Hayat Cepte Yaşanacak!

Bu yıl 13’üncüsü düzenlenen Mobil Dünya Kongresi’ne (Mobile World Congress) mobil internet damgasını vurdu. Cepte internet hızının artmasıyla cep telefonları artık küçük bir bilgisayara dönüşüyor. Günlük, iş ve eğlenceye dair pek çok paylaşımın cep üzerinden yaşanması hedefleniyor. Mobil iletişim sektörü yeniliklerle büyümeye devam ediyor. En hızlı büyüme ise eğlence ayağında yaşanacak. 2006 yılı sonu itibari ile 17 milyar dolar olan mobil eğlence pazarı, 2011 yılında 77 milyar dolara ulaşacak. Sadece mobil oyun pazarı 3,1 milyar dolardan 11,9 milyar dolara çıkacak.

Barselona

Mobil iletişim sektöründe büyümenin yönü değişiyor. Tahminler büyümenin gelişmekte olan ülkelerdeki kullanıcı sayısı artışı, mobil eğlence, mobil iş ve ticari uygulamalar gibi katma değerli hizmetlerden kaynaklanacağı yönünde. Insight Research’ün verilerine göre tüm dünyada cep telefonu abonesi sayısı 2,5 milyar. 2010 yılında da bu rakam 3 milyar 150 milyonu geçecek. 2006’da telekom sektörünün gelirleri içinde kablosuz iletişimin payı yüzde 49’du. Bu payın 2010 yılında yüzde 55,6’ya ulaşacağı tahmin ediliyor. Daha hızlı internet ve kablosuz ağ teknolojileri gibi yeni teknolojilerinin devreye girmesiyle de mobil dünya yaşamın geneline yayılmaya devam edecek. Özellikle günlük, iş ve eğlenceye dair pek çok paylaşımın cep üzerinden yaşanması hedefleniyor. En hızlı büyüme ise eğlence ayağında yaşanacak. 2006 yılı sonu itibari ile 17 milyar dolar olan mobil eğlence pazarı, 2011 yılında 77 milyar dolara ulaşacak. Sadece mobil oyun pazarı 3,1 milyar dolardan 11,9 milyar dolara çıkacak.

Mobil dünyadaki şirketler arasındaki rekabet daha da yoğunlaşacak. Şirketler arası birleşme ve satın almalarla, organik olmayan yollardan büyüme devam edecek. İşbirlikleri her zamankinden fazla önem kazanacak.

Bu saptamaların tümü mobil dünyanın kalbinin attığı Mobil Dünya Kongresi’nden.
Her yıl İspanya’nın Barcelona kentinde düzenlenen kongre, bu yıl da yoğun katılımla gerçekleşti. 191 ülkeden bin 200’den fazla büyük ve orta ölçekli şirketin katıldığı 11-14 Şubat tarihlerinde düzenlenen kongreyi, mobil teknoloji sektöründen 50 binden fazla profesyonel işadamı ziyaret etti. Cep telefonu, internet ve yazılım teknolojileri üzerinde çalışan şirketler, yeni ürünlerini görücüye çıkardı ve çeşitli işbirliklerine imza attı.

Kârlı Hizmet Peşinde
Mobil Dünya Kongresi’nde bu yıl dikkat çeken en önemli konuların başında rekabet geliyor. Kongreden çıkan sonuçlara göre GSM operatörleri ayağında rekabet, katma değerli hizmetleri de içeren data kullanımında yoğunlaşacak. Bunun nedeni mobil dünyada kaydedilen teknolojik gelişimin yanında operatörlerin daha büyük kârlılık arayışı. Son birkaç yılda dünya genelinde birçok operatör yeni pazarlara düşük fiyatlarla girdiği için maliyetlerinde ciddi artışlar yaşadı. Bu yüzden finansal anlamda zorlanmaya başlayan şirketler, artık katma değerli olarak tanımlanan ses dışı ve SMS harici servislere odaklanıyor. Abone sayısından çok, 3G lisansları ve yeni network fırsatlarının yaygınlaşmasıyla, bu yenilikçi servislerden elde edecekleri gelirleri artırmaya çalışıyorlar. Özellikle gelişmekte olan pazarlarda genç nüfusun, ses dışı ve SMS dışı servislere yönelik ciddi bir talebi var. Fakat bu noktada GSM operatörlerinin önündeki sorun içerik sağlamak ve yeni servisler oluşturmak. Uzmanlara göre bu şimdilik çok da kolay değil. Operatörlerin içerik sağlama sorununu aşmada en büyük umutları ise mobil yayıncılar. Şu aşamada gelişmekte olan pazarlardaki operatörler, Avrupa ve Kuzey Amerika’da Iphone’un, Google’ın Android girişiminin, Nokia’nın Ovi lansmanının ve 3’s Skype telefonun cep telefonu operatörleri üzerinde olumlu ya da olumsuz ne tür bir etki yaratacağını gözlemliyor. Mobil yayıncılıkta gelişmekte olan ülkelerde HSPA ve WiMax gibi wireless teknolojileri pazara yön veren yayıncılık teknolojileri olarak adından bahsettiriyor.

M-Eğlencede Büyük Hedef
3G cihazların çıkmasıyla birlikte, içerik, uygulama ve mobil reklam pazarı da gelişecek.
Jupiter Research’ün araştırmasına göre 2006 yılı sonu itibari ile 17 milyar dolar olan mobil eğlence pazarı, 2011 yılında 77 milyar dolara ulaşacak. Sadece mobil oyun pazarı 3,1 milyar dolardan 11,9 milyar dolara çıkacak. Dolayısıyla içerik sağlayıcılar ve uygulama geliştiriciler bu pazarın gelişmesinde çok önemli bir rol oynayacak. Diğer taraftan operatörlerin ücretlendirme yöntemleri de insanların ilgilerinin ölçüsünü belirleyecek.

Önümüzdeki 10 yıl içinde cep telefonları yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak kredi kartı gibi kullanılabilecek. Güney Kore ve Japonya’da şimdiden insanlar kredi kartı yerine artık cep telefonlarını kullanmaya başladı. Ayrıca cep telefonlarına yüklenecek programlarla sinema bileti almak, OGS’den geçmek, garaj kapısını açıp, şirket çalışanlarının mesailerini takip etmek de mümkün olacak.

Sosyal network’lere de cep telefonu üzerinden ulaşmak yaygınlaşacak. 2011 yılı itibarı ile Facebook.com benzeri sosyal network sitelerine cep telefonu üzerinden 175 milyon kişinin abone olması bekleniyor. Gelecekte SDR olarak tanımlanan yeni radyo servisleri tamamen internet üzerinden cep telefonlarına ulaşacak. Yerel radyo kavramı ortadan kalkacak, tüm radyolar dünya geneline cep telefonu üzerinden yayın yapabilecek.

Tüm bu uygulamaları mümkün kılacak 3G ve ileri teknoloji sistemleri dünya üzerinde birçok ülkede kullanılıyor. Türkiye ise yıllardır 3G’yi bekliyor. Operatörler bu alanda yatırım yapmayı sürdürüyor. Türkiye’de 3G’nin 2008 yılı sonuna doğru devreye girmesi bekleniyor.

2,7 Milyar Dolarlık Reklam 
Mobil reklam da sektörün sıcak konularından biri. Ancak mobil reklamda da bu yıl fırsatlardan çok sıkıntılar dile getirildi. Çözümler masaya yatırıldı. Türkiye’de de kullanılan SMS mesajı ile reklam ve bilgilendirme telefon abonelerinin talebi dışında gerçekleşiyor. Bu nedenle bazı ülkelerde hukuki sıkıntılar yaşandığı belirtiliyor. Örneğin Fransa’da kısa mesajların yüzde 17,2’sinin abonenin izni olmadan cep telefonlarına geliyor. Mobil Dünya Kongresi’nde gündeme gelen yeni mobil reklam modelleri, abonenin izni ile hayata geçeceği için SMS reklamlarında yaşanan sorunları da kaldıracak. Aralarında Nokia ve Ericsson gibi altyapı teknolojileri üreticilerinin de bulunduğu şirketler, operatörlerin reklam karşılığında abonelerine verdikleri hizmetleri finanse eden modelleri tartışmaya başladı. Reklamcıların hedefi dünya genelinde yaklaşık 2,7 milyar adede ulaşan cep telefonunu birer reklam alanı haline getirmek. Avrupa’da Telefonica, TIM ve Telstra bu yıl içinde abonelerine mobil reklam hizmeti vermeye hazır olduklarını duyurdu. Reklam izlemeyi kabul eden aboneler, gün içinde seçtikleri tarife ve indirim oranına göre belli bir süre reklam izlemek zorunda kalacak. Bu aboneler, herhangi bir telefon numarasını çevirdiklerinde önce birkaç saniyelik reklam izleyecek. Böylece operatörler abonenin yaptığı konuşmanın maliyetinin tamamını veya bir kısmını reklam verenden tahsil edebilecek. Amerika’da ise Virgin Mobile, “Sugar Mama” adını verdiği bir servis ile benzer bir uygulamayı hayata geçirdi. Aboneler Virgin Mobile’ın online reklamları hakkında görüş bildirdiklerinde bedava konuşma süresi kazanıyor.

Yeniler Liderlere Meydan Okuyor
Bu yıl kongrede Türkiye’yi ilgilendiren önemli bir gelişme de Avea’nın Mobile Challengers (meydan okuyanlar) topluluğuna dahil oluşuydu. Avrupa’da GSM pazarlarına sonradan girerek büyük rakipleri arasında kendine yer edinmeye çalışan yeni oyuncuların bir araya gelerek kurduğu Mobile Challengers’ın ilk üyeleri Belçikalı Base, Alman E-Plus, Fransız Bouygues idi. Mobile Challengers’a dördüncü üye Avea oldu. Avea’nın ardından da İtalyan Wind, Three, Polonyalı Play oluşuma katıldı. Mobile Challengers bugün üyeleriyle ile birlikte Avrupa’da 441 milyon nüfuslu 11 ülkede 67 milyon aboneye servis veren, 20 milyar dolar ciroya sahip bir oluşum. Üyelerin temel amacı pazara ilk giren ve hakim konumda olan operatörlere karşı lobi yapmak. Bu yıl birinci yılını dolduran Mobile Challengers’ın gündeminde pazara sonradan giren oyuncular için regülasyonların yeniden düzenlenmesi vardı. Yedi şirketin CEO’su kongrede bir araya gelerek ortak bir panel düzenledi. Panelde Bouygues Telecom Başkan Yardımcısı Emmanuel Forest, gündem maddelerini ve çözüm bulunması için mücadele verdikleri sorunları şöyle özetledi: “Büyük operatörler kendi aralarında anlaşarak roaming ücretlerini yüksek tutuyorlar. Çağrı sonlandırma fiyatları rekabetin yapısını bozuyor. Numara değiştirilebilirliği hala uygulamaya konulamıyor.”

Avea Genel Müdürü Cüneyt Türktan da tüm oluşum üyeleriyle aynı sorunları yaşadıklarını belirttikten sonra, Türkiye’de eşit rekabet için, çağrı sonlandırma fiyatlarının yeniden düzenlenmesi ve numara değiştirilebilirliğinin hayata geçirilmesi için mücadele verdiklerini söyledi.

Mobil Tv’de Umulan Olmadı

Birçok Mobil Tv Kuruldu
Geçtiğimiz yıllarda mobil dünyanın gündemindeki en sıcak konuların başında mobil televizyon geliyordu. Bu yıl da mobil televizyona duyulan heyecan kendini korudu, ancak ortaya konulan çalışmalar çok umut verici değil. Son birkaç yılda dünyanın dört bir yanından İtalya, İspanya, İngiltere, Finlandiya, Amerika, Güney Kore, Hindistan ve Japonya gibi birçok ülkede mobil televizyonlar kuruldu.

Neden İlgi Görmedi?
Her biri farklı uygulamaları içeren bu girişimler beklenen ilgiyi görmedi. Örneğin İngiltere ve İspanya’da mobil televizyon girişimleri yapılan lansmanlardan kısa bir süre sonra yeterli abone olmadığı için geri çekildi. Buna karşın en başarılı uygulamalar Japonya ve Güney Kore’de hayata geçti.

Sadece 2 Ülkede Başarılı Oldu
Hatta her iki ülkede mobil TV izleyici sayısı 38 milyona ulaştı. Ancak bu iki uygulamanın başka ülkelerde hayata geçmesine pek sıcak bakılmıyor. Bunun nedeni de Japonya ve Güney Kore’de projelerin devlet desteğiyle gerçekleştirilmesi ve aboneliğin bedava olması. Uzmanlara göre mobil televizyonda en büyük problemlerden biri servislerinden nasıl gelir elde edileceği konusunun netlik kazanamamış olması. Ancak MTV 3 reklamın bir çözüm olabileceğini düşünüyor.

Türkiye de Yenilikçilikte Varlığını Hissettirdi

Turkcell E-İmza’yı Dünyaya Tanıttı
Kongrede Türkiye de varlığını hissettirdi. Hatta 3G’ye hala geçememiş olan Türkiye’den birkaç yenilik örneği verildi. Turkcell Mobilİmza ile güvenli elektronik imzanın cep telefonu gibi GSM cihazlarında kullanımını sağlayan servisini tanıtarak, bu uygulamayı uluslararası bilişim şirketlerine açtı.  

Defne’den 2 İlginç Uygulama
Defne Bilgi İşlem de Dünya Mobil Kongresi’nde cep telefonunda kayıtlı olmasa dahi arayan herkesin ismini aboneye ulaştıran sistemi tanıttı. “Caller name presentation” adını taşıyan sistem henüz Avrupa’da yok. Sadece Çin ve Kanada’da kullanılıyor. Defne Bilişim Genel Müdürü Oğuz Haliloğlu, Avrupalı GSM operatörlerinden yoğun ilgi gördüklerini belirtiyor. Türkiye’de de üç GSM operatörüyle görüşme halinde olduklarını ifade ediyor.

150 Değişik Sesle Aramak Mümkün
Defne Bilişim’in tanıttığı bir diğer çözüm ise “ses değiştirme servisi”. Bu servis sayesinde, cep telefonu aboneleri karşı tarafı 150 farklı ses ile arayabiliyor. Bu erkek, kadın ya da çocuk sesi bile olabiliyor. Ancak Türkiye’deki operatörler hukuki sorunlara yol açabileceği gerekçesiyle sisteme şimdilik uzak bakıyor.

 “Sektör Patlamaya Hazırlanıyor”
Cüneyt Türktan/Avea Genel Müdürü

Yeni Trend Uzun Dönemli Gelişim
“İnternet giderek hızlanıyor, internetteki hız 40 megabitt’e kadar çıktı. Bunun bir sonraki safhası hızı 100 megabitt’e kadar çıkabilen ‘long term evaluation’ dedikleri uzun dönemli gelişim. Aslında sektörümüz patlamaya hazır. Hızlı data servislerinde 20-40 megabitt’e geçildiği zaman kullanım daha fazla artıyor. Geniş bandla bunu görüyoruz, bunun üzerinde çalışmalar var. Üzerine servisler konabiliyor.

Mobil Tedavi Hizmeti
Örneğin Avustralya’da hayata geçen uzaktan hasta muayeneleri bu tür uygulamalardan. Sağlık hizmetleri uzaktan veriliyor. Japonya’da artık bilgisayarda internet çağı geçti, cep telefonunda mobil internet çağı başladı. Bugün bazı cihazları taşımaya başladığımızdan beri bilgisayar taşımıyoruz.

Hayatımızı İnternette Geçirebiliriz
Daha hızlı internet daha iyi cihazlar ve daha iyi servislerle hayatımızı 24 saat internete bağlanarak geçirebiliriz. Ama bilgisayarın karşısına oturduğumuzda sadece 2 saat geçiriyoruz. Bu nedenle mobil internet ve mobil interneti kullanabilecek cihazlar her yere ulaşmak için önemli. Hızlı internetle birlikte buna doğru bir gidişat var.

Fiyat Dengesi Önemli
Şu an Türk GSM sektöründe yaşanan rekabette en önemli unsur, fiyatların dengelenmesi. Müşteri başka bir şebekeye geçtiğinde cezalandırılmamalı. İkinci önemli unsur numara taşınabilirliği. Bu iki konunun yanında daha hızlı internet için yapılacak yatırımlar ve ilgili lisanslar bu yılki rekabette önemli olacak.”

Nilüfer Gözütok
ngozutok@capital.com.tr