Girişimci Bayilik Peşinde

2003 yılında hareketlenme başladı. 2004 yılından itibaren ise her sektöre yönelik bayilik ve franchising taleplerinde adeta patlama yaşanıyor. Sektör yetkilileri bunu paradan para kazanma döneminin sona ermesine bağlıyor. Artık herkes, ticaret yapmak için arayış içinde. Sektörlerin önemli oyuncularına gelen işbirliği teklifleri de bu savı doğruluyor. Mavi Jeans’e ilk 5 ayda 2003 yılının aynı dönemine göre 2.5 kat fazla müracaat var.  Koleksiyon Mobilya’ya gelen taleplerde ise yüzde 75 artış var.  
 
Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği’nin verilerine göre Türkiye’de 625 bine yakın şirket var. 1980 yılında ise şirket sayısı sadece 25 bin düzeyindeydi. Bu, 24 yıl içinde 600 bin yeni şirketin kurulduğu anlamına geliyor. Bir anlamda yılda ortalama 25 bin şirket kurulmuş. Ekonominin iyi gittiği yıllarda bu rakam 50 binleri de geçti. 2001-2003 yılları arasında ise şirket kuruluş sayısında azalma yaşandı.  
 
2003’ün ikinci yarısı ve 2004 yılında bu cephede büyük bir hareketlilik var. Bunun işaretini, girişimcilerin en önemli kaynaklarından olan bayilik sayısındaki artıştan anlamak mümkün. Çünkü, 2004 yılının ilk yarısında, son yıllarda olmadığı kadar büyük bir hareketlilik yaşanıyor. Her sektöre yönelik bayilik taleplerinde artış var. Benetton Türkiye Genel Müdürü Zeynep Selgur’un görüşleri de bu artışı doğruluyor. Ona göre, son dönemde enflasyonda yaşanan düşüş, insanları yatırım yapmaya itti. Paradan para kazanma döneminin sona erdiğini söyleyen Selgur, insanların artık ticaret yapmak için arayış içinde olduğunu belirtiyor. Bunun yolunun da güvenilir bir markanın çatısı altında faaliyette bulunmaktan geçtiğini söylüyor.  
 
Selgur’un hazır giyim için dikkat çektiği bu hareketlilik, diğer sektörler için de geçerli. Türkiye’nin dinamik sektörleri arasında yer alan beyaz eşya, elektronik, gıda ve IT gibi önemli alanlarda da bayilik taleplerinde artış gözleniyor. Her sektörün aldığı bayilik talepleri incelendiğinde ilginç bir tablo ortaya çıkıyor.  
 
Özellikle 2003 yılında taleplerde büyük artış gözlenirken, kimi sektörlerde 2004’ün ilk 5 ayında alınan talep miktarı bir önceki yılı yakalamış durumda. Faizlerde yaşanan düşüş ve enflasyondaki istikrar, bu talep artışını tetikleyen en önemli etkenler. Son 25 yılın kuralları, bu değişen ekonomik şartlar nedeniyle yeniden şekilleniyor. Tasarruf sahipleri, güvendikleri markaya yatırım yapmanın bu dönemde en sağlam yol olduğunu düşünüyor. Şirketler de değişen kurallara göre bayilik sistemlerinde yenilemeye gidiyorlar.  
 
Uzmanlara göre, geçtiğimiz dönemde bayilik sistemine yatırım yapmanın bir anlamı yoktu. Yaşanan ekonomik dalgalanmalar yatırım yapan pek çok kesimin para kaybetmesine yol açtı. Fakat artık üretimin içinde yer almadan para kazanmanın zorluğundan söz ediliyor. Bu nedenle önümüzdeki dönemde bayilik taleplerindeki artışın devam etmesi bekleniyor.  
 
Bayilik talepleri arttı  
 
Beyaz eşya sektöründe bayilik taleplerinde artış gözleniyor. Sektörün önemli oyuncularından Arçelik’e gelen bayilik talepleri, 2001 yılında durma noktasına geldi. Sektörün genelinde yaşanan bu düşüş, 2003 yılında ekonomik istikrarın kazanılmasıyla birlikte hareketlenmeye başladı. Arçelik’in bayilik talepleri 2003 yılında bir önceki yıla göre yüzde 30’luk artış gösterdi. Arçelik yetkilileri, ekonominin normal seyrettiği dönemlerde, her yıl toplam bayi sayısının yaklaşık yüzde 10–15’i kadar bayilik talebi aldıklarını kaydediyor. 2004 yılında ise taleplerde önemli bir artış olduğu belirtiliyor. Bu artış, ekonomide görünen iyileşme ve güven ortamına bağlanıyor.  
 
Spor giyim alanında önder markalardan Mavi Jeans’in de bayilik taleplerinde artış var. 2002 yılında 120 adet olan bayilik talebi, 2003’te yüzde 33 artış göstererek 196’ya ulaştı.  
2004 yılı ilk 5 ayında ise, 112 adet talep alan şirketin bir önceki yılın aynı dönemine göre taleplerinde 2,5 katlık bir artış var. Şirketin bayilik talebinde yakaladığı artışa rağmen, satış noktaları son 3 yıldır artırılmadı. Şu anda 500 satış noktasıyla hizmet veren Mavi Jeans’in bayilik stratejisi mevcut noktaları geliştirmek yönünde. Yine de markaya olan yatırımcı ilgisi devam ediyor.  
 
Benetton’a günde 2 talep geliyor  
 
Hazır giyim sektörünün önemli oyuncularından Türkiye Benetton, dünya çapında önemli bir zincirin parçası. 2004 yılı ilk 5 ayında 60 bayilik talebi alan şirketin genel müdürü Zeynep Selgur, bu rakamın Benetton operasyonu için çok büyük olduğunu söylüyor.  
 
Bayilik talebinin artmasını ekonomik koşullardaki değişime bağlayan Selgur, “Bu durum düşen enflasyon ortamında, insanların birikimlerini bankalar yerine yatırıma aktarmaya başlamasıyla ilgili” diyor. Düşük enflasyon ortamında paradan para kazanma döneminin bittiğine değiniyor. Eski koşulların değişmesinin insanları şaşırttığını söyleyen Selgur, “25 yıldır hiçbir ticari faaliyet yapmadığınızı düşünün. Serbest piyasa ekonomisine veya herhangi bir yatırıma çok hazırlığınız yok. Doğal olarak bu durum tedirginlik yaratır. Bu nedenle insanlar hazır bir düzen içinde yer almayı tercih ediyorlar” şeklinde konuşuyor.  
 
Selgur, bayilik taleplerindeki artışın 2003 yılının sonlarına doğru hız kazandığını belirtiyor. Şu anda günde ortalama 2 bayilik talebi aldıklarını kaydediyor. Hazır giyim sektöründe hemen hemen her şirketin taleplerinde artış olduğunu belirten Selgur, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Talep artışı özellikle 2004 yılında oluştu. Mart ayı itibariyle bu artışı çok daha yoğun hissetmeye başladık. 2003’ün son çeyreğinde de Anadolu’dan gelen taleplerde artış yaşandı.”  
 
Taleplerin çoğu nitelikli  
 
Eğitim sektöründe faaliyet gösteren Wall Street Institute’a gelen franchising telepleri, 2003 yılında bir önceki yıla göre yüzde 75 artış gösterdi. 2004 yılının ilk 5 ayında ise 80 adet başvuru alan şirketin, bir önceki yıla göre taleplerinde yüzde 90’lık bir artış kaydettiği görülüyor.  
 
Wall Street Institute Genel Müdürü Hüseyin Tanrıöven, özellikle son yıl taleplerde büyük bir artış olduğunu söylüyor. Wall Street Institute’un daha henüz franchisee’sinin bulunmamasına rağmen, insanlardan gelen ilginin artarak devam ettiğini belirtiyor. Tanrıöven sözlerini şöyle sürdürüyor:  
 
“Franchising ya da bayilik başvurusu yapan kesimin en fazla yüzde 5’i nitelikli başvurudur. Yine de bu yıl alınan başvuruların çoğunun nitelikli olduğunu gözlemliyoruz. Gelen başvuru sahiplerinin yatırımcı profili oldukça iyi.”  
 
Tanrıöven geçmişte enflasyondan dolayı yatırım yapma kararı alan kişilerin çekingen davrandığını söylüyor. O günlerde birçok franchising operasyonunun zarar gördüğünü belirtiyor. Sadece yatırımcı değil, franchising veren tarafın da zarar gördüğüne değiniyor. “Şimdi ise yatırımcı parasının nasıl geri dönebileceğini çok daha net görüyor” diyen Tanrıöven, bu tür yatırımların 2 yıl içinde geri dönüşü olmazsa ölü yatırım olarak değerlendirileceğini söylüyor. Tanrıöven, “Geçtiğimiz dönemde pek çok yatırım bu nitelikteydi. Şu anda ise tasarruf sahipleri önlerini daha net görebiliyor. Artık daha istikrarlı bir ortam var. 2004 yılında başvuruların bu kadar artması da bununla ilgili” diyor.  
 
IT’ye 5 bin Başvuru Yapıldı  
 
Türkiye’de bilgisayar kullanma oranı oldukça düşük. Bu durum, yatırım açısından bu sektörün cazibesini artırıyor. Yüksek müşteri potansiyeline rağmen, geçtiğimiz dönemlerde bu alana yatırım yapmak için çekimser davranıldığı görülüyor. Index Bilgisayar Genel Müdürü Atilla Kayalıoğlu, bu dönemin sona erdiğini, son dönemde bayilik almak isteyen pek çok kişinin kendilerine başvurduğunu söylüyor. Ona göre, bayilik taleplerinin artmasının en önemli nedeni, bu alanda bir şirket kurmanın diğer sektörlere göre daha kolay olması. Bu noktanın yatırımcının ilgisini çektiğini söyleyen Kayalıoğlu, pazarın büyüme potansiyelinin yüksek olmasına da dikkat çekiyor ve şöyle devam ediyor:  
 
“Index’e gelen bayilik taleplerinde düzenli bir artış gözlemliyoruz. Her gün, en az 5-6 bayilik talebi aldığımızı söyleyebilirim. Biz bu talepleri belirli kriterlere göre değerlendiriyoruz.  
 
Öncelikle firma evraklarında mutlaka bilgisayar alım satımı yapıldığına dair bir ibare bulunmalı. Bu ve bunun gibi birkaç kritere uyan tüm talepler kabul ediliyor. Kriterleri uymayan yüzde 10’luk bir kısım dışında tüm firmaları potansiyel bayimiz olarak kabul ediyoruz. Bizim şu anda, ortalama 4 bin 500 bayimiz var. 2004 yılında bu rakamın yüzde 10 üstünde bir bayilik talebi aldık. Yani başvuru rakamı 5 bine ulaştı diyebiliriz.”  
 
Amaç kazanç artırmak  
 
Kodak Türkiye, 1992 yılından bu yana fotoğraf sektörünün en önemli oyuncularından biri. Kodak’a gelen bayilik taleplerinde özellikle son dönemde büyük bir artış var. 2001 yılından bu yana bayilik adedinde 500 adet artış sağlayan şirketin, 2004 yılı ilk 5 ayında aldığı bayilik talebi 170’in üzerinde. Kodak Perakende Program Yöneticisi Timur Güldü, son dönemde bayilik taleplerinde artış yaşanmasını ekonomik açıdan yaşanan olumlu gelişmelere bağlıyor.  
 
Bu nedenle tasarruf sahiplerinin bayilik politikalarına güvendiği şirketlerin bayiliklerini almak için talepte bulunmaya başladıklarını belirtiyor. Ona göre yatırımda bulunmak isteyen kişiler, büyük firmaların tarafında yer almak istiyor. Ticari faaliyette bulunmak isteyen pek çok kişi de, kurumsallaşmış bir şirkete bağlanarak bu açılımda bulunmayı tercih ediyor.  
“Bu sayede işletmelerine değer katmaları mümkün” diyen Güldü, insanların ellerindeki kazançlarını artırmak için bu yola başvurduklarını söylüyor.  
 
Kodak gibi global şirketlerin sağladığı avantajlara da dikkat çeken Güldü , “Bizim bayilerimiz yurtdışında gerçekleşen önemli organizasyonlarda yer alabiliyorlar. Bu bölgelerdeki fotoğrafçılık anlayışını ve hizmet içeriğini inceleme fırsatı buluyorlar. İlk defa bu alanda yatırım yapmak isteyen her yatırımcı için, piyasada söz sahibi bir şirketlerle işbirliği içinde olmak çok daha avantajlı.” diyor.  
 
Risksiz yatırım  
 
Uzmanlar franchising ve bayilik sistemlerini günümüz rekabet ortamında risksiz bir çözüm olarak görüyor. Geçtiğimiz dönemde yüksek enflasyondan dolayı zor duruma düşen bu sistemlere ilginin artması da, bayiliğin yatırım için en sağlıklı yollardan birisi olmasına bağlanıyor. YKM Bayilerden Sorumlu Koordinatör Süreyya Boz da son dönemde finansal argümanların getirisinin azalmasına dikkat çekiyor. Bu durumun küçük ve orta ölçekli işletmelerin arayış içine girmesine neden olduğunu söylüyor. Rant gelirlerinin düşmesinin de franchising taleplerini olumlu etkilediğini söyleyen Boz, sözlerini şöyle sürdürüyor: “YKM’ye yapılan bayilik başvurularında bu nedenlerle büyük artış oldu. Bu yılın ilk beş ayında 33 adet bayilik talebi aldık. Bu rakam geçen yılın tümünde aldığımız bayilik adediyle neredeyse eşdeğer nitelikte.”  
 
Ev tekstili sektörünün önemli oyuncularından Linens de 2004 yılının ilk 5 ayında 100’e yakın bayilik talebi aldı. Linens Genel Müdürü Şule Zorlu, ev tekstilinde mevsimsellik etkisinin yoğun olduğunu söylüyor. Yaz aylarında perde satışlarının arttığını belirtiyor. Bu nedenle önümüzdeki dönemde bayilik taleplerinde daha yoğun bir artış beklediklerini söylüyor.  
 
Gelecekte Ne Olacak?  
 
Zeynep Selgur/Benetton Türkiye  
 
Artık Para Kazanmak Daha Zor Organize perakendeciliğin bugün geldiği noktada işler artık çok daha zor. İnsanların tek başlarına bir şeyler yapabilmesi için çok büyük rakiplerle uğraşması gerekiyor. Gelecekte de bu böyle devam edecek. Sıfırdan bir marka yaratmak, sertleşen rekabet ortamında neredeyse imkansız. Artık tek başına destek almadan ilerleyebilecek sistemler yok gibi bir şey.  
 
Yüksek Faiz Dönemi Bitti Eskiden bayilik almak çok da enteresan bir fikir değildi. Sonuçta yatırımcıya büyük bir geri dönüşü de olmayabiliyordu. En azından başka kanallardan çok daha rahat para kazanmak mümkündü. Sonuçta o dönemde tasarruf sahiplerinin çoğu, sermayesini bankaya koyuyordu. Faiziyle de geçinebiliyordu. Yüksek faiz dönemi bu türden girişimlerin yok olacağına dair sinyaller veriyordu. Oysa şimdiki durumda artık paradan para kazanmak daha zorlaştı.  
 
Büyük Oyuncular Egemen Yine de o dönemde kendi başınıza açacağınız işlerin ilerleme şansı az da olsa vardı. Bugün ise dünyada büyük oyuncular var. Globalleşmeden söz ediyoruz. Bu oyuncuların her biri Türkiye’deki her işletmeyi etkileyebilecek düzeyde. Sınırlar kalktı. Sonuçta bu sektörde çok büyük bir şirket olmak ya da çok farklı, niş bir iş yapmaktan başka şans artık yok.  
 
Fark Yaratmak Gerekiyor Bu iki durumun arasında bir iş yapabilirim diye düşünmek yanlış. Eğer ben tek başıma bir iş kuracağım diyorsanız çok sıra dışı bir iş deniyor olmanız lazım. Bunun dışında büyük şirketlerin bir parçası olmak gerekiyor. Bunun da en iyi yolu bayilik almaktan geçiyor. Bu nedenle zaten son dönemde taleplerde bir artış olduğunu düşünüyorum.  
 
Birikimler Ticarete Kayıyor  
 
Tuncer Gülsaran/Groupe Seb Ticari Pazarlama Müdürü  
 
Krizle Birlikte Başvurular Azaldı Tefal’e krizden önce neredeyse günde 1 başvuru geliyordu. 2001 yılında ise başvuru sayısı ayda 1-2’ye düştü. Şu aralar ise her hafta 2-3 başvuru geliyor. Daha genele yaymak gerekirse 2000’de ayda 15-20, 2001’de ayda 1-2 başvuru geliyordu. Şu anda bu sayı ayda 8-10.  
 
Mevcut Mağazalara Odaklanıyoruz Şu anda 143 adet mağazamız var. Hedefimiz mağaza sayısını artırmak değil. Türkiye'de hedeflediğimiz hemen her yere mağaza açtık. Artık sadece yeni açılan alışveriş merkezlerinde mağaza açmak istiyoruz. Artık yatırımımızı önceden açılmış mağazaların yenilenmesi ve geliştirilmesi için yapıyoruz. Bu yılın sonuna kadar en fazla 7 mağaza açmayı planlıyoruz.  
 
Ekonominin Kuralları Değişti Başvuru sayısının artmasının en önemli nedeni, ekonominin paradan para kazanmak için artık uygun olmamasıdır. Artık para kazanabilmek için ticaret yapma dönemindeyiz. İnsanlar da ellerindeki birikimleri bankalar veya diğer yatırım araçları vasıtasıyla çok verimli olarak değerlendiremeyince ticarete yöneliyorlar. Bize gelen başvuruların önemli bir çoğunluğu da ellerindeki birikimi değerlendirmek için bir yol arayanlardan oluşuyor.  
 
Mobilyada Yüzde 75 Artış  
 
2001 yılından bugüne bayi başvurularında artış yaşayan başka bir alan da mobilya sektörü.  
Sektörde faaliyet gösteren pek çok şirkete yönelik taleplerde yoğun artış var. Koleksiyon Mobilya da bu şirketlerden biri. Dünya pazarında da yer alan Koleksiyon Mobilya, yaklaşık 32 yıldır bu sektörde faaliyet gösteriyor. Şirkete gelen bayilik talepleri 2004 yılında geçen yıla göre yüzde 75 artış göstermiş durumda.  
 
Koleksiyon Mobilya İcra Kurulu Başkanı Doruk Malhan, uzun yıllardır sektörde olmalarının bayilik taleplerindeki artışı tetiklediğini söylüyor. Daha önceki bayiliklerinin, yaşanan zorluklara rağmen istikrarlı bir şekilde ilerlemesinin de bugünkü taleplere olumlu etki yaptığına değiniyor. Malhan’a göre talepteki artışı tetikleyen bir başka faktör de Türkiye’nin kriz ortamından çıkması. Ekonomik ve siyasal istikrar sağlanmış olması da önemli bir etken. Bu durumun girişimcileri yatırıma teşvik ettiğini söyleyen Malhan, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Enflasyonun ve mevduata uygulanan faiz oranlarının düşmesi, üretime ve hizmete yapılacak yatırımı artırdı. Bu durum tüketicinin tercihinde daha dikkatli ve titiz davranmasına neden oldu. Böylece sektörlerinde önde giden firmalarla çalışmaya yönelik bir arayış başladı. Bunun en iyi yolu da bayilik almaktan geçiyor.”