Çabalayanlar ‘Süperler’in Peşinde

Ekonomi dolu dizgin gidiyor. IMF ve AB beklentileriyle başlayan hareket, büyüme oranlarını yüzde 10’un da üstüne çekti. Ancak, bu oran her sektöre aynı düzeyde yansımıyor. Bazı sektörler yüzde 70, bazıları yüzde 50 büyüme ile yıl sonunu kapatacak. Bunun yanı sıra, yüzde 20, hatta yüzde 10’luk ciro hedefini ancak yakalayabilecekler de var. “Süperler”den “Çabalayanlara”, işte Türkiye’nin yeni “sektörler büyüme haritası”…
 
Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) verilerine göre, ekonomi yılın ilk 3 ayında sabit fiyatlarla yüzde 12,4, takip eden 3 ayda ise yüzde 14,4 büyüdü. İkinci çeyrekteki büyüme son yılların en yüksek performansıydı. Yılın ilk 6 ayında sanayideki artış sabit fiyatlarla yüzde 12,7 ve ticarette ise yüzde 17,8 oldu

Bu rakamlar ekonomi çevreleri tarafından aşırı büyüme olduğu gerekçesiyle temkinli karşılandı. Ekonominin aşırı ısındığı ve bunun ekonomiyi tehlikeye soktuğu görüşü sık sık dile getirildi. Bu görüşlerin temelinde ise ithalattaki artış ve cari açık yatıyor. Ekonomistler, büyümenin sürdürülebilir seviyeye çekilmesi gerektiğini belirtiyorlar.

Ekonomideki ısınmaya karşılık sektörlerde de geçmiş yıllara oranla yüksek büyüme beklentisi hakim. 19 temel sektörde yaptığımız çalışma sektörlerin de ekonomiye paralel olarak hızlı büyüyeceğini ortaya çıkardı. Beklentilere göre, otomotiv yüzde 77 ve faktoring yüzde 71 ile yılın en hızlı sektörleri olacak. 5 sektörde yüzde 30-50, 6 sektörde ise yüzde 20-30 arasında büyüme tahmini yapılıyor. Beyaz et, çimento, demir çelik ve perakende ise yüzde 10-15 arasında değişen tahminlerle en mütevazı sektörler olarak karşımıza çıkıyor.

Benzer bir çalışmayı 2003’te de yapmıştık. Krizi takip eden yıllarda daralmalar telafi edilir ve hızlı büyümeler gerçekleşir. Buna rağmen, 2003 için en yüksek sektör tahmini yüzde 40 ile sınırlıydı. Ağırlıklı tahminler ise yüzde 10 ile yüzde 20 arasında yoğunlaşıyordu.

Beyazda Artış Yüzde 50

Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’ne göre, 2004’ün ilk 7 ayında üretim 6,7 milyon adete ulaştı. Bu bir önceki yıla göre yüzde 46,8 artış anlamına geliyor. Aynı dönemde iç satışlar yüzde 73,8 büyüyerek 2,8 milyon adete çıktı. İhracattaki artış ise yüzde 32,6 oranında gerçekleşti.

İlk 8 ayda ise iç pazar büyümesinin önceki yıla göre, yüzde 75 düzeyinde olması bekleniyor. Aynı dönemde üretimdeki artışın ise yüzde 45 olduğu düşünülüyor. Dernek başkanı Dilek Temel, bu artışları patlama olarak görmemek gerektiğini söylüyor. Çünkü, geçen yıllın ilk yarısında piyasaların Irak krizinin de etkisiyle aşırı durgun olması bu yılki artışların yüksek çıkmasına neden oluyor.

Önümüzdeki 4 ayda okulların açılması ve kışlık masrafların başlaması, dolayısıyla orta gelir grubunun harcamalarını azaltması talebi yavaşlatacak. Dilek Temel, “AB tarafından müzakere tarihi verilmesi sürecinde de bir sıkıntı yaşanmazsa, iç pazardaki 2004 sonu büyüme yüzde 45- 50 civarında neticelenebilir. Öte yandan ihracattaki artışın olumlu seyredeceğini ve yüzde 30 civarındada bir artışla yılın kapanacağını düşünüyoruz. Böylelikle, üretimdeki büyümenin de yüzde 35-40 arasında gerçekleşeceğini söyleyebiliriz” diye değerlendiriyor.

Bilişimde Sevindirici Büyüme

Bilişim pazarının 2004’teki seyrine baktığımız zaman dikkat çekici bir ivme kazanıldığını görüyoruz. Yılın ilk yarısında özellikle taşınabilir bilgisayarların satışında ciddi bir hareketlilik yaşandı. Taşınabilir bilgisayar satışları 100 bini aştı. Oysa, geçen yılın toplamında bu rakam 130 bin civarındaydı.

TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı Erol Bilecik, yıl sonunda taşınabilir bilgisayar satışlarının 200 binin üstüne çıkmasının şaşırtıcı olmayacağını söylüyor. Ona göre, masaüstü bilgisayar satışları da yıl sonu itibari ile 1 milyonun üzerine rahatlıkla çıkacak. Erol Bilecik, “Sektör tatmin edici bir büyüme çizgisi içerisine girmiş durumda. Bu artış çizgisinin rakamlar bazında yüzde 25'in çok üzerine çıkacağını düşünüyoruz. Dolar bazında da fiyatlarda düşme eğilimi olduğu için toplamda yüzde 20-25 civarında bir artışı beklemek normal kabul edilebilir” diye anlatıyor.

Bilişim pazarındaki hareketlilik interneti de olumlu etkileyecek. E-kolay.net Genel Müdürü M.Tanju Erkoç, ciro açısından sektörün 2004’ü yüzde 20 gelişmeyle kapatacağını tahmin ediyor. Türkiye’deki internet kullanıcılarının sayısı açısından ise bu yılın sonunda yüzde 30 oranında bir gelişme bekleniyor. Tanju Erkoç’a göre, ekonomik istikrar ve buna bağlı olarak enflasyon oranının azalması hareketi yaratacak.

Turistler Çok Harcadı

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verileri yılın ilk 8 ayında 11 milyon 807 bin yabancı turistin Türkiye’ye geldiğini gösteriyor. Bu rakamı bir önceki yılın aynı dönemi ile kıyasladığımızda yüzde 30’luk bir artış söz konusu. Gelen yabancıların Türkiye’de yaptıkları harcamalara ilişkin ise kesin bir veri yok. Ancak, ilk 6’lık rakamlar değerlendirildiğinde, yabancı turistlerin 4 milyar 50 milyon dolar harcadığı görülüyor. Yani, harcamalar yüzde 52 oranında yükseldi. TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy, 2003’ün ilk 6 ayında Irak savaşıyla gelen büyük çaplı daralma nedeniyle bu oranın yüksek çıktığını söylüyor ve “Yıl sonunda ciro bazında yüzde 25 oranında büyüme yakalarız” diye konuşuyor.

Türkiye’nin son yıllardaki tanıtım kampanyalarının başarısı ve spordan kültüre bir çok alanda kazanılan uluslararası başarılar dış turizm pazarlarından yönelen talebin artmasında etkili oldu. İç turizm pazarında da iç ve yurtdışı turlarda oldukça yüksek bir talep gözleniyor. Başaran Ulusoy, “İç pazardaki büyümede Euro ve dolar gibi kurların değerinin geçmiş üç yıla göre daha düşük olması büyük rol oynuyor. Türkiye ekonomisinin de olumlu bir gelişme trendinde olması tüketici güveninin yükselmesini sağlıyor” diye konuşuyor.

Demirde İhracat Etkili

2004’ün ilk 7 aylık döneminde ham çelik üretimi, geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 12,1 artışla 12,8 milyon ton olarak gerçekleşti. Ark ocaklı tesislerdeki üretim yüzde 15,9 yükselerek 8,3 milyon tona, entegre tesislerde ise yüzde 3,8 artışla 3,4 milyon tona ulaştı. İlk 8 ayda ise demir çelik üretimdeki artış toplamda yüzde 12,7 yükselerek 13,6 milyon tona çıktı. Bu hareketliliği Ocak-Temmuz dönemi ihracatındaki miktar yönünden yüzde 16,9 oranındaki büyüme destekledi. 

Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, mevcut eğilim dikkate alındığında yılın ham çelik üretiminde yüzde 10’un üzerinde olmak üzere 21 milyon ton civarında artışla kapatacağını tahmin ediyor.  2004’teki hareketliliği öncelikle ihracattaki ve yurtiçi talepteki artış tetikleyecek. İhracattaki artışta ise ABD piyasasındaki canlılık etkili olacak.

İnşaatın bir diğer alt kategorisi çimento yılın ilk 6 ayında üretimde yüzde 16,58, iç satışlarda yüzde 13,63 ve ihracatta ise yüzde 24,64 büyüdü. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Başkanı Adnan İğnebekçili, yıl sonunda iç satışların yaklaşık yüzde 7, üretimin ise yüzde 10 artacağını düşünüyor.

Kağıdı Ekonomi Tetikliyor

2004 yılı ilk 6 aylık verileri kağıt karton tüketiminin bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 16,6 oranında yükseldiğini gösteriyor. Selüloz ve Kağıt Sanayi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Sükan, bu büyümeyi, ekonomik programların kararlı bir iradeyle uygulanması, piyasalara güven gelmesi etkiledi. Ayrıca, ihracatın da artması büyümeye olumlu katkı yaptı. Kendisi yılın yüzde 15 oranında gelişme ile tamamlanacağını düşünüyor.

Sektörün alt kategorisi oluklu mukavvada da büyüme beklentisi hakim. İlk 6 ay yüzde 19,4 oranında bir artışla geçildi. Üretim miktarı ise 456 bin ton olarak gerçekleşti. Oluklu Mukavva Sanayicileri Derneği Genel Sekreteri Hakkı Yücesoy, 2004 sonunda 950 bin tonluk üretimin aşılacağını düşünüyor. Bu, sektörün bir önceki yıla oranla yüzde 15 gelişeceği anlamına geliyor. Hakkı Yücesoy, bu süreçte üç unsurun etkili olduğunu düşünüyor. Ekonomideki gelişme doğrudan sektör üzerinde etkili oluyor. Bunun dışında ihracatın artması büyümeyi tetikleyen bir diğer unsur. Oluklu mukavvanın değişik sahalarda kullanılmaya başlanması da olumlu katkı yapıyor.

Finansta Ne Olacak?

Faktoring Derneği’ne üye şirketler sektörün toplam cirosunun yüzde 90’ını gerçekleştiriyor.

Bu yılın ilk 6 ayında şirketlerin toplam cirosu 3 milyar 973 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Bu rakam geçen yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında yüzde 71’lik bir artış yaşandığı gösteriyor.

Faktoring Derneği Başkanı Mihael Levi, bu oranın yıl sonu rakamları içinde geçerli olacağını tahmin ediyor. Yani, yıl sonunda hacmin 2 milyar doları yurtdışı cirodan gelmek üzere toplamda 10 milyar dolara ulaşacağı düşünülüyor. Mihael Levi, “Ülke ekonomisindeki yüzde 10’luk büyüme sektörümüze yüzde 71 olarak yansıdı. Kayıt içi ekonomik faaliyetlerin artması sektörün hızlanmasında önemli unsur oldu. Azalan faiz maliyetleri ile müşteri kitlemiz genişledi. 2002 itibariyle sözleşmelerin damga vergisinden muaf olması da olumlu etkiledi” diye anlatıyor.

Leasing Derneği Başkanı Dursun Akbulut , 2004’ün ilk yarısında işlem hacminin dolar bazında yüzde 19 oranında arttığını söylüyor.  Ona göre, 2004’te yüzde 20 büyüme ile 2,6 milyar dolara ulaşılacak. Bunda mali piyasalardaki istikrar ve yatırım ortamının iyileştirilmesi önemli rol oynayacak.

Beyaz Ette Tüketim Etkili

2003’ün ilk 6 ayında 370 bin ton piliç eti üretildi. 2004’ün aynı döneminde ise üretim miktarı 395 bin ton olarak gerçekleşti. Dolayısıyla üretimde yüzde 6,9 oranında bir gelişme yaşanmış oldu. Yıllın ilk 8 ayında ise artış oranı yüzde 7,9’a çıktı. Beyaz Et Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı M. Kemal AKMAN, yıl sonuna kadar hızın düşerek devam edeceğini düşünüyor. Ona göre, yıl sonunda piliç eti üretimi bir önceki yıla oranla yaklaşık yüzde 11 artışla kapanacak. Bu, yıl sonu üretiminin 850 bin tona ulaşacağı anlamına geliyor.

Hindi etinde ise aynı oranda bir artışla 38 bin tona ulaşılması bekleniliyor.

Kemal Akman, artışı tetikleyecek tek unsurun tüketimin artması olduğunu söylüyor. Kemal Akman, “Sektör üretimi artırdığı oranda pazar fiyatları düşüyor. Maliyetlerin altına kadar düşen fiyatlar, tüketimin artmasını teşvik ediyor. Bu tür zorlamalarla tüketimin artması ve bu yoldan sektörün büyümesi fevkalade risklidir, sağlıklı değildir. Büyümeyi tetikleyecek ikinci unsur ihracattır. İncelemede olan 5 firmaya ait 6 kanatlı kesim hane AB’ye uygunluk onayı alabildiği taktirde 2005 yılında ihracatta önemli artış gerçekleşebilir” diye anlatıyor.

Üç Sektör Yılı Nasıl Kapatacak?

EKONOMİDEN OLUMLU ETKİLENDİ Metro Group Türkiye Temsilcisi Nurdan Tümbek, Türkiye’de perakendecilik pazarının ortalama 50-60 milyar dolar düzeyinde olduğunu söylüyor. Organize perakendecilik pazarının ise 11 milyar dolar olduğunu aktarıyor. 2004’deki olumlu ekonomik ve siyasi gelişmeler perakendeye de direkt olarak yansıdı ve sektör büyüdü. Nurdan Tümbek, “Yeni yatırımlarla ve olumlu ekonomik hava ile sektörün büyümesinin yaklaşık yüzde 10’u bulacağını tahmin ediyoruz. Bu trendin devamı için ekonomideki olumlu havanın sürmesi gerekiyor. Büyümeyi tetikleyecek en önemli unsurun, Avrupa Birliği’nden müzakere tarihi alınması olduğunu düşünüyoruz” diyor.

TRAFİK SİGORTALARI BÜYÜYECEK Axa Oyak Sigorta Genel Müdürü Cemal Ererdi, sigortada prim üretiminin hayat dışı portföyde bu yıl yüzde 30 gelişerek 5,3 katrilyona, hayat ve emeklilikte ise yüzde 37 artışla 1,4 katrilyon liraya ulaşacağını düşünüyor.

Hayat dışında, oto satışlarının düşmesinin etkisiyle oto sigortalarındaki artışın kesileceği öngörülüyor. Sadece trafik sigortalarında yeni kurulan tramer sistemi nedeniyle prim büyümesinin geçen yıla göre daha fazla olacağı tahmini yapılıyor. Cemal Ererdi, diğer branşlarda enflasyonun biraz üstünde büyümeler gerçekleşeceğini tahmin ediyor. Hayat ve emeklilikte ise ilk yarıdaki trendin biraz artarak devam etmesi bekleniyor.

CEPTE BÜYÜME YÜZDE 20 Sony Ericsson Türkiye Pazarlama Müdürü Oben Tezel 2004’ün piyasaları yüreklendiren bir yükselme trendi ile başladığını söylüyor. Geçen yılın aynı dönemine göre pazar, bu yıl yüzde 20 civarında bir artış sağladı. Oben Tezel, 2004 yılı sonunda satış adedi bazında yüzde 20-25, ciroda da yüzde 40 civarında bir gelişme bekliyor. Cihazların insan yaşamına katma değer sağlayan özellikler barındırmasına ek olarak, ekonomideki genel pozitif trend telefon yenileme pazarını hızlandırarak büyümeye olumlu katkı yapıyor.
 
Volkan Eren/Toyotasa Genel Müdürü

“İkinci Yarıda Hız Düştü”

İLK 5 AY HIZLI GEÇİLDİ Otomotivde yılın ilk 5 aylık döneminde hızlı bir ivme yakalandı. Güven ortamının ve istikrarın sağlanması, tüketici kredilerine getirilen kolaylıklar, kredi faizlerinin aşağı çekilmesi ve hurda araç teşvik sisteminin tüketiciler tarafından beğeniyle karşılanması sonucunda ertelenen talebin hareketlendiği bir döneme girildi. Bu dönemde Türk Lirası’nın değerlenmesi ve araç fiyatlarının ucuz kalmış olması da bu hareketliliği hızlandırıcı bir etki yaptı. 2001’den beri zor bir dönem geçiren sektör bu yıl soluk almaya başladı.

DEĞİŞİKLİKLER GÜVENİ SARSTI 2004’ün ilk 8 ayını geçen yılın aynı dönemi ile kıyasladığımızda binek araçlarda yüzde 217, ticari araçlarda yüzde 123, toplamda ise yüzde 173’lük bir gelişme yaşandı. Tüketici kredisi faizlerinde artış beklentisi, hurda araç teşvik miktarının yarıya indirilmesi ve müşteriye yansıyan avantajlarının azalması olumsuz etkiledi. Bu nedenler dolayısıyla yılın ikinci yarısında yaşanacak büyümenin ilk dönemindeki boyutta olmayacağını görüyoruz. Son dönemde karşılaşılan kısa dönemli vergi değişiklikleri ve faiz oranlarındaki değişimler pazarda güven sarsıcı bir etki yarattı.

430 BİN BİNEK SATILACAK Yılın ikinci yarısında otomotivdeki hız azalmaya başladı. Binek otomobil satışlarının 430 bin civarında gelişeceğini tahmin ediyoruz. Bu bir önceki yılla karşılaştırıldığında yüzde 89’luk bir yükselişe işaret ediyor. Ticari araçlarda yılın 265 bin adetle kapanacağını öngörüyoruz. Bu da yüzde 61 artış demek. Toplamda ise artışın yüzde 77 olarak gerçekleşeceğini düşünüyoruz. 2005’te ise binek pazarının 2004’den daha düşük gelişmesini bekliyoruz.

Göksen Körezlioğlu/Profilo-Telra Elektronik Grubu Başkan Yardımcısı

“İhracat Yüzde 50 Artacak”

ÜRETİM HIZLI BÜYÜDÜ Türkiye’nin ortalama günlük televizyon üretimi yüzde 67 artarak 56 bin 137 adete çıktı. İlk 8 aylık toplam üretim rakamlarına baktığımızda ise 2003’e göre, yaklaşık yüzde 50’lik bir artışla 13 milyon 275 bin adete gelindiğini görüyoruz. Bu rakamın yüzde 12’sini yani, 1 milyon 630 bin adetini iç pazar oluşturuyor. İç pazar üretimindeki artış ise geçtiğimiz yıla göre yüzde 67 oldu.

SPOR AKTİVİTELERİ ETKİLEDİ Kuşkusuz bunda Avrupa Futbol Şampiyonası ve Olimpiyat oyunlarının payı büyüktü. Kurdaki istikrar ve ekonomideki olumlu seyir tüketicilere de olumlu olarak yansıyor. Tüketici kredilerindeki faiz yumuşaması da önemli bir unsur. Yaz aylarında tüketici elektroniğinde yaşanan durgunluk, bu organizasyonların etkisi ile yerini canlı bir piyasaya bıraktı. Dünyanın en fazla izlenen spor organizasyonlarının birbiri ardına gelmesi satışlara da yansıdı. Özellikle büyük ekranlara fazla rağbet vardı.

PAZARDA BÜYÜME SÜRECEK İlk 6 aylık veriler elektronik ihracatının yüzde 43 arttığını gösteriyor. Elektronikte yüzde 50’nin üzerinde bir paya sahip olan televizyon ihracat rakamlarını dikkate aldığımızda, 2004’ün ihracatta yaklaşık yüzde 50’lik bir artışla kapanacağı beklentisindeyiz. Bu sektörün genel büyümesine de işaret ediyor.

Ebru Fırat
efirat@capital.com.tr