Bir sonraki Sars-Cov-2'yi belirlemek mümkün mü?

 2009’da, Missouri’deki Heartland hastanesine birkaç gün arayla iki çiftçi ateş, bulantı, ishal ve hızla azalan akyuvar sayısı şikayetleriyle yatırıldı. Doktorlar çiftçilerin kan örneklerini Hastalık Kontrol Merkezi’ne gönderdi ve onlar da her iki çiftçinin de bir kene ısırığından daha önce bilinmeyen bir virüs kaptıklarını keşfetti. Hastalık Kontrol Merkezi buna Heartland virüsü adını verdi. Beş yıl sonra, şüpheli bir Heartland vakası için örnekleri test eden bir laboratuvar teknisyeni yeni başka bir virüs keşfetti ve bu virüse Bourbon adı verildi. Heartland ve Bourbon’dan önce, 1900’den bu yana sadece 14 tane kene kaynaklı yeni patojen bulunmuştu. Yeni keşifler zoonoz patojenlerin (SARS-CoV-2’de olduğuna inanıldığı gibi hayvanlardan insanlara geçen virüs veya bakteriler) fark ettiğimizden çok daha fazla olduğu şüphesini destekliyor.

Yeni bir virüsü bulan araştırmacılar gerçekten de bunun kontrolden çıkmasına engel olacak bir şeyler yapabilir mi? Heartland virüsüne verilen yanıtı yöneten ve şimdiye kadar 50 tane enfeksiyonu belgeleyen bir takip kaydı oluşturan CDC epidemiyologu Erin J. Staples ile konuştuk.

*Doktorlar veya bilim insanları insanlarda ne sıklıkta yeni virüsler keşfediyor?

Kene kaynaklı hastalık için, çoğu bilim insanı ve araştırmacının kariyerleri boyunca yeni bir virüs keşfetmeyeceğini söyleyebilirim. Bu yüzden görece yeni olan bazıları üzerinde çalıştığım için kendimi şanslı sayıyorum.

*Yeni virüslerin keşfi genellikle kazara mı oluyor? Yoksa birileri bu virüsleri arayarak mı buluyor?  

Açıkçası arayarak da bulunuyor ancak çoğunlukla kazara virüslerin bulunduğunu söyleyebilirim. Biz Heartland virüsünü ararken Bourbon virüsünü bulduk. Fakat bir çeşit gözetleme projesi geliştirebilmek için insanların kullandığı başka programlar da var. Akut febril hastalıkları, yani birdenbire ateşlenen kişileri araştırıyorlar. Bilinen patojenler için test yapıyorlar ve başka hiçbir şey çıkmadığındaysa yeni nesil dizilim gibi farklı teknikleri kullanmaya geçiyorlar.

*Heartland virüsü keşfedildiğinden beri 10 yıl oldu. Sizce bu gerçekten de yeni bir virüs mü yoksa her zaman vardı da doktorlar mı anlamadı? 

Virologlar virüsün gen dizilimine baktı. Dizilimdeki değişiklikler virüsün evrimi ve ne kadar süredir var olduğu hakkında bilgi verebilir. Bu yüzden virüsün ABD’de en azından onlarca yıldır var olduğunu kesinlikle biliyorlar. Ek olarak, geriye dönük şekilde ilk iki vakadan önce ortaya çıkan bazı vakalar belirledik. Bir süredir bu virüsün bazı düşük seviyeli hastalıklara yol açtığını düşünüyoruz.

*ABD’de insanları enfekte eden ve fark edilmeyen başka yeni virüsler olduğunu düşünüyor musunuz?

Evet ve Bourbon virüsü buna iyi bir örnek. Yani bildiklerimize benzer henüz keşfedilmemiş bakteriler ve virüslerin olduğunu fakat bunların kendi başlarına yeterince benzersiz olduğunu düşünüyorum. Bilinmeyen bir nedenden ensefalit (beyin iltihabı) olan hastalar arasından yüzde 20 ila 30’unun tanı almasını sağlayabilirseniz şükrediyorsunuz. Bizi hala zorlayan da o yüzde 70 bilinmeyen vakalar. Hepsi virüsler veya bakteriler yüzünden olabilir mi? Muhtemelen. Bakteriler, parazitler ve virüsler açısından insanların hasta olmasına neyin neden olduğunu bulmak konusunda çok büyük bir ilerleme kaydettik. Fakat belli ki hala keşfedilecek şeyler var; yeni, ortaya çıkmakta olan ve eski olup da bizim kıymetini bilmediğimiz şeyler.

*Heartland virüsü için bir aşı veya özel bir antiviral ilaç konusunda herhangi bir plan yok. Öyleyse sadece var olduğunu bilmenin faydası ne? 

Bu soruyla sık sık karşılaşıyoruz. Haklısınız da. Şu an elimizde etkili bir antiviral ilaç yok. Bir klinisyen olarak bu önemli, çünkü hasta olan birisi geldiğinde neler olduğunu anlamanız gerekiyor. Örneğin, Heartland virüsü erlişya'ya (kene kaynaklı bakteriyel bir enfeksiyon) benzediği için, insanlara sıklıkla antibiyotik veriliyor. Bazı insanlar için antibiyotiklerin yan etkileri olabilir. Ayrıca antibiyotikler direnç gelişmesine de neden olabilir. Yardımcı olmayacak ilaçların kullanımının azaltılması çok faydalı.

*Kayıt için daha fazla Heartland virüsü vakası belirlemeye nasıl başladınız?

Elbette daha fazla beşeri hastalık vakası belirleme ve tanı koyma ihtiyacı vardı. Testi geliştirme konusunda çalışırken insanlara test yaptırmamıza izin veren bir sürü protokol geliştirdik. Hastalara şöyle bir açıklama yaptık: “Testini geliştirmek için üzerinde çalıştığımız yeni bir hastalığınız olabilir. Bu hastalık için size test yapacağız.” Genellikle herkes bize kan örneği verme konusunda fazlasıyla istekliydi. Belirlediğimiz diğer vakalar, tanı testlerimizi geliştirmemize izin verdi. Bunların hepsi birkaç yıllık bir sürede oldu. Aynı zamanda, böcekbilimcilerimiz ve çevrebilimcilerimiz de insanların tam olarak nasıl enfekte olduğunu biraz daha iyi anlamak için çalıştı. Eğer insanlara yeni bir virüsten bahsedeceksek, onlara bu virüsü nasıl kapmayacaklarını söylememiz de gerekiyordu. Şu ana kadar, ABD’de belirlediğimiz en az 50 kişi bu virüse yakalandı, muhtemelen bu sayı artacak. Sayılar internet sitemizde mevcut.

*Heartland veya Bourbon virüslerinin salgın potansiyeli var mı?

Şu anda bildiklerimize dayanarak, coğrafik kapsamda sınırlı olduklarını düşünüyoruz. Kene kaynaklı hastalıkların bazılarının kesinlikle geniş çaplı bir salgın potansiyeli var. Sürveyans yapmamızın nedenlerinden biri de bu: Nerelerde olduğunu anlamak ve benzersiz veya farklı bir şey görmediğimizden emin olmak. Ayrıca herkesin durumun farkında olmasını, mümkün olduğu kadar sağlıklı kalmasını ve dışarıdayken böcek kovucuları kullanmak gibi önlemler almasını sağlamaya çalışıyoruz.

*Eğer daha önce fark edilseydi sizce şu anki COVID-19 salgını önlenebilir miydi?

Yeni bir virüsü çözmeye ve anlamaya çalışırken, bu kadar bulaşıcı ve birinden diğerine geçmesi bu kadar kolay olan bir şeyi kontrol altında tutmaya çalışmak bence zor olurdu.

*Sizce hayatımız boyunca başka bir salgın görecek miyiz? Bilim topluluğu bunun olmasını engellemek için ne yapabilir?

Bence başka bir salgın görmemiz an meselesi. İnsan bunun daha önce 1918’deki İspanyol gribinde gördüğümüzle aynı zaman ölçeğinde olmasını umuyor. Bu yüzden ömrümüz boyunca başka bir tane görmeyebiliriz. Fakat insanlar olarak yaptığımız şeyler (dünya çapında seyahat etmenin kolay olması gibi bir önceki salgında var olmayan şeyler) kesinlikle hastalığın yayılmasına yardımcı olabilir. Tekrar belirtmek gerekir ki kesinlikle bir sürü keşfedilmemiş potansiyel virüs ve bakteri var.

Kapitalizmin en büyük sorunlarımızı çözme konusundaki başarısızlığı pek çok kişiyi bu kavramı sorgulamaya itiyor.