Şirket Çok Ciro Düşük

Yeni ekonominin moda olduğu 2000 yılında, Türkiye’deki e-ticaret hacminin 2005’de 6 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyordu.Ancak, aradan geçen sürede hesaplar değişti, ilgi ve yatırım tahminin altında kaldı. Şu anda Türkiye’de irili ufaklı 2 bin şirket var. Ancak, ciro sadece 482 milyon  dolar düzeyinde. Üstelik yüzde 100 büyüme temposu ile bu rakam yakalandı. Bunu da ağırlıklı olarak yaklaşık 10 şirket gerçekleştiriyor.

Çok değil, sadece 5 yıl önce Capital dergisinde yayınlanan, “Türkiye’nin E-Ticaret Profili” başlıklı araştırmada, uzmanlar ilginç tahminlerde bulunmuşlardı. 2000 yılının Temmuz ayında yayınlanan araştırmada, bir  teknoloji şirketinin yöneticisi şu değerlendirmeyi yapıyordu:

''IDC'nin yaptığı araştırmaya göre, bugün Türkiye'de yaklaşık 1 milyon 600 bin internet kullanıcı bulunuyor. Tüketiciye yönelik elektronik ticarette 1999 yılı sonu itibariyle yıllık 7 milyon dolarlık bir işlem hacmine ulaşılmış. Bununla birlikte geleceğe yönelik projeksiyonlar çok daha heyecan verici. Genç nüfus ve tüketimdeki artış gibi temel nedenlere dayanarak, Türkiye'de tüketiciye yönelik elektronik ticaret hacminin 2003'de 840 milyon, 2005 yılında 6 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.”

Aradan 5 yıl geçti. Bütün dünyada yeni ekonomiye, e-ticarete bakış değişti. Hesaplar yeniden gözden geçirildi, iş modelleri baştan oluşturuldu. Türkiye, e-ticarette, beklenen hızlı yolu alamadı. IDC’nin tahmin ettiği gibi 6 milyar dolarlık hedefe ulaşmak şimdilik olanaksızdan da öte. Çünkü, 2004 yılında Türkiye'de e-ticaret hacmi (Business to Consumer, B2C) 482 milyon dolara ulaşabildi. Bu, 2003 yılındaki 200 milyon dolara göre yüzde 141’lik artışı ifade ediyor. 

2 bin e-ticaret şirketi

Türkiye’de e-ticaretin B2C (Business to commerce) alanında faaliyet gösteren 2 bine yakın şirket bulunuyor. Ancak, bunlardan aktif olarak nitelendirilenlerin sayısı 100’ü geçmiyor. Sektörde işlem adedi ve hacim olarak bakıldığında ise en büyük ilk 3 e-ticaret sitesi Hepsiburada.com, Gittigidiyor.com ve Estore.com. Bu sitelerden en yüksek pazar payına sahip  Hepsiburada.com’un yıllık cirosu 23.4 milyon dolar. E-ticaret sitelerinin her biri yıllık yüzde 15 ila 100 arasında büyüme kaydettiklerini belirtiyorlar.

E-ticarette en hızlı gelişen kategorilerin başında ise turizm, sigorta, bilet, cep telefonlarına yönelik ürünler, bilgisayar-elektronik, çiçek, kitap ve film yer alıyor. İnternette alışverişi tercih edenler de iki kesime ayrılıyor. Birinci kesimi büyük şehirlerde yaşayan ve alışverişe yeterince zaman ayıramayanlar oluşturuyor. Bu gruba girenler güvendikleri internet siteleri üzerinden giyimden oyuncağa, elektronik eşyadan yiyeceğe kadar pek çok ürün sipariş ediyorlar. Bir diğer kesim ise bulunduğu şehir ya da kasabada kendisi için uygun alternatifleri bulamayan ya da daha avantajlı koşullarda alışveriş yapmak isteyenlerden oluşuyor.

Ağırlık kredi kartında

E-ticaret ödemelerinde kredi kartı, sanal kart ve havale-EFT kullanılıyor. Son yıllarda gelişmesine rağmen sanal kart e-ticaret ödemelerinde fazla yaygın değil. Türkiye’de daha çok kredi kartı tercih ediliyor. Oysa, Türkiye’deki e-ticaret sitelerinin yüzde 70’ine altyapı sağlayan Garanti Bankası’na göre, internetten alışverişlerde sanal kart kullanmak daha kolay ve güvenli. Üstelik kredi kartı sahiplerinin varolan fiziki kartlarına ait sanal kart çıkarmaları internette sadece 3 dakikalık bir işlemle mümkün olabiliyor.

Kredi kartının payının çok yüksek olmasında, şirketlerin düzenledikleri kampanyaların etkisi çok büyük. Çünkü, çok sayıda e-ticaret sitesi, müşterilerine taksitli kampanyalar düzenliyor. Örneğin, Estore.com Genel Müdürü Gülfem Uycan “Ağırlıklı 9 ve 12 ay taksit opsiyonları seçiliyor. Şu anda sitemizde sattığımız ürünler vade farksız peşin fiyatına 9 taksit” diyor. Hepsiburada.com Genel Müdürü Oğuz İşiten de müşterilerinin neden daha çok kredi kartıyla ödemeyi  tercih ettiklerini şöyle açıklıyor: “Kredi kartı kullanım oranının yüksek olmasının sebebi, müşterilerimize vermiş olduğumuz güven ve büyük bankalar ile yaptığımız peşin fiyatına taksit kampanyaları.”

Hepsiburda’nın hızına dikkat

Türkiye’nin ilk e-ticaret sitelerinden olan Hepsiburada.com, 1998 yılında kuruldu. Başlangıçta sadece bilgisayar mağazası olarak hizmet veriyordu. Zamanla ürün çeşidini artırdı ve 20 ayrı sanal mağazaya ulaştı. Bugün siteden 50 bin kategoride ürün arasından alışveriş yapmak mümkün. Satışlarının en büyük bölümünü ise elektronik ürünler oluşturuyor.

Hepsiburada.com Genel Müdürü Oğuz İşiten, 1998’den itibaren bu yana yılda ortalama yüzde 100 büyüme oranını yakaladıklarını söylüyor. İşiten, “2004 yılı sonunda ciromuz 23.4 milyon dolara, kayıtlı üye sayımız da 500 bine ulaştı” diye konuşuyor

İşiten, “2005 yılında yüzde 100’den fazla büyüme amaçlıyoruz” diyor. Bu kapsamda 50 milyon dolar gibi önemli bir ciro hedefi koyduklarına dikkat çekiyor. İşiten, “Yeni ürün ve yeni mağazalarla büyüyeceğiz” diye konuşuyor.

Estore’dan rekor büyüme

Estore, estore.com.tr adresinde tüketiciyle buluşuyor. Şirket, e-ticaret işine, elektronik ve bilişim ürünlerinin satışıyla başladı. Ardından kitap, oyuncak, sağlık ürünleri gibi yeni kategorilerle büyüdü. Estore Genel Müdürü Gülfem Uycan, “Kurulduğumuz 1999 yılından bu yana hızlı büyüme temposu içindeyiz. Yılda ortalama yüzde 400 oranında büyüyoruz” diye konuşuyor. Önümüzdeki 3 yılda da yüzde 100 ortalama büyümeyi yakalayacaklarına dikkat çekiyor.

Sitede şu anda 150 binin üstünde ürün sunuluyor. Kayıtlı üye sayısı ise 400 bine ulaştı. Gülfem Uycan, “Hedef kitlemizi şu anda 24-30 yaş arası tüketiciler oluşturuyor. Ancak, daha geniş bir kitleye ulaşacağız” diye konuşuyor.

Sitenin uzman olarak faaliyet gösterdiği diğer bir alan ise elektronik ticarete geçmek isteyen firmalara gerekli teknik ve lojistik altyapıyı kurmak.Estore’daki e-bulvar üzerinde 80’in üzerinde firma aylık on binlerce dolarlık e-ticaret gerçekleştiriyor.

Baskuda’nın büyük atağı

E-ticaret pazarına geç girmesine rağmen Bascuda.com hızla büyüdü. Şu anda 19 ana kategori altında, yüzlerce markaya ait yaklaşık 135 bin çeşit ürünün satışını gerçekleştiriyor. Üye sayısı 350 bin olan Bascuda.com’u günde ortalama 40 bin kişi ziyaret ediyor. Sitede satılan ürünler arasında ilk 3 sırayı “Cep telefonu, bilgisayar ve elektronik ürünler” alıyor. Bu kategorilerin sitenin toplam iş hacmi içindeki payı ise yüzde 75.

Bascuda.com Yönetim Kurulu Üyesi Tuna Yüksel, sitenin piyasa araştırmaları ve müşteri talepleri doğrultusunda ürün çeşidinin artırılması, servis kalitesinin düzelmesi ve bu sektörde çıtanın yükselmesi için sürekli çalıştığını belirtiyor.

İnternette yemek keyfi!

Türkiye’nin ilk ve en gelişmiş online yemek sipariş sitesi olan Yemeksepeti.com’un  80 bin kayıtlı üye sayısı var. Yemeksepeti.com’dan sipariş verenlerin siteye ödeme yapması gerekmiyor. Ödeme siparişi getiren görevliye nakit, yemek kuponu ya da kredi kartıyla gerçekleştiriliyor.

Yemeksepeti.com Genel Müdürü Nevzat Aydın, “Kullanıcılarının ihtiyaç duyduğu her yerde ve noktada onlara en yakın platformlardan hizmet vermeyi hedefliyoruz” diyor. GPRS POS sistemli kendi network’lerini oluşturarak ve SMS’le sipariş kabul ederek birer ilki gerçekleştirdiklerini de sözlerine ekleyen Aydın, “Yıl içerisinde öncü nitelikteki diğer projelerimizi de hayata geçireceğiz” diyor.

6 trilyonluk sanal poliçe 

Tüm sigorta alım ve takip işlemlerini internete taşıyan Sigortam.net, Türkiye’nin ilk ve tek karşılaştırmalı sigorta alım sitesi. Geçtiğimiz yıl internet üzerinden 6 trilyonluk prim üretimi gerçekleştiren ve 19 bin 580 üye sayısı olan sitenin günlük ziyaretçi sayısı da 3 bin 500.

Sigortam.net Pazarlama Müdürü Özgür Zeybek, “Site aracılığıyla birçok sigorta şirketinin tekliflerini sadece 3 dakikada öğrenip, poliçeyi online ya da telefonla anında satın almak mümkün” diye konuşuyor ve şöyle devam ediyor:

“Satışlardaki büyüme trendi de oldukça yüksek. Bireysel satış 2004 yılında bir önceki yıla göre yüzde 106 arttı. Yapılan ölçümlere göre müşteri memnuniyet oranı yüzde 98. Bu performansla 2005 yılında yüzde 100 büyüme hedefliyoruz.”

Deppo’dan 5.5 milyon dolar

Toplam 18 kategoride 50 bin çeşit ürün satan Deppo.com’un 10 bin 541 üyesi ve 113 bin 883 mail grup üyesi bulunuyor. Deppo da diğer siteler gibi çok hızlı büyüyor. Genel müdür Esra Talu, “Geçen yıl yüzde 276 oranında büyüdük. Bu yıl da hızlı büyüyüp, yıl sonunda 5.5 milyon dolar ciroyu yakalayacağız” diye konuşuyor. 

Esra Talu’ya göre, Türkiye’nin her yerinden kendilerine ulaşan müşterilerinin sitelerini tercihlerindeki en büyük neden, uygun fiyat avantajının yanında teslimat hızı ve müşteri memnuniyetine olan saygıları. Deppo.com’un İstanbul içinde en geç 24 saatte adrese teslimat yapan tek şirket olduğunu belirten Talu, Türkiye’nin her yerine ise en geç 4 iş gününde teslimat yaptıklarını söylüyor.

E-bilet’de sürpriz büyüme

AtlasJet’in yurtiçi tarifeli bilet satış cirosunun yüzde 5’i internet üzerinden yapılan satışlardan geliyor. Sitenin Jetmil programına kayıtlı üye sayısı ise 50 bin civarında. 2005 sonunda ise üye sayısının 1 milyona çıkarılması hedefleniyor. AtlasJet Alternatif Dağıtım Kanalları Direktörü Altar Kartal, “İnternet üzerinden online bilet satışı yapmaya başladığımız günden bugüne büyüme oranı da yüzde 40’a ulaştı” diye konuşuyor.

Hedeflerini 2005 yılı sonuna kadar toplam ciroda internet satışlarının payını yüzde 15’e çıkarmak olarak açıklayan AtlasJet Alternatif Dağıtım Kanalları Direktörü Altar Kartal, bunun için gerekli altyapılarının da hazır olduğunu belirtiyor. Kartal, ayrıca e-bilet’i gerçek anlamda uygulayan ilk ve tek şirketin de Atlasjet  olduğunu söylüyor.

Sadık müşteriler anneler ve hastalar

Migros’un bir şirketi olan Kangurum, bu alanda Türkiye’nin en eskilerinden. 1997 yılında kuruldu. Migros’un online satışları bu site üzerinden yürütülüyor. Kangurum Pazarlama Müdürü Ahmet Dörtyön, ilk siparişin tesliminden bu yana müthiş bir gelişme kaydettiklerini söylüyor. Dörtyön, “O dönemde e-ticaret henüz dünyada gelişmemişti ve Türkiye’de böyle bir işin büyüyebileceğine şüphe ile bakılıyordu” diyor. Ahmet Dörtyön’e göre, yapılan araştırmalar, internet kullanıcılarının neredeyse yüzde 90’ının Kangurum’u bildiğini ortaya koyuyor.

Kangurum, 8 yıldır faaliyette. Son 2 yıldır ise ciro bazında yüzde 40 oranında büyüyor. Ahmet Dörtyön’ün verdiği bilgiye göre, büyüme, siparişlerin yüzde 54’ünü oluşturan İstanbul’dan kaynaklanıyor.

Ahmet Dörtyön, “Kullanıcılarımızın büyük bir çoğunluğu, alışveriş için zaman bulamayan çalışan çiftler. Bebek bekleyen veya yeni anneler ile evden çıkmak istemeyen hasta ve engelli kişiler de sadık müşterilerimiz” diyor.

BALKANLAR’IN EN BÜYÜĞÜ

Ideefixe, sadece Türkiye’nin değil, Balkanlar ve Ortadoğu’nun en büyük kültür ürünleri satıcısı. Sadece kitap datasının 85 bin civarında olması da bu görüşü destekliyor. Ayda ortalama 10-12 bin adet sipariş alan sitenin aylık cirosu ise ortalama 2-5 trilyon Türk Lirası. Ideefixe Genel Müdürü Deniz Karabacak, yılda ortalama yüzde 100 büyüme gerçekleştirdiklerini söylüyor. Karabacak, “2005 yılında ciromuzda yüzde 80 oranında büyüme bekliyoruz. Şu anda 140 bin üyemiz var. Bunu yıl sonunda 175 bine, sonraki yıllarda da 400 bine ulaştırmayı hedefliyoruz” diye konuşuyor.

Ideefixe’in kültür ürünleri dışında çok geniş bir fotoğraf dükkanı da bulunuyor. Teknoloji ürünleri detaylı bilgiler eşliğinde yine bu dükkanda satılıyor.

Ideefixe Genel Müdürü Deniz Karabacak, öncelikle bilgisayarı olan, internette alışverişin normalden daha güvenli olduğunu bilen, aradığını fiziki dünyada bulamayan, bulsa da fiyatlarından memnun olmayan her yaş aralığından kişilerin internette alışverişi tercih ettiğini belirtiyor.

İŞLEM HACMİ 1 MİLYAR DOLARA ULAŞABİLİR

Türkiye’de e-ticaret gelişimi internet kullanıcı sayısına ve ülkedeki ekonomik duruma doğrudan bağlı. Önümüzdeki senelerde bu iki parametrenin iyi gitmesi durumunda e-ticaret hacmindeki artış ivmesinin de korunacağı öngörülüyor.

Finansbank Plastik Kartlardan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Bülent Özer, e-ticaret işlemlerinde bu sene işlem hacminin 1 milyar dolara ulaşabileceğini söylüyor. Özer, 2007 yılına kadar bireysel tüketici alımlarının yüzde 26’sının elektronik ortamda gerçekleştirileceği yönündeki araştırmalara dikkat çekerek, “e-ticaret grafiği yükselmeye devam edecektir” diyor.

Bu arada önümüzdeki dönemde e-ticaret siteleri arasında birleşmeler bekleniyor. Bu birleşmeler sonucu pazarın daha güçlü oyuncular tarafından paylaşılacağı tahmin ediliyor.

Nilüfer Gözütok
ngozutok@capital.com.tr