Az hasar hesapları
Turizmde risk artıyor...
Turizm sektörü, son yılların
en sancılı sezonunu açıyor.
Hem ziyaretçi sayısı hem
gelir açısından sektörde ciddi
bir kayıp söz konusu. İlk aylara
dair veriler, olumsuz tablonun
habercisi niteliğinde. Kültür ve
Turizm Bakanlığı verilerine göre
2016’nın ilk 2 ayında Türkiye’ye
gelen yabancı ziyaretçi sayısı yüzde
8,5 gerileyerek 2,4 milyonda kaldı.
Yabancı turist girişlerinde en
büyük kayıp ise yüzde 50’yi aşan
oranla Rusya’da yaşandı.
Aslında Rusya pazarına dair
rakamlar kimse için sürpriz değil.
Hatta 2015’in son günlerinde
başlayan uçak krizinin olağan
bir sonucu olarak yorumlanıyor.
Ancak gerilimin beklenenden uzun
sürmesi nedeniyle kayıp, yılın
tamamına yayılacak gibi görünüyor. Üstelik sektörün tek sorunu Rusya ile yaşanan
uçak krizi de değil. Bölgedeki savaş ortamı ve
İstanbul ve Ankara gibi büyük kentleri tehdit eden terör,
Avrupalı turistin de ayağının kesilmesine neden oluyor.
Avrupalı turistin güvenlik endişesi rakamlara da yansıyor.
Öyle ki terör saldırılarının ardından mart ayında
İstanbul’u ziyaret eden yabancı sayısı geçen yılın aynı
ayına göre yüzde 17,1 düştü. Yılın ilk 3 ayında İstanbul’a
gelen ziyaretçi sayısı ise yüzde 9,4 düşüşle 2 milyon 149
bin 801 oldu. İstanbul, bu verilerle gelen turist açısından
son 5 yıldır ilk kez bir önceki yılın gerisinde kaldı.
DARALMA NE KADAR?
Bu yıla dair tahminler, pazarda yüzde 25-30’ları bulan ziyaretçi kaybı olacağı yönünde. Hatta uzmanlara göre güney bölgesindeki kayıp, yüzde 50’leri bulabilir. TÜROFED Başkanı Osman Ayık, sektörün son yılların en sıkıntılı günlerini yaşadığını belirtiyor. “Bu durumun gelen turist sayıları dahil olmak üzere tüm kesimlere yansıması olağan” diyen Ayık, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Turist sayısında ilk 3 ayda yüzde 18’lik gerilemeden bahsediliyor. Yıl sonunda bu oranın yüzde 30’lara çıkacağını öngörüyoruz. Dileğimiz önümüzdeki günlerde son dakika satışlarıyla talebin geri dönmesidir.” Sektörün önemli oyuncularından Alkoçlar Turizm’in yönetim kurulu başkanı Ender Alkoçlar, “Üst üste gelen birçok olumsuz gelişme, 2016’da sektörde yüzde 10-15 arası bir kayıp yaratacaktır. Ancak bakanlık ve sektörün tüm üyelerinin elbirliğiyle bu krizin önemli ölçüde 2017 yılına taşınmayacağına inanıyorum” diye konuşuyor. Cushman & Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden’in kayıp tahmini ise biraz daha iyimser: “Türkiye genelinde gelen turist sayısında yüzde 10’luk düşüş yaşanabileceğini düşünüyorum. Bu düşüş 2,5 milyar dolarlık daralmayı da beraberinde getirebilir.”
TERÖR VE RUSYA ETKİSİ
Tabii daralmanın en önemli iki nedenini, Rusya krizi ve terör nedeniyle doğan güvenlik sorunu oluşturuyor. Bu durum özellikle Rusya ve Avrupa pazarlarından ciddi gelir kayıpları yaratıyor. Marriott International Otel Geliştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcısı Halil Pogda Demircan, “Turizm, iş seyahatleri, kongre ve toplantılar güvenlik ve istikrar istiyor. Şu anda son dönemde yaşanan hadiseler nedeniyle ülkeye gelen yabancı sayısında ciddi bir düşüş var” diye konuşuyor. Sıkıntıların geçici olduğuna dikkat çeken Edelstaal Group Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Torunoğulları, şunları söylüyor: “Şu anda aktif çalışan Marmaris’teki iki tesisimizde yüzde 30’a varan kayıplarımız söz konusu. Fakat haziran itibarıyla durumun toparlanacağı düşüncesindeyim. Turizm, Türkiye’nin en büyük sektörlerinden birisi. Daha uzun yıllar turizm yatırımları kazançlı olacaktır.” Güvenlik sorununun kongre turizmini olumsuz etkilediğini söyleyen İ. Polat Holding CEO’su Baran Demir’in değerlendirmesi ise şöyle: “Birçok ülkede Türkiye’ye gitmek sakıncalı olarak belirtildiği için yabancı turistler ve uluslararası şirketler çalışanlarının Türkiye’ye ziyaretlerini büyük oranda azaltmış durumda. Umut ediyoruz ki tüm sorunlar çözüme ulaştırılacak.” Fly Inn Beach’in sahibi Hakan Dalokay da bugünlerin geçici olduğunu umuyor: “Bu sezonun olumsuz etkilediğini gözlemliyoruz, ancak geçici bir dönem olacağını ön görüyoruz. Özellikle yurtdışından gelecek turist sayısında bir azalma söz konusu. Buna rağmen sektördeki zararın en azla atlatılacağına inanıyorum.”~YATIRIMLAR ASKIDA MI?
Yaşanan sıkıntılar, sadece turist sayısının ve turizm gelirinin düşmesine neden olmuyor. Sektördeki yatırımlarda da ciddi bir yavaşlama var. Türkiye Otelciler Birliği Başkanı Timur Bayındır, “Açıkçası yatırım projelerimiz buzdolabına kaldırıldı” sözleriyle ortamdaki havayı özetliyor. Bayındır, yorumunu verilerle de destekliyor: “Yatırım Teşvik Belgeleri’ne ilişkin verilere göre, Şubat 2016’da ülke genelinde toplamda 6 ayrı şehirde 10 yeni otel projesi teşvik belgesi, 2 otel ise renovasyon belgesi aldı. Bunların tamamlanmasıyla Türkiye’nin konaklama kapasitesine 2 bin 558 adet yeni yatak eklenmiş olacak. Bu rakam Şubat 2015’te 12 ili kapsayan 24 projede 5 bin 558 adetti. Yani yatak kapasitesi yatırımlarında yüzde 117’lik azalma meydana geldi.” Cushman & Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden, “Büyük resimde pazar oyuncularının yeni yatırımlarda frene bastıklarını ve 1-2 yıl bekle-gör durumuna geçtiklerini düşünüyorum” diyor. Er Yatırım Genel Müdürü Ferzan Çelikkanat, “Yatırım fizibilitesini baştan doğru yapan otelcilerin yüzde 10-20 arasında bir kayıp yaşayacaklarını düşünüyorum” diyor ve ekliyor: “Ancak olması gerekenden daha yüksek bir yatırım egosuyla hayata geçen yatırımlarda bu kayıplar önümüzdeki 2 yılda yüzde 50’leri bulabilir. Hatta Akdeniz çanağında birçok iflas ve el değiştirme yaşanacak gibi duruyor.”
KAYIP NEREDE FAZLA?
Peki pazardaki küçülme beklentisi yüzde 30’lardayken, bu rakamlar şirketler bazında nasıl? Uzmanlara göre en ciddi kayıp güney bölgelerinden gelecek. Rus ve Avrupalı turiste çalışan şirketleri de sıkıntılı bir sezon bekliyor. Dedeman Holding Yönetim Kurulu Başkanı Murat Dedeman, “Bu yılki planlamalarımızı, belirli pazarlarda küçülme olabileceğini öngörerek hazırladık. Her otelimizde farklı seyredeceğini düşünmekle birlikte ortalama yüzde 20-25 arasında küçülme bekliyoruz” diyor.Martı Group Yönetim Kurulu Başkanı Oya Narin, “Tabii biz de sektörde herkes gibi bir daralma bekliyoruz. Bütçelerimizi, planlarımızı, maliyet hesaplarımızı hep buna göre yapıp 2016 yılına hazırlıklı girdik” diyor ve ekliyor: “Gerçekçi bir yaklaşımla hareket etmek, bu olağanüstü duruma kolay adapte olmamızı sağlayacak. Güney operasyonlarımızda yüzde 15 gibi bir daralmaya göre planlarımızı yaptık.” Alkoçlar Turizm Grubu’nun küçülme beklentisini ise grubun yönetim kurulu başkanı Ender Alkoçlar, şöyle açıklıyor: “İç pazarda her yıl yüzde 15-20 büyüme yakalıyoruz. Bu yıl iç pazardaki büyüme, zincir otel olma avantajı ve marka güveni sayesinde yüzde 30’lar seviyesine ulaştı. Ancak dış pazarlarda şüphesiz kayıplarımız var. Özellikle Antalya ve Kuşadası’nda yüzde 10-15 arasında ciro kaybı yaşayacağımızı düşünüyorum.”
TELAFİSİ MÜMKÜN MÜ?
Peki tüm bu olumsuz durumların telafisi mümkün mü? Birçok uzmana göre özellikle kısa vadede çok zor. Edelstaal Group Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Torunoğulları, “Aslında bu daralmayı telafi etmek hiç kolay değil. Çünkü, her şey dâhil sisteminde, ekstra kazanç sistemi neredeyse yok denecek kadar az” diyor ve şöyle devam ediyor. “Avrupa kökenli bir şirket olduğumuz için Avrupa’daki Türk ailelerine yönelik bir kampanya başlatacağız. Herkesin Türkiye’de tatilini yapmasını ve bizi tercih etmesini sağlayacağız. Turizmdeki kayıplarımızı inşaat gibi diğer iş kollarımızdan kapatmayı düşünüyoruz.” Alkoçlar Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Ender Alkoçlar da kısa vadede telafinin zor olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Fiyat indirimleri ve dönemsel aksiyonlar ancak pansuman niteliğinde olacaktır. Güçlü olduğumuz pazarları daha da derinleştirmeye ve özellikle uzun süredir işbirliği yaptığımız seyahat acentesi ve operatörlerle daha yüksek hacimli işler yapmaya odaklanacağız.” Lucis Global Yönetim Kurulu Başkanı İsmet Öztanık, pazardaki zorlayıcı faktörleri şöyle sıralıyor: “Yatırım stratejilerimiz nedeniyle genel negatiflikten daha az etkileneceğimizi öngörüyoruz. Ancak açık konuşmak gerekirse işletme kontratı, kiralama, franchising veya profesyonel normlar harici keyfi işletmecilik gibi yapılar, kârlılığı sürdürülebilir olmaktan çok uzaklaştırdı. Sektörde ciddi tasfiyeler söz konusu.”~ACİL ÇÖZÜM ARANIYOR!
Turizm yatırımcıları, bu yeni koşullara göre büyüme hedeflerini ve yatırımlarını revize etmiş durumda. Kayıpların telafisinde birkaç farklı çözüm formülü öne çıkıyor. Pazar çeşitliliği ilk seçenek. İç turizmi canlandırmak ve verimsiz tesisleri kapatmak ise diğer formüller. TÜROFED Başkanı Osman Bayık, “Ana pazarlarda daha yoğun çalışacağız. Ortadoğu, Hindistan ve Kuzey Afrika ülkelerinden talep almaya çalışacağız. Yüzde 10-15’lerde olan iç pazar seviyesini, yüzde 25 seviyesine çıkarmalıyız” diyor.
İ. Polat Holding CEO’su Baran Demir, “İran ve Azerbaycan gibi farklı pazarlara açılmayı ve iç pazarla daha yoğun bir şekilde çalışmayı hedefliyoruz” diyor ve ekliyor: “Havayolu firmalarıyla olan yakın ilişkilerimizi korumaya devam ediyoruz. Yeni hizmet paketleri oluşturarak yerli turisti de çekmeye de çalışıyoruz.” “Yeni pazarlama kanallarına odaklanıyoruz” diyen Elite World Otelleri Zincir Genel Müdürü Ünsal Şınık, şöyle devam ediyor: “Ortadoğu ve İran’ın yanı sıra Hindistan, Pakistan, Çin ve Türk Cumhuriyetleri gibi hedef pazarlarımıza daha çok eğiliyoruz. İç pazara yöneldik. Online marketing çalışmalarına ağırlık veriyoruz.” Verimli olmayan tesislerin kapatılması ise diğer bir adım. Aska Hotels Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Aslan, bazı işlerden çekildiklerini açıklıyor: “Şu anda bir tesisin işletmesini bıraktık. Kapalı olan iki tesisimizi de açıp açmama konusunda tereddüt yaşıyoruz. Yılın sonunda yüzde 20 daralma bekliyoruz. Öngörülen daralmayı bize sürpriz olmayacak bütçelerle yol alarak telafi etmeye çalışıyoruz.”
ŞİRKETLER NE YAPACAK?
Şirketlerin ayakta kalma formüllerinde farklı yeni stratejiler öne çıkıyor. Martı Group Yönetim Kurulu Başkanı Oya Narin, yapılması gerekenin çeşitlilik olduğunu vurguluyor ve ekliyor: “Pazar çeşitliliğimizi artıracak çalışmalara yönelmeli ve alternatif pazarlara yatırım yapmalıyız. Ayrıca iç pazarda da agresif bir satış politikasıyla bizi tercih eden Türk misafirlerimizin sayısını artırmayı hedefliyoruz.” Lucis Global Yönetim Kurulu Başkanı İsmet Öztanık, daha etkin bir pazarlama stratejisine odaklanacaklarını söylüyor: “Yaşanan olumsuz şartlar nedeniyle lokasyona bağlı olarak otel doluluk oranlarında düşüşler yaşanıyor. Güvenlik endişesi ön planda olduğu için fiyat kırma politikası da çok etkili değil. Ancak bu süreci de hep birlikte atlatacağımıza inanıyoruz.” Indigo Group Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Tosun, “Yatırım planlamalarımızı revize ettik” diyor ve ekliyor: “Kültürel turizm alanına hitap eden yatırım planlamalarımızı askıya alıp özellikle jeotermal enerji ve lüks termal turizm alanlarına yoğunlaştık. Kapadokya bölgesinde yılın ikinci yarısında 300 odalı lüks termal otel projesi için yatırıma başlamayı umut ediyoruz.” The Marmara İstanbul Genel Müdürü Uygar Koçaş’ın yorumları ise şöyle: “Sektörde Euro bazında yüzde 40’lara varan ciro kayıpları olacak. Böyle büyük bir daralmanın telafisi bu yıl için mümkün değil. Son 13 aydır kriz yönetimi yapıyoruz. Harcamalarımız ve yatırım planlarımız sıkı kontrol altında. Alternatif pazarlarla ciromuzu artırmayı planlıyoruz.”~UĞUR DOĞAN / NUROL HOLDİNG CEO’SU
“SEKTÖR ÇOK OLUMSUZETKİLENİYOR”
YENİ YATIRIM YOK
Turizm sektöründe Antalya Kemer’deki Club Salima Tatil Köyü, Ankara ve Batum’daki Sheraton Otelleri ve Bosfor Turizm şirketimizle hizmet veriyoruz. 2016’da modernizasyon çalışmaları dışında bir yatırım planlamıyoruz. Pek çok sektör yaşanan olumsuzluklardan aynı ölçüde yara aldı, ancak turizm daha fazla olumsuz etkilendi. Özellikle terör eylemleri ve Rusya ile yaşanan gerginlik turizmdeki kayıpları artıracak gibi görünüyor.
TELAFİ PLANI
Türkiye’nin kaybettiği Rus turistlerden diğer ülkeler yanında Gürcistan’ın pay alacağı tahmin ediliyor. Bu çerçevede, Sheraton Batum’daki doluluk oranı olumlu olarak etkileniyor. Antalya’daki Salima Tatil Köyü farklı ülkelere ve lokal müşteri profiline yönelik aksiyon alarak bu dönemi telafi etmeye çalışıyor. Şehir otellerimizde ise turistik bölgeler kadar olumsuzluk yok.
“TURİZME DESTEK ŞART”
DARALMA CİDDİ
STR Global’in TÜROB için hazırladığı Şubat 2016 Ülke Performans Raporu’na göre dolulukların iç açıcı olmadığını söyleyen Türkiye Otelciler Birliği Başkanı TİMUR BAYINDIR, şu bilgileri veriyor: “Şubat 2016’da Türkiye genelinde otel dolulukları, 2015’in aynı dönemine oranla yüzde 13,4’lük düşüşle yüzde 49,9 olarak kaydedildi. İlk iki aylık dönemde doluluk yüzde 9,8’lik düşüşle yüzde 48,7 olarak ölçüldü. Bu rakamla Türkiye, tüm Avrupa’da en büyük düşüşü gösteren ülke oldu. ADR (Average Daily Rate) denilen ‘ortalama günlük satılan oda bedeli’ de 88,6 Euro olarak 2015’e göre yüzde 10,7 düştü.”
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
TÜRSAB Başkanı BAŞARAN ULUSOY, hükümetin ortaya koyduğu “Turizm Acil Planı”nın küçük ve orta ölçekli turizm işletmeleri için destek içermediğini söylüyor ve ekliyor: “Bu hususta birliğimiz ve diğer sektör meslek örgütleriyle ortak sunduğumuz bir paket bulunuyor. Atılması gereken adımları şöyle sıralayabiliriz: KDV oranının tüm hizmetler için yüzde 5’e çekilmesi. İşletme belgesi sahibi işletmelerin 2016’da tahakkuk eden tüm vergilerinin faizsiz olarak asgari bir yıl ertelenmesi. Turizm taşımacılığında kullanılan yakıttan ÖTV alınmaması.”~FİKRET ÖZTÜRK / ÖZTÜRK GRUBU YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“TURİST PROFİLİ ÇEŞİTLENMELİ”
GELECEK TURİZMDE
Artan terör eylemleri nedeniyle kayıp yaşamıyoruz dersek yanlış olur ancak başka yerlere gidenler Türkiye’deki hizmetin kalitesini o ülkelerde bulamayacak. Çünkü ülkemiz bu konuda gerçekten çok başarılı. Bu nedenle “gelecek turizmde”… Dileğimiz ise terörün bir an önce son bulması.
ÇARE ÇEŞİTLİLİK
Turizm sektörüne düşen, turist profilini çeşitlendirmek ve güçlendirmek olmalıdır. Biz Regnum Carya için bunu yapmaya özen gösteriyoruz. Kış döneminde Kuzey Avrupa’dan gelen golf tutkunları misafir olurken, baharda Arap turist misafirimiz olabiliyor. Bu çeşitliliği başarabildiğimizi düşünüyorum.
GRUBUN KORUNMA PLANI
TELAFİSİ ÇOK ZOR
Limak Turizm Grubu Koordinatörü KAAN KAVALOĞLU, “Sadece Antalya’da turist sayısında 3,5 milyon kişilik kayıp olacak. Sadece turizm gelirlerinde 6 milyar dolarlık kayıp bekleniyor” diyor ve ekliyor: “Bizim de üç ana başlıkta kayıplarımız var: Gelen turist sayısında yüzde 25-30 düşüş olacaktır. Averaj satış fiyatlarındaki azalma yüzde 35-40, ortalama kalış süresindeki azalma ise yüzde 10-15 düzeyinde. Bunları telafi etmemiz mümkün değil. Olumlu gözüken tek pazar yurtiçi. Orada yüzde 15 büyüme bekliyoruz.”
NG, İÇERİ DÖNDÜ
NG Hotels&Resorts İcra Kurulu Başkanı HEDİYE GÜRAL GÜR, bu dönemde iç pazar ağırlıklı çalıştıklarını vurguluyor: “Turizmde yaşanan daralmadan dolaylı olarak etkileniyoruz. Bu etkilerin bize yansıması doluluklarımızda yıl ortalamasında yüzde 15-20’lik bir düşüş olabilir. Maliyetlerin artması da otelcilerin belini büken bir sorun. Özellikle personel maliyeti ve yüksek mutfak enflasyonu bizi ciddi etkiliyor. Turizm sektörü 54 ayrı sektörü besliyor. Alınacak önlemler pek çok sektöre de olumlu etki edecektir.”
KAYA’NIN BÜYÜME PLANI
Kaya Holding Yönetim Kurulu Başkanı Burak Kaya, “Turizm grubu olarak kaybımız yüzde 25” diyor ve ekliyor: “Yaşanan sorunların etkisi Antalya bölgesinde ciddi şekilde hissediliyor. Şimdiden 2017 ve sonrası için pazarlama stratejilerimize ağırlık veriyoruz. Önümüzdeki dönemde çok prestijli bir projemiz olacak. 2017, 2018 ve 2019’da 20-30 Haziran’da dünyaca ünlü uluslararası ATP 250 Çim Kort Tenis Turnuvası’nı gerçekleştireceğiz. Bu proje, Türkiye için de ciddi bir tanıtım olacak.”
JOLLY’NİN HEDEFİ NE?
2016’ya iddialı projelerle giren Jolly Tur’un hedeflerini ise Jolly Tur Yönetim Kurulu Başkanı METE VARDAR özetliyor: “2016’da pazarlama bütçemizi yüzde 100’ün üzerinde artırdık ve bu, 20 milyon TL’lik yatırım anlamına geliyor. Pek çok yenilikçi ve trend yaratacak seyahat paketleri oluşturduk. 2012’den bugüne teknolojiye 14 milyon TL’lik yatırım yaptık. 2016’nın ilk aylarında HotelRunner ile entegrasyon gerçekleştirdik. Yatırımlarımız sürecek.”
DARALMA NE KADAR?
Bu yıla dair tahminler, pazarda yüzde 25-30’ları bulan ziyaretçi kaybı olacağı yönünde. Hatta uzmanlara göre güney bölgesindeki kayıp, yüzde 50’leri bulabilir. TÜROFED Başkanı Osman Ayık, sektörün son yılların en sıkıntılı günlerini yaşadığını belirtiyor. “Bu durumun gelen turist sayıları dahil olmak üzere tüm kesimlere yansıması olağan” diyen Ayık, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Turist sayısında ilk 3 ayda yüzde 18’lik gerilemeden bahsediliyor. Yıl sonunda bu oranın yüzde 30’lara çıkacağını öngörüyoruz. Dileğimiz önümüzdeki günlerde son dakika satışlarıyla talebin geri dönmesidir.” Sektörün önemli oyuncularından Alkoçlar Turizm’in yönetim kurulu başkanı Ender Alkoçlar, “Üst üste gelen birçok olumsuz gelişme, 2016’da sektörde yüzde 10-15 arası bir kayıp yaratacaktır. Ancak bakanlık ve sektörün tüm üyelerinin elbirliğiyle bu krizin önemli ölçüde 2017 yılına taşınmayacağına inanıyorum” diye konuşuyor. Cushman & Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden’in kayıp tahmini ise biraz daha iyimser: “Türkiye genelinde gelen turist sayısında yüzde 10’luk düşüş yaşanabileceğini düşünüyorum. Bu düşüş 2,5 milyar dolarlık daralmayı da beraberinde getirebilir.”
TERÖR VE RUSYA ETKİSİ
Tabii daralmanın en önemli iki nedenini, Rusya krizi ve terör nedeniyle doğan güvenlik sorunu oluşturuyor. Bu durum özellikle Rusya ve Avrupa pazarlarından ciddi gelir kayıpları yaratıyor. Marriott International Otel Geliştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcısı Halil Pogda Demircan, “Turizm, iş seyahatleri, kongre ve toplantılar güvenlik ve istikrar istiyor. Şu anda son dönemde yaşanan hadiseler nedeniyle ülkeye gelen yabancı sayısında ciddi bir düşüş var” diye konuşuyor. Sıkıntıların geçici olduğuna dikkat çeken Edelstaal Group Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Torunoğulları, şunları söylüyor: “Şu anda aktif çalışan Marmaris’teki iki tesisimizde yüzde 30’a varan kayıplarımız söz konusu. Fakat haziran itibarıyla durumun toparlanacağı düşüncesindeyim. Turizm, Türkiye’nin en büyük sektörlerinden birisi. Daha uzun yıllar turizm yatırımları kazançlı olacaktır.” Güvenlik sorununun kongre turizmini olumsuz etkilediğini söyleyen İ. Polat Holding CEO’su Baran Demir’in değerlendirmesi ise şöyle: “Birçok ülkede Türkiye’ye gitmek sakıncalı olarak belirtildiği için yabancı turistler ve uluslararası şirketler çalışanlarının Türkiye’ye ziyaretlerini büyük oranda azaltmış durumda. Umut ediyoruz ki tüm sorunlar çözüme ulaştırılacak.” Fly Inn Beach’in sahibi Hakan Dalokay da bugünlerin geçici olduğunu umuyor: “Bu sezonun olumsuz etkilediğini gözlemliyoruz, ancak geçici bir dönem olacağını ön görüyoruz. Özellikle yurtdışından gelecek turist sayısında bir azalma söz konusu. Buna rağmen sektördeki zararın en azla atlatılacağına inanıyorum.”~YATIRIMLAR ASKIDA MI?
Yaşanan sıkıntılar, sadece turist sayısının ve turizm gelirinin düşmesine neden olmuyor. Sektördeki yatırımlarda da ciddi bir yavaşlama var. Türkiye Otelciler Birliği Başkanı Timur Bayındır, “Açıkçası yatırım projelerimiz buzdolabına kaldırıldı” sözleriyle ortamdaki havayı özetliyor. Bayındır, yorumunu verilerle de destekliyor: “Yatırım Teşvik Belgeleri’ne ilişkin verilere göre, Şubat 2016’da ülke genelinde toplamda 6 ayrı şehirde 10 yeni otel projesi teşvik belgesi, 2 otel ise renovasyon belgesi aldı. Bunların tamamlanmasıyla Türkiye’nin konaklama kapasitesine 2 bin 558 adet yeni yatak eklenmiş olacak. Bu rakam Şubat 2015’te 12 ili kapsayan 24 projede 5 bin 558 adetti. Yani yatak kapasitesi yatırımlarında yüzde 117’lik azalma meydana geldi.” Cushman & Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden, “Büyük resimde pazar oyuncularının yeni yatırımlarda frene bastıklarını ve 1-2 yıl bekle-gör durumuna geçtiklerini düşünüyorum” diyor. Er Yatırım Genel Müdürü Ferzan Çelikkanat, “Yatırım fizibilitesini baştan doğru yapan otelcilerin yüzde 10-20 arasında bir kayıp yaşayacaklarını düşünüyorum” diyor ve ekliyor: “Ancak olması gerekenden daha yüksek bir yatırım egosuyla hayata geçen yatırımlarda bu kayıplar önümüzdeki 2 yılda yüzde 50’leri bulabilir. Hatta Akdeniz çanağında birçok iflas ve el değiştirme yaşanacak gibi duruyor.”
KAYIP NEREDE FAZLA?
Peki pazardaki küçülme beklentisi yüzde 30’lardayken, bu rakamlar şirketler bazında nasıl? Uzmanlara göre en ciddi kayıp güney bölgelerinden gelecek. Rus ve Avrupalı turiste çalışan şirketleri de sıkıntılı bir sezon bekliyor. Dedeman Holding Yönetim Kurulu Başkanı Murat Dedeman, “Bu yılki planlamalarımızı, belirli pazarlarda küçülme olabileceğini öngörerek hazırladık. Her otelimizde farklı seyredeceğini düşünmekle birlikte ortalama yüzde 20-25 arasında küçülme bekliyoruz” diyor.Martı Group Yönetim Kurulu Başkanı Oya Narin, “Tabii biz de sektörde herkes gibi bir daralma bekliyoruz. Bütçelerimizi, planlarımızı, maliyet hesaplarımızı hep buna göre yapıp 2016 yılına hazırlıklı girdik” diyor ve ekliyor: “Gerçekçi bir yaklaşımla hareket etmek, bu olağanüstü duruma kolay adapte olmamızı sağlayacak. Güney operasyonlarımızda yüzde 15 gibi bir daralmaya göre planlarımızı yaptık.” Alkoçlar Turizm Grubu’nun küçülme beklentisini ise grubun yönetim kurulu başkanı Ender Alkoçlar, şöyle açıklıyor: “İç pazarda her yıl yüzde 15-20 büyüme yakalıyoruz. Bu yıl iç pazardaki büyüme, zincir otel olma avantajı ve marka güveni sayesinde yüzde 30’lar seviyesine ulaştı. Ancak dış pazarlarda şüphesiz kayıplarımız var. Özellikle Antalya ve Kuşadası’nda yüzde 10-15 arasında ciro kaybı yaşayacağımızı düşünüyorum.”
TELAFİSİ MÜMKÜN MÜ?
Peki tüm bu olumsuz durumların telafisi mümkün mü? Birçok uzmana göre özellikle kısa vadede çok zor. Edelstaal Group Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Torunoğulları, “Aslında bu daralmayı telafi etmek hiç kolay değil. Çünkü, her şey dâhil sisteminde, ekstra kazanç sistemi neredeyse yok denecek kadar az” diyor ve şöyle devam ediyor. “Avrupa kökenli bir şirket olduğumuz için Avrupa’daki Türk ailelerine yönelik bir kampanya başlatacağız. Herkesin Türkiye’de tatilini yapmasını ve bizi tercih etmesini sağlayacağız. Turizmdeki kayıplarımızı inşaat gibi diğer iş kollarımızdan kapatmayı düşünüyoruz.” Alkoçlar Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Ender Alkoçlar da kısa vadede telafinin zor olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Fiyat indirimleri ve dönemsel aksiyonlar ancak pansuman niteliğinde olacaktır. Güçlü olduğumuz pazarları daha da derinleştirmeye ve özellikle uzun süredir işbirliği yaptığımız seyahat acentesi ve operatörlerle daha yüksek hacimli işler yapmaya odaklanacağız.” Lucis Global Yönetim Kurulu Başkanı İsmet Öztanık, pazardaki zorlayıcı faktörleri şöyle sıralıyor: “Yatırım stratejilerimiz nedeniyle genel negatiflikten daha az etkileneceğimizi öngörüyoruz. Ancak açık konuşmak gerekirse işletme kontratı, kiralama, franchising veya profesyonel normlar harici keyfi işletmecilik gibi yapılar, kârlılığı sürdürülebilir olmaktan çok uzaklaştırdı. Sektörde ciddi tasfiyeler söz konusu.”~ACİL ÇÖZÜM ARANIYOR!
Turizm yatırımcıları, bu yeni koşullara göre büyüme hedeflerini ve yatırımlarını revize etmiş durumda. Kayıpların telafisinde birkaç farklı çözüm formülü öne çıkıyor. Pazar çeşitliliği ilk seçenek. İç turizmi canlandırmak ve verimsiz tesisleri kapatmak ise diğer formüller. TÜROFED Başkanı Osman Bayık, “Ana pazarlarda daha yoğun çalışacağız. Ortadoğu, Hindistan ve Kuzey Afrika ülkelerinden talep almaya çalışacağız. Yüzde 10-15’lerde olan iç pazar seviyesini, yüzde 25 seviyesine çıkarmalıyız” diyor.
İ. Polat Holding CEO’su Baran Demir, “İran ve Azerbaycan gibi farklı pazarlara açılmayı ve iç pazarla daha yoğun bir şekilde çalışmayı hedefliyoruz” diyor ve ekliyor: “Havayolu firmalarıyla olan yakın ilişkilerimizi korumaya devam ediyoruz. Yeni hizmet paketleri oluşturarak yerli turisti de çekmeye de çalışıyoruz.” “Yeni pazarlama kanallarına odaklanıyoruz” diyen Elite World Otelleri Zincir Genel Müdürü Ünsal Şınık, şöyle devam ediyor: “Ortadoğu ve İran’ın yanı sıra Hindistan, Pakistan, Çin ve Türk Cumhuriyetleri gibi hedef pazarlarımıza daha çok eğiliyoruz. İç pazara yöneldik. Online marketing çalışmalarına ağırlık veriyoruz.” Verimli olmayan tesislerin kapatılması ise diğer bir adım. Aska Hotels Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Aslan, bazı işlerden çekildiklerini açıklıyor: “Şu anda bir tesisin işletmesini bıraktık. Kapalı olan iki tesisimizi de açıp açmama konusunda tereddüt yaşıyoruz. Yılın sonunda yüzde 20 daralma bekliyoruz. Öngörülen daralmayı bize sürpriz olmayacak bütçelerle yol alarak telafi etmeye çalışıyoruz.”
ŞİRKETLER NE YAPACAK?
Şirketlerin ayakta kalma formüllerinde farklı yeni stratejiler öne çıkıyor. Martı Group Yönetim Kurulu Başkanı Oya Narin, yapılması gerekenin çeşitlilik olduğunu vurguluyor ve ekliyor: “Pazar çeşitliliğimizi artıracak çalışmalara yönelmeli ve alternatif pazarlara yatırım yapmalıyız. Ayrıca iç pazarda da agresif bir satış politikasıyla bizi tercih eden Türk misafirlerimizin sayısını artırmayı hedefliyoruz.” Lucis Global Yönetim Kurulu Başkanı İsmet Öztanık, daha etkin bir pazarlama stratejisine odaklanacaklarını söylüyor: “Yaşanan olumsuz şartlar nedeniyle lokasyona bağlı olarak otel doluluk oranlarında düşüşler yaşanıyor. Güvenlik endişesi ön planda olduğu için fiyat kırma politikası da çok etkili değil. Ancak bu süreci de hep birlikte atlatacağımıza inanıyoruz.” Indigo Group Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Tosun, “Yatırım planlamalarımızı revize ettik” diyor ve ekliyor: “Kültürel turizm alanına hitap eden yatırım planlamalarımızı askıya alıp özellikle jeotermal enerji ve lüks termal turizm alanlarına yoğunlaştık. Kapadokya bölgesinde yılın ikinci yarısında 300 odalı lüks termal otel projesi için yatırıma başlamayı umut ediyoruz.” The Marmara İstanbul Genel Müdürü Uygar Koçaş’ın yorumları ise şöyle: “Sektörde Euro bazında yüzde 40’lara varan ciro kayıpları olacak. Böyle büyük bir daralmanın telafisi bu yıl için mümkün değil. Son 13 aydır kriz yönetimi yapıyoruz. Harcamalarımız ve yatırım planlarımız sıkı kontrol altında. Alternatif pazarlarla ciromuzu artırmayı planlıyoruz.”~UĞUR DOĞAN / NUROL HOLDİNG CEO’SU
“SEKTÖR ÇOK OLUMSUZETKİLENİYOR”
YENİ YATIRIM YOK
Turizm sektöründe Antalya Kemer’deki Club Salima Tatil Köyü, Ankara ve Batum’daki Sheraton Otelleri ve Bosfor Turizm şirketimizle hizmet veriyoruz. 2016’da modernizasyon çalışmaları dışında bir yatırım planlamıyoruz. Pek çok sektör yaşanan olumsuzluklardan aynı ölçüde yara aldı, ancak turizm daha fazla olumsuz etkilendi. Özellikle terör eylemleri ve Rusya ile yaşanan gerginlik turizmdeki kayıpları artıracak gibi görünüyor.
TELAFİ PLANI
Türkiye’nin kaybettiği Rus turistlerden diğer ülkeler yanında Gürcistan’ın pay alacağı tahmin ediliyor. Bu çerçevede, Sheraton Batum’daki doluluk oranı olumlu olarak etkileniyor. Antalya’daki Salima Tatil Köyü farklı ülkelere ve lokal müşteri profiline yönelik aksiyon alarak bu dönemi telafi etmeye çalışıyor. Şehir otellerimizde ise turistik bölgeler kadar olumsuzluk yok.
“TURİZME DESTEK ŞART”
DARALMA CİDDİ
STR Global’in TÜROB için hazırladığı Şubat 2016 Ülke Performans Raporu’na göre dolulukların iç açıcı olmadığını söyleyen Türkiye Otelciler Birliği Başkanı TİMUR BAYINDIR, şu bilgileri veriyor: “Şubat 2016’da Türkiye genelinde otel dolulukları, 2015’in aynı dönemine oranla yüzde 13,4’lük düşüşle yüzde 49,9 olarak kaydedildi. İlk iki aylık dönemde doluluk yüzde 9,8’lik düşüşle yüzde 48,7 olarak ölçüldü. Bu rakamla Türkiye, tüm Avrupa’da en büyük düşüşü gösteren ülke oldu. ADR (Average Daily Rate) denilen ‘ortalama günlük satılan oda bedeli’ de 88,6 Euro olarak 2015’e göre yüzde 10,7 düştü.”
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
TÜRSAB Başkanı BAŞARAN ULUSOY, hükümetin ortaya koyduğu “Turizm Acil Planı”nın küçük ve orta ölçekli turizm işletmeleri için destek içermediğini söylüyor ve ekliyor: “Bu hususta birliğimiz ve diğer sektör meslek örgütleriyle ortak sunduğumuz bir paket bulunuyor. Atılması gereken adımları şöyle sıralayabiliriz: KDV oranının tüm hizmetler için yüzde 5’e çekilmesi. İşletme belgesi sahibi işletmelerin 2016’da tahakkuk eden tüm vergilerinin faizsiz olarak asgari bir yıl ertelenmesi. Turizm taşımacılığında kullanılan yakıttan ÖTV alınmaması.”~FİKRET ÖZTÜRK / ÖZTÜRK GRUBU YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“TURİST PROFİLİ ÇEŞİTLENMELİ”
GELECEK TURİZMDE
Artan terör eylemleri nedeniyle kayıp yaşamıyoruz dersek yanlış olur ancak başka yerlere gidenler Türkiye’deki hizmetin kalitesini o ülkelerde bulamayacak. Çünkü ülkemiz bu konuda gerçekten çok başarılı. Bu nedenle “gelecek turizmde”… Dileğimiz ise terörün bir an önce son bulması.
ÇARE ÇEŞİTLİLİK
Turizm sektörüne düşen, turist profilini çeşitlendirmek ve güçlendirmek olmalıdır. Biz Regnum Carya için bunu yapmaya özen gösteriyoruz. Kış döneminde Kuzey Avrupa’dan gelen golf tutkunları misafir olurken, baharda Arap turist misafirimiz olabiliyor. Bu çeşitliliği başarabildiğimizi düşünüyorum.
GRUBUN KORUNMA PLANI
TELAFİSİ ÇOK ZOR
Limak Turizm Grubu Koordinatörü KAAN KAVALOĞLU, “Sadece Antalya’da turist sayısında 3,5 milyon kişilik kayıp olacak. Sadece turizm gelirlerinde 6 milyar dolarlık kayıp bekleniyor” diyor ve ekliyor: “Bizim de üç ana başlıkta kayıplarımız var: Gelen turist sayısında yüzde 25-30 düşüş olacaktır. Averaj satış fiyatlarındaki azalma yüzde 35-40, ortalama kalış süresindeki azalma ise yüzde 10-15 düzeyinde. Bunları telafi etmemiz mümkün değil. Olumlu gözüken tek pazar yurtiçi. Orada yüzde 15 büyüme bekliyoruz.”
NG, İÇERİ DÖNDÜ
NG Hotels&Resorts İcra Kurulu Başkanı HEDİYE GÜRAL GÜR, bu dönemde iç pazar ağırlıklı çalıştıklarını vurguluyor: “Turizmde yaşanan daralmadan dolaylı olarak etkileniyoruz. Bu etkilerin bize yansıması doluluklarımızda yıl ortalamasında yüzde 15-20’lik bir düşüş olabilir. Maliyetlerin artması da otelcilerin belini büken bir sorun. Özellikle personel maliyeti ve yüksek mutfak enflasyonu bizi ciddi etkiliyor. Turizm sektörü 54 ayrı sektörü besliyor. Alınacak önlemler pek çok sektöre de olumlu etki edecektir.”
KAYA’NIN BÜYÜME PLANI
Kaya Holding Yönetim Kurulu Başkanı Burak Kaya, “Turizm grubu olarak kaybımız yüzde 25” diyor ve ekliyor: “Yaşanan sorunların etkisi Antalya bölgesinde ciddi şekilde hissediliyor. Şimdiden 2017 ve sonrası için pazarlama stratejilerimize ağırlık veriyoruz. Önümüzdeki dönemde çok prestijli bir projemiz olacak. 2017, 2018 ve 2019’da 20-30 Haziran’da dünyaca ünlü uluslararası ATP 250 Çim Kort Tenis Turnuvası’nı gerçekleştireceğiz. Bu proje, Türkiye için de ciddi bir tanıtım olacak.”
JOLLY’NİN HEDEFİ NE?
2016’ya iddialı projelerle giren Jolly Tur’un hedeflerini ise Jolly Tur Yönetim Kurulu Başkanı METE VARDAR özetliyor: “2016’da pazarlama bütçemizi yüzde 100’ün üzerinde artırdık ve bu, 20 milyon TL’lik yatırım anlamına geliyor. Pek çok yenilikçi ve trend yaratacak seyahat paketleri oluşturduk. 2012’den bugüne teknolojiye 14 milyon TL’lik yatırım yaptık. 2016’nın ilk aylarında HotelRunner ile entegrasyon gerçekleştirdik. Yatırımlarımız sürecek.”
