14 Kritik Soruda Yeni TL'li Yaşam

Köksal Çoban, Finansbank Hazine Bölüm Başkanı… Yeni Türk Lirası’na geçişi çok yakından takip ediyor. Çoban, “2005, artık enflasyonun kalıcı olarak düştüğüne herkesin inandığı bir dönem. Yıl sonu itibariyle muhtemelen iki haneli enflasyondan tek haneli enflasyona geçmek için, önümüzde çok az bir yol kalmış olacak” diyor. Böyle bir dönemi YTL’ye geçiş için uygun buluyor. Bir yıl boyunca, iki paranın da tedavülde olması, etiketlerde iki birim fiyatında bulunması nedeniyle bir sorun yaşanmayacağını söylüyor. Ona göne tek sıkıntı hisse senedi yatırımcıları için olabilir. Nominal değerin altındaki hisselerde, kuruş hesabı yapmanın zor olacağına dikkat çekiyor.

15 KRİTİK SORUDA YENİ TL’Lİ YAŞAM

Ekonomik anlamda tarihi bir adıma çok yaklaştık.  Türkiye 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle Cumhuriyet tarihinde ilk kez paradan 6 sıfır atılmak suretiyle para birimini değiştirecek. Türk Lirası (TL) yerine Yeni Türk Lirası (YTL) tedavülde olacak. Bu geçiş için ekonomi yönetiminden, Merkez Bankası’na, Hazine’den SPK’ya, bir çok kurum gerek kendi içinde gerekse birbirleriyle koordineli olarak çalışıyor. Bankalarda bu konudaki faaliyetlerini hızlandırdı. YTL’ye geçişin ekonomiyi, beklentileri özellikle yatırımcıları ilgilendiren boyutunu Finansbank Hazine Bölüm Başkanı Köksal Çoban ile konuştuk.

Çoban, çarşı pazarda esnafın etiketlerde 6 sıfır attığını görüyoruz. O açıdan aslında herkes yavaş yavaş psikolojik olarak hazırlanıyor bu değişime.” Diyor. Köksal Çoban 2005 yılında iki para birden tedavülde olacağı ve etiketlerde de her ikisi de yer alacağı için çok büyük bir problem olmayacağını söylüyor. Köksal Çoban’ın sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:

*1 YTL’YE GEÇİŞ İÇİN ZAMANLANA UYGUN MU?
YTL, 1998 yılından beri gündemde. Geçişten önce enflasyonun düşmesi ve makro ekonomik istikrarın sağlanmış olması amaçlanıyordu. 2005, artık enflasyonun kalıcı olarak düştüğüne herkesin inandığı bir dönem. Yıl sonu itibariyle muhtemelen iki haneli enflasyondan tek haneli enflasyona geçmek için, önümüzde çok az bir yol kalmış olacak. Yüzde 12’lik enflasyon hedefi çok rahat tutturulacağı için, toplumdaki yüksek enflasyon inancı da değişmeye başlıyor. Dolayısıyla 1998’dan beri gündemde olan konunun 2005 yılının başından itibaren hayatımıza gireceği, bu yılın başında çıkarılan bir kanunla kesinlik kazandı.

*2 HANGİ SORUNLAR YAŞANABİLİR?
İşi geciktirecek büyüklükte bir sorun çıkmadı. Sonuçta yapılacak iş basit gibi gözüküyor. Paradan 6 sıfır atılacak. Euro’ya geçişte olduğu gibi böyle küsuratlı ya da belli bir fikslenmiş pariteden dönüşüm olmadığı için daha kolay bir süreç.

Daha çok işin teknik yönünde sorunlar olabilir. Bozuk paranın ağırlığı artacak. Bunun için para sayma makinelerinin getirtilmesi lazım. Bankalarda bozuk paraların hızlı biçimde sayılması problem olabilir. Bunun için bozuk para sayma makineleri alınacak.

*3 ŞİRKETLER VE BİREYLERİ NELER BEKLİYOR? 
Çarşı pazarda esnafın etiketlerde 6 sıfır attığını görüyoruz. O açıdan aslında herkes yavaş yavaş psikolojik olarak bu değişime hazırlanıyor.
Zaten 2005 yılında iki para birden tedavülde olup etiketlerde de her ikisi de yer alacağı için çok büyük bir problem olacağını zannetmiyorum. Belki hisse senedi yatırımcısı açısından problemler olabilir. 

*4 BİRÇOK HİSSE NOMİNAL DEĞERİN ALTINDA. HİSSE YATIRIMCISI İÇİN NE GİBİ RİSLER OLABİLİR? 
Orada yasal bir problem de var. Yanılmıyorsam yasada 1 kuruşun altındaki değerler, 1 kuruşa yuvarlanır gibi bir ifade var. Hisse senetlerinde bazı değerlerin 1 kuruşun altıyla da tanışması söz konusu. Bu nedenle yasanın ilgili bölümü değiştirilerek, yuvarlama zorunluluğu ortadan kalkacak.

Ama küçük değerli hisse senetlerinde de yatırımcılar büyük lotlar halinde bulundurduğu için çok büyük bir problem olmayabilir. Bir yatırımcıda çok küçük miktarda varsa onu tamamlamak için bir miktar ekstra alım yapmak zorunda kalabilir. Sanırım onun için de bir süre verecekler yatırımcılara. SPK’nın konuyla ilgili bir çalışması var.

*5 YATIRIM FONLARINDA SORUN ÇIKAR MI?
Fiyatları çok düşük olan yatırım fonları, 6ı sıfır atıldığında kuruşa gelecek olanlar için bir düzenleme yapılması gerekebilir. Fiyatı 1 YTL’nin üzerine çıkması için belki bir pay değil de onar paylık birimler halinde işlem görmesi gibi bir değişiklik olabilir.

*6 DEVALÜASYONA YOL AÇAR MI?
Zannetmiyorum. Sadece paradan sıfır atılıyor. Bunun devalüasyona yol açması için gerekçe yok.

*7 YTL’YE GEÇİŞ SIRASINDA GÜVENLİK AMAÇLI DÖVİZ ALIMI ARTAR MI?
O ilk bakışta olabilirmiş gibi geliyor. Ancak, Merkez Bankası gayet bilinçli hareket ediyor. Eylül aylarından itibaren başlayacak tanıtım kampanyasında bu işin nasıl olacağı, ne olduğu çok iyi anlatılacak ve hepimizin kafasına kazınacak. Böylece bu türden endişelerle döviz geçmek gibi bir ihtiyaç hissedileceğini zannetmiyorum. Bu yüzden kurların etkilenmesi söz konusu olmaz.

*8 EURO’DA OLDUĞU GİBİ, ENFLASYON YARATABİLİR Mİ?
Enflasyon, herkesin merak ettiği bir konu. Avrupa’da Euro’ya geçiş sırasında ilk dönemlerde yukarı doğru yuvarlamalardan dolayı yüzde 0.2 civarında enflasyonda artış olmuş. Bizde enflasyon düşüş sürecinde olduğu ve buna olan inanış genele yayıldığı için daha olumlu bir ortam var. Bu yüzden kalıcı bir enflasyonist etki olmaz. Belki ilk bir iki ay yukarı doğru bir kıpırdama olabilir ama uzun süreceğini düşünmüyorum.

*9 PARA DEĞİŞTİREN 49 ÜLKEDE NELER YAŞANDI?
Para değiştirme operasyonu özellikle yüksek, hiper enflasyon olan ülkelerde birkaç kere yapılmış. Brezilya, Arjantin, İsrail, Polonya, Yunanistan bunlardan bazıları. Bu operasyonun başarıya ulaşmasının arkasında, toplumun gerçekten ülkenin ekonomisine olan güvenin tam olması yatıyor.

İleriye dönük ekonomik beklentilerde bir zafiyet, karamsarlık varsa bu operasyonun başarılı olma olasılığı azalıyor. Ama bizde şu anda öyle bir ortam yok. O açıdan da geçiş için zaman uygun. MB’nin anketlerinde, gelecek 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 9.7 ile tek haneli rakamlara inmiş durumda. Geçen yıl ağustos ayında bu rakam yüzde 19’lardaydı. Sürekli bir iniş var. Yeni para birimine güvenin artması, kredibilitesinin yüksek olması için bu geçişi yapmanın tam zamanı. 

*10 HAZİNE İŞLEMLERİNDE DEĞİŞİKLİK OLUR MU?
Faizlerde hiçbir değişiklik olmayacak. Şu anda Hazine bonoları 100 bin lira üzerinde işlem görüyor. Örneğin bir bononu fiyatı 98 bin, 75 bin lira gibi. 6 sıfır atıldığı zaman 0.75 haline, veya 0.98 haline gelecek.

*11 TAHVİL VE BONO FAİZLERİNE ETKİ YAPAR MI?
Zamanlama doğru. İyi de bir tanıtım kampanyası yapılırsa bu değişimle birlikte Türkiye’nin önünde yeni bir dönemin başladığı fikri hepimizin kafasında yer ederse belki olumlu bir etkisi bile olabilir. Yani herkes psikolojik olarak Türkiye’nin daha iyi bir duruma geldiğine, kredibilitesi yüksek bir para birimine sahip olduğunu düşünürse güven unsurunu artıracağı için faizleri aşağı doğru çekebilir. Ama teknik açıdan faizleri etkileyebilecek bir değişim değil bu. Ama psikolojik etkisi olumlu olabilir.

AŞIRI DEĞERLİ TL VE YENİ DÖNEM

*12 TL’NİN DEĞERİNİN YÜKSEK OLDUĞU SÖYLENİYOR. YTL, BU KONUDA NASIL ETKİ YAPAR? 
2001 krizinden sonra TL hem çok dalgalandı hem de değer kaybetti. 2002 yılından beri de sürekli değer kazanıyor. Bu açıdan da YTL’ye geçiş doğru bir zamanlama. İki yıl önce 1 milyon 700 bin liraya çıkan dolar, şimdi 1 milyon 450 bin liralarda. TL hem reel anlamda, hem nominal anlamda değer kazandı. YTL böyle olumlu bir ortamda çıkacağı için o güçlü imajıyla sahneye çıkacak ve başarılı olma şansı daha yüksek olacak.

Böyle güçlü bir imaj oluşturamazsanız bir süre sonra tekrar aşınıp değer kaybetmeye başlayabiliyor. Ama bunun arkasındaki makro ekonomik yapının da iyi kurulmuş ve güçlü olması lazım. Şu anda Türkiye IMF ile anlaşmasını yenileme arifesinde. Önünde önemli AB dönemeci büyük bir ihtimalle başarıyla sonuçlanacak. Tarih alma olasılığı yüksek. Bu iki önemli aşamada geçildiği taktirde o makro ekonomik temelle daha da güçlenmiş olarak 2005 yılında devam etmiş olacağız. Dolayısıyla o açıdan da iyi bir zamanlama.

*13 GÜÇLÜ YTL, DÖVİZ ALIŞKANLIĞINI ETKİLER Mİ?
TL ile YTL arasında enstrümanlar açısından bir fark yok. Yatırımcı beklentilerine göre hangi enstrümanda kendini rahat hissediyorsa, o en iyi yatırım aracıdır. Yatırım tercihi risk algılamasıyla ilgili bir seçim. Riski seven bir yatırımcı şu anda bir miktar hisse senedi içeren yatırımları tercih etmeli. 
   
*14 NE ZAMANA KADAR İKİ PARA BİRLİKTE TEDAVÜLDE OLACAK?
1 Ocak 2005 itibariyle bir yıl boyunca her iki para birimi de tedavülde olacak. Bu yılın sonunda bütün eski kullandığımız TL’nin YTL’ye dönüşmesi lazım. Önümüzdeki yıl herkes elindeki TL’yi bankalara götürüp YTL ile değiştirebilecek. 2005’in sonundan itibaren sadece MB şubelerinden bu değişim yapılabilecek. Yani bankalar TL’yi almayacak.
1 Ocak 2005 itibariyle gerek ATM makinelerinde, gerekse şubelerde yeterli sayıda efektif YTL hem madeni hem de banknotlar olarak  bulundurulması lazım. Buna ilişkin lojistik hazırlıklar yapılıyor. Bu konuda da MB’nın desteği var. Yakında sanırım paraların basımına başlanacak. Kasım ayı itibariyle de bankalara dağıtım başlayabilir. 1 Ocak 2005 itibariyle müşterilere verilebilecek hale gelecek.

Kayhan Öztürk
[email protected]