Yeni yapılar kurulacak pazara tekrar döneceğiz

Karmaşanın ardından bölgede yaşananları ve beklentileri STFA CEO'su İLKER KEREMOĞLU'NA sorduk;

1- Kuzey Afrika ülkelerinde yaşananlar, sektörünüzü ve işadamlarını nasıl etkiledi?
-O bölgede Türk müteahhitler çok aktif. Çok ciddi bir etkilenme var tabii ki. Libya çok konuşuluyor ama Yemen, Bahreyn, Suriye gibi birçok ülkede olaylar sürüyor. O coğrafyadaki diğer ülkeler de mutlaka en azından düşünce bazında etkileniyor. Bu psikoloji ise bölgeyle ilgili alınacak tüm kararları, yapılacak yatırımların büyüklüğünü, zamanlamasını etkiliyor.

2- En karışık ülke Libya. Türk müteahhitlerin Libya'daki toplam iş hacmi ne kadar?
-16 milyar dolar civarında. STFA'nın ise devam eden 500-600 milyon dolarlık işi vardı. Şu anda devam eden hiçbir işimiz yok.

3- Sizce ortam ne zaman düzelir?
-Genel belirsizlik, bu coğrafyayı uzun bir süre daha etkileyecek diye düşünüyorum. Şu anda Kuzey Afrika sahili boydan boya karışmış durumda. Bu bir çalkantıdır, tabii ki geçecektir. Ama ne zaman geçeceğine dair kimse bir şey söyleyemez. Söyleyen de yanılır. Çünkü her gün yeni bir şey oluyor. Benzer hadiseler Tunus'ta, Fas'ta, diğer ülkelerde de oluyor. Ama Libya'daki durum çok farklı. Orada silahlı ve organize bir muhalefet var. Tabii ki eninde sonunda geçecektir. Ama geçtikten sonra durum ne olacak belli değil. Şöyle bir gerçek var: Libya'daki değişimin bir reformdan öte, daha derin etkileri olan bir değişim olacağına inanıyorum. Sistemin eski haliyle süreceğini düşünmüyorum. Kesinlikle yeni bir yapı kurulacaktır.

4- Yeni siyasi yapılanmalar Türk işadamlarının pazardaki konumunu nasıl etkiler?
-Ana stratejimiz her zaman bu pazarlarda var olmak. Tabii bizi içeri soktukları sürece... Kapıdan içeri almazlarsa da yapacak bir şeyimiz yok. Oradaki yapı netleşip otoriteler belli olduğu anda pazara tekrar döneceğiz. Yeni kurallar nedir, yeni yönetimin şartları nedir oturup konuşulacak. Mesela bugün bizim Bingazi'de bir işimiz var. Ama Bingazi tamamen muhaliflerin elinde. Yarın oranın yönetimine muhalifler geldiğinde yeni idare ile nasıl bir diyalog olacaişler için devamlılık ilkesi olacak mı, yoksa tamamen sıfırdan mı başlamak isteyecekler? Bunlar çözülmesi çok kolay işler değil. Çözülür tabii ki ama iki tarafın da çok kuvvetli bir irade göstermesi lazım. Bekleyip göreceğiz. Ama bir devamlılık olmasını bekliyorum. Özetle yeni şartlara adapte olacağız. Ayrıca Libya pazarı tamamen kapansa bile "müteahhitlik sektörü battı" gibi bir şey söz konusu olamaz.

5- Tamamen çekilen Türk şirketleri oldu mu? Geri dönüşler olacak mı?
-STFA olarak kesinlikle bu pazarlardan çekilmeyi düşünmüyoruz. Libya'ya ilk giren şirketiz ve 1972'de girdiğimiz bir pazardan çıkmak gibi bir niyetimiz yok. Sadece şartların yeniden oluşmasını bekliyoruz. Sektördeki diğer şirketler de bu şekilde. Ama tamamen çıkmayı düşünenler var mı yorum yapamam. Zaten bölgede sadece müteahhitlik sektörü de yok. Hizmet, dış ticaret gibi alanlarda yüzlerce Türk şirket var. Tek işleri, tek pazarları Libya olanlar mutlaka çok daha kötü etkilenmiştir ve bu açıdan tamamen çıkanlar da olmuştur.

6- Sizce Türk işadamları açısından ne kadarlık bir kayıp, zarar olmuştur?
-Önemli boyutta zararlar oldu. Çalışanların tahliyesi bile milyon dolarlarla ölçülüyor. Muhtelif kalemlerden oluşan zararlar var. Birincisi, devam eden işler durdu. Bu çok önemli bir zarar. Onun dışında alacak verecek konusu var. Şu anda bu konu da belirsiz, ne olacağını bilmiyoruz. Üçüncü bir zarar kalemi ise makine parklarıyla ilgili. Yani şirketlerin oradaki maddi varlıkları ciddi olarak zarar gördü, yağmalandı. Ayrıca bankalara verilmiş teminat mektupları var. Yani dümdüz bir mantıkla çözülebilecek bir konu değil. Ayrıca şirketlerin tek başlarına çözebilecekleri bir olay da değil.~

7- Türk şirketlerinin alacaklarıyla ilgili çalışmalar ne aşamada?
-Bu konuya sadece alacak verecek olarak değil yükümlülükler ve haklar olarak bakmak lazım. Türkiye Müteahhitler Birliği, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği gibi kuruluşların birlikteliği ve devlet desteğiyle çeşitli adımlar atılıyor. Konuyla ilgili bakanlıkların temsilcileriyle bir araya geliniyor. Ama bu işler bugünden yarına olacak konular değil. Devlet desteğiyle ilerlemek zorundayız, çünkü oradaki işverenimiz büyük oranda devlet. Öyle olunca muhatabınız da devlet oluyor. Henüz konu alacaklara gelmedi. Çünkü oradaki siyasi yapının oturması gerekiyor.

8- 1980'lerdeki gibi alacakların alınamaması söz konusu olabilir mi?
-İki durum tamamen farklı. O zaman var olan hükümet kendi programı çerçevesinde ödeme yapmıyordu veya geç yapıyordu. Ama şimdi durum tamamen farklı. Bugün ise bir ayaklanma söz konusu. Egemen güç kim belli değil. Libya fiilen bölünmüş durumda. Bir yanda Kaddafi, diğer yanda muhalifler... Yani tek bir muhatap yok. Dolayısıyla işler çok daha karışık. Hep beraber göreceğiz.

9- Libya'da iş yapan yatırımcılara vergi kolaylığı olacaktı. Bu uygulanıyor mu?
-Benim bildiğim henüz hiçbir somut uygulama yok. Olamaz da zaten. Öncelikle detaylı bir hasar tespiti yapılması lazım. Bunların sağlıklı bir şekilde tespiti bile başlı başına çok detaylı bir iş.

10- Bölgede İş yapan ve zarara uğrayan şirketler ne yapmalı?
-Türk şirketlerine düşen en önemli İş oradaki işlerini, alacaklarını, her şeylerini belgelendirmek. Biz de STFA olarak bunu yapıyoruz. Benim şu kadar makinem var, şu kadar alacağım var, şu kadar banka mektubum var gibi tüm detaylarıyla oradaki durumun belgelendirilmesi lazım. Örneğin buraya gelirken neyimiz vardı biliyoruz ama sonrasında alıp götürdüler mi, yağmalandı mı, yoksa dokunmadılar mı bilmiyoruz. Bu belgeleri elimizde tutuyoruz ki gün gelip geri döndüğümüzde asıl zararı bilebilelim. Diğer tüm şirketlerin de bu şekilde çok detaylı bir dokümantasyon yapması lazım.