Hangi Sektöre Odaklanmalı

En iyi örneği küçük bir ada ülkesi olan İrlanda verdi... 1990’lı yılların başında bilgisayar ve yazılım sektörlerine yönelme kararı alındı, teşvikler verildi. Ülke şimdi adeta Avrupa’nın “Silikon Vadisi” durumunda. Eurostat’ın araştırması da “Global Specialisation Index” (Global Odaklanma Endeksi) listesinde, bu ülkeyi ilk sıraya koyuyor. Araştırma, özellikle küçük ülkelerin odaklanmada başarılı oldukları ve yarattıkları katma değeri artırdıklarını savunuyor.

Rekabet stratejileri konusundaki görüşleri ve kitaplarıyla tanınan ünlü guru Michael Porter, ülkelere de bu konuda önerilerde bulunur. Porter ve ekibinin önerisi, ülkelerin belli sektörler seçip, onlara odaklanmaları ve özel stratejiler geliştirmeleridir.

Başarılı sonuçlar veren uygulamalara bakıldığında, Michael Porter’ın haklı olduğu da ortaya çıkıyor. Özellikle küçük ülkeler tarafından izlenen bu politikalarla, odaklanılan sektörlerde büyük başarılara imza atıldı. Bunun en iyi örneğini ise Avrupa’dan İrlanda oluşturuyor.

Bilgisayar ve yazılım sektörüne 1990’larda büyük önem veren, bu konudaki yatırım girişimlerini destekleyen İrlanda, neredeyse bir “teknoloji üssü” haline geldi. Bu ülkede, dünyanın önde gelen bilgisayar ve yazılım şirketlerinin yatırımları ya da önemli merkezleri bulunuyor.

Odaklanma çok önemli

Avrupa Birliği’nin istatistik ve araştırma kuruluşu Eurostat, bu önemli konuyu inceleyen bir araştırma yaptı. Araştırmaya, Avrupa Birliği ülkeleri ile Japonya, ABD da dahil edildi. “İmalat Sanayinde Odaklanma” (Specialisation in manufacturing industry) adlı çalışmada, ülkeler için önemli ilk 3 sektör yer alıyor. Global Specialisation Index adı verilen endeksten yararlanılarak hazırlanan çalışmada, önce bu endekse göre ülkeler sıralanıyor, ardından da sektörler analiz ediliyor.

Çalışmaya dahil edilen ülkeler arasında “global odaklanma” stratejisini başarıyla uygulamada İrlanda ilk sırayı alıyor. Bu ülkeyi Lüksemburg, Danimarka, Hollanda ve Yunanistan izliyor. Araştırmayı hazırlayan uzmanlar, İrlanda örneğine dikkat çekerken, özellikle bu tip küçük ve gelişmekte olan ülkelerin “odaklanmada” başarılı olabileceğini söylüyorlar.

Küçükler ve büyükler

Araştırmada şu saptamaya yer veriliyor: “Lüksemburg ve Danimarka gibi küçük ülkelerin, büyüklere göre daha iyi odaklandıkları görülüyor. İrlanda ise bunlar arasında en yüksek düzeyle dikkati çekiyor.”

Odaklanmada ilk sırayı alan İrlanda’nın 1 numaralı sektörünü ofis makineleri ve bilgisayarlar oluşturuyor. İkinci sırada kimya sektörü yer alıyor. Radyo, televizyon ve iletişim ekipmanları da bu ülkenin önemli endüstrilerinden birini oluşturuyor. Bu üç endüstri, İrlanda’da yaratılan katma değerin tam yüzde 46’sı gibi önemli bir düzeyini üretiyor. İrlanda, hem global odaklanma hem de 3 sektörün yarattığı katma değer açısından, diğer ülkelerin çok önünde yer alıyor.

İkinci sıradaki Lüksemburg da “odaklanmadaki” başarısıyla dikkati çekiyor. Bu ülkenin 3 sektörü, toplam katma değerin yüzde 34’ünü oluşturuyor. Temel metaller imalatı, geri dönüşümlü ürünler, plastik ve kauçuk sanayi, Lüksemburg’u ikinci sıraya oturtuyor.

Türkiye’nin tablodaki yeri

Eurostat’ın araştırmasında Türkiye’ye ait veriler yok. Ancak, “Global Specialisation Index”in tam formülüne uygun veriler olmasa bile, Develet İstatistik Enstitüsü (DİE) ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın istatistiklerinden bir çalışma yapmak da mümkün. Bunun da iki yolu var; Birincisi, imalat sanayi içinde ilk 3’e giren sektörlere odaklanmak. İkinci yöntem ise Türkiye için önemli olan ihracat gelirlerinden yararlanmak... 30 milyar doların üzerindeki Türkiye’nin ihracatında en büyük paya sahip ilk 3 sektör, bir anlamda “odaklanma” konusunda da fikir verecektir.

DİE’nin verilerine göre, Türkiye’de imalat sanayinde ilk sırayı şu 5 sektör alıyor: Petrol ürünleri, tekstil ve konfeksiyon, gıda-içecek, kimya ve elektrik-su-gaz... Ancak, petrol ürünlerini bir uzmanlık endüstrisi olarak kabul etmemek gerekiyor. Buradaki üretim, genel ihtiyacı karşılayan benzin, motorin gibi petrol türevlerinden oluşuyor. Elektrik, gaz ve su için de benzer bir değerlendirme söz konusu. O nedenle Türkiye’de ilk 3 sırayı “Tekstil-hazır giyim, Gıda-içecek ve kimyaya” vermek gerekiyor. Belki 4’üncü olarak son yıllarda büyük bir atağa kalkan otomotiv sanayi de eklenebilir.

İhracatta ise daha farklı bir tablo dikkati çekiyor. Listenin başında tekstil ve hazır giyim sektörleri var. Onları ana metal sanayi, tarım ve otomotiv izliyor. Otomotivde son birkaç yılda gözlenen artış, bu tabloda da kendini gösteriyor. Çünkü, 1998-2000 yılları ortalamasında bu sektörün ihracattaki payı yüzde 5.3 iken, 2001’in ilk 10 ayında yüzde 8.6’ya yükseldi. Küçük de olsa bir artış metal ana sanayinde var. Orada da yüzde 8.2’den yüzde 9’a yükseldiği görülüyor. Buna karşılık tekstil, hazır giyim ve tarımda düşüşler var.