1812’nin 500 şirketi şimdi nerede?

Türkiye’de şirket sıralamalarına ilişkin en eski veri 1967 yılına, ABD’de ise 1950’lere kadar gider. Onun dışında Türkiye’de bir veri olduğunu hiç duymadım. ABD’de ve dünyanın diğer ülkelerinde ise zaman zaman çeşitli sıralamalar yayınlanır. Daha önce bunlardan bazılarına yer vermiştim. Şimdi ise belki de tarihin ilk “500 büyük şirket” sıralamasını sizlerle paylaşmak istiyorum. İşin doğrusu bu gibi listeleri, “sadece bir liste” olarak görmemek gerekiyor. Bu tip listeler iş dünyası tarihini, şirketlerin evrimleşmesini ve sektörel dönüşümleri de ortaya koyması açısından çok önemlidir. Richard Sylla ve Robert E. Wright adlı araştırmacılar tarafından hazırlanan 1812 yılına ait 500 büyük şirket listesinden benim dikkatimi çeken bazı veriler şöyle:

1- Filmlerden de hatırlarız. Her kasabada bir banka vardır. 500 büyük listesi de Amerikan iş dünyasına dinamizmini veren kurumların başında bankaların olduğunu gösteriyor. Çünkü listenin yüzde 44’ünü bankalar oluşturuyor. Hepsinden önemlisi, en büyük 10 kurumun 9’u banka.

2- Listede ulaştırmanın da ağırlığı var. Köprü ve yol yapan şirketler ile demiryolu şirketleri önemli yer tutuyor. Bu sektördeki şirketlerin 500 içindeki payı yüzde 32’yi buluyor.

3- İmalat sanayi ise henüz gelişme aşamasında ama listede güçlü şekilde temsil ediliyorlar. Bunu, 500 büyük şirketten 100’ünün imalat sanayinden gelmesinden anlıyoruz.

4- Amerika’nın 1812 yılındaki en büyük şirketi Bank of United States idi. 1791 yılında kurulan bu bankanın lisansı 1812 yılı sonunda iptal edildi.

5- En büyük 10 şirket içinde yer alanlardan sadece 2’si hala hayatta. Bunlardan 5’inci sırada olan The City Bank of New York, bugün Citigroup olarak faaliyet gösteriyor ve 200’üncü yılını kutluyor. Diğeri ise listede “Manhattan Company” olarak yer alan, bugün Chase Manhattan olarak faaliyet gösteren banka.

6- Listede yer alan şirket ve bankaların önemli bölümü kapandı ya da satın alma ve birleşme yoluyla kimliklerini/markalarını kaybettiler. Bank of Amerika artık hayatta değil. Bank of North America, Wells Fargo’nun bir parçası olarak hayatını sürdürüyor.

7- 500 büyük şirketin dağılımından o yıllarda ekonomik aktivitenin ağırlıklı olarak New York, Massachusetts ve Pennsylvania’da yoğunlaştığını görüyoruz. Şirketlerin yüzde 63’nün bu 3 bölgede merkezinin olması da bunu gösteriyor. Çok sayıda şirketin akıbetini ise hiç kimse bilmiyor.

8- Son olarak önemli bir veri daha. ABD’de o yıllarda 500’ü bu listede olmak üzere çok sayıda şirket “onaylanmış” bir şekilde yollarına devam ediyordu. Ama aynı 1812’de Fransa’da 12, Prusya’da 8 şirket vardı. İngiltere’nin en eski verisi ise 1824 yılına ait. Buna göre şirket sayısı 156 idi.