Büyük yarış

Akfen’in 9, Zorlu’nun 7, Sabancı’nın 6, Limak’ın 5, Sanko’nun ise 4 HES’i var. Önümüzdeki dönemde HES’i olan patron sayısı daha artacak. Ali Ağaoğlu’ndan Tuncay Özilhan’a kadar iş dünyasından pek çok isim yakında HES sahibi olacak. Yeni projelerle birlikte HES’lere yaklaşık 25 milyar dolarlık daha yatırım yapılacak. HES’lerin, patronlar tarafından bu kadar çok talep görmesinin en büyük nedeni ise işletme giderlerinin düşük, yatırımın geri dönüşünün hızlı olması. Ayrıca devletin fiyat garantili elektrik alım politikası da HES’lerin cazibesini artırıyor.
"HİDROELEKTRİK SANTRALLERİN (HES) İLK YATIRIM Maliyetleri yetleri yüksek. Ancak, daha sonra işletme maliyeti hiç yok. Yaptığınız yatırımın geri dönüşünü kısa sürede alıyorsunuz.” Bu sözler, Türkiye’nin en büyük holdinglerinden Limak’ın yönetim kurulu başkanı Nihat Özdemir’e ait. Bugüne kadar enerjiye 1,5 milyar dolar yatırım yapan önümüzdeki 3 yılda da bu tutarı 3 milyar dolara çıkarmayı hedefleyen Özdemir, HES yatırımlarını neden tercih ettiğini bu sözlerle anlatıyor. Sadece o değil, Ahmet Zorlu’dan Abdülkadir Konukoğlu’na, Güler Sabancı’dan Ömer Dinçkök’e kadar iş dünyasının neredeyse bütün büyük patronları HES sahibi olmak için birbiriyle yarışıyor. HES sahibi olanlar kapasiteyi artırmaya olmayanlar da bir an önce lisans alıp sektöre girmeye çalışıyor. Özelleştirmelerin başladığı 2005’ten sonra hızlanan HES yatırımları da bunu gösteriyor. 2005’ten bu yana Türkiye’deki HES sayısı 326’ya, kurulu güç ise 17 bin 500 megavata yükselmiş. Bin 500 lisansın verildiği sektörde 522 tane devam eden HES yatırımı bulunuyor. Türkiye’nin en büyük grupları, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler’in “Su akarken biz bakmayacağız” sözünü gerçekleştirmek için var güçleriyle çalışıyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.

HES'İN AVANTAJI ÇOK
HES yatırımlarını patronlar açısından çekici kılan 2 önemli neden var. Bunlardan ilki ve en önemlisini, HES’lerin işletme ve bakım maliyetlerinin diğer santral tipleri ile karşılaştırıldığında çok daha düşük olması oluşturuyor. 2 tane baraj, bir de nehir tipi olmak üzere toplam 3 HES’i bulunan Soyak Holding’in CEO’su Emre Çamlıbel, uzun işletme ömrüne sahip HES’lerin düşük maliyetli yapısının yatırımcı için avantaj sağladığını söylüyor. Neoplast Grup Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Özdemir de “HES tamamlandıktan sonra diğer enerji santralleri gibi yüksek bakım masrafı istemiyor. Sadece 2 görevliyi istihdam etmeniz yeterli oluyor” diyor ve ekliyor: “HES yatırımlarında fiyat ve alım garantisi var. Riski yok.” Ayrıca suyun yerli ve yenilenebilir bir enerji kaynağı olması da HES projelerine patronların ilgisini artırıyor. Alstom Türkiye Ülke Başkanı Adil Tekin, HES santrallerinin doğalgazda yaşanan yakıt arzı riski taşımamasından dolayı yatırımcıların ilgisini çektiğini söylüyor. Tüm bunların yanı sıra diğer enerji projelerine göre HES’ler daha çevreci oldukları için çok daha kolay finansman imkanı buluyor. Akenerji Genel Müdürü Ahmet Ümit Danışman da inşa ve faaliyet aşamasında santral bölgesindeki ekosisteminin korunması gözetildiği sürece HES’lerin termik yatırımlara kıyasla çok daha çevre dostu olduğunu vurguluyor.~

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.

BU ALANIN EN BÜYÜKLERİ
İlk yatırım maliyeti dışında işletme maliyeti düşük olan HES’ler, devletin fiyat garantili alım politikasından dolayı Türkiye’deki pek çok büyük grubun da gözde yatırım aracı olmuş durumda. Bugün sektördeki büyük yatırımcılar arasında Sabancı’dan Sanko’ya, Boydak’tan Limak’a kadar çok sayıda büyük grup ve holding dikkat çekiyor. Sektöre en fazla ilgi gösteren ve yatırım yapan patronlar arasında ise müteahhitler ilk sırada. Neredeyse Türkiye’de inşaat sektöründe faaliyet gösteren birçok şirketin en az bir tane HES’i veya gelecekte yatarım yapmak için aldığı bir lisansı bulunuyor. Doğal olarak DSİ barajlarının yapımıyla sektörü yakından tanıyan Gama, Limak, Doğuş, Akfen, Alarko gibi Türkiye’nin en büyük müteahhitleri bugün HES’in de en büyük patronları... Türkiye’nin en büyük müteahhitlik gruplarından Gama Holding’in yönetim kurulu başkanı Ergil Ersü, HES’te en fazla kurulu güce sahip patron olarak ilk sırada yer alıyor. 3 HES’i bulunan Gama’nın 672 megavatlık Birecik Barajı ve Hidroelektrik Santralı ile bu alandaki kurulu gücü 724,9 megavatı buluyor. Gama’dan sonra HES’in en büyük patronları arasında ise Limak’ın patronu Nihat Özdemir ile San-ko’nun patronu Abdülkadir Konukoğlu var. 5 HES’i bulunan Nihat Özdemir, 2015’e kadar bu sayıyı 13’e çıkarmayı hedeflediğini söylüyor. Yıllardır tekstil sektörüyle özdeşleşen Sanko’nun patronu Abdülkadir Konukoğlu da enerji sektöründe hidroelektrik ile rüzgar santralleri yatırımlarına odaklanıyor. Bugüne kadar yenilenebilir enerji kaynaklarına 2 milyar dolar yatırım yaptıklarını söyleyen Sanko Enerji Satış ve Pazarlama Grup Başkanı Turgut Konukoğlu, “Son 7 yılda yaptığımız yatırımlarla hidroelektrikte 4 santralin sahibi olduk. Kapasitemiz 512 megavata ulaştı” diyor.

REKABET GİDEREK ARTIYOR
HES’ler sadece müteahhitlerin değil, Sabancı’dan Kazancı’ya, Akkök’ten Atasay’a kadar Türkiye’nin önde gelen holdinglerinin de odak noktası haline gelmiş durumda. Bu da sektördeki rekabeti giderek artırıyor. Enerjide çeşitliliğe giden büyük holdingler, bunun için stratejik gördükleri HES yatırımlarına yöneliyor. Enerjide liderliği hedefleyen Sabancı Holding’in patronu Güler Sabancı ile Zorlu’nun patronu Ahmet Zorlu, enerji portföylerini çeşitlendirmek için HES yatırımına odaklanıyor. Verbund ile ortaklık yapan Sabancı, önümüzdeki dönemde yeni yatırımlarıyla kurulu gücünü 2 bin megavatın üzerine çıkarmayı ve sektörün liderliğini ele geçirmeyi planlıyor. Zorlu da enerji kaynaklarını çeşitlendirmek için HES’lere ağırlık veriyor. Zorlu Enerji Genel Müdürü Sinan Ak, toplam 770 megavatlık kurulu güçlerinin 112,6 megavatını HES’lerden sağladıklarını ve bu alana bugüne kadar toplam 400 milyon dolar yatırım yaptıklarını söylüyor. Benzer stratejiyi Akenerji’nin sahibi Akkök Holding’in patronu Ömer Dinçkök de izliyor. 5 HES’i bulunan Dinçkök, toplam enerji üretiminin yüzde 46’sını HES’lerden sağlıyor ve bu oranı yüzde 52’ye çıkarmayı planlıyor. Turizmden mobilyaya kadar Türkiye’nin farklı sektörlerinden birçok grup da lisans satın alıp HES işine giriyor.~
Bunlardan biri de Boydak Holding. Son dönemde enerji yatırımlarını hızlandıran grup, kısa sürede sahibi olduğu HES sayısını 8’e çıkardı. Holdingin yönetim kurulu başkanı Hacı Boydak, önümüzdeki dönemde bu alana 1 milyar dolar yatırım yapmaya hazırlandıklarını söylüyor.
Turizmci Özaltın Holding’in patronu Nuri Özaltın ile Atasay’ın patronu Cihan Kamer de HES projeleriyle yakından ilgileniyor. Onlar gibi HES lisanslarını toplayan ünlü patronlardan biri de Ali Ağaoğlu. Konut sektöründe büyüyen Ali Ağaoğlu, Çinli ortağı ile ilk HES yatırımını yaparken bir yandan da mevcut HES lisanslarını topluyor.

YABANCI YATIRIMCI DA GELİYOR
Yerli yatırımcıların yanı sıra uluslararası gruplar da Türkiye’deki enerji yatırımlarını özellikle de HES yatırımlarını hızlandırmış durumda. Alstom Türkiye Başkanı Adil Tekin, “Yabancı fonların Türkiye’ye olan ilgisi son yıllarda oldukça arttı. Yerli yatırımcıların mevcut santralleriyle ellerindeki lisansları yabancı fonlara sattıklarını görüyoruz” diyor. Verbund, Statkraft, E-ON, EnBW, AES, CEZ, RWE Türkiye’de HES konusunda en aktif yabancı yatırımcıların başında geliyor. Avusturyalı enerji şirketi Verbund Enerjisa ile ortaklık yaparken Norveç’in en büyük enerji şirketi Statkraft da sektörde 1 milyar doların üzerindeki yatırımı tek başına gerçekleştiriyor. Şu anda biri işletmede ikisi de inşaat halinde olmak üzere 3 HES yatırımlarının bulunduğunu söyleyen Statkraft Türkiye Genel Müdür Yardımcısı Ayşe Filiz Kolat, “Türkiye’de şu anda elimizde olan projelerin toplam maliyeti 1,2 milyar doları bulacak” diyor. Şirketin Türkiye’deki en büyük projesi ise 2015 yılında tamamlanması öngörülen Siirt’teki Çetin Barajı ve hidroelektrik santrali olacak. Kolat, bu projenin toplam kapasitesinin 517 megavat olacağını ve önümüzdeki dönemde en önemli hedeflerinin Türkiye’deki hidroelektrik üretiminde daha fazla büyümek olduğunu belirtiyor. Kolat, “Hedeflediğimiz bu büyüme işletmede, inşaat halinde ve lisans aşamasındaki yeni projelerin alımı ile gerçekleşebilir” diyor. Sektörde HES yatırımlarının bir kısmını yabancı yatırımcılara satan patronlardan biri de Akfen’in patronu Hamdi Akın. Geçtiğimiz aylarda Alman yatırım fonu ile 139 megavat kurulu güce sahip HES1’i satmak için anlaşma yapan Akın, bunun karşılığında 353,9 milyon Euro gelir elde edecek.

YENİ YATIRIM ARTACAK
HES yatırımları baraj ve regülatör tipi olmak üzere 2’ye ayrılıyor. Megavat başına yatırım tutarı projeye göre ortalama 1,5 milyon ila 2 milyon dolar arasında değişiyor. Baraj tipi olan yüksek kurulu güce sahip HES’ler ortalama 100 milyon dolara mal olurken, regülatör tipi HES’ler 10 milyon dolarlık yatırımla gerçekleştirilebiliyor.Uzmanlar, inşası başlayan 522 HES projesiyle birlikte HES’lere önümüzdeki dönemde en az 25 milyar dolar yatırım yapılacağını söylüyor. Bu alandaki yatırımlarını artıracak ve en fazla HES’e sahip olacak grupların başında Sabancı Holding başı çekiyor. Sabancı Holding, 2016’ya kadar 13 yeni HES yatırımı planlıyor.
Enerjisa’nın dışında önümüzdeki dönemde HES yatırımlarında en iddialı olan gruplardan biri de Kazancı Holding. Şu anda 2 adet HES’i olan Kazancı Holding’in patronu Ali Metin Kazancı, enerji şirketi Aksa ile 21 tane daha HES yatırımı gerçekleştirecek. Kazancı Holding CFO’su Cüneyt Uygun, yeni yatırımlarla birlikte kurulu güçlerinin 30 megavattan bin megavata çıkacağını söylüyor. Uygun, “Türkiye HES potansiyelinin yüzde 40’ını kullanabiliyor. Yüzde 60’lık geri kalan potansiyelin kullanımı için holding olarak gerekli çalışmaları yapıyoruz” diye konuşuyor.~
Bu alanda önemli oyuncular arasında yer almayı planlayan Anadolu Grubu, biri Türkiye’de diğeri ise Gürcistan’da olmak üzere 2 büyük HES yatırımı yapıyor. Anadolu Grubu Enerji Sektörü Koordinatörü Tuğban İzzet Aksoy, 90 megavat kurulu güce sahip olacak Gürcistan Paravani hidroelektrik santrali için 150 milyon dolar yatırım yaptıklarını, orta vadede toplam kurulu güçlerini 2 bin megavata çıkarmayı hedeflediklerini söylüyor. Aksoy, şöyle devam ediyor: “200 megavat kurulu güce sahip Aslancık Barajı ve Hidroelektrik santrali için ise 200 milyon dolar yatırım yapacağız, 2020 yılına kadar 400 ila 500 megavatlık yenilenebilir enerji yatırımı yapmayı planlıyoruz. Sadece Türkiye’de değil, çevre ülkelerde de yeni projeleri inceliyoruz.”

DAVALAR SÜRÜYOR
HES yatırımıyla ilgili en önemli sorunların başında ise bitmek bilmeyen davalar geliyor. Türkiye’de her yeni HES inşaatına karşın en az 10 dava veya yürütmeyi durdurma kararı düştüğü tahmin ediliyor. Kazancı Holding CFO’su Cüneyt Uygun, “Haklı davaların olduğu muhakkak. Ancak bu durumu suiistimal etmeye çalışan bir kitlenin dava açıp süreci tıkayarak haksız kazançlar sağlamaya yönelik aksiyonları bulunuyor” diyor. Yatırımcılar bu noktada devlet kademeleri ile hukuk sisteminin daha fazla işbirliği yapmasını ve bilgi paylaşımı içerisinde olmasını talep ediyor. Rize İkizdere’de halen faaliyet gösteren hidroelektrik santralinin kapasitesini 78 megavata yükseltmek için çalışmalarını sürdüren Zorlu Enerji’nin genel müdürü Sinan Ak da bölgedeki HES yatırımlarına yönelik ciddi bir hassasiyet sorunu olduğunu söylüyor. Şeffaf ve katılımcı bir yatırım süreci izleyebilmek için bugüne kadar hiç yapılmamış bir çalışma yaptıklarını ve Çevresel Etki Değerlendirmesi’nden bağımsız olarak Paydaş Katılım Planı sürecini başlattıklarını söyleyen Ak, “Bu çerçevede yöre halkı, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, fikir önderleri, gazeteciler ve bilim insanlarının görüşlerini aldık. Kamuoyunun bölgedeki yeni hidroelektrik yatırımlarına yaklaşımlarını ve yatırımcılardan beklentilerini öğrendik. Yatırım kararımızı bu görüşlerin rehberliğinde oluşturacağız” diyor. Ak, Zorlu Enerji olarak bu çalışmayla bölgedeki yatırımlara karşı olan güvensizliği gidermenin yollarını aradıklarını söylüyor. Akenerji Genel Müdürü Ahmet Ümit Danışman da yenilikçi ve çevreye uyumlu teknolojiler kullanıldıkça HES’lerin çevreci enerjiler olduğunun kamuoyuna anlatılması gerektiğini vurguluyor. Yenilenebilir kaynaklara dayalı üretim yapan tüm santralleri devreye girdiğinde yaklaşık 1 milyon ton karbondioksit salımını engelleyeceklerini söyleyen Danışman, “Bir başka deyişle, doğaya 82 bin 600 hektar alanda yaklaşık 42,2 milyon ağacın sağladığı temiz havaya eşdeğer bir katkıda bulunacağız” diyor.

NİHAT ÖZDEMİR / LİMAK HOLDİNG YKB
“1,5 MİLYAR DOLAR DAHA YATIRIM YAPACAĞIZ"
5TANE HES’İ VAR Şu anda Türkiye’de 5 tane hidroelektrik santralimiz var. Enerjideki kurulu gücümüz ise 600 megavat. 2 milyar kilovat/saat de enerji üretiyoruz. Bugüne kadar enerjiye 1,5 milyar dolar yatırım yaptık.
8 YENİ YATIRIM
İnşaat ve proje aşamasında 8 yeni HES yatırımımız bulunuyor. 2015’e kadar kurulu gücümüzü 2 bin megavata çıkarmak için çalışıyoruz. Bundan sonra da hidroelektrik santrallerde büyümeyi hedefliyoruz.~

3 MİLYAR DOLAR YATIRIM
Her yıl bir veya iki santral kurmayı hedefliyoruz. Enerjide önümüzdeki dönemde yapacağımız yatırımlarla toplam yatırımımız 3 milyar doları bulacak. 1,5 milyar dolar daha ek yatırım yapacağız.

YETİK KADRİ MERT / ENERJİSA CEO’SU
“LİDERLİĞİ HEDEFLİYORUZ"
6 HES’İ VAR
Türkiye elektrik sektörünün lider oyuncusu olma hedefiyle yatırımlarımıza kararlıkla devam ediyoruz. Bu doğrultuda enerji kaynaklarımızı çeşitlendirmeye önem veriyoruz. Elektrik üretim portföyümüzde hidroelektrik santraller önemli bir yer tutuyor. Halihazırda işletmede olan 6 HES’imiz toplam 316 megavat kurulu güce sahip.
6 KATINA ÇIKACAK
İnşa halinde toplam 1.037 megavatlık HES yatırımımız var. 2016’da HES’te kapasitemizi yaklaşık 2 bin 260 megavata çıkarmayı hedefliyoruz. 19 HES Enerjisa’nın elektrik üretim portföyünün kurulu güç bakımından yüzde 40’lık bölümünü oluşturacak. 2016’da grup olarak elektrik üretimimizin yüzde 25 ila 30’luk bölümünü hidrolik enerjiden sağlayacağız.

ABDÜLKADİR KONUKOĞLU / SANKO HOLDİNG YKB
HEDEFİMİZ BİN MEGAVATA ÇIKMAK"
ENERJİDE BÜYÜYECEK
Enerjide büyümek holding olarak en önemli hedeflerimiz arasında yer alıyor. Bunu şu kadar sayıya çıkarmayı hedefliyoruz demek yerine, HES’lerde kurulu gücümüzü bin megavata çıkarmayı öngördüğümüzü söyleyebiliriz. Zaten sayıdan ziyade kurulu güce önem veriyoruz.

TÜRKİYE İÇİN STRATEJİK
HES’ler, Türkiye’nin doğal kaynaklarının korunması için son derece stratejik öneme sahip. En başta HES’ler doğaya daha saygılı, karbon üretmeyen, temiz, yenilenebilir enerji kaynağı. Ayrıca ülke kaynaklarının değerlendirilmesi açısından da büyük önem taşıyor.

YATIRIMLAR DEVAM EDECEK
2  milyar dolara yakın enerji yatırımımızla sektörün en güvenilir isimlerinden biriyiz. Tamamen yenilenebilir kaynakları kullanan ve temiz enerji üreten yatırımlara yoğunlaşıyoruz. Rüzgar ve hidroelektrik enerji santrallerinin yanı sıra portföyümüze jeotermal ve diğer alternatif kaynakları da ekleyerek yatırımlarımıza devam edeceğiz.~

ADİL TEKİN / ALSTOM TÜRKİYE ÜLKE BAŞKANI
"DÜNYADA KULLANIMI FAZLA"
ÜRETİMDE PAYI YÜKSEK
Dünyada HES’lerin kurulu gücü 1.046 GW civarında. Bu da toplam enerji gücünün yaklaşık yüzde 20’sine karşılık geliyor. HES’lerin dünya enerji üretimdeki payı ise yaklaşık yüzde 16 seviyesinde.
ÖNEMİ ARTACAK
Gelecekte tüm dünyada yenilenebilir enerji kaynakları olan HES, rüzgar ve güneşin payının giderek artacağını öngörüyoruz. Bunun temel nedeni, yenilenebilir enerjinin temiz enerji olarak ön plana çıkması. Ayrıca gaz ve benzeri diğer yakıtlarda görülen fiyat artışları yenilenebilir enerjiyi ön plana çıkarıyor. Gelecekte gelgit ve dalga gibi kaynakların kullanıldığı okyanus enerjisi üretimlerinde de ciddi yatırımlar olacak.
ATIL KAPASİTE
Dünyada özellikle Latin Amerika ve Çin’de HES yatırımları artıyor. Buna karşın Kuzey Amerika, Avrupa ve Rusya gibi ülkelerde HES’ler enerji üretiminde çok fazla kullanılıyor. Örneğin Norveç, mevcut su kaynaklarının yüzde 98’ine yakınını hidroelektrik santrallerinde