10 Soruda Euro'ya Geçiş

Dünya finans piyasaları yeni bir döneme hazırlanıyor. Çünkü, uluslararası piyasalarda en çok takip edilen oranlardan biri olan dolar/mark paritesi, 1 Ocak 2002'den itibaren tarihe karışacak. Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin ortak para birimi Euro'nun fiziki olarak tedavüle çıkmasıyla birlikte, 12 ülke bu para birimini kullanmaya başlayacak.

Yani 1998'den beri merakla beklenen  Euro'lu günler yılbaşından itibaren hayatımızın bir parçası haline gelecek. Alman Markı, Fransız Frangı ve İtalyan Lireti gibi para birimleri tarihe karışacak.  Peki bundan sonra ne olacak, Euro'ya geçiş süreci hem küçük yatırımcıları, hem de bankaları nasıl etkileyecek?

İşte bu soruların yanıtlarını Pamukbank Hazine Müdürü Bilgehan Kuru verdi. "Euro'ya geçiş aslında basit bir matematiksel eşitlikten başka bir şey değil" diyen Bilgehan Kuru, bu sürecin bireysel yatırımcılara, şirketlere ve piyasalara nasıl yansıyacağını Capital'e anlattı:

1- Euro'ya geçiş takvimi nasıl işleyecek? 1 Ocak'tan itibaren elinde Alman Markı, Fransız Frangı, İsviçre Frangı ve Hollanda Florini olanlar için yaşam nasıl değişecek?

2001 yılının son günü dahil, bu paralar hesaplarda para cinsi olma özelliklerini devam ettirecekler. Ancak, yeni yılın ilk günü itibariyle, bankalar veya özel finans kurumlarındaki katılım hesapları Euro'ya çevrilmiş olacak. Merkez Bankası, 2003 yılı sonuna kadar bu paraları cinsinden banknotları Euro banknotlarla değiştirmeye devam edecek.

Dolayısıyla, bankalar, özel finans kurumları ve yetkili diğer müesseselerin de bu hizmete devam etmeleri beklenmeli. Örneğin, biz banka olarak buna devam edeceğiz. Söz konusu paraların Euro değerlerini bulmak için kullanılacak pariteler, Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafından 31 Aralık 1998 tarihinde geri dönülemez şekilde sabitlenmişti.

2- Peki bu geçiş sırasında faiz oranlarında herhangi bir değişiklik olacak mı?

Bankalardaki hesapların faiz oranları değiştirilmeden aynen devam edecek. Aslında yukarıdaki paraların finans sisteminde, 31 Aralık 1998 ve 31 Aralık 2001 arasında, Euro'nun bir kuruşu olarak davrandığını söylemek uygun olacak. Bu tarihten sonra bu para cinslerinden hesap açılamayacak. Ancak, söz konusu paraların değişimi için 2003 yılına kadar zaman tanındı. Bu da banknot değişiminin zaman alıcı olması ve fiziki işlem gerektirmesi nedeniyle bu sürenin uzun tutulduğunu düşünüyorum.

Başka bir deyişle, 31 Aralık 1998'den itibaren Alman Markı, Fransız Frangı, Hollanda Florini gibi AB'ye üye ülkelerin para birimlerini alanlar, aslında Euro alıyorlardı. Kısacası yaşam onlar için çok değişmeyecek.

3- Bankada vadeli yatırılan dövizlerin durumu ne olacak? Banka, müşteri adına değiştirme işlemini yapacak mı?

Söz konusu Döviz Tevdiat Hesapları'nın (DTH) vadesi yeni yıla sarkıyorsa, daha önce de söylediğim gibi, bankalar, özel finans kuruluşları ve yetkili müesseseler bu hesapların döviz cinslerini Euro'ya çevirecek.

Banknot değiştirme işine gelince; bankalar değiştirme operasyonlarını müşterilerine bu hizmeti verecek şekilde organize edecekler. Çünkü, bankalar da bu hizmeti temel olarak Merkez Bankası'ndan alacak. Merkez Bankası da bu işlemler maliyetli olduğu için, bankalardan masraf talep edecek. Dolayısıyla, bankalar da müşterilerine bu masrafları yansıtmak zorunda kalacaklar gibi.

Bu konu temel pazarlama stratejilerini ilgilendirdiği için bankaların masraf almak konusunda farklı tavır almaları da mümkün olabilir. Ancak, bankalar müşterilerinin, banka veznelerine getirdikleri banknotların, yani efektiflerin, bankada belirli bir vadenin altında olmamak üzere hesap açmaları durumunda, bu işlemlerden masraf almayabileceklerini de belirtmekte yarar var.

4- Peki cepte taşınan dövizlerin değiştirilmesinde nasıl bir prosedür izlenecek? Değişim için son tarih ne olacak? O tarihi geçirenlerin dövizleri tamamen geçersiz mi olacak?

Dövizin ne şekilde olursa olsun, fiziki para olması yeterli. Daha önce de söylediğim gibi, Merkez Bankası bu hizmetine 2003 sonuna kadar devam edeceği için, değiştirme işlemlerinin bu süre boyunca yapılması, belirli bir masraf karşılığında yapılması mümkün olacak.

Söz konusu paraların tedav��lden kalkma tarihleri farklı. Tedavülde olma ile değiştirme işini karıştırmamak gerekli. Örneğin, Hollanda Florini 28 Ocak 2002, İrlanda Lirası 9 Şubat 2002, Fransız Frangı 17 Şubat 2002 olarak belirlendi. Diğer para birimlerinde ise tarih 28 Şubat 2002 olarak belirlendi. Yani bu paralarla gidip bu tarihlerden sonra, söz konusu ülkelerden hizmet veya mal satın almak isterseniz bu paralar kabul edilmeyebilir!.. Ve de merkez bankaları bu tarihten sonra söz konusu paraları kesinlikle dolaşıma salmayacaklardır.

5- Euro, yatırımcılar tarafından fazla tanınmıyor. Bu nedenle AB'ye üye ülkelerin para birimleri, piyasada daha çok tanınan dolar, sterlin gibi para birimlerine yönelir mi?

Aslında piyasada bu yönde bir beklenti var. Sizin de söylediğiniz gibi, yatırımcılar tarafından daha çok bilinen para birimlerine, yani daha likit para birimlerine doğru bir dönüşüm yaşanabilir. Burada da dolar daha şanslı görünüyor. Aslında burada önemli olan faktör bilgilendirme.

6- Yastık altındaki bir miktar dövizin bu değişim ile birlikte sisteme gireceği tahmin ediliyor. Siz buna katılıyor musunuz? Size göre ne kadarlık bir giriş olur?

Bana göre burada da bilgilendirme faktörü çok önemli. Ancak, yastık altındaki dövizin bir kısmının sisteme çekilmesi muhtemel görünüyor. Fakat, bunu da mali sistemi kurtarmak için tam bir şifa olarak görmemek lazım.

"Sisteme ne kadarlık giriş olur?" diye bakacak olursak, yorum yapmak oldukça zor. Çünkü, piyasada konuşulan rakamlar tamamen afaki. Yani yapılan tahminler herhangi bir modellemeye dayanmıyor. Ancak, yastık altında olan ve Euro'ya dönüşüm sürecinde 500 milyon dolar ile 1 milyar dolar arasındaki bir paranın bile sisteme girmesi piyasalar açısından son derece olumlu olur dişe düşünüyorum.

7- Değişim sırasında döviz getiren herkesin dövizi alınacak mı, yoksa eylülden itibaren devreye girecek, vergi numarası gerekli olacak mı?

Bu konuda kamuoyunun bilgilendirilmesi çok önemli. Tabii burada bankalara da görev düşüyor. Ancak, asıl görev Merkez Bankası'nın. Bu türden paraların mali sisteme çekilmesi konusunda bu şans iyi değerlendirilmeli. Bana göre, vergi kimlik numarası alınması gerekli. Hesap açarak, bu değişim işlemi masrafsız yapılmak isteniyorsa, sonuçta bir hesap açma işlemi var. Dolayısıyla vergi kimlik numarası vermek gerekiyor. Bildiğiniz üzere, vergi kimlik numaralarının alınması konusunda, bankalar da müşteriden bir geçerli kimlik örneği almak yoluyla yardımcı olacak.

8- Avrupa para birimleri cinsinden kredi kullanan sanayici, işadamı ve ihracatçı için nasıl bir prosedür geçerli olacak?

Bu daha çok bankaların kendi iç düzenlemeleri ile ilgili. Ancak, bu hesapların da bu yıl sonu itibariyle Euro'ya dönüşümleri genel hareket biçimi olacak diye düşünüyorum. Çünkü, işin felsefesi, pariteleri 1998'in sonunda belirlenmiş paralar aslında o gün öldü. Bu banknot ve hesap dönüşümleri ile de bu iş fiziken de bitiriliyor. Yani, bu iş aslında basit bir matematiksel eşitlikten başka bir şey değil.

Söz konusu para, çıkışından bu yana iyi zamanlar yaşamadı. Ancak, son günlerde izlediğimiz gibi güçlenme yolunda sinyaller veriyor. Bu her ne kadar daha çok ABD Doları'nın kötü bir trend izlemesinden kaynaklansa da, Euro'nun güçleniyor olması önemli. Tabii ister bankanın mevduat müşterileri olsun, isterse de kredi müşterileri bu işlemler sonucunda bilgilendirilecekler. Bu iş aslında öyle büyütüldüğü kadar önemli bir iş değil.

9- Mark, frank, liret gibi para birimleriyle vadeli ithalat yapan şirketlerin hesapları, borçları, faiz oranları nasıl değişecek? Şirketlerin bu konuda ne yapmaları gerekiyor?

Söz konusu hesapların faizleri, aslında aynı paranın kuruşları gibi davrandığı için değişmeyecek. Rakamlar daha önce de söylediğim gibi, söz konusu sabit paritelerle değişecek. Mutlak değer değişecek, ancak bu dünyanın her yerinde yapıldığı sabit paritelerle olacak. Bunlar da yeni belirlenmiş değil, daha önce sabitlenmiş olan değişim oranları.

10- İhracatçılar, vadeli alacakları konusunda ne yapacaklar? Alacakları direkt olarak Euro olarak mı gelecek, yoksa şirketin kendiliğinden bir girişimde bulunması mı gerekecek?

İhracatçıların söz konusu alacakları bankalardaki hesaplarına Euro olarak gelecek. Tabii ki bu da 1998 yıl sonunda belirlenen sabit parite karşılığında olacak. Bu konuda şirketin herhangi bir işlem yapması gerekmiyor.