E-Devlet Karnesi

E-Dönüşüm Türkiye projesinde kısa dönem eylem planı çerçevesinde planlanan 73 eylemden sadece 23’ü sonuçlandırılmış durumda. Planlanan eylemlerin yüzde 60’ı ile ilgili çalışmalar devam ediyor. Yüzde 8’i ise henüz başlamamış ya da başlangıç aşamasında. Yani aslında alınacak daha çok yol var. Sektör yetkilileri, bundan sonra daha hızlı hareket edebilmek için, planlanan eylemlerin daha fazla katılımla ve önceliklendirilerek yürütülmesi gerektiğine dikkat çekiyor.

Herkes “e-Dönüşüm Türkiye” projesini, Türkiye’nin bilgi toplumuna uzanan yolculuğunda “iyi bir adım” olarak yorumladı. Sonuçta, hızla geleneksel yapılarını terk eden dünya ülkeleri gibi, Türkiye’nin de e-dönüşümü kaçınılmazdı. Tasarruf sağlamak, verimliliği artırmak ve daha iyi bir yönetim kalitesini tutturmak için bu şarttı. Avrupa Birliği’ne geçiş sürecinde başlatılan “e-dönüşüm Türkiye projesi” planlı adımlarla ilerlemeye devam ediyor. Bugün gelinen noktada planlanan 73 eylemden 23’ü yani projenin yüzde 32’si sonuçlanmış durumda. Bu aslında daha alınacak çok yol olduğunu gösteriyor.

E-dönüşüm Türkiye projeleri ile ilgili son yayınlanan “Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP) : Eylem Gerçekleştirme Durumları” raporuna göre, planlanan eylemlerin yüzde 60’ı ile ilgili çalışmalar başlatılmış durumda. Rapora göre, halihazırda en çok yol alınan ana başlıklardan biri, e-sağlık. E-sağlık ana başlığında planlanan 15 kısa dönemli eylemden 9’u sonuçlanmış görünüyor. E-devlet ve hukuki altyapı ile ilgili eylemlerde de önemli bir yol alınmış durumda. “Teknik altyapı ve bilgi güvenliği”, “eğitim ve insan kaynakları”, “standartlar ve e-ticaret” ana başlıklarında ise sonuçlanan proje sayısı oldukça az. Bu kategorilerde devam eden çalışmaların da, bu yıl sonuna kadar ya da en geç 2006’da sonuçlandırılması planlanıyor.

Her kurum farklı çalışıyor

Kısa Dönem Eylem Planı’nda’(KDEP) yer alan eylemler, Ulaştırma Bakanlığı’ndan Telekomünikasyon Kurulu’na, TÜBİTAK’tan Milli Eğitim Bakanlığı’na, çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından üstlenilmiş durumda. Her bir eylem bu kurum ve kuruluşların sorumluluğu altında gerçekleştiriliyor. Her ne kadar KDEP eş zamanlı bir ilerlemeyi öngörse de, her kuruluş aynı hızda çalışmıyor. Bu görüşü destekleyen TÜBİSAD İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Levent Kızıltan’ın konu ile ilgili saptamaları şöyle:

“Bazı alanlarda faaliyetler hızla gelişiyor, bazı alanlarda ise eylemler geri kalıyor. Bu durum icrayı yapması beklenen kamu kurum veya kuruluşlarının birbirinden farklı çalışma hızlarından kaynaklanıyor. * Yönetişim mekanizması içerisinde olması beklenen bir ‘e-Türkiye proje ofisi’ tarzı yönlendirme ve izleme düzeni hayata geçemedi. Bunun için eylemler birbiriyle çok ilişkili bir şekilde de yürütülemiyor.”

Hızlı adım atanlar

KDEP kapsamında en hızlı Sağlık Bakanlığı’nın ilerlediği görülüyor. E-dönüşüm Türkiye Kısa Dönem Eylem Planı kapsamında yer alan e-sağlık ile ilgili eylemlerin önemli bir bölümü sonuçlanmış durumda. Sonuçlanmayanlarda ise çalışmalar devam ediyor. Aynı şekilde, “hukuki altyapı” ana başlığında planlanan eylemlerin de azımsanmayacak bir bölümünün hayata geçirildiği görülüyor.

“Hukuki altyapı” konusunda planlanan eylemlerinin büyük bölümü, Adalet Bakanlığı’nın sorumluluğunda. Adalet Bakanlığı, elektronik imza kanunun çıkarılması, Türk Ceza Kanunu’nda değişiklik tasarısının hazırlanması, bilgi edinme hakkı kanunun çıkarılması gibi çok sayıda eylemi sonuçlandırdı. Şimdi, sonuçlanması sabırsızlıkla beklenen projelerin başında yeni telekomünikasyon kanunun çıkartılması geliyor. Telekomünikasyon Kurulu’nun sorumluluğunda bu konudaki çalışmalar devam ediyor.

E-ticaret’e hazır değiliz

Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) son yayınladığı Kısa Dönemli Eylem Planı raporuna göre, e-ticaret ana başlığı altında planlanan eylemlerin hiçbirinin henüz sonuçlanmadığı görülüyor. Ancak bunun yanında, planlanan her eylemle ilgili çalışmalar başlamış durumda. Devam eden çalışmalar içerisinde KOSGEB’in önemli adımlar attığı görülüyor. KDEP kapsamında KOSGEB, KOBİ’lerde e-ticaret ve e-iş bilincinin oluşturulmasına yönelik olarak, 2004 yılında toplam 617 firmaya destek verdi. Halihazırda KOBİ bilgi ağı olarak da tanımlanan KOBİNET internet sayfasını yenileyen KOSGEB, üye sayısını 60 bine ulaştırmayı hedefliyor.

E-ticaret ile ilgili Kısa Dönem Eylem Planı’nda yer alan, ortak e-ticaret bilgi havuzunun oluşturulması ve dış ticarette kullanılan bilgi ve belgelerin elektronik ortamda paylaşılması konulu iki eylem de Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın (DTM) sorumluluğunda bulunuyor. E-ticaret bilgi havuzu ile ilgili uygulamaya dönük çalışmaların bu yıl ya da en geç 2006 yılı içerisinde başlaması bekleniyor. DTM, diğer eylemle ilgili olarak ise Gümrük Müsteşarlığı’nın bünyesinde ilerleyen “e-belge” projesi ile birlikte hareket ediyor. Bu konudaki henüz devam eden çalışmaların 2005 içinde sonuçlandırılması hedefleniyor.

AB’NİN ÖNCELİKLİ ADIMLARINI YAKALAYAMADIK

YÖNETİŞİM MODELİ EKSİK Belki de ilk kez üç bakanımızın, TÜBİTAK, Telekomünikasyon Kurumu, DPT gibi kamu kurumlarının, Türk Telekom’un , TOBB’un ve bilişim sektörü sivil toplum kuruluşları başkanlarının e-dönüşüm strateji, politika ve projelerini gözden geçirebilecekleri bir yapının oluşturulması son derece önemli bir kazanım. Bu güçlü yapının sonuç üretebilecek kararları alabilmesi için, her yönetim modelinde olduğu gibi, temel organizasyon prensiplerinin hayata geçirilmesi gerekiyor. Ancak, strateji ile başlayan ve e-dönüşüm içerisinde yer alan birimlerin, eylem planları hazırlıkların yanı sıra, bu kapsamda bir çalışmayı yönetebilecek yönetişim modelinin de hayata geçirilmesi gerekiyordu. Bu model eksik.

STRATEJİ NETLEŞMELİ E-dönüşüm Türkiye modelini tanımlaması beklenen ve KDEP birinci eylemi olarak yer alan madde, aradan neredeyse 1,5 yıl geçmesine rağmen hayata geçirilemedi. 2004 başında e-Dönüşüm Türkiye Kurulu tarafından verilen görev doğrultusunda TBV, TÜBİSAD ve TBD tarafından hazırlanan “Bilgi Toplumu Stratejisi”, DPT’nin alternatif planı nedeniyle kısa bir politika belgesine dönüştürüldü. DPT, bu stratejiyi hazırlamak üzere sadece yabancı şirketlerin teklif vereceği bir ihaleyi açmak için çaba gösterdi. 2004 Eylül’ünde çıkılan ihale iptal edildi. Aynı ihale 2005 başında tekrarlandı. Şu sıralar sonuçlanması beklenen ikinci ihalede, seçilecek firmanın stratejiyi hazırlaması, stratejinin DPT’ce kabul edilmesi ve E-Dönüşüm Kurul’una sunulması yıl sonunu bulabilir. Strateji belgesinin olmaması nedeniyle, pek çok konu açıkta kalıyor. Bu, en kısa sürede netleşmeli ve kamuoyuna arz edilmeli.

SES GETİREN KARARLAR ALINDI KDEP’te yer alan eylemler değişik nitelikte çalışmalardan oluşuyor. KDEP aslında kanun veya kararname hazırlıkları, projeler, yönetmelikler gibi temelde kamu kurum ve kuruluşlarında yapılmakta olan veya planlanan projeleri listeliyor. Bu eylemlerin henüz anlamlı bir model içerisinde önceliklendirilmesi yapılamadığı için, eylemler yönlendirilmekten ziyade izleniyor. Diğer yandan “E-Devlet Ana Kapısı”nın karara bağlanması ve görevin Türk Telekom’a verilmesi gibi ses getiren kararlar da alındı. Ancak, Avrupa Birliği’nin E-Avrupa + ve E-Devlet girişimlerinde belirlemiş olduğu tüm proje ve öncelikli adımların şu ana kadar E-Dönüşüm Türkiye’de istenen düzeyde ele alınamadı.

ÖNCELİKLENDİRME YAPILMALI E-Dönüşüm projelerinin en önemli bacaklarından birisi “iletişim altyapısı” konusundaki çalışmalar. Bunlar da maalesef Türk Telekom’un özelleştirme çalışmalarının gölgesinde yürütülüyor. Bu nedenle, iletişim altyapısı ile ivmelendirilecek pek çok eylem e istenen hızda gerçekleştirilemiyor. E-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu, bir taraftan stratejinin hazırlanması beklerken diğer yandan geç kalmamak için bazı kilit noktalarda eylem kararlarını önceliklendirmeli. Özellikle kamuda verimlilik sağlayacak projeler öncelikle ele alınmalı ve kaynak sağlanmalı. Yazılım ve teknoparklar konusunda, STK’ların önerileri ciddiye alınarak, gereken değişikliklerin yapılması sağlanmalı. “Genç bilişim profesyoneli-bilişim çırağı” ve “üniversite mezunlarını yeniden kazanma” projelerine ağırlık verilerek bilişim elemanı açığı kapatılmalı. KOBİ’lerin e-dönüşüm sürecine alınması için somut projeler ortaya konmalı. Tüm ticari kayıtların 3-5 yıl içerisinde sayısal ortamlarda yapılması ve tutulması gibi e-ticaret ve e-iş ile ilgili yaklaşımlar hayata geçirmeli.

HANDE D. SÜZER
hdemirel@capital.com.tr