Kapasiteler İyice Doldu

Büyüyen iç pazar, canlanan ihracat ve ekonomideki olumlu gelişmeler… Üretim cephesinde büyük bir hareket yakalanıyor, çok sayıda sektörde kapasite kullanım oranlarında müthiş düzeyler yakalanıyor. Gıdadan otomotive, her sektörden şirkette ciddi bir üretim  düzeyine ulaşıldı. Hatta bazılarında yüzde 110 rakamları bile görülüyor. Şirket yöneticileri, bu olumlu gidişin devamı halinde, bazı sektörlerde yeni ve tevzii yatırımlarının gündeme gelebileceğini belirtiyorlar.

Çok dikkat etmediğimiz bir rakamdı… En azından kamuoyunda konuşulmazdı. Daha çok iktisatçıların gündemindeydi. Çok hareketli olmaması belli düzeyde devam etmesi bunun önemli nedenlerindendi. Ancak, hemen hemen her sektörde dikkat çekici şekilde yükselmesi, adeta ekonominin performans göstergesi oldu. Kapasite kullanım oranından bahsediyoruz. İmalat sanayiinde kapasite kullanımı, 2004 yılının aralık ayında yüzde 84’e yükseldi.

DİE’nin yaptığı açıklamaya göre, 2003 yılı Aralık ayında yüzde 79,4 olan üretim değeri ağırlıklı kapasite kullanım oranı, geçen yıl Aralık’ta yüzde 84,0’e çıktı. İmalat sanayii, 2004 yılına Ocak’taki yüzde 77,2 kapasite kullanım oranıyla başlamıştı. Haziranda ise yüzde 85,3 ile tüm zamanların rekoru kırıldı. Aralıktaki yüzde 84 oranıyla birlikte yıllık ortalama kapasite kullanımı yüzde 81,5’e, sanayinin aralıksız olarak yüzde 80’in üzerinde kapasite kullanımıyla üretim yaptığı ay sayısı ise 8’e çıktı.

Sanayideki kapasite kullanım artışında en büyük etkisi hiç kuşkusuz ekonomideki iyileşmeler yapıyor. Üretimin artışı sektörlerin de kapasite kullanım oranlarının (KKO) artmasını sağladı. Mesajlar sadece bu kadar değil. Kapasitenin yüksek olduğu sektörler, yatırım ihtiyacının da yükseldiği sektörleri belirlemede de ipucu veriyor. Birçok sektörde ve şirkette ise verim artışını ifade ediyor. Yeni yatırım yapmak yerine şirketler, verimlilik artışıyla, kapasitelerini sonuna kadar kullanmaya çalışıyor. Hatta bazı sektör ve şirketlerde, yüzde 100’ün üzerine çıkılıyor. Özellikle de ihracatta başarıyı yakalayan bazı şirketlerde yüzde 110’luk kapasite kullanım oranları da yakalanıyor.

Makarnada kullanım düşük

Makarna sektörü de yılı iyi geçiren sektörlerden biri. Ancak, toplam kapasitesi 1 milyon tonu aşan sektörde geçen yıl toplamda kapasitenin yarısı kullanıldı. Tabii sektör ortalamasını aşan şirketler de oldu. Filiz Gıda, yüzde 93,6 KKO’yla sektörde öne geçenlerden. Geçen yıl 23 bin 679 ton ihracat yapan şirketin başarısının sırrı da ihracatı artırmakta. Kapasite konusunda uyguladığı strateji ise yeni yatırım yerine, ülkedeki atıl kapasiteyi fason üretim yaptırarak kullanmaya dayalı.

Pastavilla da sektör ortalamasının üstüne çıkan üreticilerden biri. Toplam kapasitesi yıllık 57 bin 500 ton olan şirket, geçen yıl kapasitesinin yüzde 80’ini kullandı. Cirosu 40 milyon YTL olan Pastavilla’nın ihracat miktarı 12 bin 254 ton. Şirketin kapasite konusunda uyguladığı strateji, uzun dönem planlarında ön görülen taleplere göre artırıma gitmesi. Kapasiteyi maksimum oranda kullanabilmek için, ayrıca daha fazla noktalara ulaşmak ve yurtdışında yeni pazarlara girme faaliyetleri yürütülüyor.

Talep artışının etkisi

Geçen yıl beyaz eşya üretimi yüzde 33 artışla 11 milyon 600 bin adedi geçti. İhracatta artış olmasa da, iç satışlar yüzde 63 oranında büyüdü. Ertelenen taleplerin gündeme gelmesi KKO’ya da yansıdı. DİE verilerine göre, beyaz eşyayı da kapsayan metal imalat sanayinde KKO yüzde 80’e yaklaştı. Geçen yıl Arçelik’in yüzde 93, Vestel’in ise yüzde 83 KKO’ya ulaştığı tahmin ediliyor.

BSH da yüzde 85 oranla ligde üst sırada yer alıyor. BSH’nin Çerkezköy’deki 3 büyük beyaz eşya fabrikasında yılda 2 milyon 400 bin birim beyaz eşya üretilebiliyor. Geçen yıl 2 milyon adetlik üretim yapan şirketin bu yılki KKO’ hedefi de geçen yılla aynı düzeyde. 2003’te 600 milyon Euro gerçekleştiren şirketin 2004’te de yüzde 30’luk artış açıklaması bekleniyor.

BSH CEO’su Norbert Klein, yüksek kapasitenin sırrını şu sözlerle açıklıyor:

“BSH Türkiye, 10 yıldan beri Türkiye’ye planlı ve istikrarlı biçimde yatırım yapıyor. Her yıl ekonomideki gelişmeleri ve pazarın beklentilerini dikkatle izliyoruz ve kapasitemizi buna göre artırıyoruz. 10 yılda yaptığımız yatırımların tutarı 200 milyon Euro’yu geçti. Şu anda Türkiye’deki beyaz eşyaya yatırım yapan en büyük yabancı şirket biziz. Kriz döneminde bile yatırım yapmaya ara vermedik.”

Camda sektöre özel durum

Bazı sektörlerde KKO zorunlu olarak yüksek. Bunlardan biri de cam sektörü. Yapısı gereği, yani izabe teknolojisi kullandığı için yüksek kapasitelerle çalışmak zorunda. Yakılan fırınlar 7-15 yıl hiç sönmeden çalışıyor. Bu da sektörün yüzde 90’ların üzerinde kapasiteyle çalışmasını zorunlu kılıyor.

Şişecam da geçen yılı yüzde 90 KKO’yla kapatan şirketlerden. 1 milyon 900 bin ton cam üretim kapasitesine sahip grup, geçen yıl 1 milyon 700 bin tonluk üretime ulaştı. Geçen yılki cirosunun 1,6 milyar dolara ulaşması beklenen Şişecam’ın ihracatı da 560 milyon dolar düzeyinde. Düzcam ve Cam Ambalaj tesislerinde yeni yatırım planlanıyor.

KKO’da Türkiye ortalamasının üstüne çıkan şirketlerden biri de Kaleseramik. 2000 yılından bu yana her yıl yapılan  tevsii ve modernizasyon yatırımları nedeniyle yıllık 60 milyon metrekarelik kapasitesi bulunuyor. Bunun da ortalama yüzde 89’u kullanılıyor.

Otomotivde lider Ford Otosan

Otomotiv sektörünün kapasite kullanımı 3 yılda 2,5 kat arttı, 2004’te KKO yüzde 73 düzeyine ulaştı. Ford Otosan ise 2 tesisinde toplam yüzde 96’lık oranla KKO lideri oldu.

Kocaeli fabrikasının kapasitesi geçen yıl 200 bin adede çıkarıldı. Böylece üretim yüzde 80 artarak 206 bin 615 adet olarak gerçekleşti. Böylece tesisin KKO’su yüzde 107 oldu.

Ford Cargo kamyon ve motor fabrikası olan Eskişehir İnönü fabrikasında ise KKO yüzde 70 olarak yıl kapatıldı. Geçen yılki üretiminin 137 bin 970 adedini ihraç eden şirket, bu alanda yüzde 85 büyüme sağladı ve ihracatını 1,4 milyar Euro düzeyine yaklaştırdı. Brüt cirosu ise 3,3 milyar Euro olarak gerçekleşti.

Ford Otosan Kocaeli Fabrika Müdürü Nuri Otay, 2005 sonunda Kocaeli fabrikasının kapasitesini 240 bin adede çıkarmayı planladıklarını söylüyor ve işin sırrını şöyle anlatıyor: “Fabrikalarımızda yalın üretim esaslarıyla çalışırız. Her iki fabrikamızda da hedefimiz verimli, planlı ve çok çalışmaktır. Kaliteli üretim esastır. Kaliteli üretim, pazar payı, pazar payı ise daha çok üretimle bize geri döner.”

Ortalamayı aşanlar kimler?

Çimento sektöründe KKO’lar genelde klinker üretiminde yüzde 90-100, çimentoda ise yüzde 60-70 düzeyinde gerçekleşiyor. Ancak, 2004, bazı şirketlerin sektör ortalamasının çok üstüne çıktığı bir yıl oldu. Örneğin, yıllık kapasitesi 1.1 milyon ton olan Çimsa’da,  geçen yıl beyaz çimento üretiminde yüzde 110 KKO’ya ulaşıldı.

Beyaz çimento üretiminde KKO’nın yüksek olmasının en önemli nedeni şirketin yıllar içinde yaptığı teknik modifikasyonlar ve verimliliğin daima yukarıya doğru geliştirilmesi. Klinker üretim kapasitesi de 1,1 milyon ton olan Çimsa’nın klinker KKO’su da yüzde 94 olarak gerçekleşti. Geçen yıl 245 milyon YTL ciroya ulaşan şirketin ihracat miktarı 1 milyon 180 bin ton.

Yine Sabancı Grubu’na bağlı Oysa’da ise klinker üretiminde yüzde 100 KKO’ya ulaşıldı. Oysa’nın klinker üretim kapasitesi ise 420 bin ton. Oysa’nın geçen yılki cirosu 95 milyon YTL. İhracatı ise 133 bin ton.

Her iki şirketin de yönetim kurulu başkanı olan Erhan Kamışlı, “Türk  çimento üreticileri açısından 2004 yılı artan yurtiçi talep ve özellikle güney bölgesi fabrikalarından Irak’a yapılan ihracat nedeniyle oldukça iyi geçti. Yakalanan olumlu havanın sonucu olarak kapasite kullanım oranları da geçmiş yıllara göre arttı” diye konuşuyor.

Set Çimento da geçen yıl yüzde 94 KKO’yla ortalamayı aştı. 129 milyar YTL ciroya ulaşan şirket, 41,3 bin tonluk ihracat gerçekleştirdi.

Temizlikte oran yüzde 70

Temizlik maddeleri pazarında 5-6 büyük oyuncu var. Sektörde önemli paya sahip olan Unilever, geçen yıl yüzde 70 kapasiteyi yakaladı. Unilever Lever Elida Gebze fabrikasının toplam kurulu kapasitesi 350 bin ton. Bunun da yüzde 70’i kullanılıyor. Fabrika Müdürü Nihal Temur, “Ulaşılan bu kapasite birkaç ana yatırımla birlikte, gerçekte işletmenin her gün daha verimli çalıştırılıp dünya standartlarında en iyi örneklerden biri olması ile gerçekleşti” diyor. Temur, üretim hatlarında ve proseslerde, kayıpları yok ederek, yüzde 80-98 verimle çalıştıklarını belirtiyor.

Hayat Kimya da geçen yılı yüzde 70 KKO ile bitirdi. 180 bin ton toz, 90 bin ton sıvı deterjan üretim kapasitesine sahip şirketin bünyesinde yeni kurulan sabun tesisinin kapasitesi ise 60 bin ton. Yılın ikinci yarısında başlayan üretimle kapasite kullanım oranı yüzde 20’ye ulaştı. 2004 cirosu 240 milyon doları aşan Hayat Kimya’nın cirosunun yüzde 25’i ihracattan geliyor.

Hayat Kimya Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Orhan İdil, “Kapasite artışında ihracatın da payı büyük. Bunu aşmak için, 2005’de,  Bulgaristan’dan sonra Cezayir ‘de de yeni bir deterjan fabrikası açacağız” diyor.

Sütte KKO lideri

Ülker Grubu, süt pazarında lider olmasa da geçen yıl KKO’nun lideri oldu. Günlük toplam bin 300 ton süt üretim kapasitesine sahip olan şirket geçen yıl kapasitenin tamamını kullandı. Yağ üretim kapasitesi yıllık 350 bin ton olan şirket, bu kapasitenin de yüzde 70’ine ulaştı. Bisküvide yıllık 350 bin ton, çikolatada 400 bin ton, şekerlemede 27 bin ton, kekte 40 bin ton, sakızda ise 20 bin tonluk kapasiteye sahip olan grubun geçen yıl bu ürünlerde ulaştığı KKO, yüzde 85. Grubun geçen yıl gerçekleştirdiği ciro miktarı 4 milyar dolara yakın. İç ve dış potansiyeli sürekli takip ederek, gereken yatırımları gereken zamanlarda yapan grup, yatırımlarını özellikle ambalajlama alternatiflerinin çok çeşitli olmasına özen göstererek planlıyor.

Eti de geçen yıl yüzde 70’in üzerinde KKO’yla çalıştı. Yıllık 200 bin ton toplam kapasiteye sahip şirket, geçen yıl yurt içinde 350 milyon, yurt dışında ise 26 milyon doların üzerinde satış rakamı gerçekleştirdi.

TEKSTİLİN DEVLERİ

ORTA ANADOLU TEKSTİL Denim kumaşın devlerinden biri olan Orta Anadolu Tekstil’in toplam üretim kapasitesi 45 milyon metre denim. Şirket, geçen yıl kapasitesinin yüzde 100’ünü kullandı.  Bu performansla, 110 milyon dolar ihracat, 200 milyon dolar da toplam ciro rakamına ulaştı. Şirket yöneticileri, yüksek kapasitenin sırrını, “yaratıcılık, ürün çeşitliliği, kalite bilinci, müşteri odaklılık, servis kalitesi, müşteriye özel yaklaşımlar olarak açıklıyorlar.

AKSA KAPASİTEYİ AŞTI Aksa Akrilik ise geçen yıl kapasitesini aştı. Geçen yıl 9 aylık tow ve elyaf üretimi 205 bin tonu aşan şirket, bu dönemde toplam kapasitesinin üzerine çıktı. 2004 yılı 9 aylık değerler itibariyle Aksa’nın net satışları 514 milyon YTL, ihracatı da 191 milyon YTL düzeyine ulaştı.

GAP GÜNEYDOĞU Denim üretiminin bir diğer devi GAP Güneydoğu da geçen geçen yıl oldukça yüksek kapasitelerle çalıştı. Denimde 33 milyon 600 bin metre üretim kapasitesinin yüzde 91,5’u, 844 bin 800 adetlik konfeksiyon üretim kapasitesinin yüzde 99,7’si, 17 milyon 344 bin kilogramlık iplik kapasitesinin yüzde 95,2’si kullanıldı. Geçen yıl 242 milyon YTL’lik ciroya ulaşan şirketin ihracatı da 108 milyon YTL’ye ulaştı. Yeni kadife tesisi de bu yıl faaliyete geçecek olan GAP Güneydoğu, bu yıl ayrıca konfeksiyon işletmesinde kapasite artımına gidecek. 

ŞAHİNLER HOLDİNG Şahinler Holding de toplam kapasitesinin yüzde 90-95’ini kullanan firmalardan. Bilkont Çorlu fabrikasında ortalama yüzde 85’lik kapasiteye ulaşıldı. En yüksek KKO ise 16 bin ton üretim kapasiteli iplikte gerçekleşti. Bu tesiste yakalanan oran yüzde 95. Şahinler Mensucat fabrikasında ise KKO yüzde 90’lar rakamı yakalandı. Örme ve dokuma mamulde ise toplam kapasitesi 40 milyon adet olan grup, bu alanda da neredeyse tüm kapasitesini kullanıyor. Cirosu 1,4 milyar doları bulan Şahinler’in ihracat rakamı ise 240 milyon dolar.

KORTEKS YÜZDE 90’LARI GEÇTİ Korteks Mensucat bünyesinde Bursa ve Lüleburgaz’da iplik, dokuma ve perde üretim tesisleri bulunuyor. Bursa Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan Korteks Polyester İplik Fabrikaları, günlük 580 ton polimer, 400 ton POY, 100 ton FDY, 350 ton tekstüre iplik, 25 ton bükümlü, fantazi ve elastomerli iplik kapasitesiyle Türkiye’nin en büyük entegre polyester üretim tesisi olma özelliğini taşıyor.  İplikte geçen yıl ulaşılan KKO, yüzde 98. Korteks Dokuma ve Örme tesislerinin toplamda 117 milyon metrekare üretim kapasitesi bulunuyor. Bu tesiste geçen yıl kapasitenin yüzde 95’i kullanıldı. Korteks Perde Fabrikası ise brode, terbiye ve konfeksiyon olmak üzere 3 ana işletmeden oluşuyor. Burada da geçen yıl yüzde 93 KKO gerçekleşti.

TAMAMINI KULLANDI Kordsa Türkiye'nin kapasitesi yaklaşık NY66 endüstriyel iplik olarak 38 bin ton, kord bezi ve endüstriyel bezler olarak 32 bin ton. 2004 yılında kapasitenin tamamına yakını kullanıldı. Geçen yılki cirosunun 250 milyon dolara ulaşması beklenen şirket, üretiminin yüzde 80’ini ihraç ediyor.

BEYAZ ETTE YÜKSEK KAPASİTE

YÜZDE 100 KAPASİTE Geçen yılı en fazla sıkıntıyla geçiren sektörlerden biri beyaz et oldu. İlaç ve hormon tartış malarından etkilenen sektör yine de yılı yüksek kapasite kullanım oranıyla (KKO) kapattı. Yıllık kesim kapasite yaklaşık 1,5 milyon tonu bulan sektör, yüzde 84’lük KKO’ya ulaştı. Beyaz etin en yüksek KKO’ya ulaşan şirketlerinden biri ise Keskinoğlu oldu. Yıllık 40 bin ton piliç eti işleme kapasitesine sahip olan şirket, geçen yıl yüzde 100 kapasiteyle çalıştı. 2004 cirosu da bir önceki yıla göre yüzde 30 oranında artarak 155,5 milyon YTL’ye ulaştı. İhracatta da yüzde 85’lik artış sağlayan şirket, yıllık 8 milyon dolarlık ihracata koşuyor.

Keskinoğlu Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Üyesi Keskin Keskinoğlu, tavukçuluk alanında Türkiye’nin ilk ve tek entegre kuruluşu olduklarını hatırlatarak, Avrupa gıda standartlarında üretim yapan bir firma olmalarının kapasite kullanım oranlarına yansıdığını söylüyor.

KALİTE FAKTÖRÜ Beypiliç de geçen yıl yüzde 100 kapasiteyle çalışan beyaz firmalarından. Hatta bu oranı aşmış durumda. Yıllık 90 bin ton et üretim kapasitesi olan şirket, geçen yıl 91 bin ton üretim gerçekleştirdi. Geçen yılki 204 milyon YTL’lik ciroya ulaşan Beypiliç’in ihracat miktarı da 2 bin 100 ton oldu. Beypiliç Genel Müdürü Sait Koca, yüksek KKO’nun kaliteli üretim yapmaları sayesinde gerçekleştiğine dikkat çekiyor.

Erpiliç de geçen yıl kapasitesini aştı. Yıllık 72 bin ton kapasitesi olan şirket, geçen yıl 74 bin 500 ton üretim yaptı. Şirketin geçen yılki cirosu 183,5 milyon YTL. Şirketin Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Öztop da güvenilir ve kaliteli üretimi işin sırrı olarak açıklıyor. Yatırımlar da sürecek. 2003 yılında projelendirilen yıllık 45 bin ton kapasiteli yeni kesimhane bu yılın ilk yarısında devreye alınacak.

YASEMİN BALABAN
ybalaban@capital.com.tr