Bt Yatırımı Ucuzladı!

Teknolojik ürün ve hizmetlerin performansı artarken sahip olma maliyetleri düşüyor. Türkiye’de son 5 yıl içerisinde bilgi teknolojilerinin maliyetleri yaklaşık yüzde 50 oranında geriledi. PC, notebook ve server gibi ürünler yarı yarıya ucuzladı.  Kimilerine göre bu ürünlerde dip ERP ve CRM yazılımlarında yatırım maliyetleri yüzde 20-30 oranında düştü. Geçmiş yıllarda yüksek maliyetler nedeniyle yatırımlarını erteleyen pek çok firma, bu yatırımları hayata geçirmeye başladı. BT yatırımları gözle görülür bir hız kazandı.

Çok değil, daha 1990’ların başında şirketlerin “teknoloji yatırımlarına” bir maliyet kalemi olarak bakardı. PC’den ERP yazılımlarına, bu tip yatırımlara “geri dönüşü” olmayan değerlendirmesi yapanların sayısı hiç de az değildi. Ancak, yeni yaklaşımlar, iş süreçlerindeki değişim ve başarı örnekleri, şirketlerin BT yatırımlarına bakışını değiştirdi. Şimdi bir yandan yatırımlar hızlanırken, diğer yandan da BT konusuna bakıştaki değişimin etkileri hissediliyor. Ancak, iki faktörün yanı sıra, BT’de düşen fiyatlar da bu trendi destekliyor. Şirketler, daha az bütçelerle, daha büyük yatırımlar yapıp, rekabetteki yarışta eksikliklerini hızla giderebiliyorlar.  

Son yıllarda bütün dünyada BT maliyetlerinde büyük bir düşüş var. Bu düşüş kendini en çok donanım cephesinde gösteriyor. PC, notebook ve sunucuların satın alma maliyetleri 5 yıl öncesine kıyasla yarı yarıya düşmüş durumda. Uzmanlara göre, donanımdaki fiyat düşüşün iki önemli nedeni var. Birincisi, teknolojideki gelişmeler. İkincisi ise birleşme ve satın alma nedeniyle bu sektörde şirket sayısı düşüyor. Az sayıda şirket, daha çok sayıda üretim yaparak maliyet avantajı sağlıyorlar. Bu da fiyatları aşağıya çekiyor.

Yazılım cephesinde ise farklı bir tablo var.  Bütün dünyada ERP ve CRM gibi bazı kurumsal yazılım ürünlerinde rekabet hızla artıyor. Türkiye’de ise yerlilerin katılımıyla, pazarda rekabeti neredeyse fiyat belirlemeye başladı. Bu nedenle fiyatlar hızla aşağıya iniyor. Sektör yetkilileri, önümüzdeki dönem BT maliyetlerinin daha da düşeceğini söylüyorlar.

Bir bankanın sunucu maliyeti!

Son 5 yılda BT maliyetlerindeki en büyük düşüş donanım tarafında görüldü. Bundan 5 yıl önce iyi bir PC 1.500 ile 2 bin, notebook 2 bin 500 ile 3 bin dolar, sunucu ise yaklaşık 4 bin ile 6 bin dolar arasında değişen fiyatlara satılıyordu. Bugün ise iyi bir PC 750 dolar civarından satılabiliyor. Fiyatlar notebook’ta 1.250-1.300 dolara, sunucu da 2.000 dolara kadar geriledi.

Özellikle orta ve büyük sunucuların maliyetlerinde açık sistemlere geçişle birlikte düşüş yaşandı. Öyle ki, bugün büyük bir bankanın server ihtiyacının maliyeti 5 yıl öncesine göre neredeyse yüzde 50 oranında azalmış durumda. Indeks Yönetim Kurulu Başkanı Erol Bilecik, donanım ürünlerinde maliyetlerin önümüzdeki dönem yüzde 10-15 oranında daha gerileyebileceğini söylüyor ve ekliyor:

“Bu artık dip noktası olarak kabul edilmelidir. Çünkü, son 5 yılda yaşanan gelişmeler, maliyetlerin dip noktaya gelmesini sağladı”.

İşletim sistemi tarafında ise Linux baskısıyla fiyatlar geriledi; dolayısıyla çok ciddi bir yatırım maliyeti gereksinimi kalmadı. ERP ve CRM yazılımlarında da pazarda artan rekabet maliyetleri düşürmeye devam ediyor. Şu anda dramatik bir düşüş olmamasına rağmen, burada da maliyetler yüzde 20-30 düzeyinde düştü.

Hizmet maliyetleri arttı

Donanım ve yazılım ürünlerinde maliyetler ve fiyatlar geriliyor. Bu durum şirketlerin yatırım maliyetlerini de düşürüyor. Ancak, aynı trend BT hizmetlerinde görülmüyor. Çünkü, artan taleple birlikte BT hizmetlerinin maliyeti yükseliş eğilimi gösteriyor.

KoçSistem İş Geliştirme Direktörü Barış Öztok, BT ürünlerinin ürün birim maliyetleri ucuzlarken, bakım ve destek maliyetlerinin artma eğiliminde olduğuna dikkat çekiyor. Öztok, “Ürün fiyatı düşerken, hizmet maliyeti artıyor. Bu, aslında ürünün toplam sahip olma maliyetinin çok da aşağıya inmediğini gösteriyor” diye konuşuyor.

Öztok’a göer, eskiden sistemlerin ayakta tutulması için verilem destek-bakım hizmet maliyetlerini kendi içlerinde tutuyorlardı. Şimdi ise bu maliyetler görünen kalemler haline geldiler. Öztok, “Bugün bir projede neredeyse başlangıç maliyeti kadar destek maliyeti söz konusu olabiliyor” diyor.

Önümüzdeki dönemde, özellikle sistem entegrasyonu hizmet bedelinde artış bekleniyor. Bu da sistemlerin giderek daha karmaşık hale gelmesinden kaynaklanıyor. Örneğin, eskiden IBM’den bir çözüm satın alındığında, IBM cihazları birbirine bağlanıyordu. Oysa, şimdi şirketler, değişik markaların birbirinden farklı ürünlerini bir arada kullanıyorlar. Çünkü, her birinin sağladığı faydayı değerlendirmek istiyorlar.  Bunları birbirine bağlamanın, birbiriyle konuşur hale getirmenin maliyeti de yüksek oluyor. Bu maliyetlerin önümüzdeki dönem daha da artması bekleniyor. Ancak, diğer yandan, internet teknolojileri, XML ve Java gibi platformlar bu süreçte hizmet bedelini aşağı çekiyor.

Ucuzluk yatırımları hızlandırdı

Şirketlerde BT yatırımlarının son birkaç yıldır hız kazanmasında, maliyetlerdeki düşüş önemli ölçüde etkili oldu. 2004 yılı içerisinde ERP projesini hayata geçiren Enka Pazarlama, bu görüşü destekleyen şirketlerden biri. Enka Pazarlama Yönetim Kurulu Üyesi Orhan Önal, Enka’nın bu BT yatırımını hayata geçirmesinde maliyetlerdeki düşüşün büyük etkisi olduğunu söylüyor. Önal değerlendirmesini şöyle sürdürüyor:

“Network iyileştirmeleri ve bir takım donanım ihtiyaçlarıyla birlikte 5 yıllık bir sürece yayılan bu projenin maliyeti bize 600-750 bin Euro oldu. Yatırım planlarını ilk kez gündeme getirdiğimiz 1998 yılına oranla bu rakamın 4’te birine indiğini görüyorsunuz.”

Teknoloji yatırımların hız kazanmasında elbette tek sebep maliyetlerin azalması değil. Şirketler BT yatırımlarına her geçen gün daha fazla ihtiyaç duyuyorlar. BT yatırımlarına yapılan yatırımın sağladığı faydaların da farkına varılıyor. Bu, yatırımların artmasına sebep olarak maliyetlerde düşüşten çok daha önemli bir etken olarak karşımıza çıkıyor. BT yatırımının bir masraf kalemi değil, stratejik bir değer olduğuna dikkat çeken Teknoloji Holding CEO’su Suat Baysan şöyle devam ediyor:

“Günümüzdeki en önemli eğilim rekabetçiliktir. Rekabetçiliği artırmak için kullanılabilecek en önemli araç da bilgi teknolojileridir.”

BT MALİYETLERİ YARI YARIYA DÜŞTÜ

Bilgi teknolojilerinin maliyetlerinin, son 5 yılda minimum yüzde 50 oranında bir düşüş gösterdiğini söyleyen Indeks Yönetim Kurulu Başkanı Erol Bilecik, BT maliyetlerindeki düşüşe ilişkin şu değerlendirmeyi yapıyor:

İşletim sistemi, ERP yazılımı, CRM yazılımı, muhasebe paketi gibi alanlarda ise donanım ürünlerinde olduğu gibi dramatik bir düşüş söz konusu değil. Ancak, özellikle ülkenin yapısına baktığımız zaman burada da yüzde 20-30’lar seviyesinde maliyet azalması olduğunu görüyoruz. Buradaki ana etken, kullanım oranlarının yükselmesi….

TREND DEVAM EDER Mİ? Ağ ürünleri, internet erişimi gibi hizmetler tarafındaki maliyetlerin yoğun bir şekilde dibe doğru gittiğini görüyoruz. PC’lerin geldiği nokta, bugün itibariyle 400-500 dolarlık noktadır. Ekranıyla, bütün donanımlarıyla beraber dibe vurmuş olan fiyatı budur. Ben bunun 100-150 dolar daha aşağıya gideceğini düşünmüyorum. Ancak, donanım ürünlerinde maliyetlerin bir yüzde 10-15 civarında daha ineceğini varsayıyoruz. Ama bu artık dip noktası olarak kabul edilmeli. Son 5 yılda yaşanan gelişmeler, maliyetlerin dip noktaya gelmesini sağlamış olan gelişmelerdi.

KULLANIM MALİYETLERİNE DİKKAT!

MALİYETLER NEDEN DÜŞTÜ? Teknoloji maliyetleri son 5 yıl içerisinde genel olarak düştü. Bu düşüş farklı ürün gruplarına değişik oranlarda yansıdı. Teknoloji maliyetlerindeki düşüşün temel olarak iki sebebe bağlı olduğunu düşünüyorum. Bunlardan ilki "economies of scale", yani ölçek ekonomisi. Diğeri de "economies of scope", yani odak ekonomisi. Teknoloji alanında yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin finanse edilebilmesi ve bu finansmandan sonra kâr edilebilmesi gerekiyor ki bir sonraki Ar-Ge faaliyetinin finansmanının sağlanabilsin. Teknoloji işi böyle bir döngünün başarısına bağlı. Daha fazla kullanıcı sayısı üretim maliyetlerini düşürüyor. Bu da kullanıcıya teknolojiye daha ucuz sahip olma şansı sağlıyor.

REKABET FİYAT BASKISI YARATIYOR Teknoloji üreten firmalar satın alma ve birleşmelerle pazardaki üretici sayısını azaltıyorlar. Böylece büyüyen tüketim pazarında daha fazla satış yaparak maliyetlerini düşürmeye çalışıyorlar. Bugün pazardaki üreticilerin sayısı 5-10 yıl öncesine göre çok daha az.

Diğer yandan, üreticiler bazı alanlardan çıkıp güçlü oldukları alanlara odaklanıyorlar. Dünyada 5 yıl öncesine göre daha fazla müşteri ancak daha az üretici var. Bu da teknoloji maliyetlerinin düşmesini sağlıyor. Ancak, bu durum rekabet ortamını bozmuş değil. Birkaç alan dışında en büyük üreticinin pazar payı yüzde 40-50’leri aşmıyor. Dolayısıyla, rekabetin yarattığı fiyat baskısı devam ediyor.     

TOPLAM MALİYET DÜŞMÜYOR Global BT pazarında gerileme sonrasında yeniden bir büyüme söz konusu. Ancak bu oran maliyet düşüşlerinden daha az. Bu nedenle BT yatırımlarının artmasının en önemli nedeni maliyet düşüşü değil. Müşterinin ilk BT yatırımını yapmış olması ile ilk yatırımın üzerine yenileme, yaygınlaştırma, performans artırma gibi sebeplerle yatırım yapması arasında fark var. Elbette maliyetlerin düşmesi yeni yatırımların yapılmasını kolaylaştırıyor. Ancak, burada maliyeti, toplam sahip olma maliyeti olarak değerlendirmek gerekiyor. Sonuçta belirli ürün gruplarında ilk yatırım maliyetleri düşerken kullanım maliyetleri hiç de azımsanmayacak durumda. Örneğin, inkjet yazıcılarda bunu görmek mümkün.    

KONSOLİDASYONLAR MALİYETLERİ TEKRAR YÜKSELTEBİLİR

Bilgi teknolojileri ürünlerinin, ürün birim fiyatı ucuzladı ama bakım ve destek giderleri artma eğiliminde. Ürün fiyatı inerken hizmet fiyatı artıyor. Sonuçta ürünün toplam sahip olma maliyeti de aslında çok düşmüyor. Örneğin, ERP ve CRM alanında rekabetten dolayı ciddi bir düşüş var. Aynı şey muhasebe paketleri için de geçerli. Ancak, bu sistemlerin ayakta tutulması için verilen destek bakım maliyetleri yükseliyor. Bugün artık bir projede neredeyse başlangıç maliyeti kadar destek maliyeti söz konusu olabiliyor.

DANIŞMANLIK MALİYETLERİ ARTACAK Şirketlerin BT yatırımlarını artırmaları sadece maliyetlerdeki düşüşten kaynaklanmıyor. Bana kalırsa daha çok teknolojiye ihtiyaç duymalarından kaynaklanıyor. Günümüzde artık iş ihtiyaçları teknolojiyi sürükleyen güç haline gelmiş durumda. İş ihtiyaçları arttıkça BT talepleri de artıyor. Sonuçta maliyetler düştü diye insanlar PC değiştirmiyorlar. Yine 2-3 yılda bir PC yatırımı yapıyorlar. Önümüzdeki dönem birim maliyetlerde düşüş devam edebilir. Destek, danışmanlık ve yönetim maliyetleri ise artma eğiliminde olacak.

KONSOLİDASYONLAR GÜNDEME GELECEK Birim maliyetleri rekabetin baskısıyla aşağı çekiliyor. Bu durum da konsolidasyonları gündeme getiriyor. Bugün Microsoft’un güçlü bir alternatifi olmadığı zaman belli bir ücret skalasının altına inmeniz mümkün değil. Ancak burada konsolidasyon olduğu zaman yüksek fiyatlar yeniden gündeme gelecek. Yani önümüzdeki dönemde pazarda rekabet artarken maliyetler düşmeye devam edecek. Ardından tekrar konsolidasyonların gündeme gelmesiyle birlikte fiyatlar yükselecek.

HANDE D. SÜZER
hdemirek@capital.com.tr