Yeni normal ve “vasatın sonu”

2000’lerin başında yazdığım “Yeni Normal” adlı kitap için çalışırken ünlü yönetim gurusu Tom Peters’ın “Artık hiçbir şey babanızın dönemindeki gibi olmayacak” sözünü de kullanmıştım. Son yıllarda artık bu sözleri çok duyuyoruz. Gerçekten de teknoloji ve yeni iş yapma biçimleri, bırakın babalarımızın, 10 yıl öncesinden de çok farklı yapıda şekilleniyor. Bu yeni yapıda bir yığın yeni kavram, alışmamız gereken trend ve uygulama var. Tabii bir de yeni alışkanlıklar olacak... “Dünya Düzdür” kitabının yazarı Thomas Friedman’ın New York Times’da çıkan yazısında ortaya attığı yeni yaklaşım, bence içinde bulunduğumuz dönemin ruhunu ve iş yapma biçimini büyük ölçüde ortaya koyuyor. Friedman, “Vasatın sonu” diye bu yaklaşımı kavramlaştırıyor ve yeni dönemde, sıradan ve fark yaratmamış iş ile insanların hayatının zor olacağının altını çiziyor. Friedman, “Vasatla artık bir yere varamazsınız” dediği yazısında, birkaç konuya dikkat çekiyor:

1- Eskiden ortalama becerilere sahip ve ortalama bir iş yapan çalışanların işi zor değildi. Kendilerine dünyanın herhangi bir yerinde ortalama bir yaşam standardı sağlayabilirlerdi. Ancak, günümüzde “ortalama olmak” diye bir kavram resmen kalmadı. Artık ortalama bir insan olmak size eskiden kazandırdıklarını kazandıramayacak.
2- Yeni dönemde işverenler, kolaylıkla çok sayıda ortalama ucuz yabancı işgücüne, ucuz robotlara, ucuz yazılımlara, ucuz otomasyonlara ve hatta ucuz dahilere erişebiliyorlar. Böyle bir ortamda “vasatlıkla” bir yere varılamayacak. İşte bu yüzden herkesin kendisine ekstralar, yani hangi iş
alanında çalışıyorlarsa çalışsınlar kendilerini ön plana çıkaracak benzersiz yeni farklılıklar bulmaları gerekecek.
3- ABD’deki fabrikalar, o kadar çok kişiyi işten çıkardı ki neredeyse son 70 yılda kazanılanların tamamını silip attılar; yaklaşık her üç imalat işinden biri yani toplamda 6 milyon iş ortadan kayboldu. Böyle bir ortamda “vasat” özelliklerle iş bulmak çok zor olacak.
4- Apple, birkaç yıl önce son dakikada iPhone’un ekranını yeniden tasarlamış ve montaj hattını değiştirmek zorunda kalmıştı. Üretim Çin’de yapılıyordu ve yeni ekranlar Çin’deki fabrikaya gece yarısı ulaşmıştı. Buna rağmen Çinli ustabaşılar, 8 bin işçiyi yataklarından kaldırıp disiplinli ve hızlı şekilde işlerinin başına getirdi. Her bir işçiye bir bisküvi ile bir fincan çay verildi ve doğru üretim hattına gönderildiler. Sadece 96 saat içinde tesis günde 10 bin iPhone üretebilir hale gelmişti. Müthiş hız ve esnekliğe dikkat edin. Vasat bir üretim tesisi ve anlayışı ile bu mümkün değil. Amerika’da hiçbir fabrika bununla boy ölçüşemez.
5- Değişim her zaman olacaktır, yeni işler, yeni ürünler, yeni hizmetler daima çıkacaktır. Ancak kesinlikle bilmemiz gereken bir şey varsa o da küreselleşmede ve BT devriminde atılacak her ileri adımda en iyi işleri, kendilerini çok daha iyi eğiten ve ortalamanın üzerine çıkaran çalışanların kapacağıdır.
6- ABD’de 25 yaş üzeri çalışanlarla ilgili işsizlik rakamları bu konuda önemli mesajlar içeriyor: İşsizlik oranları lise mezunu olmayanlarda yüzde 13,8, lise mezunu ama üniversite bitirmemişlerde yüzde 8,7, bir üniversite derecesi olanlarda yüzde 7,7 ve yüksek lisans ya da daha üst dereceleri olanlarda ise yüzde 4,1. Vasatla bir yere varılamıyor.