Yarının IT Stratejisi

İnternete her yerden, çok farklı cihazlardan ulaşmak mümkün. PC’den televizyona kadar uzanan bu yelpazedeki cihazlar, birbirinden donanım ve yazılım olarak farklı özellikler gösteriyor. Burada etkili servis için açık, standartlar üzerine kurulan ve süreklilik gösteren bir platforma ihtiyaç var. İşte bu ihtiyaç, katma değerli hizmetler geliştirmeye yarayan ve bilgi teknolojilerinde kullanılan tüm uygulamaları bir araya toplayan bir platformla gideriliyor. Geleceğin IT stratejisi de denilen bu sisteme, “Web hizmetleri mimarisi” (Web Services Architecture” deniliyor.

İnternetin sahip olduğu potansiyeli e-ticaretle birlikte daha iyi anlamaya başladık. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde özellikle dot.com şirketleri internetin sağlayabileceği imkanlar üzerine çokça söz söyledi. Şimdiyse, dot.com’ların yanısıra, IT pazarının güçlü donanım üreticilerinden yazılımcılarına, servis sağlayıcılardan, uygulama geliştiricilere kadar hemen herkes, interneti daha fazla kullanmayı hedefleyen yeni bir yaklaşımdan söz ediyor. Microsoft bu yaklaşıma “Net” derken, Oracle “network services”,  IBM “web services”, Sun ise “open network environment” adını veriyor.  İsimler değişiyor ama herkesin söylemek istediği aynı:

Şirketler gelecekte, kendi yazılım ya da donanımlarını satın almak ya da kiralamak yerine  bilgi teknolojileri ile ilgili her türlü yeniliğe herhangi bir internet hizmetine ulaştıkları kadar kolay bir biçimde internet üzerinden sahip olabilecekler.

Bu yeni yaklaşım şirketlerin bilgi teknolojilerini kullanımına ilişkin stratejilerinde de bir değişimi zorunlu kılıyor. Örneğin ürün temelli yaklaşımın yerini çözüm temelli yaklaşımın aldığı günümüz IT ortamında şirketlerin artık müşteri ihtiyaçlarını dikkate alan katma değerli servisler ortaya koyması gerekiyor. Bu nedenle önümüzdeki birkaç yıl içinde İnternet tabanlı servisler yaygınlaşırken, şirketlerin de yavaş ama emin adımlarla mevcut IT yapılarına yeni bir çehre kazandırmaları bekleniyor.

Web servisleri mimarisi

Bugüne kadar şirketler bilgi sistemlerini oluştururken, donanımı satın alıyor ya da kiralıyorlar, yazılımı da ya kendileri geliştirip tescilliyor ya da mevcut lisanslı yazılımları kullanıyorlardı. Bu yöntemler sıkça kullanıldı, oldukça da işe yaradı ama üstün bir performans göstermedi. 

Şirketler her yeni teknoloji için yeni masraf yapmak zorunda kaldılar üstelik bu yeni teknolojilerin mevcut IT altyapılarıyla uyumu konusunda da sürekli sıkıntı içerisine girdiler.

Yeri geldi bir departmanda kullanılan teknoloji diğer departmanda kullanılan teknolojiyle bile uyum sağlayamadı. ERP sistemleri işleri bir parça kolaylaştırdı ama sistemler arasındaki uyum sorununu ortadan kaldırmaya yetmedi. Üstelik yeni sorunlar da yarattı. Bu sistemler esnek olmadıkları için şirketleri de esnek olmayan iş süreçlerine soktu. Bu durum pazardaki değişime ayak uydurmayı ya da işbirlikleri, şirket birleşmeleri ve ayrılıkları gibi durumlar karşısında stratejik olarak yeniden yapılanmayı ve kazanç sağlamayı zorlaştırdı. Web servisleri mimarisi ise bütün bunları ortadan kaldırabilecek oldukça farklı bir yapı sunuyor.

İnternet üzerinde yapılandırılan web servisleri herşeyden önce tüm patentli mimarilerden çok daha açık bir yapıya sahip. Şirketler, yekpare dahili sistemler kurmak ve bu sistemlerin sürekliliğini sağlamak yerine ihtiyaç duydukları fonksiyonu ( veri depolama, süreç iyileştirme ya da spesifik aplikasyonları vb. gibi) dışarıdan-servis sağlayıcılardan-kiralayabiliyorlar.

Ne gibi avantajlar sunuyor?

Web servisleri mimarisi üç temel katmandan oluşuyor.  İlk kademede yani mimarinin temel katmanında XML, UDDI gibi software standartları ile HTTP, SOAP gibi iletişim protokolleri bulunuyor. Bu standart ve protokoller farklı uygulamalar arsında kolay bilgi alışverişine olanak sağlıyor. “The service grid” (hizmet ızgarası) adı verilen orta katmanda çok çeşitli paylaşılmış servisler (shared services) bulunuyor. Bu yapı, kritik iş fonksiyonlarının ve işlemlerin internet üzerinde gerçekleştirilmesine olanak sağlıyor. Orta katman iki önemli işlev üstleniyor: Birincisi, web servisi sağlayıcıları ve kullanıcılarının birbirleri ile iletişimine yardım ediyor. İkincisi de kritik önem taşıyan işlerin gerçekleştirilmesi için güvenilir bir ortam sağlıyor. Web servisleri mimarisinin en üst katmanında ise kredi kartı süreçlerinden üretim şemasına kadar parça parça işleri kapsayan uygulama servisleri yer alıyor. Web servisleri mimarisi açık olmasının yanısıra modüler de bir yapı sergiliyor. Bu yapı kendini en çok da bu en üst katmanda gösteriyor. Modüler uygulama servisleri birbirine eklendikçe hem şirketler hem müşterileri için daha açık bir yapı kazanılmış oluyor. Bu yapıyı oluşturan şirketler kendi uygulamalarını başka şirketlere satma ya da kiralama şansına da sahip olabiliyorlar. Sonuçta yaratıcı ve yenilikçi olan şirketler için bu katmanda oldukça karlı bir gelişimden söz etmek mümkün.

IT’ye yeni gelir kaynağı

Web servisleri mimarisi öncelikle şirketlerin  bilgi teknolojileri yönetimini geliştiriyor. Şirketler sadece ihtiyaç duydukları fonksiyonlar için harcama yaptıklarından toplam IT yatırımlarında ciddi ölçüde tasarruf sağlıyorlar. Web hizmetleri mimarisi hem şirketin kendi içinde hem de ortakları arasında çok daha esnek bir işbirliği sürecinin geliştirilmesine de olanak tanıyor. Web servisleri mimarisi ile geleneksel IT sistemlerinin birbirleriyle konuşmak istediklerinde yaşadıkları uyum sorununu da ortadan kaldırıyor. Bunun faydasını en çok B2B yapan firmalar görüyor. Şirketler bayileri ya da tedarikçileriyle ilişkilerinde web servisleri mimarisi sayesinde son derece etkin olabiliyorlar. Son kullanıcıya yatkınlık açısından finans sektöründe ve B2B alanında web servisleri mimarisinin daha sık karşımıza çıktığını belirten Microsoft .NET Yazılım Geliştirme Müdürü Müge Kansu, bunun nedenini şöyle açıklıyor:

“e-ticaret yapan firmalar web servisleri mimarisini hızla oluşturuyorlar. Web servisleri mimarisiyle kurulan bilgi teknolojileri departmanlarını kurmak oldukça kolay. Zor olan düşünme şeklini değiştirmek. Bugün teknolojiyi geliştirmek, değiştirmek çok kolay ama yaklaşımı değiştirmek zor. Şimdiye kadar uygulamalar makinelerde yaşıyordu. Örneğin bir firma bir uygulama geliştirdiğinde bu uygulama kendi içinde kalıyordu. İşler şimdi böyle yürümüyor. Geliştirilen bir uygulama firmanın iş yaptığı bayiler ya da tedarikçilere de ulaşmak durumunda, bu da internet üzerinde oluyor”.

Web servisleri mimarisi ile şirketlerin IT departmanlarının yeni gelirler oluşturabileceklerine de dikkat çeken Kansu, “Tipik olarak şirket içi sistemlerde kapalı tutulan en önemli iş süreci bilgilerini sergileyerek bir kurum kendisine para kazandıracak bir çok yeni ve heyecan verici fırsat yakalayabilir.  Örneğin şirket içi kullanım için oluşturulmuş olan bir vergi motoru, XML web hizmetlerinde sergilenerek diğer şirketlerin bu işlevi hızla ve kolay bir şekilde kullanmaya başlamasını sağlar ve böylece yeni bir gelir kaynağı oluşturmuş olur” diyor.

Web mimarisini kuran kazanıyor

Web servisleri mimarisi vizyonu henüz tamamen gerçekleşmiş bir vizyon değil. Bunun için uzun yıllar alabilecek bir yatırım ve yerleşme süreci gerekiyor. Ancak yine de bugün hali hazırda yeni bir IT stratejisi geliştirmek için kolları sıvayan ve bu mimariyi oluşturmaya çalışan şirketler var. Örneğin Merrill Lynch uzun zamandır web servislerinin avantajlarından yararlanmak üzere çeşitli girişimler yapıyor. Bu girişimlerden biri müşteriler ve brokerların kullanımına sunulan yeni bir portfolyö analiz sistemi.  Bu sistem, XML standardını kullanarak şirket içindeki ayrı ayrı sistemlerin birbirine bağlanmasını ve ortak organizasyonların da sisteme dahil edilmesini amaçlıyor. Müşteri ve ürün bilgilerini, gerçek zamanlı pazar verilerini esnek ve düşük fiyatlı bir yöntemle biraraya getiren bu sistem sayesinde şirket için çalışan aracılar, müşterilerine ilişkin tüm verileri bir bütün halinde ve istedikleri zamanda ulaşabiliyorlar. Merrill Lynch web hizmetleri mimarisi ile bu verileri müşterilerine ya da aracılarına PC’den cep telefonuna kadar internet bağlantısı sağlayan her tür cihazla da ulaştırabiliyor.

General Motors da Merrill Lynch gibi web hizmetleri mimarisini kuran öncü firmalardan biri. Web hizmetleri mimarisi içinde geliştirilen uygulamalar şirketi müşterileri ve bayileriyle internet üzerinde buluşturuyor. GM’in yeni yapılanmasında, bilgi sistemleri birbirinden farklı 8 binin üzerinde bayi ile iletişim ve işbirliği kurulabiliyor. Yeni IT stratejisinin ilk kademesinde bir stok uygulaması geliştiren firma, web üzerindeki bu uygulama ile bayilerine lokasyona bağlı hızlı sipariş verme imkanı sağlamış. Şimdi bir GM bayisi müşterisinin talep ettiği ve kendisinde olmayan bir modeli internet üzerinden hızlı bir aramaya hangi bayide varsa oradan sipariş edebiliyor. GM uzun vadede web servisleri mimarisi ile geliştirdiği yeni IT stratejisi sayesinde 25 milyar doları bulan yatırım ve kullanılan sermayesinin yarısından tasarruf sağlamayı hedefliyor. 

IT DEPARTMANLARI GELECEKTE NASIL OLACAK

Web servisleri, yalnızca yeni bir teknolojiye adaptasyon anlamını taşımıyor. Bu değişim yeni kapasite kullanımlarının geliştirilmesine olanak sağlayan yapılardan başka organizasyon ve yönetime dair yeni yaklaşımları da beraberinde getiriyor. Önümüzdeki dönemde bu değişimin en önemli etkisini şirketlerin IT departmanlarında göreceğiz. CIO’lar yeni beceriler kazanırken yeni roller de üstlenecekler.

STRATEJİST VE YATIRIMCI: Önümüzdeki dönemde şirketlerin IT departmanlarının aynı anda iki yönde birden hareket etmesi gerekecek.  Bir taraftan klasik IT faaliyetlerini outsource ederken, diğer taraftan şirketlere de satabilecekleri farklı web servisleri tasarlamak için çalışacaklar. CIO’lar stratejist ve yatırımcı rolünü üstlenecek, rekabet avantajı sağlayacak alanlar oluşturmaya çalışacak ve yeni IT tabanlı işler için gereken kaynaklara odaklanacaklar.

BİLGİ BROKERLARI: Şirketler, IT departmanlarında, yatırım uygulama mimarisi, yatırım uygulama entegrasyonu, uygulama geliştirme ve güvenlik gibi alanlardaki yeni yaklaşımları entegre etmek ihtiyacı duyacaklar. CIO’lar, “bilgi brokerları” misyonunu üslenip şirket içi ve dışında edinilen tecrübeleri biraraya getirmeye çalışacaklar.

İLETİŞİM YÖNETİMİ: IT operasyonları ve bu operasyonların performansı dış kaynaklarla iç kaynakların başarılı entegrasyonuna bağlı olacak.  CIO’lar iletişim yöneticiliği rolünü üstlenecekler. IT departmanlarının önümüzdeki dönem operasyonların etkinliğini artırmak için gereken standartların geliştirilmesinde öncülük etmeleri de gerekli olacak. Burada da CIO’ların izleyici ve yönlendirici rolleri önem kazanacak.

MICROSOFT’UN İKİNCİ BÜYÜK VİZYONU

Müge Kansu/Microsoft .Net Yazılım Geliştirme Müdürü

Microsoft, web servisleri mimarisine .NET adını veriyor. .NET Yazılım Geliştirme Müdürü Müge Kansu, bu yeni vizyonun, Microsoft’un kurulurken ortaya attığı “her masada bir PC” yaklaşımından sonra ikinci büyük vizyon olduğunu söylüyor. Kansu, yeni IT stratejilerine ışık tutan .NET yaklaşımını şöyle anlatıyor:

İNTERNETE TEK YAPI

“.net, Microsoft’un geçtiğimiz yılın yaz aylarında anonsu yapılan yeni teknoloji vizyonu. Microsoft kurulduğunda ortaya attığı vizyon ‘her masada bir PC’ idi. 25 yıl önce inandırıcı olmayan bu iddia, bugün hemen hemen gerçekleşti. .net ise Microsoft’un ikinci büyük vizyonu. Bu vizyonun temelinde interneti tek bir yapı haline getirmek fikri var. Bugün internet birbirinden kopuk adacıklar şeklinde. Bilgiler dağınık olduğu için, istenilen bilgiye ulaşmak oldukça zor. Bugün internetin tüm potansiyellerini kullanamıyoruz. Bu potansiyelin kullanımını artıracak web servisleri mimarisini biz yeni vizyonumuz .net ile açıklıyoruz. Bu vizyonu gerçekleştirmek kolay değil.

.NET MİMARİSİ NEYİ KAPSAR?

Söz konusu yapının içinde birden fazla bileşen var. İş sadece bir yazılım, uygulama, data base ya da işletim sisteminden oluşmuyor. .net vizyonu ile  her cihazdan her türlü bilgiye anında erişmekten bahsediyoruz.

Bu vizyonu hayata geçirebilmek için önce son kullanıcının elinde mobil cihazların olması gerekiyor. İkincisi uygulamaların, yani web servislerinin olması gerekiyor. Üçüncü olarak bu web servislerinin üzerinde çalışacağı sunucu uygulamalarına gerek var. Dördüncü katmanda web servislerini geliştirecek yazılım geliştirme cihazlarına ihtiyaç duyuluyor. Beşincisi, web servislerini dünyaya açacak, dünya nüfusuna uygun hale getirip sunabilecek büyük portal altyapılarına ihtiyaç var. Bu beş temel yapı olmaksızın web servisleri mimarisini kurmak mümkün değil. Bunlardan birinin eksik olması vizyonun gerçekleştirilmemesine sebep oluyor.

UYGULAMALAR ÇOK ÇEŞİTLİ

Son bir buçuk yıldır müşteri tabanlı, yani son kullanıcıya yönelik web servisleri üzerinde çalışıyoruz. Bunlar arasında “my contacts”, “my wallet”  gibi servisler var. My contacts, adres defterlerinin internet üzerinde host edilerek kullanıcının kendi adres defterine istediği yerde ve zamanda ulaşmasına olanak sağlıyor.

My wallet; “cebim” adı verilen web servisi, kredi kartı son ödeme tarihinize ilişkin uyarılardan, borç bilgilerini öğrenmeye kadar çeşitli hizmetleri web üzerinden edinmenize imkan sağlıyor. Bugün hem dünyada hem Türkiye’de kendi web servisleri mimarisini şimdiden oluşturan pekçok şirket var.

Türkiye’de bu mimariyi oluşturan şirketlerden biri Tarişbank. Tarişbank Microsoft’tan aldığı üç günlük eğitimden sonra bir hafta içerisinde kendi web servislerini oluşturmaya başladı. İlk aplikasyonların arasında döviz, kur bilgileri, faiz oranları bilgilerini veren uygulamalar var.

 “MİMARİNİN KALBİ MÜŞTERİDE ATIYOR”

Özhan Toktaş/Sun Microsystems Pazarlama Ve Satış Kanalları Müdürü

Web servisleri mimarisinin, bir şirket için müşterilerinin ne zaman, ne istediğini bilerek, onlara net üzerinden dijital bir ortamda daha iyi servis ve destek vermek amacı taşıdığını belirten Sun Microsystems Pazarlama ve Satış Kanalları Müdürü Özhan Toktaş, web servisleri mimarisinin püf noktalarını şöyle anlatıyor:

“Bir aracı kurum olduğunuzu düşünün. Müşterinizin ilgilendiği hisse senetlerine ilişkin verileri otomatik olarak cep telefonuna ya da herhangi bir mobil iletişim cihazına gönderebilmeniz gerekiyor. Bunu web servisleri mimarisi ile çok kolay bir biçimde yapmak mümkün. IT departmanlarını web servisleri mimarisiyle yapılandıran firmalar Türkiye’de de var. Koçtaş bunu yapanlardan biri. Koç Grubu içerisindeki bu şirketin sistemi Koçnet üzerinde, SAP kullanıyor ve  bunu da hizmet olarak alıyor.

SUN ONE MİMARİSİ

Sun ONE, Sun’ın kendi ürünlerinden bağımsız olarak, şirketlerin bilgi teknolojilerini nasıl kullanmalarına işaret eden bir mimari. Bu mimari, web hizmetlerini adreslemek için gerekli olan katmanlardan oluşuyor. Bunların başında donanım ve yazılımdan oluşan bir  platform var. Bu platformun güvenilir ve 24x7 saat kesintisiz çalışması gerekiyor. Bunun üzerinde tanımlama ve politika dediğimiz bir katman var. Bu katman müşterilere ilişkin verilerin kayıtlı olduğu katman ve son derece önemli. Tüm mimarinin kalbi burası.

Bir de sizin oluşturduğunuz değil de, hazır alıp kullandığınız servislerin oluşturduğu bir katman var. Yeniden yarattığınız, varolanları kullandığınız, bütünleştirdiğiniz bütün bu katmanları koşturacağınız, çalışmasını sağlayacağınız başka bir katman daha var. Buna da servis bulundurma katmanı diyoruz. Bundan sonra iki şeye ihtiyacınız var. Birincisi herhangi bir servisin daha işlevsel olabilmesi için varolan verilerle bütünleşmesi gerekiyor. Örneğin bir internet bankacılığı hizmetini düşünün. İnternet bankacılığı hizmetinde müşterilerinizin kredi kartı ödemeleri yapabilmeleri, hesaplarını kontrol edebilmeleri, net üzerinden EFT yapabilmeleri için senelerdir varolan bilgilerine ulaşmanız gerekiyor. Arka ofis sistemleri dediğimiz sistemlerle bütünleşmenin gerçekleştiği katmana servis entegrasyonu katmanı diyoruz. Artık buraya kadar yaptıklarınızı gereken kanallardan müşterinize sunmanız gerekiyor. Bunu da servis dağıtım katmanında yapıyorsunuz.

DANIŞMANLIK ALMAK GEREKİYOR

Web servisleri mimarisini oluşturmak için gerekenler şirketten şirkete değişiyor ama şirketin boyutuna ve yapısına bağlı olarak mutlaka bir danışmanlık almak gerekiyor. Çünkü, bu yapı şirketin iç organizasyonunu yeniden gözden geçirmesi anlamına geliyor. Şirketin sadece bilgi işlem departmanını değil tüm yapısı etkileniyor dolayısıyla yönetim danışmanlığına gerek var.

Bundan başka doğru teknolojinin seçilmesi de önemli... Seçilen teknolojilerin önünün açık ve büyüyen bir yapıda ve ölçeklenebilir olması gerekiyor. Ayrıca, tam zamanlı hizmet vermeniz gerekiyor. Kentin en işlek caddesinde bir ayakkabı dükkanı açtınız diyelim. Bu dükkanı saat 2’de kapatıp giderseniz müşteri kaybedersiniz. İnternet üzerinde verdiğiniz hizmette de yaşayacağınız bir anlık kesinti müşteri kaybetmenize sebep olacaktır.

Bu koşullarda sahip olacağınız bir mimari size müşteri memnuniyetini dolayısıyla rekabette bir adım önde olma şansı kazandıracaktır. Teknoloji doğru ortamda doğru zamanda yakalamanız gerekiyor. Bunu yapmadığınız takdirde zaten gelecekte var olmayacaksınız da demektir”.