5 G yarışında kim önde?

Fangshan Bölgesi Pekin’in kuzeybatısında kuş uçmaz kervan geçmez bir ilçeydi. Burası yakın bir zamana kadar sadece petrokimya ve çelik tesisleriyle bilinirdi. Günümüzde ise sessiz apartman binaları ve tren raylarıyla dolu bu muhit… Çin’in dört bir köşesindeki şehirleri sarmalayan mobil devriminin bir parçası olarak dünyanın en büyük 5G teknolojisinin vitrine çıkmasına sahne oluyor. Geçen sonbaharda Fangshan yönetimi ile bu ülkenin en büyük mobil operatörü olan China Mobile 10 kilometrelik bir karayolu 5G baz istasyonlarıyla donattı. Buradaki şirketler, 2018 Eylül’ünden bu yana otonom araçlarla bulundukları ortam arasındaki kablosuz iletişimleri test etmek için bu bağlantıyı kullanıyor. Bu 5G ağ, araba sensörlerinden, yol kenarlarındaki sensörlerden ve yol boyunca yukarılara takılmış kamera sensörlerinden gelen verileri yerel bir veri merkezine gönderiyor. Ardından veriler burada analiz edildikten sonra araçlara sürüş güvenliği sağlamak amacıyla geri gönderiliyor. 

EŞSİZ BİR PAKET SUNUYOR Peki 5G bunu nasıl yapabiliyor? Kullanıcıları için her seferinde sadece bir tek yeni özellik sunan (1G’de yürürken konuşabiliyordunuz, 2G’de mesaj gönderebiliyordunuz, 3G’de internete girebiliyordunuz ve 4G’de canlı yayın izleyebiliyordunuz) önceki mobil teknoloji nesillerinden farklı olarak 5G dramatik yeniliklerle dolu eşsiz bir paket vaat ediyor. 4G’den 100 kat kadar daha hızlı bağlantılar kurabilmek için bu sistem baştan aşağıya yeni bir kablosuz altyapıdan faydalanıyor. Neredeyse her türlü işlem gecikmesini ortadan kaldırmayı vaat ediyor. Bu teknoloji aynı zamanda milyonlarca makineyi, elektrikli ev aletini ve sensörü kendi pillerinden yemeden çok daha düşük bir maliyetle birbirine bağlamak için tasarlanan nesnelerin internetine de yaşam verecek. Çin bunların hepsinin gayet iyi farkında… Çin hükümeti yaptığı 13. Beş Yıllık Plan’da 5G’yi “yeni doğan stratejik bir endüstri” ve “yeni büyüme alanı” olarak tanımlıyor. Ayrıca global imalat lideri olma hedefini koyduğu Çin Malı 2025 Planı’nda da beşinci nesil mobil iletişimde çok ciddi yeni buluşlar yapacakları taahhüdünü veriyor. Şurası çok net ki Çin bu alanda fevkalade iddialı hem de epik ölçekte. Gelin şimdi bu ne anlama geliyor ona bakalım. 

ÇİN NEDEN CANINI DİŞİNE TAKIYOR? Bir sebebi milli duygular. Çin, 5G’yi global ölçekte kablosuz teknoloji geliştirimine liderlik yapmakta ilk şans olarak görüyor. Avrupa ülkeleri 2G’yi 1990’larda diğer bölgelerden önce kullanmaya başladı. Japonya 2000’lerin başlarında 3G’nin öncülüğünü yaptı ve ABD 2011 yılında 4G kullanımında başı çekti. Ancak bu sefer Çin geriden gelip yakalamak yerine telekomünikasyon alanında liderliğe oynuyor. Çin’in en büyük mobil operatörü China Mobil’in eski başkanı Jianzhou Wang, bir TV söyleşisinde Çin’in mobil iletişim endüstrisinin 1G’den 5G’ye geçişini “Hiç yoktan bir yerlere, küçükten büyüğe ve zayıftan güçlüye olan bir süreç” olarak tanımlamıştı. Para da bir başka iyi neden… Çin hükümeti 5G’yi bu ülkenin teknoloji sektörü ve ekonomisi açısından çok önemli görüyor. Yıllar boyunca kopya ürünler yaptıktan sonra Çinli teknoloji şirketleri artık neredeyse trilyon dolar değerinde inovasyoncu global devler haline gelerek geleceğin Apple’ı veya Microsoft’u gibi olmak istiyor. Hükümet kontrolündeki bir araştırma enstitüsü olan Çin Enformasyon ve İletişim Teknolojileri Akademisi (CAICT) 2030 yılına kadar 5G’nin iç pazarda 8 milyondan fazla kişiye iş imkanı sağlayacağını tahmin ediyor. Bu kurum enerji ve sağlık bakımı da dahil olmak üzere önemli endüstrilerin bu zaman diliminde 5G cihazlara ve kablosuz hizmetlerine milyarlarca dolar harcayacağını düşünüyor. 

NASIL GERÇEKLEŞECEK? Bu ülkedeki üç mobil operatör de (China Mobile, China Telecom ve China Unicom) hükümetin kontrolünde ve onlara Pekin, Şangay ile Shenzhen gibi düzinelerce şehirde büyük ölçekli 5G test ağları kurmalarında “rehberlik” yapıyor. China Mobile sadece kendi test sahalarının bugün dünyanın en büyük 5G sınama ağı olduğunu iddia ediyor. Hükümet yönlendirmesi altındaki bu Çinli şirketler 5G araştırmalarına 2013 yılında başladı. 2016 yılında da ilgili teknolojilerle ilk teknik deneyleri yaptılar. Yatırım danışmanlığı firması Sanford C. Bernstein’dan araştırma analisti Chris Lane, “Çinli operatörler yaptıkları işi hükümet politikasını uygulamak olarak görürken global telekom şirketlerinin çoğu ise rekabet faktörlerini dengelemeye çalışıyor ve doğal olarak daha yavaş bir hızda yatırım yaparak ilerliyorlar” diyor. Pekin ayrıca Çinli operatörlere 5G için büyük miktarlarda spektrum tahsis etme sözü de veriyor. Bunlar daracık spektrum kullanımı hakkı için düzenleyicilere milyarlarca dolar ödemek zorunda olan ABD’deki ve diğer ülkelerdeki operatörlere kıyasla çok büyük bir avantaj. Bu radyo frekansları kablosuz sinyalleri taşıyorlar ve özellikle de kullanıcılarına süper hızlar sunmak için geniş bant aralıklarına ihtiyaç duyan 5G gibi hücresel hizmetler açısından çok önemliler. 

NEREDE KULLANILACAK? Çin başlangıç olarak 5G’yi akıllı şehirlerde ve otonom arabalarda kullanmak istiyor. Başkentteki trafiği rahatlatmak için hükümetin Pekin’in 80 mil (129 km) güneybatısında kurduğu yeni bir şehir olan Xiong’an bu çabaların baş örneğini teşkil ediyor. Burada daha şimdiden China Mobile ve China Telecom test ağları kurdu bile. İçinde web devi Baidu’nun da olduğu şirketler bu ağlardan sanal gerçeklikte canlı yayın yapmak için faydalanıyor ve Fangshan’da da otonom araçların kaza yapmalarını engellemek için birbirleri ile veri alışverişi yapmalarına olanak sağlıyorlar. Yerel otoriteler uygulama geliştiricilerini, teletıp ve kentsel altyapılarla ilgili 5G tabanlı uygulamalar yazmaları için teşvik ederken, Çinli şirketler 5G’den fabrika ekipmanlarına bağlanabilirlik ve zeka kazandırmak amacıyla faydalanmak istiyor. Politik risk danışmanlığı kuruluşu Eurasia Group için global teknoloji politikalarının analizini yapan Paul Triolo, “Çin şehirleri pek ama pek çok seviyede kaotik bir görüntü sergiliyorlar. Hükümet 5G’nin trafik akışını rahatlatarak ve genel olarak şehirleri daha verimli ve yaşanabilir kılarak bu devasa nüfusun yönetimine yardımcı olacağını düşünüyor” diyor. 

NE KAZANACAKLAR? 4G LTE ağların ortaya çıkmasından sonra Silikon Vadisi’nin Instagram, Uber ve YouTube gibi uygulamalardan kârlı çıktığı bilinen bir gerçek. Benzer şekilde güvenilir 5G ağlara önceden erişebilir olmak Çin’e bu teknolojiyi kullanan hizmetlerin geliştirilmesinde ve üzerinden para kazanılmasında bir rekabet avantajı kazandırabilir. 4G’yi geniş ölçekte kullanıma sunan ilk ülke ABD olduğu için Amerikan firmaları ondan hemen faydalanmakta ve ürettikleri uygulamaları global boyutta satmakta ellerini çabuk tutmuşlardı. Çin’in üretim merkezi Shenzhen de 5G’den devasa hacimde cihazları buluta bağlamak ve nesnelerin internetinde (IoT) lider olmak için faydalanabilir. 

ABD GERİDE Mİ KALIYOR? İşin orası 5G yarışını nasıl gördüğünüze bakar. Eğer piyasaya sürülen her türden ticari servisi sayarsanız ABD, Çin’den önde denebilir. Verizon dört ABD şehrinde, kablolu geniş bandın kablosuz bir sürümü olan kendi 5G servisini satmaya başladı. AT&T yıl sonundan önce 12 ABD şehrinde mobil 5G servisini piyasaya sürmeyi planlıyor. T-Mobile ve Sprint ise 2019 ortası itibarıyla 5G ağlarını açacaklarını söylüyorlar. Bu arada Çinli operatörlerin hiçbiri 2020 yılına kadar 5G servisi satmaya başlamayı planlamıyor. Ancak bütün büyük şehirlerinde 5G’yi sunan bir ülke olarak Çin öndeymiş gibi görünüyor. Bu ülkedeki mobil operatörler için altyapılar kuran bir şirket olan China Tower geçenlerde hükümetin spektrum tahsisi yapmasının ardından üç yıl içinde Çin’in tamamına 5G götürebileceklerini söyledi. Bu da demek ki 2023 yılında Çin’in tamamı 5G’ye kavuşabilecek. ABD’de bu süreç muhtemelen çok daha yavaş ilerleyecek çünkü çok daha fazla miktarda altyapının kurulması gerekecek. Nokia için global 5G teknolojileri geliştirilmesinden sorumlu Mike Murphy’e göre, Çinli operatörler çoğunlukla 3G ve 4G için kullandıklarına benzer bir spektrum bandı kullanacaklarından mevcut baz istasyonlarındaki numaraları tekrar kullanabilecek. Oysa ABD’de AT&T ile Verizon, sinyaller çok daha kısa mesafeler kat edeceğinden 4G’ye kıyasla üç veya dört kat daha fazla baz istasyon gerektiren yüksek frekanslı bant kullanmayı planlıyor. Bu operatörlerin her bir şehirle bu baz istasyonların kurulması için ayrı ayrı pazarlık etmesi gerekecek. Ancak daha şimdiden kamuoyunda itiraz sinyalleri yükselmeye başladı bile. Ekipman üreticileri Çin’in 5G’ye çok daha çabuk geçebileceğini düşünüyor. Dünyanın en büyük mobil ağ ekipmanları üreticilerinden biri olan Ericsson’da 5G ticarileştirme bölümünün başkanı Thomas Noren, “Tarih bize Çinli operatörlerin çok daha hızlı yol alacağını söylüyor. Onlar zaten şu anda ABD’de kurulu olandan çok daha fazla 4G ağı kurmuş durumda” diyor. Liderliği kim ele geçirirse geçirsin, 5G yarışı denilen konuda tek önemli faktör ağ kullanımı olmayacak. Lane, “Yaratıcılık ve girişimcilik de aynı derecede önemli olacak” diyor.