Tekel İçin Kuyruk Var

Metin Kilci / Özelleştirme İdaresi Başkan Yardımcısı  
 
Metin Kılcı, Özelleştirme İdaresi’nin başkan yardımcılarından… Ancak, onu farklı kılan yanı Tekel’den sorumlu olması. Haziran ayında ihaleye çıkacaklarını, blok satışı düşündüklerini söylüyor. Rekabet açısından sorun yaşanmayacağına dikkat çekiyor. Tütün ve içkiden sonra sıranın 2004 yılında tuza geleceğini belirtiyor. Kılcı, “Dünyada bu pazarın büyük aktörlerinin çoğu Tekel ile ilgileniyor” diyerek özelleştirmeye yönelik talebi ortaya koyuyor.  
 
AKP Hükümeti ile birlikte özelleştirme yeniden gündeme oturdu. Bu yıl özelleştirilecek kuruluşlar arasında Petkim, Tüpraş  ve Tekel gibi devler var. Ciro, kâr ve pazar potansiyeli olarak dünya çapında olan bu firmalar, yerli ve yabancı büyük şirketlerin dikkatini çekiyor.  
Haziran ayının başında ihaleye çıkarılacak Tekel’de, özelleştirmenin gözde kuruluşlarından biri durumunda. Tekel Yönetim Kurulu Başkanı ve Özelleştirme İdaresinin Tekel’den sorumlu başkan yardımcısı Metin Kilci, Capital’in özelleştirme süreci ve satış yöntemine ilişkin sorularını yanıtladı:  
 
Tekel’in, fabrikaları ile ilgili bilgi verebilir misiniz?  
 
Tekel, 5  müessese bazında örgütlenmiş. Bunlar, alkollü içkiler, sigara üretim, yaprak tütün işleme, tuz üretimi ve pazarlama ve dağıtım. Her bir müessesenin altında ise üretim birimleri olan fabrikalar var. Sigara üretim müessesinin altında, Adana, Bitlis, İstanbul, Malatya, Samsun, Tokat sigara fabrikaları var. İzmir Sigara Fabrikası geçen sene nisan sonunda Özelleştirme Yüksek Kurulu kararı ile kapatıldı.  
 
Tekel’in 8 içki fabrikası var. Bunlar, İstanbul, İzmir, Gaziantep, Diyarbakır, Nevşehir, Ankara, Bilecik, Tekirdağ içki fabrikaları. Yozgat’da da 1 bira fabrikası var. Ayrıca, Çanakkale’de 1 kanyak fabrikası, Ürgüp, Elazığ, Şarköy ve Kırıkkale’de olmak üzere 4 şarap fabrikasına sahip. Tekel’in 8 yerde tuz üretim tesisi var. Tekel’in ayrıca yaklaşık 100 tane yaprak tütün işleme tesisi de bulunuyor.  
 
Her fabrika ayrı bir marka mı üretiyor?  
 
Fabrikaların genelde yoğunlaştığı markalar var ama her fabrika bütün markaları üretecek teknolojik yapıya sahip. Çoğu zaman da talep durumuna göre üretim kombinasyonunu değiştiriyorlar. Sadece şu markayı üretebilir diyemeyiz.  
 
Bu fabrikaların yıllık sigara üretimi ne kadar?  
 
Yıllık 200 bin ton tütün mamulü üretiliyor. Adet olarak da geçen yıl ve ondan önceki yıl 112 milyar adet sigara üretildi.Bunun 68 milyar adeti Amerikan, 44 milyar adeti yerli harmanlı sigaralardan oluşuyor.  
 
Tekel’in sigara pazarındaki payı nedir?  
 
Adet olarak bakıldığında, 2001 yılında toplam üretilen sigaranın yüzde 70’ini Tekel üretmiş. Diğer yüzde 30’da yerli yabancı sigara şirketleri tarafından üretiliyor. Geçen yılın rakamlarına bakıldığında, Tekel’in payı yüzde 67’ye gerilemiş. Hasılat olarak bakıldığında, Tekel daha çok yerli tütünle sigara ürettiği için pazar payı yüzde 50’lerde kalıyor.  
    
Bu fabrika ve markaların kurum içinde hangileri kârlı, hangileri zarar ediyor?  
 
Hem içkide hem de sigarada marka bazında kâr ve zarar hesabı yapamıyoruz. Çünkü, Tekel’de tüm markalar ve ürünler bir bütün içindedir. Fakat özelleştirme sürecinde danışman firmalarımız var. Bu tür çalışmalar yapıyorlar.  
 
Tekel’in satışı sigara ve içki bölümü için aynı şekilde mi olacak? Her ikisi de blok olarak mı satılacak?  
 
Satış yönteminin kararını Özelleştirme Yüksek Kurulu veriyor. Biz danışman firmalara biz şu şekilde satıyoruz diyoruz. Danışman firmalardan, satışımızı kolaylaştıracak şartnameleri ve bilgi dokümanı hazırlamalarını istedik.  
 
Tekel’in sigara ve içki üretim birimlerini ayrı ayrı paket halinde satacağız. Marka bazında satış bir alternatif olarak düşünüldü ama nihai olarak blok satışı seçtik. Bunların her biri paket halinde satılacak.  
 
Yalnız özellikle alkollü içkiler için bazı düzenlemeler yapıldı. Ekonomik olarak anlamı kalmamış, satışından çok arsası değerli olan bazı içki fabrikalarını paketin dışında tutabiliriz. Bunların her birinin altında alkol ve sigara pazarlama dağıtım birimleri olacak.    
 
Tekel’in tuz, tütün işleme gibi diğer bölümleri ne olacak?  
 
Tekel’i tamamen özelleştireceğiz. Tütün ve içki sektöründen devlet tamamen çekilecek. Ancak, burada ne olursa olsun sat kurtul politikası söz konusu değil. Tekel, tuzdan tütün işlemeye kadar çok büyük bir proses. 500 bin tütün üreticisi, 30 bin çalışanı var. Bütün bunları dikkate kalan, sosyal yönü olan bir özelleştirme stratejisi geliştirme çabası içerisindeyiz. Bu bizim için çok önemli.  
 
Öncelikle, haziranda çıkacağımız ihalede sigara ve alkollü içkiler bölümünü satıp, tuz ve yaprak tütün için 2004 yılında satış düşünüyoruz. Tuz müessesi için Maden Kanunu’nda bir değişiklik yapılması gerekiyor.  
 
Yaprak tütünü de 2004 yılında bir düzenlemeyle satacağız. Üretim faaliyetinde bulunan ile gelir getirecek diğer gayrimenkulleri ayırdık. İlk grup değerli gayrimenkul için, Tekel tarafından ihaleye çıkıldı. Son teklif verme tarihi 28 Nisan olarak belirlendi.  
 
İstanbul’da Tekel’in Bomonti, Mecidiyeköy, Paşa Limanı gibi çok değerli gayrimenkulleri var. Bunlar üretim faaliyetiyle doğrudan ilgili değil, fakat değerli olduğunu düşündüğümüz ve sorunu olmayan gayrimenkuller. Bazılarında, imar gibi sorunlarımız var,  çözümleyip sonra satacağız.    
 
Yapılacak blok satış, devlet tekelini özel tekel haline getirmeyecek mi? Bu konuda Rekabet Kurumu’nun görüşü nedir?  
 
Rekabet Kurumu’ndan,  bizim satış stratejimize aykırı olmayan bir görüş aldık. Rekabet Kurumu’nun görüşü bizi engellemeyecek nitelikte. Rekabet Kurumu’nun engel olduğu bir prosesi devam ettirip, özelleştirmeyi büsbütün akamete uğratmak gibi bir niyetimiz yok. Biz stratejimizi belirledik ve bunun rekabet açısından olumsuz bir durumu olmayacağını biliyoruz ki, devam ediyoruz.  
 
Ayrıca, özel tekel oluşturmak diye bir şey söz konusu değil. Tekel’in değer olarak pazar payı yüzde 50. Tekel’in adından başka, tekel oluşturacak bir yapısı yok.  
 
Kamunun altın hissesi olacak mı?  
 
Blok olarak varlık satışı düşündüğümüz için, hisse satmayacağız. Dolayısıyla, kamunun altın hissesi olmayacak. Tamamen mülkiyeti devredeceğiz. Özelleştirme stratejisini belirlerken, bazı kriterlerimiz var.  
 
Bu satıştan elde edilecek gelirin maksimize edilmesi bunlardan bir tanesi. Satışın ne kadar sürede gerçekleştirileceği çok önemli. Bütün bu faktörler bir arada özelleştirme yöntemini belirliyor. Şu anda kamu menfaati açısından en uygun satış yöntemi blok satıştır. Halka arz bu kapsamda düşünülmesin diye bir irade belirdi.    
 
Tekel’e gerçekten söylendiği gibi, büyük bir ilgi var mı?  
 
Tabii. İlgili firmalar bilgi almak istiyorlar. Firma isimleri vermek doğru olmaz. Ama dünyada bu pazarın büyük aktörlerinin çoğu Tekel ile ilgileniyor. Kendi danışman şirketleri aracılığıyla bunların bazıları gelip sektörü inceliyorlar, bilgi topluyorlar.  
 
“TÜRKİYE SİGARA VE İÇKİDE ÖNEMLİ PAZAR”  
 
Türkiye içki ve sigara tüketiminde ne kadar büyük bir pazar?  
 
Türkiye, sigara tüketiminde Çin hariç dünyanın 6. büyük pazarı durumunda. Değer konuşmak, özelleştirme sürecine olumsuz etki yapar. İçkide pazar büyüklüğüyle ilgili bir değerlendirme yapmadık. Türkiye, nüfus dikkate alındığında, içkide de büyük pazarlardan biri. Ayrıca, Türkiye’nin her iki sektör içinde ihracat merkezi olma potansiyeli var. Bu açıdan Türkiye pazarı çok önemli.  
 
Tekel’in satışı hazirandan önce gerçekleştirilebilir mi?  
 
İhaleyi bir, iki hafta öne çekebiliriz.  Tekel büyük ölçüde satışa hazır halde, bilanço denetimi yapılacak,  gayrimenkullerin değerlemesi yapılacak. Uluslararası muhasebe kuruluşlarının denetiminden geçti.