İnternetin 8 Yeni Gerçeği
Önce büyük umutlar, yükselen değerler vardı. Çok sayıda şirket kuruldu, teknoloji alanındaki şirketlerin borsa değerleri adeta patladı. 2000 yılındaki çöküş sonrasında ise “dot.com” işinin sonunun ...
Önce büyük umutlar, yükselen değerler vardı. Çok sayıda şirket kuruldu, teknoloji alanındaki şirketlerin borsa değerleri adeta patladı. 2000 yılındaki çöküş sonrasında ise “dot.com” işinin sonunun geldiği, internet üzerinden iş yapmanın küçüleceği hesapları yapıldı. Oysa, aradan geçen zaman tabloyu değiştirdi. E-ticaret ve internete dayalı verimlilikte ulaşılan rakamlar, beklentilerin çok üstünde gerçekleşti. Bu geleceğe yönelik umutları artırırken, internetle ilgili yeni gerçekleri de su yüzüne çıkardı.
Bütün dünyayı etkisi altına alan “yeni ekonomi”, daha doğrusu “dot.com” fırtınasının hızı 2000 yılının ortalarında giderek yavaşladı. İnternetin büyüsünün kaybolduğuna yönelik değerlendirmeler prim yapmaya başladı. John Cassidy’nin, internetin bugüne kadar anlatılan en güzel hikaye olduğunu yazdığı “Dot.con” adlı kitabı best-seller oldu. Cassidy gibi akademisyenler, iş çevrelerine internetin cesur ve değişimin öncüsü vizyonunun bir balon olduğunu anlatmaya koyuldular.
Oysa, bugün gerçeğin söz konusu varsayımlardan çok daha farklı olduğunu görüyoruz. İnternet bugün hala insanları ve ticareti deniz aşırı bir araya getirme gücüne sahip…Yapılan tüm eleştirilere rakamlarla yanıt veriyor. Yenilikleri ve sağladığı verimlilik artarken, pek çoklarını şaşırtacak biçimde, daha önce kuşkuyla bakılan sözlerin çoğunu da yerine getiriyor. Dünyaca ünlü çip üreticisi Intel’in Başkanı Andrew Grove’un dikkat çektiği gibi, “İnternetle ilgili söylenen her şey gerçek oluyor”…
Dolayısıyla, internet ile ilgili olumsuz iddialar çürüyor. Ortaya çıkan tablo, bu konuda önemli değişimlerin olduğunu açıkça gösteriyor. İşte internet ile ilgili yeni gerçekler:
E-ticaret beklentileri aştı
1999 yılındaki parlak projeksiyonlar, ABD’de B2B ticaretin 2003 yılında 1.3 trilyon dolara ulaşacağını gösteriyordu. Ancak, o dönemde parlak olan bu tahminler, gerçekleşmelerin çok altında kaldı. Forrester Research’ün verilerine göre, ABD’deki B2B işlemleri 2.4 trilyon dolara ulaştı.
Benzer bir tablo B2C için de geçerliydi. 1999 yılındaki projeksiyonlarda B2C e-ticaretin 2003’e kadar 108 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyordu. Ancak, Gartner’ın verileri, 2002 yılında 95 milyar doların yakalandığını ortaya koyuyor.
Bir başka tahmin ise e-ticaretin “verimlilik” etkisiyle ilgiliydi. Buna göre, e-ticaretin ekonomiye getireceği verimlilik kaynaklı katkı yılda 250 milyar dolara ulaşacaktı. Ancak, burada da rakamlar beklenenin üzerine çıktı.
Bugün interneti kullanarak iş yapan şirketlerin işlem hacminin 2005 yılına kadar yılda 450 milyar dolara ulaşması bekleniyor. E-ticaretin getirdiği verimliliğin ise ABD’de hane başına yılda 4 bin 500 dolar katkı sağlaması öngörülüyor. Bu rakam, ABD Başkanı George W. Bush’un 2001 yılında gerçekleştirdiği vergi kesintilerinin 3 katı kadar.
SAP Türkiye Satış Direktörü Murat Yılmaz, “2000’in ortalarında yaşanan onca hüsrandan sonra internetin yalan olduğu düşünülmeye başlandı” diyor. Yılmaz şöyle devam ediyor:
“Oysa o zamanki sıkıntının sebebi çok başkaydı. Şirketler fırtınanın çıktığı ilk günlerde özendirmelerden dolayı e-iş alanına yatırım yaptılar. Ama yatırım yaparken arka ofislerini hiç düşünmediler. Gerekli iş süreçlerini yerine getiremediler. Talep fazla olunca, arka ofislerini iyi oturtamadıkları için sıkıntıya düştüler. Bu da sanki internetin kusuru gibi göründü. Oysa onlar iş süreçlerini iyi tasarlayamadıkları, aslında karlı şirket olabilmek için gerekli araçları kullanmadıkları için bu hale geldiler.”
Şirketleri kârla tanışıyor
Uzmanlar, dot.com balonunun sönmeye başladığı yıllarda internet üzerinden iş yapan şirketlerin kârlılığının düşük olduğu yönünde görüş belirtiyordu. Oysa bugün internetin getirdiği verimliliğin internet şirketlerini de iyi yerlere getirdiği görülüyor. ABD’de halka açık internet şirketlerinin yüzde 40’ı, 2002 yılını kârla kapattılar. Yatırım danışmanları, 2003 yılı sonunda bu şirketlerin tamamının karlı hale geleceğini tahmin ediyorlar.
Diğer yandan internet reklamcılığı da önemli bir noktaya geldi. İnternetin diğer mecralardan daha verimli olamayacağını iddia edenler yanıldı. Bir dönem cazibesini kaybetse bile, son dönemde online reklamcılıkta da bir geri dönüş yaşıyor. Yeniden ayağa kalkan mecra, Yahoo’dan Google’a kadar pek şirketlerin iştahını kabartıyor.
Peki bütün bunlar nasıl gerçekleşti? Bir kere her şeyden önce insanlar internet üzerinden iş yapmaktan hiç vazgeçmediler. Amazon.com’un hisseleri düşüyor ya da Webvan Group online sebze meyve tedariği yapmayı bıraktı diye geri çekilmediler. Yani internet değerini aslında hiç kaybetmedi. Aksine her gün daha fazla müşterinin online olmasıyla değerini arttırdı.
Fırtınanın sarstığı sektörler
İnternet üzerinden iş yapmak isteyen şirketlerin serüveninde olumsuz bir takım gelişmeler de yaşandı. Geçtiğimiz 10 yıl içinde fazlasıyla sabırsız bazı risk sermayedarları 6 bin kadar teknoloji ve internet start up şirketine 100 milyar dolardan fazla para yatırdılar. Bunlardan 2 bin tanesi başka şirketlerle birleşti. Halka açılan 450 internet şirketinin ise hisse senetleri yüzde 90’dan fazla değer kaybetti. Bu süreçte aralarında tarım, sağlık ve inşaat gibi önemli sektörlerin de bulunduğu ekonominin üçte birlik dilimini oluşturan bir alan bu durumdan büyük yara aldı.
Web, ticari anlamına ulaştığından bu yana, 8 yıl içerisinde pek çok başka endüstriyi de etkiledi. Örneğin, müzik endüstrisinde geri dönülmez adımlar atılmasına sebep oldu. Müzik fanatiklerinin yılda 35 milyon şarkı dosyasına ulaşan paylaşımları, bu endüstriyi önemli ölçüde hırpaladı. Amerika’da müzik endüstrisinin satışları 2000 yılından bu yana yüzde 20 azaldı.
İnternet üzerinden online seyahat hizmetleri veren Expedia Inc benzeri şirketler, geleneksel seyahat acentelerinin yüzde 13’ünün kepenk indirmesine sebep oldu.
Dell Computer, satışlarını ve üretimini online ortama taşıdığı B2B modeliyle endüstrideki yerini sağlamlaştırdı. Rakipleri kâr edemezken Dell’in 2001’de yüzde 7,3 olan kar marjı 2002’de yüzde 8’e yükseldi.
Sırada ne var?
İnternet verdiği sözleri teker teker yerine getirirken, yeni umutları yeşertmeye de devam ediyor. Şimdi daha önce beklendiğinden çok daha fazla değişim kapıda…Başarılı internet stratejileri, dünya çapında pek çok şirkete uyarı sinyalleri yolluyor. Pek çok şirket de azalan teknoloji bütçelerini internete odaklıyor.
2001 yılından bu yana teknoloji bütçeleri toplam yüzde 6,2 oranında bir düşüş gösterdi. Buna rağmen yönetim danışmanlığı şirketi A.T Kearney analistleri, e-iş bütçelerinin 2002’de yüzde 11 oranında artış gösterdiğini kaydediyorlar. Analistlere göre, e-iş bütçeleri toplam BT bütçelerinin yüzde 27’sini kapsıyor. Bu yıl savaş nedeniyle e-iş bütçelerinde yüzde 4 oranında bir düşüş gösterse de, yine de toplam teknoloji harcamalarının ikiye katlandığı görünüyor.
Analistler, 2 yıl içinde e-iş’in teknoloji harcamalarını geride bırakacağını görüşündeler.
Şirketler, geçtiğimiz 3 yılı neyin işe yaradığını, neyin geri dönüş sağladığını araştırmakla geçirdiler. Şimdi e-iş projelerini küçük parçalara ayırıyorlar. Uzmanlar da büyük dramatik bir değişim yerine binlerce parçaya ayrılmış bir değişimi öngörüyor. İlaç şirketlerinin internet üzerinde kurdukları sanal laboratuarlar gibi yeni nesil e-iş projeleri dikkat çekiyor. Yollara, köprülere yerleştirilen ve rüzgarın yönünü, kuvvetini web mesajlarıyla gönderen silikon çipler, İnternetin gelecek yüzünün sadece bir bölümünü oluşturuyor.
Wi-Fi ile yeni dönem
Şimdi geldiğimiz noktada şirketler ve müşterileri, artık kendilerini bir 10 yıl öncesine göre daha rahat konumluyorlar. Çünkü, internet artık çok daha güçlü. Bu noktada broadband (geniş bant) iletişiminin sağladığı olanaklar devreye giriyor. Geçtiğimiz yıl ABD’de broadband kullanan hane sayısı 19 milyona ulaştı. Forrester’in tahminlerine göre, 2004 yılının sonuna kadar bu rakamın 40 milyona ulaşması bekleniyor. Rakamlar, internet bağlantısının hızlı olduğu Kanada, Japonya ve Kore gibi ülkelerde daha yüksek.
Forrester bir başka araştırması, broadband abonelerinin internette daha fazla vakit geçirdiklerini ve yüzde 37 oranında daha fazla e-ticaret harcaması yaptıklarını gösteriyor. Wi-Fi denilen kablosuz internet de broadband’in geleceğini destekliyor. Wi-Fi sayesinde şirketler ve e-tüccarlar bir laptop ile fabrikada ya da bir kafede; her nerede olurlarsa olsunlar internet üzerinden iş yapabiliyorlar.
Bütün bunlarla birlikte, uzmanlar web dünyasının 8 yıllık gelişimini 1962 yılında kârlı hale gelen renkli televizyonun gelişimine benzetiyor. Bu uzmanlara göre, e-iş konusunda şirketler henüz yolun çok başındalar. Hali hazırda şirketlerin verimliliklerini arttırmaya odaklanmış olduklarını ifade eden uzmanlar e-iş ile ilgili düzenlemelerin zorlu bir süreci gerektirdiğine dikkat çekiyorlar. Dell ve Cisco gibi öncü teknoloji devleri de, şirketlerin iş süreçlerini yeni teknolojilere uyarladıkları sürece verimliliğin yıllar içerisinde artacağını söylüyorlar. Cisco Systems CEO’su John Chambers, yeni sistemlere geçtikten 4 ile 6 yıl içerisinde verimlilik sonuçlarının hızının tamamen artacağını ifade ediyor.
İNTERNETTEN EN ÇOK ETKİLENEN DÖRT ANA SEKTÖRÜN YOL HARİTASI
PERAKENDE ABD’de Barnes&Noble ve Kmart, “e-iş”te başarılı olamadılar. Amazon.com, Wal-Mart ve eBay ise e-perakendeciliğin en iyi örnekleri olarak tarihe geçtiler. Bugün alışverişlerin yüzde 5’inden daha azı online olarak gerçekleştiriliyor. Ancak, bu oranın önümüzdeki dönem içerisinde emin adımlarla yukarı tırmanacağı düşünülüyor.
eBay’in ABD’nin en iyi perakendeciler sıralamasında ilk 15, Amazon.com’un da 40. sırada yer alması ümitleri arttırıyor. E-perakendecilikte başarılı olan bir başka isim Wal-Mart’ın ise e-iş stratejilerinin teknolojiye daha fazla yatırımı öngörmesi diğer perakendecileri de hareket geçirmeye başlamış durumda. Uzmanlar, önümüzdeki dönem için perakende sektörünü e-iş konusunda izlenecek sektörler arasında gösteriyor.
OTOMOBİL Otomobil sektöründe e-ticaret uygulamaları en çok müşterileri ve reklamcıları memnun etmiş durumda. Son 8 yıl içerisinde otomobil alanında e-iş’in ilerlemesi bir tek tedarikçiler tarafında başarısızlıklara sebep oldu. Sektörde, üretim maliyetleri de internet sayesinde önemli ölçüde azaldı. Özellikle ikinci el otomobil satışlarında kullanılan online uygulamalar çok başarılı oldu. eBay bu alanda ABD’nin en iyi kullanılmış otomobil tedarikçi mertebesine ulaşmış durumda, pek çok otomobil üreticisinin web sitesi de oldukça karlı.
MEDYA Çok az sayıda e-medya şirketi para kazandı. Fakat bu durum değişecek. Medya alanında elektronik işin en başarılı isimleri şüphesiz Yahoo ve Google oldu. Diğer yandan AOL Time Warner’la birlikte pek çok e-medya start up şirketleri başarısız oldu. AOL bugün hala içerik satmaya çalışıyor. Ancak, önümüzde bu alanda da bir değişim zinciri var. Özellikle online reklamcığa ilişkin olumlu projeksiyonlar elektronik medyanın geleceğine ışık tutuyor.
SAĞLIK Dünyada “health care” denilen içerisinde tüm sağlık hizmetlerini barındıran sektörde dikkat çeken bir başarılı bir de başarısız örnek var. WebMD e-sağlık alanında ciddi bir başarı yakaladı. Bugün hem online hem de offline hizmet veren şirket özellikle tazminatlardan büyük paralar kazanıyor. Özel sigorta şirketleri ise tazminatların sadece yüzde 44’ünü elektronik olarak hayata geçiriyor. E-sağlık da önümüzdeki dönem izlenecek e-iş alanlarından biri olacak.
Murat Yılmaz/SAP Türkiye Satış Direktörü
SAP Türkiye Satış Direktörü Murat Yılmaz, Web’in 8 yıllık serüveninde varsayılanları ve gelinen noktayı şöyle değerlendiriyor:
MALİYETLERİ DÜŞÜRDÜ
İnternetin iş süreçlerine katkısı kesinlikle yadırganamaz. Maliyetleri düşürüyor, daha uygun fiyat verme olanağı sağlıyor. İnternet bankacılığını düşünün. Bugün bir havale işlemi için şubeye gitseniz, belirli bir ücret ödemek durumundasınız. Oysa aynı işlemi ya hiçbir ücret ödemeden ya da çok daha düşük bir ücret ödeyerek gerçekleştirebiliyorsunuz.
İş süreçlerini iyi tasarlayan, arka ofis uygulamalarını internet modeli ile buluşturan şirketler kolayca maliyetlerini düşürebildi.
E-İŞ YATIRIMLARI SÜRDÜ
Zaman içerisinde dot.com şirketlerine yapılan yatırımda azalmalar oldu. Ancak, şirketler internet üzerinden iş yapmak üzere geliştirdikleri projelere yatırımı sürdürdüler.
E-iş yatırımlarının sadece teknoloji şirketleri tarafında sınırlı kaldığını söylemek, bu şirketlerin başarısız oldukları anlamına da gelir. Dünya ekonomisindeki durgunluk bu yatırımları etkiledi ama projeler kesinlikle devam etti.Teknoloji şirketleri herkesin kullanması içir yeni ürün geliştirirler üzere yatırım yaparlar ve elbette bu ürünleri önce kendileri kullanırlar. Ancak, bu ürünler herkesin kullanımı için üretilmektedir. Bu amaca ulaşılmasaydı bugün hiçbir teknoloji şirketi ayakta kalmazdı.
B2B BEKLENENİ YAPTI
B2B uygulamalarının başarısız olduğu varsayımına da katılmıyoruz. E-ticaret özellikle kurumsal alanda büyük başarı sağladı. Türkiye’de bile bugün bu alanda dünyayla paralel gelişmeler kaydediyoruz. İlk başlarda altyapı eksikliğinden ve yavaşlıktan ötürü bir takım sıkıntılar yaşandı. Ancak, teknoloji ilerledikçe hız arttı, sıkıntılar ortadan kalktı.
Bugün özellikle lokomotif sektörlerde iletişim artık internet üzerinden yürüyor. Şirketler sadece bayi ağına değil, yan sanayisine, müşterisine de kendi ağından ulaşmak istiyor. Bugün pek çok otomotiv üreticisi B2B işlemlerini yerine getiriyor ve verimli oluyorlar.
Önümüzdeki dönem üretim sektöründe yer alan; müşterisi, dağıtım ağı ve yan sanayisi olan her şirketin e-iş projelerini hayata geçirdiğini görüyor olacağız. Önümüzdeki dönem de otomotiv, dayanıklı tüketim ürünleri gibi bazı lokomotif sektörler yine önde olacak ama bugün artık herkesin e-iş’e ihtiyacı var ve bir gün herkes e-iş yapıyor olacak”.
İŞTE 8 YENİ GERÇEK
Varsayılan: Kârlı internet sitelerinin sayısı az
Gerçek: Bugün 200’ün üzerindeki halka açık internet şirketinin yüzde 40’ı 2002 yılının dördüncü çeyreğini kârla kapattı. Bu oranın bu yıl sonuna kadar yüzde 50’ye ulaşması bekleniyor.
*
Varsayılan: IT sektöründe yaşanan kriz sırasında pek çok şirket internet üzerinden iş yapmaya yönelik çabaları bıraktı.
Gerçek: İnternet balonunun patlamasından bu yana elektronik iş projelerine yapılan harcamalar her yıl artış gösterdi. Bugün Web’e yönelik harcamalar, tüm IT harcamalarının yüzde 27’sini oluşturuyor.
*
Varsayılan: Broadband (yaygın ağ) insanların ilgisini çekmedi.
Gerçek: ABD’de broadband abonelerinin sayısı 2001’den bu yana, yüzde 56 oranında artış gösterdi ve iki katına çıktı. Yıl sonuna kadar ABD’de yaygın ağın 29 milyon haneye ulaşması bekleniyor.
*
Varsayılan: E-iş’ten gelen verimlilik çok fazla olmadı. Makul oranlarda seyretti.
Gerçek: İnternetin hızla yaygınlaşmasıyla birlikte verimlilik artışı da ikiye katlandı. İvme, otomobil endüstrisi gibi çok fazla teknoloji kullanan sektörlerden kaynaklandı.
*
Varsayılan: Online reklamcılık öldü.
Gerçek: Ölmedi, değişti. Banner reklamlarının popülerliliği arttıkça, pazar araştırmalarına bakılarak hazırlanan reklamlar geri planda kalmaya başladı. Online reklam harcamalarının bu yıl 6.6 milyar Dolara ulaşması bekleniyor.
*
Varsayılan: Elektronik perakendecilere yatırım yapan IPO yatırımcıları çok para kaybettiler.
Gerçek: Her elektronik perakendeciye bin Dolar yatırmış olsanız yılsa yüzde 35 kazanç elde edersiniz.
*
Varsayılan: B2B elektronik ticaret aslında hiçbir zaman gerçek olmadı.
Gerçek: Bugüne kadar yüzlerce B2B işlemi başarısız oldu. Ancak şirketler hala denemeye devam ediyorlar. Dünya genelinde geçtiğimiz yıl 3.9 trilyon Dolar değerinde B2B işlemi gerçekleştirildi.
*
Varsayılan: İnternet üzerinden iş yapmada verimlilik sadece teknoloji şirketleri ile sınırlı kaldı.
Gerçek: 1995 sonrasında elektronik işin yaygınlaşmasını sağlayan ivmenin yüzde 80’i teknoloji dışındaki sektörlerden geldi.
Bütün dünyayı etkisi altına alan “yeni ekonomi”, daha doğrusu “dot.com” fırtınasının hızı 2000 yılının ortalarında giderek yavaşladı. İnternetin büyüsünün kaybolduğuna yönelik değerlendirmeler prim yapmaya başladı. John Cassidy’nin, internetin bugüne kadar anlatılan en güzel hikaye olduğunu yazdığı “Dot.con” adlı kitabı best-seller oldu. Cassidy gibi akademisyenler, iş çevrelerine internetin cesur ve değişimin öncüsü vizyonunun bir balon olduğunu anlatmaya koyuldular.
Oysa, bugün gerçeğin söz konusu varsayımlardan çok daha farklı olduğunu görüyoruz. İnternet bugün hala insanları ve ticareti deniz aşırı bir araya getirme gücüne sahip…Yapılan tüm eleştirilere rakamlarla yanıt veriyor. Yenilikleri ve sağladığı verimlilik artarken, pek çoklarını şaşırtacak biçimde, daha önce kuşkuyla bakılan sözlerin çoğunu da yerine getiriyor. Dünyaca ünlü çip üreticisi Intel’in Başkanı Andrew Grove’un dikkat çektiği gibi, “İnternetle ilgili söylenen her şey gerçek oluyor”…
Dolayısıyla, internet ile ilgili olumsuz iddialar çürüyor. Ortaya çıkan tablo, bu konuda önemli değişimlerin olduğunu açıkça gösteriyor. İşte internet ile ilgili yeni gerçekler:
E-ticaret beklentileri aştı
1999 yılındaki parlak projeksiyonlar, ABD’de B2B ticaretin 2003 yılında 1.3 trilyon dolara ulaşacağını gösteriyordu. Ancak, o dönemde parlak olan bu tahminler, gerçekleşmelerin çok altında kaldı. Forrester Research’ün verilerine göre, ABD’deki B2B işlemleri 2.4 trilyon dolara ulaştı.
Benzer bir tablo B2C için de geçerliydi. 1999 yılındaki projeksiyonlarda B2C e-ticaretin 2003’e kadar 108 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyordu. Ancak, Gartner’ın verileri, 2002 yılında 95 milyar doların yakalandığını ortaya koyuyor.
Bir başka tahmin ise e-ticaretin “verimlilik” etkisiyle ilgiliydi. Buna göre, e-ticaretin ekonomiye getireceği verimlilik kaynaklı katkı yılda 250 milyar dolara ulaşacaktı. Ancak, burada da rakamlar beklenenin üzerine çıktı.
Bugün interneti kullanarak iş yapan şirketlerin işlem hacminin 2005 yılına kadar yılda 450 milyar dolara ulaşması bekleniyor. E-ticaretin getirdiği verimliliğin ise ABD’de hane başına yılda 4 bin 500 dolar katkı sağlaması öngörülüyor. Bu rakam, ABD Başkanı George W. Bush’un 2001 yılında gerçekleştirdiği vergi kesintilerinin 3 katı kadar.
SAP Türkiye Satış Direktörü Murat Yılmaz, “2000’in ortalarında yaşanan onca hüsrandan sonra internetin yalan olduğu düşünülmeye başlandı” diyor. Yılmaz şöyle devam ediyor:
“Oysa o zamanki sıkıntının sebebi çok başkaydı. Şirketler fırtınanın çıktığı ilk günlerde özendirmelerden dolayı e-iş alanına yatırım yaptılar. Ama yatırım yaparken arka ofislerini hiç düşünmediler. Gerekli iş süreçlerini yerine getiremediler. Talep fazla olunca, arka ofislerini iyi oturtamadıkları için sıkıntıya düştüler. Bu da sanki internetin kusuru gibi göründü. Oysa onlar iş süreçlerini iyi tasarlayamadıkları, aslında karlı şirket olabilmek için gerekli araçları kullanmadıkları için bu hale geldiler.”
Şirketleri kârla tanışıyor
Uzmanlar, dot.com balonunun sönmeye başladığı yıllarda internet üzerinden iş yapan şirketlerin kârlılığının düşük olduğu yönünde görüş belirtiyordu. Oysa bugün internetin getirdiği verimliliğin internet şirketlerini de iyi yerlere getirdiği görülüyor. ABD’de halka açık internet şirketlerinin yüzde 40’ı, 2002 yılını kârla kapattılar. Yatırım danışmanları, 2003 yılı sonunda bu şirketlerin tamamının karlı hale geleceğini tahmin ediyorlar.
Diğer yandan internet reklamcılığı da önemli bir noktaya geldi. İnternetin diğer mecralardan daha verimli olamayacağını iddia edenler yanıldı. Bir dönem cazibesini kaybetse bile, son dönemde online reklamcılıkta da bir geri dönüş yaşıyor. Yeniden ayağa kalkan mecra, Yahoo’dan Google’a kadar pek şirketlerin iştahını kabartıyor.
Peki bütün bunlar nasıl gerçekleşti? Bir kere her şeyden önce insanlar internet üzerinden iş yapmaktan hiç vazgeçmediler. Amazon.com’un hisseleri düşüyor ya da Webvan Group online sebze meyve tedariği yapmayı bıraktı diye geri çekilmediler. Yani internet değerini aslında hiç kaybetmedi. Aksine her gün daha fazla müşterinin online olmasıyla değerini arttırdı.
Fırtınanın sarstığı sektörler
İnternet üzerinden iş yapmak isteyen şirketlerin serüveninde olumsuz bir takım gelişmeler de yaşandı. Geçtiğimiz 10 yıl içinde fazlasıyla sabırsız bazı risk sermayedarları 6 bin kadar teknoloji ve internet start up şirketine 100 milyar dolardan fazla para yatırdılar. Bunlardan 2 bin tanesi başka şirketlerle birleşti. Halka açılan 450 internet şirketinin ise hisse senetleri yüzde 90’dan fazla değer kaybetti. Bu süreçte aralarında tarım, sağlık ve inşaat gibi önemli sektörlerin de bulunduğu ekonominin üçte birlik dilimini oluşturan bir alan bu durumdan büyük yara aldı.
Web, ticari anlamına ulaştığından bu yana, 8 yıl içerisinde pek çok başka endüstriyi de etkiledi. Örneğin, müzik endüstrisinde geri dönülmez adımlar atılmasına sebep oldu. Müzik fanatiklerinin yılda 35 milyon şarkı dosyasına ulaşan paylaşımları, bu endüstriyi önemli ölçüde hırpaladı. Amerika’da müzik endüstrisinin satışları 2000 yılından bu yana yüzde 20 azaldı.
İnternet üzerinden online seyahat hizmetleri veren Expedia Inc benzeri şirketler, geleneksel seyahat acentelerinin yüzde 13’ünün kepenk indirmesine sebep oldu.
Dell Computer, satışlarını ve üretimini online ortama taşıdığı B2B modeliyle endüstrideki yerini sağlamlaştırdı. Rakipleri kâr edemezken Dell’in 2001’de yüzde 7,3 olan kar marjı 2002’de yüzde 8’e yükseldi.
Sırada ne var?
İnternet verdiği sözleri teker teker yerine getirirken, yeni umutları yeşertmeye de devam ediyor. Şimdi daha önce beklendiğinden çok daha fazla değişim kapıda…Başarılı internet stratejileri, dünya çapında pek çok şirkete uyarı sinyalleri yolluyor. Pek çok şirket de azalan teknoloji bütçelerini internete odaklıyor.
2001 yılından bu yana teknoloji bütçeleri toplam yüzde 6,2 oranında bir düşüş gösterdi. Buna rağmen yönetim danışmanlığı şirketi A.T Kearney analistleri, e-iş bütçelerinin 2002’de yüzde 11 oranında artış gösterdiğini kaydediyorlar. Analistlere göre, e-iş bütçeleri toplam BT bütçelerinin yüzde 27’sini kapsıyor. Bu yıl savaş nedeniyle e-iş bütçelerinde yüzde 4 oranında bir düşüş gösterse de, yine de toplam teknoloji harcamalarının ikiye katlandığı görünüyor.
Analistler, 2 yıl içinde e-iş’in teknoloji harcamalarını geride bırakacağını görüşündeler.
Şirketler, geçtiğimiz 3 yılı neyin işe yaradığını, neyin geri dönüş sağladığını araştırmakla geçirdiler. Şimdi e-iş projelerini küçük parçalara ayırıyorlar. Uzmanlar da büyük dramatik bir değişim yerine binlerce parçaya ayrılmış bir değişimi öngörüyor. İlaç şirketlerinin internet üzerinde kurdukları sanal laboratuarlar gibi yeni nesil e-iş projeleri dikkat çekiyor. Yollara, köprülere yerleştirilen ve rüzgarın yönünü, kuvvetini web mesajlarıyla gönderen silikon çipler, İnternetin gelecek yüzünün sadece bir bölümünü oluşturuyor.
Wi-Fi ile yeni dönem
Şimdi geldiğimiz noktada şirketler ve müşterileri, artık kendilerini bir 10 yıl öncesine göre daha rahat konumluyorlar. Çünkü, internet artık çok daha güçlü. Bu noktada broadband (geniş bant) iletişiminin sağladığı olanaklar devreye giriyor. Geçtiğimiz yıl ABD’de broadband kullanan hane sayısı 19 milyona ulaştı. Forrester’in tahminlerine göre, 2004 yılının sonuna kadar bu rakamın 40 milyona ulaşması bekleniyor. Rakamlar, internet bağlantısının hızlı olduğu Kanada, Japonya ve Kore gibi ülkelerde daha yüksek.
Forrester bir başka araştırması, broadband abonelerinin internette daha fazla vakit geçirdiklerini ve yüzde 37 oranında daha fazla e-ticaret harcaması yaptıklarını gösteriyor. Wi-Fi denilen kablosuz internet de broadband’in geleceğini destekliyor. Wi-Fi sayesinde şirketler ve e-tüccarlar bir laptop ile fabrikada ya da bir kafede; her nerede olurlarsa olsunlar internet üzerinden iş yapabiliyorlar.
Bütün bunlarla birlikte, uzmanlar web dünyasının 8 yıllık gelişimini 1962 yılında kârlı hale gelen renkli televizyonun gelişimine benzetiyor. Bu uzmanlara göre, e-iş konusunda şirketler henüz yolun çok başındalar. Hali hazırda şirketlerin verimliliklerini arttırmaya odaklanmış olduklarını ifade eden uzmanlar e-iş ile ilgili düzenlemelerin zorlu bir süreci gerektirdiğine dikkat çekiyorlar. Dell ve Cisco gibi öncü teknoloji devleri de, şirketlerin iş süreçlerini yeni teknolojilere uyarladıkları sürece verimliliğin yıllar içerisinde artacağını söylüyorlar. Cisco Systems CEO’su John Chambers, yeni sistemlere geçtikten 4 ile 6 yıl içerisinde verimlilik sonuçlarının hızının tamamen artacağını ifade ediyor.
İNTERNETTEN EN ÇOK ETKİLENEN DÖRT ANA SEKTÖRÜN YOL HARİTASI
PERAKENDE ABD’de Barnes&Noble ve Kmart, “e-iş”te başarılı olamadılar. Amazon.com, Wal-Mart ve eBay ise e-perakendeciliğin en iyi örnekleri olarak tarihe geçtiler. Bugün alışverişlerin yüzde 5’inden daha azı online olarak gerçekleştiriliyor. Ancak, bu oranın önümüzdeki dönem içerisinde emin adımlarla yukarı tırmanacağı düşünülüyor.
eBay’in ABD’nin en iyi perakendeciler sıralamasında ilk 15, Amazon.com’un da 40. sırada yer alması ümitleri arttırıyor. E-perakendecilikte başarılı olan bir başka isim Wal-Mart’ın ise e-iş stratejilerinin teknolojiye daha fazla yatırımı öngörmesi diğer perakendecileri de hareket geçirmeye başlamış durumda. Uzmanlar, önümüzdeki dönem için perakende sektörünü e-iş konusunda izlenecek sektörler arasında gösteriyor.
OTOMOBİL Otomobil sektöründe e-ticaret uygulamaları en çok müşterileri ve reklamcıları memnun etmiş durumda. Son 8 yıl içerisinde otomobil alanında e-iş’in ilerlemesi bir tek tedarikçiler tarafında başarısızlıklara sebep oldu. Sektörde, üretim maliyetleri de internet sayesinde önemli ölçüde azaldı. Özellikle ikinci el otomobil satışlarında kullanılan online uygulamalar çok başarılı oldu. eBay bu alanda ABD’nin en iyi kullanılmış otomobil tedarikçi mertebesine ulaşmış durumda, pek çok otomobil üreticisinin web sitesi de oldukça karlı.
MEDYA Çok az sayıda e-medya şirketi para kazandı. Fakat bu durum değişecek. Medya alanında elektronik işin en başarılı isimleri şüphesiz Yahoo ve Google oldu. Diğer yandan AOL Time Warner’la birlikte pek çok e-medya start up şirketleri başarısız oldu. AOL bugün hala içerik satmaya çalışıyor. Ancak, önümüzde bu alanda da bir değişim zinciri var. Özellikle online reklamcığa ilişkin olumlu projeksiyonlar elektronik medyanın geleceğine ışık tutuyor.
SAĞLIK Dünyada “health care” denilen içerisinde tüm sağlık hizmetlerini barındıran sektörde dikkat çeken bir başarılı bir de başarısız örnek var. WebMD e-sağlık alanında ciddi bir başarı yakaladı. Bugün hem online hem de offline hizmet veren şirket özellikle tazminatlardan büyük paralar kazanıyor. Özel sigorta şirketleri ise tazminatların sadece yüzde 44’ünü elektronik olarak hayata geçiriyor. E-sağlık da önümüzdeki dönem izlenecek e-iş alanlarından biri olacak.
Murat Yılmaz/SAP Türkiye Satış Direktörü
SAP Türkiye Satış Direktörü Murat Yılmaz, Web’in 8 yıllık serüveninde varsayılanları ve gelinen noktayı şöyle değerlendiriyor:
MALİYETLERİ DÜŞÜRDÜ
İnternetin iş süreçlerine katkısı kesinlikle yadırganamaz. Maliyetleri düşürüyor, daha uygun fiyat verme olanağı sağlıyor. İnternet bankacılığını düşünün. Bugün bir havale işlemi için şubeye gitseniz, belirli bir ücret ödemek durumundasınız. Oysa aynı işlemi ya hiçbir ücret ödemeden ya da çok daha düşük bir ücret ödeyerek gerçekleştirebiliyorsunuz.
İş süreçlerini iyi tasarlayan, arka ofis uygulamalarını internet modeli ile buluşturan şirketler kolayca maliyetlerini düşürebildi.
E-İŞ YATIRIMLARI SÜRDÜ
Zaman içerisinde dot.com şirketlerine yapılan yatırımda azalmalar oldu. Ancak, şirketler internet üzerinden iş yapmak üzere geliştirdikleri projelere yatırımı sürdürdüler.
E-iş yatırımlarının sadece teknoloji şirketleri tarafında sınırlı kaldığını söylemek, bu şirketlerin başarısız oldukları anlamına da gelir. Dünya ekonomisindeki durgunluk bu yatırımları etkiledi ama projeler kesinlikle devam etti.Teknoloji şirketleri herkesin kullanması içir yeni ürün geliştirirler üzere yatırım yaparlar ve elbette bu ürünleri önce kendileri kullanırlar. Ancak, bu ürünler herkesin kullanımı için üretilmektedir. Bu amaca ulaşılmasaydı bugün hiçbir teknoloji şirketi ayakta kalmazdı.
B2B BEKLENENİ YAPTI
B2B uygulamalarının başarısız olduğu varsayımına da katılmıyoruz. E-ticaret özellikle kurumsal alanda büyük başarı sağladı. Türkiye’de bile bugün bu alanda dünyayla paralel gelişmeler kaydediyoruz. İlk başlarda altyapı eksikliğinden ve yavaşlıktan ötürü bir takım sıkıntılar yaşandı. Ancak, teknoloji ilerledikçe hız arttı, sıkıntılar ortadan kalktı.
Bugün özellikle lokomotif sektörlerde iletişim artık internet üzerinden yürüyor. Şirketler sadece bayi ağına değil, yan sanayisine, müşterisine de kendi ağından ulaşmak istiyor. Bugün pek çok otomotiv üreticisi B2B işlemlerini yerine getiriyor ve verimli oluyorlar.
Önümüzdeki dönem üretim sektöründe yer alan; müşterisi, dağıtım ağı ve yan sanayisi olan her şirketin e-iş projelerini hayata geçirdiğini görüyor olacağız. Önümüzdeki dönem de otomotiv, dayanıklı tüketim ürünleri gibi bazı lokomotif sektörler yine önde olacak ama bugün artık herkesin e-iş’e ihtiyacı var ve bir gün herkes e-iş yapıyor olacak”.
İŞTE 8 YENİ GERÇEK
Varsayılan: Kârlı internet sitelerinin sayısı az
Gerçek: Bugün 200’ün üzerindeki halka açık internet şirketinin yüzde 40’ı 2002 yılının dördüncü çeyreğini kârla kapattı. Bu oranın bu yıl sonuna kadar yüzde 50’ye ulaşması bekleniyor.
*
Varsayılan: IT sektöründe yaşanan kriz sırasında pek çok şirket internet üzerinden iş yapmaya yönelik çabaları bıraktı.
Gerçek: İnternet balonunun patlamasından bu yana elektronik iş projelerine yapılan harcamalar her yıl artış gösterdi. Bugün Web’e yönelik harcamalar, tüm IT harcamalarının yüzde 27’sini oluşturuyor.
*
Varsayılan: Broadband (yaygın ağ) insanların ilgisini çekmedi.
Gerçek: ABD’de broadband abonelerinin sayısı 2001’den bu yana, yüzde 56 oranında artış gösterdi ve iki katına çıktı. Yıl sonuna kadar ABD’de yaygın ağın 29 milyon haneye ulaşması bekleniyor.
*
Varsayılan: E-iş’ten gelen verimlilik çok fazla olmadı. Makul oranlarda seyretti.
Gerçek: İnternetin hızla yaygınlaşmasıyla birlikte verimlilik artışı da ikiye katlandı. İvme, otomobil endüstrisi gibi çok fazla teknoloji kullanan sektörlerden kaynaklandı.
*
Varsayılan: Online reklamcılık öldü.
Gerçek: Ölmedi, değişti. Banner reklamlarının popülerliliği arttıkça, pazar araştırmalarına bakılarak hazırlanan reklamlar geri planda kalmaya başladı. Online reklam harcamalarının bu yıl 6.6 milyar Dolara ulaşması bekleniyor.
*
Varsayılan: Elektronik perakendecilere yatırım yapan IPO yatırımcıları çok para kaybettiler.
Gerçek: Her elektronik perakendeciye bin Dolar yatırmış olsanız yılsa yüzde 35 kazanç elde edersiniz.
*
Varsayılan: B2B elektronik ticaret aslında hiçbir zaman gerçek olmadı.
Gerçek: Bugüne kadar yüzlerce B2B işlemi başarısız oldu. Ancak şirketler hala denemeye devam ediyorlar. Dünya genelinde geçtiğimiz yıl 3.9 trilyon Dolar değerinde B2B işlemi gerçekleştirildi.
*
Varsayılan: İnternet üzerinden iş yapmada verimlilik sadece teknoloji şirketleri ile sınırlı kaldı.
Gerçek: 1995 sonrasında elektronik işin yaygınlaşmasını sağlayan ivmenin yüzde 80’i teknoloji dışındaki sektörlerden geldi.
