Dipten Gelen İşaretler

Büyüme, enflasyon ve ihracat gibi bazı göstergeler ekonomi için önemlidir. Bunlarla ekonominin makro yönünü izlemek, bir fikir edinmek mümkündür. Ancak, bir de reel dünyadaki gidişi ortaya koyan, gelecek için mesaj veren rakamlar vardır. Düzenlenen kongre sayısından yeni reklam kampanyalarına, hızlı kargo gönderilerinden kurumsal internet aboneliğine kadar uzanan yelpazedeki trendi izleyenler, ekonominin yönü hakkında önceden “işaret” alabilme şansına da sahip olabiliyorlar.  
 
Ünlü sinema oyuncusu Mel Gibson’un başrolünü oynadığı “Signs” (İşaretler) filmini görenler hatırlar. Çocuklarıyla birlikte yaşayan Gibson, bir gece garip sesler duyar. Seslerin geldiği yöne, mısır tarlalarına doğru gittiğinde, büyük bir iz ya da işaret görür. Uzun süre ne olduğu çözümlenemeyen bu işaretlerin, bir süre sonra uzaylılara ait olduğu anlaşılır. Uzaylılar, tarlaya bıraktıkları işaretlerle dünyaya mesaj iletmişlerdi. Filmde işaret zamanında alınmadığı için dünyanın bir felaketin eşiğinden döndüğü üzerinde duruluyor.  
 
Gerçekten “işareti” zamanında almak, önceden hissetmek her alanda çok işe yarıyor. Ekonomide, iş dünyasında da “dipten” gelen öncü dalgaları hissetmek, çeşitli cephelerden alınan işaretleri iyi değerlendirmenin çok büyük anlamı var. Bazen bir rakam, bazı durumlarda bir konuşma… İş dünyasındaki ciddi bir hareketin, canlanma ya da durgunluğun işareti olabilir.  
 
Şimdi tam böyle bir dönemden geçiyoruz. Göstergeler olumlu. Enflasyonda düşüş, sanayi üretiminde büyüme var. İç talep toparlanıyor. Gücünü koruyan ihracat büyümeyi destekliyor.  
İmalat sanayinde ise ilk 6 aylık veriler umut vaat edici. Üretimde yüzde 5,4, elektrik, gaz ve su sektöründe ise yüzde 7,2’lik iyileşme söz konusu. Yine de tüm sektörler tedirginliğini koruyor. Uzun dönemde bu iyimser tablonun devam edeceği soru işareti.  
 
Çünkü, bunlar görünen rakamlar… Bir de görünmeyen, ancak çok anlamlı olan rakamlar, daha doğrusu “işaretler” var. Capital, işte bu göz önünde olmayan göstergelere bakarak, ekonomideki canlanmaya farklı bir açıdan yaklaştı.  
 
Kongre sayılarında artış var  
 
İş dünyasında yaşanan pozitif gelişmeler kongre ve etkinlik sayılarında da artışa neden oldu. Geçen yılın ilk 6 ayına göre neredeyse tüm kongre merkezlerinin etkinlik sayısında artış var.  
 
CNR Kongre ve Konferans Satış Müdürü Gönül Akyıldız, 2002 yılında uluslararası etkinlik yapamadıklarını, şimdi ise 2004 yılını da kapsayacak uluslararası kongreleri olduğuna dikkat çekiyor. Akyıldız, “Yurt içine yönelik de 3 tane büyük kongre planlıyoruz. Ekonomideki canlanma bize de yansıdı” diye konuşuyor.    
 
Benzer bir trend fuar sayılarında da var. Akyıldız, geçen yılın aynı dönemine oranla fuar sayısının 30 daha fazla olduğunu söylüyor. Yerel fuarlardaki artışı sektörlerdeki canlanmaya bağlayan Akyıldız, “Daha önce hiç fuar yapmamış sektörlerin de bu etkinlikleri ajandalarına aldıkları görülüyor. Örneğin, kozmetik ve güzellik bu tür fuarlara yeni yeni ilgi gösteriyor.  
Ayrıca, özellikle inşaatın alt başlıklarında bir hareket bekliyoruz” diyor.  
 
Kongre ve etkinliklerin gerçekleştirildiği mekanlar arasında otellerin de ayrı bir yeri var. Oteller cephesinden de olumlu sinyaller geliyor. WOW Otelleri Grup Satış Müdürü Gülten Cebeci, geçen yıla göre kongre ve etkinlik sayılarında gözle görülür bir artış yaşandığını belirtiyor. Cebeci, “Ocak ayından itibaren sektörde bir canlanma var. Sektörün her koşulda durgun geçtiği haziran ve temmuz aylarında bile normalden fazla grup yaptık. Geçen yıl ilk altı ayda 30 grup yapmıştık, bu yıl ise bunu katlayarak 60 gruba çıkarttık.”    
 
Gönderilerde canlanma  
 
Hızlı taşımacılık sektöründe 0-30 kg arasındaki gönderilerin hacminde de artış yaşanıyor. Sektördeki artış, ihracat öncesi hazırlıkların hızla devam ettiği anlamına geliyor. Bu kriter, sektörlerin geleceğe yönelik büyüme trendi hakkında da ekonomiye sinyaller veriyor.  
 
Örneğin, TNT’nin bir günlük gönderileri üzerinde yapılan değerlendirmeden bu yönde mesajlar alınıyor. Geçen yılın ilk 8 ayına göre, 2003 yılının aynı dönemindeki gönderilerde adet bazında yüzde 27’lik bir artış var. Bu orana kg olarak bakıldığında ise, adetten daha yüksek bir büyüme gözleniyor. Artış yüzde 31 düzeyinde.  
 
TNT Genel Müdürü Turgut Yıldız, bu tablonun sektörün tamamını yansıttığına dikkat çekiyor. Ona göre, bu tablo, iş dünyasındaki genel canlılığın da işareti.  Yıldız, bu tablo içinde her sektörden gönderi olduğunun altını çiziyor ve şöyle konuşuyor:  
 
“Sektörler büyüme adına çaba sarf ediyor. Şirketlerin ihracatı artırmaya yönelik çalışmalarının sonuçlandığı görülüyor. Bu da son derece sevindirici. Üretim ve istihdam bu ataklarla birlikte artıyor. Bunların da ekonomiye büyüme olarak geri dönüşü var. Özellikle tekstil, otomotiv ve gıdada büyük bir artış gözlemliyoruz.”  
 
Reklamda daha çok kampanya  
 
Yeni ürün çıkaran, pazardaki canlanmadan yararlanmak isteyen şirketlerin kapısını çaldığı kurumların başında reklam ajansları gelir. Dolayısıyla, reklam kampanyaları, ekonominin yönü hakkında önemli ipuçları içerir. Saatchi&Saatchi Türkiye Genel Müdürü Aslı Keskinelekşioğlu, sektörde ciddi bir hareketin başladığını, ancak esas canlanmanın 2004 yılında yaşanacağını söylüyor. Bu yılın ikinci çeyreğinde kampanyalardaki canlanmanın bu görüşü desteklediğini belirten Keskinelekşioğlu sözlerini şöyle sürdürüyor:  
 
“FMCG (Hızlı tüketim malları) sektöründe bir takım canlanmalar var. Sigorta sektöründe de son gelişmeler ışığında kampanya sayısında artış bekliyoruz. Özellikle bireysel emeklilik yasasının geçmesi bu sektörü olumlu yönde etkileyecek. Gıda alanında da rekabet çok yoğun bir hal aldığı için, adını duyurmayı tercih etmemiş şirketler bile kampanya yapmak zorunda kalıyor. Çok sayıda yeni markanın lansmanı ile karşı karşıyayız. Önümüzdeki dönemde de bu trend devam edecek.”  
 
Reklamcılar Derneği Başkanı Nesteren Davutoğlu ise ilk 3 aylık dönemde 144 milyon dolar olan toplam yayın gelirinin, ikinci üç ayda 224 milyona çıktığını belirtiyor. “Ekonomik göstergelerde olumsuz bir değişiklik olmazsa, yıl sonunda toplam yayın gelirlerinin 800 milyon doları bulur” diyor.  
 
İhracatta mal sayısı artıyor  
 
İhracattaki reel artış aslında büyük küçük bütün sektörleri ilgilendiriyor. Son dönemde TL’nin değer kazanması ihracatçıları düşündürse de, özellikle yurt dışına çıkan mal sayılarında büyük artış olduğu görülüyor.  
 
TİM Genel Sekreteri Prof Dr. Emre Alkin, ihracatta sadece hacim olarak değil, birim olarak da bir büyüme olduğunu söylüyor. Prof. Dr. Alkin’e göre, ihracattaki birimsel artış yüzde 30’a ulaştı ve bunda otomotiv yan sanayinin katkısı çok büyük oldu. Prof. Dr. Aklin şöyle devam ediyor:  
 
“Tekstilde yüzde 20 ile 40 arasında bir hacim artış var. Bu gösterge önümüzdeki dönem için şirketlerin sipariş aldıklarını gösteriyor. Yine de şirketlerin elde ettikleri kar aynı oranda seyretmiyor. Fakat doğal gazın şu anda egemen olması ihracatçılara yüzde 4 avantaj sağlamış durumda.”  
 
Kurumsal internet hareketi  
 
Kurumsal internet aboneliğinde de geçen yıla göre olumlu gelişmeler var. E-kolay’ın Kurumsal Satış Müdürü Yüksel Günay, kurumsal internet aboneliğinde geçen yılın ilk 7 ayına göre yüzde 48’lik bir artış olduğunu söylüyor. Müşteri sayısında da yüzde 50’ye varan artış sağladıklarını belirten Günay, bu oranlarda ekonomideki iyileşmenin payının büyük olduğunu düşünüyor.  
 
Kurumsal internet aboneliğindeki bu artışın bütün sektör için geçerli olduğunu söyleyen Günay, bir firmanın karar vermeden önce en az 3 ISP’yle daha görüşme yaptığını belirtiyor.  
“Bu nedenle bizde nasıl bir artış varsa, diğer ISP’lerde de artış olduğunu söyleyebilirim” diyen Günay, kurumsal internet aboneliğinde lojistik sektörünün yatırımlarında artış yaşandığını belirtiyor.    
 
Bnet Genel Müdürü Hakan Akan ise klasik anlamda büyük şirketlerin kurumsal internet aboneliğinde artış olduğunu belirterek şunları söylüyor: “Bnet, geçen yıla göre yüzde 15 civarında bir artış kaydetti. Önümüzdeki dönemde KOBİ’lerin bu alanda atak yapacaklarını düşünüyorum. DSL alt yapısının kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte bu alandaki asıl hareket başlayacak. Hızlı internet bağlantıları da bütün sektörü olumlu etkileyecek.”  
 
Kamyon pazarı canlanıyor  
 
Yatırım malı olan ağır hizmet tipi ticari araçlarda 12 ton ve üzeri kamyon-çekici pazarı, 2001 yılında bir önceki yıla kıyasla yaklaşık yüzde 75’lik bir daralma gösterdi. Aynı olumsuz sonuç 2002 yılında da devam etti. Yıl sonunda pazar 9 bin 400 seviyelerinde kaldı. Göstergeler 2003 yılının daha olumlu geçtiğini gösteriyor. Yıl sonuna kadar yüzde 48’lik artışla pazarın canlanacağı tahmin ediliyor.  
 
MAN Türkiye A.Ş. Pazarlama ve Satış Grup Müdürü Tuncay Bekiroğlu, bu yılki cirolarında yüzde 10’luk bir artış beklediklerini söylüyor.  
 
2003 yılının otomotiv pazarında nispi bir toparlama yılı olduğunu belirten Bekiroğlu, özellikle Irak Savaşı’nın sonuçlanması ve ekonomideki göreceli stabilizasyon ile talepte artışlar olduğunu kaydediyor. Bekiroğlu sözlerini şöyle sürdürüyor: “Yıl sonu itibarı ile 12 ton ve üzeri ağır kamyon pazarının 14 bin adetlerde oluşacağı tahmin ediliyor. Bu pazar boyutları geçen yıla göre ciddi miktarda bir artış ifade ediyor.  2004 yılında pazardaki toparlamanın ekonomideki stabilizasyona bağlı olarak devam edeceğini düşünüyoruz. bu yönde tahminlerde kamyon pazarının 20 bin araçlık boyutlara erişeceği yönünde.”    
 
Motorin’de canlanma sinyalleri    
 
Akaryakıt sektöründe ekonomideki canlanmanın en önemli etkisi motorin üstünde görülüyor. Piyasadaki motorin satışlarında da geçen yıla göre bir artış var. Yılın ilk çeyreğinde Irak Savaşı’nın olumsuz etkisi nedeniyle çok olumlu sinyaller alınmadığı görülüyor. Veriler, Haziran ayından itibaren canlanma sinyallerinin başladığı yönünde.  
 
Sektörde Şubat’ta yüzde 5, Mart’da yüzde 6, Nisan’da ise yüzde 2,5 civarında bir küçülme kaydedildi. Haziran ve Temmuz döneminde ise geçen yıla göre motorin tüketimi yüzde 4 civarında arttı.  
 
Shell Türkiye Perakende Satışlar Müdürü Ahmet Erdem, bu artışı, nakliye gerektiren faaliyetlerin hız kazanmasına bağlıyor. Geçen yılın ilk ayında sektörel olarak istisnai bir durum olduğunu söyleyen Erdem, yıl sonunda da bu artış trendinin devam edeceğini belirtiyor. Yıl sonunda sektörün yüzde 4 büyüme kaydedeceğine değinen Erdem, motorinin kamyonlar ve iş makinelerinde daha fazla kullanılan bir yakıt olduğuna dikkat çekiyor. Bu nedenle bu alanlardaki canlanmanın motorin üzerinde olumlu etkisi olmasını bekliyor.  
 
Demir-çelik’te büyüme devam edecek    
 
Demir-çelik sektöründe geçen yılın ilk 8 ayına göre yüzde 14’lük bir artış var. Sektör yetkilileri, bu artışı ihracattaki büyümeye bağlıyor. Sektörde yassı ürünlerde de bir talep canlanması olduğu görülüyor. Bu canlanma yoğunluklu olarak otomotiv ve beyaz eşya gibi dayanıklı tüketim malları sektöründe söz konusu. Buna karşılık inşaat sektöründe gerileme var. Bu yüzden yurt içine yönelik inşaat demir satışında daralma gözleniyor.  
 
Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, bu durumun önümüzdeki dönemde düzelme eğilimi göstereceğini söylüyor. Bu iyileşme beklentisini faiz oranlarının düşmesine bağlayan Yayan, “Kredilerin daha makul seviyelere gelmesi sektörü etkileyecektir. Bu durumun yatırımları canlandıracağını öngörüyoruz” diyor.    
 
Yayan’ın sektörle ilgili yıl sonu tahmini ise şöyle: “Yıl sonunda toplamda yüzde 10 civarında bir artış olacağını düşünüyoruz. Bu da Türkiye’nin büyüme hedeflerinin üzerinde bir büyüme olacak. Geçen yılın ilk 10 ayında 10 milyon 600 bin ton olarak gerçekleşen üretim, bu yıl 12 milyon 100 bin ton olarak gerçekleşti. Geçen yılın tümende ise 16 milyon 500 bin ton olan üretimin bu yıl 18 milyon 500 bin ton olacağını düşünüyoruz.”  
 
HIZLI TAŞIMACILIK ATAKTA  
 
İhracattaki büyümeyi tetikleyen en önemli kriterlerden biri de ağır kargo taşımacılığı. Bu sektörden de olumlu sinyaller geliyor.  
 
HACİM ÖNEMLİ  
 
Ağır kargo gönderileri genellikle yurt dışına gittiği için ihracat üstündeki gelişmelerde büyük etkisi var. Bu tür taşımacılıkta hacim önemli. Bu nedenle kg olarak hesaplamalar yapılıyor. Bu bazda bakıldığında sektör genelinde yüzde 15 civarında bir artış olduğu görülüyor.  
YÜZDE 100’LÜK ARTIŞ  
 
TNT Genel Müdürü Turgut Yıldız, TNT’nin ağır kargolarda geçen yılın ilk 8 ayına göre yüzde 17’lik bir büyüme gösterdiğini söylüyor. Yurt içi hızlı taşımacılıkta ise kg bazında yüzde 100’lük bir artış kaydettiklerini belirten Yıldız, tüm sektörde bu oranın yüzde 50 civarında seyrettiğini söylüyor.  
 
BİLGİSAYAR GÖNDERİLERİNDE ARTIŞ    
 
Bu artışı ihracat dışında tüm sektörlerde büyüme olmasına bağlayan Yıldız, özellikle bilgisayar firmalarının bayilerine gönderdikleri gönderilerdeki artışa dikkat çekiyor.    
 
İŞ MAKİNALARI SATIŞLARI YÜZDE 8 ARTTI  
 
İş makineleri, ekonomideki canlanmanın önemli habercilerinden… İnşaattan yol yapımına, tekstilden maden sanayine, çok sayıda alanı ilgilendiriyor. Dolayısıyla, satışların artışı, iş dünyası için önemli mesajlar içeriyor.  
 
İMDER’in verilerine göre, satışlarda geçen yılın ilk 8 ayına göre yüzde 8’lik bir büyüme var. Yıl sonunda bu oranın yüzde 12 olması bekleniyor. İMDER Başkanı Rızanur Meral, 2004 yılında ise satışların yüzde 15 daha artacağını öngörüyor ve şu değerlendirmeleri yapıyor:  
 
DÖVİZ KURU AVANTAJ  
 
Döviz kurunun düşük seyretmesi sektör açısından oldukça olumlu. Bu sayede satışlarda artış sağlanıyor. Geçtiğimiz yıllarda yüzde 18’lerlik dolar faizlerine katlanan müşterilerimiz, bu yıl yüzde 7’lere kadar kredi bulabilme imkanına sahipler.  
 
MERMER SEKTÖRÜNE SATIŞ YÜKSEK    
 
Mermer ve granit sektörü, Türkiye’de ihracata yönelik en önemli sektörlerden biri. Bu sektör tüm hızıyla çalışmalarını sürdürüyor. Özellikle ihracata yönelik alımlar yapıyorlar.  
 
ALT YAPI ÇALIŞMALARI HIZ KATTI  
 
Şu anda devam eden bölünmüş yol projeleri sektörü olumlu etkiliyor. Bunun dışında belediyi seçimleri nedeniyle şehirlerdeki alt yapı işlerinin de hız kazanması sektörü canlandırıyor. Bu projelerde çalışan küçük müteahhitler şu anda bu sektördeki önemli bir müşteri portföyünü oluşturuyor.  
 
20 BİN YENİ ŞİRKET FAALİYETTE  
 
Şirket kuruluşları, bütün dünyada ekonomik aktivitenin artışını müjdeler. Zaten istatistiklere de bakıldığında, bu yöndeki canlanmaya, ekonomideki büyümenin de eşlik ettiği görülür.  
 
DİE’nin yayınladığı Temmuz 2003 ayı verileri, büyük kısmı limited şirketlerden oluşan yeni açılan şirket sayısının geçen yılın üzerinde gerçekleştiğini gösterdi.  
 
YÜZDE 44 ARTIŞ VAR  
 
DİE’nin verilerine göre geçen yılın ilk 8 ayında 15 binin üzerinde yeni şirket açıldı. Bu yılın aynı döneminde ise yüzde 44’lük bir artışla bu sayısının 23 binlere ulaştığı görülüyor. Kapanan şirket sayısında ise geçen yıla göre yüzde 24’lük bir azalma söz konusu.    
 
DİPTEN DÖNÜŞ HAREKETİ  
 
Dışbank Ekonomik Araştırmalar bölümü tarafından hazırlanan “Makronot” bültenine göre yeni kurulan şirketlerin Temmuz ayında getirdiği sermaye 245 trilyon TL. Bu oran geçen yılın neredeyse iki katı. Raporda, kısa vadede gözlenen bu olumlu eğilim, uzun vade için “dipten dönüş hareketi” olarak yorumlanıyor.  
 
İMALAT SEKTÖRÜNDE ARTIŞ    
 
Özel girişimdeki bu artışın, reel kesime ve tüketiciye yönelik oluşturulan güven ortamının sonucu olduğu belirtiliyor. Bunun yanında olumlu beklentilerle güçlenen ortamın da yatırımcıları hareketlendirdiğine değiniliyor. Ayrıca raporda ilk 7 ayda yeni açılan şirketlerin yaklaşık dörtte birinin imalat sektöründe faaliyet göstermesinin ümit verici olduğu belirtiliyor.  
 
BU YILIN BÜYÜK KAMPANYALARI  
 
Sektörlerin durgunluk sırasında ilk vazgeçtikleri kalem reklam harcamaları oluyor.  
 
Leo Burnett Türkiye Ajans Başkanı Meral Akyel, krizden sonra nispeten daha durgunlaşmış sektörlerde müşterilerin ajanslarla görüşmeye başladıklarını söylüyor. Şu anda sektörlerin piyasa araştırması aşamasında olduklarını belirten Akyel, bu durumun önümüzdeki dönem için ciddi reklamveren potansiyeli oluşturduğunu söylüyor.  
 
Bu yıl geçen yıla göre nispeten daha fazla kampanya yapıldığını söyleyen Akyel, “Bu yılın hepimiz büyük bütçeli reklam kampanyalarına tanık olduk. Arçelik, beyaz eşyada çok iddialı bir kampanya gerçekleştirdi. Şu anda tamamen promosyona döndü, ama yenilenen bir markayı tanıtmak üzere ciddi bir çalışma yaptı. Turkcell sektörde sürekli reklamveren bir şirket olarak görülür zaten. Yine de Schubua çok büyük bir kampanyaydı. Cola Turka ve Piyale’nin lansmanları da oldukça ses getirdi. Otomotiv ve finansta da kampanyalar yapıldı, fakat eskisine oranla daha pasif kaldıklarını düşünüyorum.”  
 
Finans sektöründe ikinci 6 aylık dönemde büyük kampanyalar beklediğini belirten Akyel, “Otomotivde de ikinci çeyrekten sonra bir canlanma olduğunu görüyoruz” şeklinde konuşuyor.  
 
GAZETE KAĞIDI TÜKETİMİ  YÜZDE 44 ARTTI  
 
Kağıt tüketiminde geçen yılın ilk 6 ayına göre yüzde 7’lik bir artış var. İthalat da ise yüzde 21’lik bir iyileşme görülüyor. Selüloz ve Kağıt Sanayi Vakfı Başkanı Erdal Sükan, tüketimdeki artışın ithalatla karşılandığını söylüyor. Sektörde özellikle gazete kağıdı tüketiminde artış olduğunu belirtiyor. Yazı kağıdında ise yüzde 18’lik artış olduğunu belirten  Sükan, “Oluklu mukavva  kağıtlarının tüketiminde yüzde 12’lik temizlik kağıtlarında ise yüzde 19’lük büyüme söz konusu” diyor.  
 
Tüketimdeki artışın 1 milyon 220 bin tondan 1 milyon 310 bin tona çıktığını söyleyen Sükan, yine de üretimde aynı trendin yakalanamadığını belirtiyor.  
 
Tüketimdeki artışın nedenlerine değinen Sükan, “Özellikle ambalaj sektörü kağıdı çok fazla kullanıyor. Düşünebildiğiniz bütün ihraç malzemelerinde kağıdın payı büyük. Bir çok sektörde de üretimin arttığı görülüyor. Bütün sanayilerde, taşıma yapmak için ambalaj malzemeleri kullanılıyor. Bu nedenle tüketimde geçen yıla göre olumlu bir artış söz konusu” diyor.