belirli bir kapasiteye sahip her türlü yönetici haklarına sahip olduğu bir sanal sunucuyu kullanıyor. Katma değerli hizmetler de SSL desteği, yedekleme hizmeti, güvenlik duvarı (firewall) hizmeti, saldırı tespit hizmeti gibi pek çok altyapı hizmetini içeriyor.

VERİ MERKEZİ İŞİ YILDA YÜZDE 25-30 BÜYÜYECEK

KİMLER BU HİZMETİ ALIYOR? Veri merkezi hizmetleri özellikle, BT hizmetleri konusunda dış kaynak kullanmanın yararına inanan, özellikle dağınık yapıda bölge, ofis, atölye veya fabrikaları olan orta ve büyük ölçekli firmalara yönelik olarak sunuluyor. Bu yelpazenin yanı sıra, internet üzerinden hizmet sunan firmaların sunucu işletimi de ayrı pazar alanlarımızdan biri. Bu kapsamda sunucu barındırma hizmeti (Altyapı sağlama), operatör desteği, yedekleme, sistem/veritabanı/uygulama tasarımı ve kurulumu, sunucu kiralama, uygulama yönetimi, güvenlik yönetimi gibi hizmetler sunuyoruz.

OYUNCULARIN ANALİZİ Çoğu zaman İSS’ler için kârlı bir iş değil. Sadece altyapı ortak kullanımından kaynaklanan, yatırım maliyeti paylaşımı gibi finansal getirileri mevcut. Veri merkezi hizmetini ana iş kolu olarak yapan KoçSistem gibi firmalarda ise, hizmet modeli tamamen bu yapı üzerine kurulu. Bu sebeple İSS’lere göre daha farklı bir yapılanma ve finansal model oluşturulmuş durumda. İSS’ler dışında bu hizmeti veren, 4-5 firma var. Pazar şu an yeni oyuncuların girmesi için çok uygun değil. Öncelikle pazarın geliştirilmesi gerekiyor. Ayrıca bu hizmeti alan potansiyel müşterilerin, uzman firmalardan hizmet almanın, finansal ve operasyonel avantajlarını daha iyi algılamaları için bilinç düzeyleri yükseltilmeli.

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ Yaklaşık olarak 30-40 milyon dolar bir pazar büyüklüğü olduğunu tahmin ediyoruz. Daha önceleri olağanüstü durum merkezi hizmetleri ve firmaların alt kuruluşlarının vermekte olduğu veri merkezi hizmetleri, son 5-6 yıldır “kurumsal veri merkezi hizmeti” olarak veriliyor. Biz de İstanbul ve Ankara’daki veri merkezlerimizle 1999’dan beri hizmet veriyoruz. Pazar yıllık ortalama yüzde 25-30 büyüme gösteriyor. 2005’te de aynı eğilimi sürdüreceğini öngörüyoruz.

YASEMİN BALABAN
ybalaban@capital.com.tr