Yazaki'den Finansmanda Örnek Model

Zafer Uran Zaman / Yazaki Türkiye Genel Müdürü  
 
Yazaki, dünyanın önde gelen otomotiv yan sanayi şirketlerinden… Kablo donanımı üretiyor. Türkiye’de 4 fabrikası var. Bu şirketi öne çıkaran ise geçtiğimiz aylarda uyguladığı “yatırım finansmanı” modeli oldu. Gemlik’teki tesisini, organize sanayi bölgesi yönetimiyle yaptığı anlaşma ile gerçekleştirdi. Yazaki’nin Türkiye genel müdürü Zafer Uran Zaman, “Yabancı ekipman ve know-how getiriyor, binaya para harcamak istemiyoruz. Bizim modelimiz bu kolaylığı sağladı” diye konuşuyor.  
 
Yabancı sermaye yatırımları Türk ekonomisi için büyük önem taşıyor. Bu yatırımların ülkeye çekilmesi için de çeşitli çalışmalar gerçekleştiriyor. Bir Japon şirketi olan Yazaki, Bursa Serbest Bölge (BUSEB) yönetimiyle birlikte, Gemlik’teki yatırımını belki de Türkiye’de “ilk kez kullanılan bir finansman yöntemi” ile gerçekleştirdi. BUSEB’in Bursa Serbest Bölge’de kendileri için inşa ettiği tesis 5 yıllığına kiralayan Yazaki, böylece 2.5-3 milyon dolarlık bir yatırım maliyetinden de kurtulmuş oldu.  
 
Otomotiv yan sanayi şirketi olan Yazaki, Türkiye’de otomotiv sanayi için kablo donanımı üretiyor. Gemlik, Kuzuluk, Mudanya ve Tuzla’da 4 fabrikası var. Tuzla tesisleri yakında Gemlik’e taşınacak.  
 
Yazaki Türkiye Genel Müdürü Zafer Uran Zaman, bu yatırıma niyetlendiklerinde tüm serbest bölgeleri gezdiklerini, kendilerine sadece BUSEB’in olumlu yaklaştığını belirtiyor. BUSEB’e 5 yıl kesin, büyük bir olasılıkla 5 yıl daha devam edecek, 100 milyon Euro cirosu olan, 2 bin 400 kişinin çalışacağı bir üretim tesisi kurmak istiyoruz dediklerini belirten Zaman “Bu tesis için bize 25 bin metrekare arsa içinde 16 bin metrekarelik kapalı alan gerekiyordu”diyor. BUSEB bu özelliklere ve istenen mimari yapıya göre binayı 5 ay içinde inşa ederek Yazaki’ye teslim ettikten sonra üretime başlamışlar.Zafer Uran Zaman Capital’e Yazaki’nin yatırım finansman modelini, Japon sermayesini ve Yazaki’nin gelecek planlarını anlattı:  
 
Yazaki’nin faaliyet alanından bahsedebilir misiniz?  
 
Yazaki, bir otomotiv yan sanayi şirketi. Kablo donanımı üretiyor. İnsan vücudunda nasıl kaslar ve sinir sistemi varsa, otomobilde de mekanik aksama komutayı veren bir kablolar düzeneği var. Gösterge panosundan kapı koluna ya da sileceğe, motora giden bir kablo ağı, ayrı ayrı kablo demetleri var. Ucuca eklediğinizde 5-6 kilometre kablo elde ediyorsunuz. 30-40 kiloluk toplam kablo demeti oluyor. Kablolar belirli boylarda kesiliyor, uçlarına terminaller takılıyor, sonra da konveyörde işçilikle düzenli bir şekilde bir araya getirilerek testten geçiriliyor ve sonra da sevk ediliyor.  
 
Aslında endüstri mühendisliği ağırlıklı ve emek yoğun bir iş. Devamlı metodu geliştirmek ve verimliliği arttırmak gerekiyor. En kritik proses de kesme. Ama güvenilirlik çok önemli. Çünkü, en kötü ihtimalde araba yanabilir. Sıfır hata prensibinden hareket ederek hiç hatasız ürün sevk etmemiz gerekiyor. Binlerce ürün yolluyorsunuz. Bu fabrikanın üretimi bu. Kablo ağı olarak geçiyor. Türkiye’de başka bir üretimimiz yok.  
 
Yazaki’nin başka üretimleri var mı?  
 
Evet, Yazaki’nin başka üretimleri var. Kablo ağının yanı sıra, air condition, otomobil göstergeleri ve bir de kablo donanımında kullanılan komponent üretiyor. Türkiye’de ilerde komponent üretimi olacağını da umuyorum ama şu anda öyle bir düşünce yok.  
 
Japonlar için hangi alanlarda Türkiye'de yatırım cazip olabilir? Neden?  
 
Ben iş hayatımın 10 yıllık bir döneminde müteahhit şirketlerde çalıştım. Oradan baktığımda Japonların aslında Türkiye’de yapabilecekleri pek çok yatırım var. Örneğin, İstanbul’a yapılacak olan metro var. Burada Japonya’dan kredi alınacak ve Japon teknolojisiyle yapılacak.  
 
Ayrıca, Japonya, Türkiye’de depremle ilgili inşaat, çelik gibi alanlarda yatırım yapabilir. Elektronikte bir şey görmüyorum. Otomotiv, başlı başına bir lokomotif sektör. Ağır sanayide de bazı işbirlikleri yapılabilir. Çünkü, Japonya çok pahalı bir ülke. Biz çok kritik ve iyi bir yerdeyiz ve bunu değerlendirmemiz gerekiyor.  
 
Yazaki’nin yıllık cirosu nedir? İhracatı, pazar payı ne kadar?  
 
Bizim Kuzuluk’ta bir fabrikamız var ve bu fabrika Toyota Türkiye’ye üretim yapıyor. Gemlik’teki fabrikamız sadece ihracata yönelik çalışıyor. Mudanya’daki fabrikamız da Tofaş ve Renault’a üretim yapıyor. Üç fabrikanın şu andaki toplam cirosu 100 milyon Euro civarında.  
 
Türkiye’de bu işi yapan en büyük firmayız. Ancak, bu işle uğraşan başka çok değerli firmalar da var. Gemlik’teki bu fabrikamız tek başına 100 milyon Euro ciro yapacak kapasitede. Önümüzdeki 5 yıldaki projeksiyonumuz burada 100 milyon Euro’ya ve 2 bin çalışana ulaşmak. 29 Aralık’ta üretime başladık ve şimdi yaklaşık 350 kişi çalışıyoruz. Kuzuluk’taki fabrikamız Toyota ile birlikte büyüyecek. Toyota ile senkron çalışıyor. Günde 10’a yakın sevkiyat yapılıyor. Just-in-time çalışıyor. Biz fabrikalarımızda yalın üretim tarzını uyguluyoruz. Tofaş ve Renault da çok yakın olduğundan Mudanya stratejik olarak iyi bir lokasyondu. Bizim projeksiyonumuz iyi.  
 
Yatırım finansman modelinizin detaylarından bahsedebilir misiniz? Bu modelin hukuki yapısı nedir?  
 
Aslında çok basit. Gidiyorsunuz ve sermaye sahibine “Ben size şu kadar süreliğine, şu kadar istihdam ve şu kadar ciroluk bir hacim getireceğim. Bunun için bana şu kadar metrekare kapalı alan ve şu özelliklerde inşaat yapın, bana verin” diyorsunuz. Kira kontratı yapılıyor.  
 
Biz bütün serbest bölgeleri gezdik. 5 yıl kesin, büyük bir olasılıkla 5 yıl daha devam edecek, 100 milyon Euro cirosu olan, 2 bin 400 kişinin çalışacağı bir üretim tesisi kurmak istiyoruz dedik. Bu tesis içinde bize 25 bin metrekare arsa içinde 16 bin metrekarelik kapalı alan gerekiyordu. Kabaca mimari özelliklerini de verdik ve bu binayı bize kiralayıp kiralamayacaklarını sorduk.  
 
Hukuki yapı olarak sadece kira kontratı var. 5 yılı kesin, 5 yılı opsiyonlu 10 yıllık bir kontrat bu. 10 yıl sonra da devam edeceğiz. Tekrar oturup konuşmamıza gerek olmayacak. 10 yıl sonra burada gelişen koşullara göre belki komponent ya da air condition üretimi olacak. Belki de aynı üretim devam edecek.  
 
Peki bu fikir nasıl ortaya çıktı?  
 
Ben 10 yıl önce bir Alman genel müdürümle birlikte bu işi yaptırmak için Türkiye’yi karış karış gezdim. Kimseyi ikna edemedik. Çünkü, yabancı sermaye kalıcı yatırıma gelmiyor. Kötü niyetten değil. Ama siz 4-5 milyon dolarınızı bir binaya bağladığınız zaman o sizin amortismanınız oluyor ve devamlı kayıtlarınızda asılı kalıyor. 10-15 yıl sonra bu yatırımcı bu binayı ne yapacak?  
 
Teknoloji o kadar hızlı değişiyor ki, Türkiye’nin AB’ye girdiğini düşünürsek, artık Türkiye de know-how üreten bir ülke olacak. Ucuz emekten çıkacak ve farklı yerlere kayacak. Yabancı sermaye, parasının büyük bir kısmını kalıcı binaya bağlamayı sevmiyor. Ekipmanı ve know-how’ı getiriyor ama binaya harcadığı parayı kullanmayı sevmiyor.  
 
Gemlik’te ve BUSEB ile çalışmaya nasıl karar verildi?  
 
Bizim önerimize Türkiye’de serbest bölgeler içinde bir tek burası yanaştı. Biz de hemen bu binayı yapmalarını, geliyor olduğumuzu söyledik. Bu yatırım iznini ben 1 ayda aldım. Nisanda projeyi sundum, mayısta kabul edildi, BUSEB yönetimini ikna ettik. İnşaata haziranda başladılar. Tüm mimari fikri benim. 5 ay gibi bir sürede fabrika bitti ve 29 Aralık’ta da üretime başladık.  
 
Bizimle birlikte buraya 3 tane daha yabancı sermaye geldi. Ben 1 yıl içinde Bursa Serbest Bölge’nin dolacağını düşünüyorum.  
 
Siz fabrika binasını BUSEB’den 5 yıllığına kiralamışsınız. Bu tip bir işte minimum kiralama süresi kaç yıl olmalı? 5 yılın sonunda ne yapacaksınız?  
 
5+5 idealdir. Çünkü, 10 yıl sonra “Ben gidiyorum” deseniz bile gidene kadar 15 yıl geçer. Öyle hemen toparlanıp gitmek olanaklı değil. Çünkü, bir çok bağ kuruluyor. Ona o şekilde bakmamak gerekiyor. Bunun arkasında olan tarafların birbirine olan güven bağı oluşuyor. Bu çok önemli bir şey. Yabancı yatırımcı güvenerek geliyor ve “Bu ülke beni istiyor” diyor.  
 
Fabrika binasını yapmak BUSEB'e ne kadara mal oldu? Kira bedeli olarak Yazaki ne kadar ödüyor?  
 
Buranın BUSEB’e maliyeti yaklaşık 2.5-3 milyon dolar oldu. Kabaca bir fikir vermek açısından biz ödeyeceğimiz kirayla burayı 3 yılda finanse edeceğiz.  
 
Yazaki’nin Avrupa ve dünyada hangi ülkelerde yatırımı var?  
 
40’ın üzerinde ülkede yatırımı bulunuyor. Yazaki’nin Avrupa, Asya-Pasifik ve Kuzey ve Güney Amerika’da fabrikaları, Çin’de, ABD’de, Vietnam’da ve daha pek çok yerde yatırımları var.  
 
Otomobil üretiminin olduğu her yerde olduğu gibi Samua adasında da fabrikası var. Orada otomotiv sektörü yok ama Yazaki’nin oraya gitmesinin nedeni de istihdam yaratmak. Japonlar kendilerini dünyadaki az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelere destek verme misyonu yüklenmiş görüyorlar. Böyle bir sorumluluk hissediyorlar.  
 
Yazaki’nin Türkiye’de ne gibi bir büyüme stratejisi izlemesi bekleniyor? Bundan sonra farklı finansman modelleri devreye girebilir mi?  
 
Yazaki’nin stratejik planları içinde Türkiye’de büyüme var. Bizim Mudanya, Kuzuluk ve Gemlik fabrikalarımızın hepsini doldurursak önümüzdeki 5 yılda ciromuz 250 milyon Euro’ya çıkar.  
 
Bir de benim hayallerim var. Mesela ben Yazaki’yi burada komponent üretmeye ikna etmek isterim. İlerde başarabilirim de belki. Bu da şunu sağlar; bundan 5-10 yıl sonra Türkiye’de emek pahalılaşmaya başlayınca Yazaki’nin teknoloji yoğun bir işi de buraya gelmiş olacak. Ben de bu işi büyütürüm. Komponent üretmek demek yüksek teknolojili injeksiyon makineleri getirmek, kalıp teknolojisini geliştirmeniz, buna bağlı know-how getirmeniz demek. Ben bunu hayal ederim. Henüz gündemde olmasa bile benim düşüncemde var.  
 
Dünyada Yazaki yatırımları hangi ülkelerde yoğunlaşıyor? Bu ülkelerle Türkiye’deki yatırımların boyutunu karşılaştırabilir misiniz?  
 
Yazaki’nin Çin ve Japonya’da çok büyük yatırımları var. Bu nedenle Türkiye ortanın biraz üzeri bir büyüklükte demem yanlış olmaz.  
 
Tuzla ve Adapazarı’nda da fabrikalarınız var. Buraların Gemlik’ten farkı nedir? Buralardaki yatırımlar nasıl gerçekleştirildi? İlerde hepsini Gemlik’te toplamak gibi bir planınız var mı?  
 
Üretim felsefesi ve üretilenler aynı. Sadece Tuzla’daki fabrikamız katlı bir bina. Ben katlı binaları çok sevmem. Katlı binada üretim yapmak istemiyoruz. Bu nedenle o binadan çıkıyoruz şimdi. Orayı da Gemlik’e getiriyoruz. Tuzla’da küçük bir ofis olarak kalıp ilerde dördüncü bir yatırım olanağını Tuzla’da değerlendirmeyi düşünüyorum.  
 
“FİNANSMAN MODELİ HERKESE FAYDALI”  
 
Kullandığınız yatırım finansman modeli size ne gibi avantajlar sağladı? Bu modeli kullanmasaydınız ne gibi zorluklarla karşılaşacaktınız?  
 
Diyelim ki, bu bina kabaca 100 liraya çıktı. Bir kere 100 lira 4-5 ay içinde verilecekti. İş bu 100 lirayla bitmiyor. Bu bina için müteahhit, elektrikçi, inşaatçı, mekanikçi bulacaktı. Yazaki bilmediği bir ülkede, bilmediği yasalarla, kurallarla uğraşacaktı.  
 
Tüm bunları önleyen, parayı da bağlamayan bir yöntem önerdik biz. Bu bina tüm deprem yönetmeliklerine ve çevre yönetmeliklerine, dünya standartlarına uygun. BUSEB de 2-3 yıl içinde burayı zaten kirayla finanse etmiş olacak. Dolayısıyla, onların da avantajı oluyor. Her şeyden önce, BUSEB Yazaki gibi bir ismi buraya getiriyor. Çevrede istihdam sağlıyor.  
 
Ayrıca, bir de know-how geliyor. Buradaki mühendislerin hepsi uluslararası görev alıyor. Buradan Honda İngiltere’ye, Toyota İngiltere’ye, İtalya’ya ürün yolluyoruz. Buradaki genç mühendisler bu projelerde görev alıyor. Uluslararası platformda yetişiyorlar. Dolayısıyla yabancı sermaye ülkede beyin göçü değil beyin gücü oluşturuyor. Bu arkadaşların hepsi ilerde başka şirketlere gittiklerinde temel yapı taşlarını oluşturuyorlar.  
 
“BİR BAŞARI ÖYKÜSÜ YARATTIK”  
 
Bu yatırım daha önce Doğu Avrupa’ya yapılacakmış ancak Türkiye’deki şartlar daha uygun olunca Türkiye seçilmiş. Doğu Avrupa’da hangi şartlar geçerliydi ve uygun bulunmadı?  
 
Tatlı Rekabet Var  
 
Aslında Doğu Avrupa’da da yapıldı. Ukrayna ve Romanya’da bir yıl önce başlamış yatırımlar var. Bu proje bu yatırımlara rağmen kabul edildi ve onlardan önce bitti ve üretime başladı. Şimdi Romanya ve Ukrayna’da da var. Bu yatırımlardan vazgeçilmedi ama kapasiteler paylaşılıyor. Elbette oralarda da üretim var ve stratejik olarak ürün sağladığı yerler var. Ama arada da tatlı bir rekabet var.  
 
Yatırımlar Türkiye’ye Gelecek  
 
Şimdi AB’ye girecek 13 ülke var ve bu ülkeler çok kısa sürede Avrupa standartlarını yakalayacaklar. Ama Türkiye’nin bu standartları yakalaması daha uzun zaman alacak. Dolayısıyla Türkiye Romanya’ya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Litvanya gibi ülkelere göre avantajını hâlâ koruyor olacak. Türkiye’nin ileriye bu projeksiyonla bakması gerekiyor. Oraya giden yatırımlar da Türkiye’ye gelecek sonunda.  
 
En Verimli Şirketiz  
 
Biz Yazaki Türkiye olarak burada bence bir başarı öyküsü yarattık. Bu şirketi bir yılda çok kârlı bir hale getirdik. Dünyada benchmark yaptık. Şu anda bu şirket dünyadaki 120 bin çalışana sahip 100’ün üzerindeki fabrika içinde son 6 ayın verimliliği en yüksek olan şirketi. Bugüne kadar 3 ödül aldık. İç kalite notumuz çok yüksek. Verimliliğimizi de arttırdık. Elbette tüm bunlar buraya yatırımın gelmesini ve cazibenin artmasını sağlıyor.  
 
“EMEK YOĞUN İŞLER DOĞU AVRUPA’YA KAYIYOR”  
 
2004 ve 2005 yıllarında Avrupa’nın farklı ülkelerinde yapılan üretimlerin Gemlik’teki fabrikaya kaydırılacağını belirtiyorsunuz. Hangi ülkelerden böyle bir üretim kayması olacak? Bu Yazaki’ye nasıl bir fayda getirecek?  
 
Evet doğru. Böyle bir düşünce var ama ülke adı vermeyeyim şimdi. Çünkü, bir ülkeden bir işi koparmak o ülkede iş kaybı ve sosyal bir huzursuzluğa neden oluyor. Dolayısıyla, bu işi yaparken o kopardığınız işin karşılığında o ülkeye başka bir şey vermeniz gerekiyor. Bu bir zaman alıyor. 10 ülkeden 100 liralık bir menfaat alıyorsanız onun yerine 100 liralık bir menfaat koyuyorsunuz ama daha yüksek bir teknolojiye sahip oluyor.  
 
İşin başka bir ülkeye gitmesinin nedeni kârlılığın azalmış olmasıdır. Avrupa’nın batısı artık emeği pahalı satıyor. Dolayısıyla, oradaki işler emeği daha ucuz satan ülkelere doğru kayıyor ve oraya da teknolojisi yüksek işler gidiyor. Batı Avrupa’daki işler artık Doğu Avrupa’ya gidiyor. Bu gibi beklentilerimiz ve yeni projelerimiz var. Buranın önümüzdeki 5 yıllık persfektifi 100 milyon Euro ciroya çıkmak. Bunun içinde Honda Avrupa, Toyota, Fiat, Faurecia gibi şirketlere ihracat yapacağız.