Ücrette 2025 rotası

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Türkiye’nin önde gelen şirketlerinde ücret artışları konusunda ciddi bir belirsizlik hakim. Bu yıl zam oranlarının enflasyon ve 2024’teki ücret artışlarının altında kalacağı öngörülüyor. En iyi senaryoda oranların yüzde 40-50 bandına, daha kârlı şirketlerde ise yüzde 70’e kadar çıkabileceği düşünülüyor. Hisse senedi opsiyonları, uzun vadeli teşvikler, performans primleri ve esnek yan haklar 2025’te de belirgin şekilde öne çıkıyor. Transferlerdeyse tatmin edici paketler beklenmiyor. Düşük ücret nedenli istifaların yükselmesi ise 2025 için muhtemel senaryolar arasında yer alıyor.

Geçtiğimiz yıl temmuz ayında asgari ücret artışı olmamasına rağmen, özel sektördeki birçok şirket ikinci kez ücret artışına gitti. Ücret artışına gitmeyenlerdeyse istifalar yaşandı. Araştırmalar, artan istifalarda ücret memnuniyetsizliğinin ilk sırada olduğunu gösteriyor. Kariyer. net’in bu yıl 4 bin çalışanla gerçekleştirdiği araştırmaya göre çalışanların yarısının iş değişikliği motivasyonları arasında ilk sırada ücret ve yan haklar bulunuyor. 24 Saatte İş’in 10 bin 973 çalışanla gerçekleştirdiği ve sonuçlarını geçtiğimiz aralık ayında açıkladığı İş Gücü Trendleri Araştırması’na göre ise Türkiye’de iş değiştirme nedenleri arasında ilk sırada yüzde 48 gibi yüksek bir oranla düşük ücret bulunuyor. Çalışan bağlılığı şirketi Pluxee’nin de beyaz yakalı çalışanlar arasında yaptığı araştırmaya göre Türkiye’de 10 çalışandan 7’si maaşından memnun değil. Sadece çalışanlar değil enflasyonist ortamda işverenler de ücretlerle ilgili yaşanan gelişmelerden mutsuz. Türkiye’deki yönetici ücretlerinin Avrupa’yı yakalaması patronları rahatsız ediyor. Ürün fiyatlarını artıramadıkları için enflasyonun üzerinde zam yapamıyorlar. Büyük bir belirsizliğin yaşandığı bir ortamda şirketlerin 2025’te izleyeceği ücret ve zam politikalarını araştırdık. 

ENFLASYONUN ALTINDA KALACAK 

Geçen yıl temmuz ayında asgari ücrete zam yapılmamasına rağmen özel sektörde şirketlerin yarısı yüzde 10-40 seviyesinde ara zam yaptı. Bu yıl, 2024’teki gibi yüksek zam oranları beklemediğini söyleyen Datassist İş Geliştirme Müdürü Kemal Koçak, 20- 25’te ücretlerde yüzde 40’a yakın artış öngördüklerini ve zam oranlarının enflasyonun altında kalacağını belirtiyor. Bu yıl, 2024’te ara zam yapmayan şirketlerde üst kademe için zam oranının yüzde 40-50 arasında bütçelendiğini söyleyen MY Executive Ortağı Aslı Colley, büyüme ve kârlılık hedeflerini tutturamayan şirketler için yüzde 50 ve üzeri zamların zorlayıcı olduğunu belirtiyor. Geçen yıl temmuzda zam yapmayan şirketlerin çoğunun asgari ücretteki artıştan bağımsız bu yıl en az yüzde 35 artış yapmak zorunda olduğuna dikkat çeken yönetim danışmanı Artemiz Güler, ekonomik sıkıntı çekmeyen şirketlerin bu yıl yüzde 40-50 bandında zam yapacağını ifade ediyor. Mercer Ücret Trendleri Eylül 2024 Raporu da şirketlerin beyaz yakalılar için yüzde 40-50 bandında ücret artışı planladığını gösteriyor. 

MAKAS DARALACAK 

2025’te de ücret dengesizliği devam edecek. Yönetici ücretleriyle giriş seviyesi arasındaki ücret makası daralacak. Ücretlerdeki erimeye en fazla maruz kalan kesimin başında yöneticilerin olduğun söyleyen Hugent Yönetici Ortak Özlem Veryeri Taşkaya, “Üst seviyede bu yıl zam oranları yüzde 30-35 arasında tahmin edilirken giriş ve orta seviyede yüzde 40 bandına yakın” diyor. 

EN YÜKSEK ZAM YAZILIMCILARA

Pandemide en yüksek ücret artışları teknoloji şirketlerinde oldu. Son bir yılda raporlanan rollerin yüzde 25’inde ücret artışları yüzde 100’ü aştı. 2025’te de en yüksek ücret artışlarının yine bilişim, internet ve teknoloji start up’larında olması bekleniyor. 2025’te teknoloji şirketlerinde, zam oranlarının diğer sektörlerden yüksek ancak 2024’teki seviyesinin gerisinde kalacağını söyleyen Melon Kurucusu Sure Köse Altuntaş, yabancı şirketlerle rekabet eden yerel teknoloji şirketlerinin ücret politikalarını daha rekabetçi hale getirmeye çalıştığını belirtiyor. Bu yıl teknolojiden sonra en yüksek ücret artışının beklendiği ikinci sektörse rekabetin yoğun olduğu hızlı tüketim olacak. Tekstil ve otomotivde ücretler ortalamanın altında kalacak. 

AVRUPA’YI YAKALADI 

Döviz kurlarının yatay seyri nedeniyle Türk yöneticilerin maaş seviyeleri birçok Avrupa ülkesini yakaladı. Yüksek enflasyon nedeniyle TL ücretlerdeki dinamik değişimin özellikle yönetici ücretlerini Avrupa’daki ücretlere yaklaştırdığını söyleyen Human Group Kurucusu ve PERYÖN Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Gaye Özcan, bazı rollerde Türkiye’deki ücretlerin Avrupa piyasasının üzerinde bile kaldığını ifade ediyor. Türkiye’de yönetici ücret seviyelerindeki artışın danışmanlık verdikleri Avrupalı müşterileri tarafında da olağanüstü karşılandığını söyleyen Transearch Türkiye Yönetici Ortağı Murat Öztürk, “Üst düzey transferlerde, sadece ücret artışlarının yeterli olmadığı, sign-on bonus dediğimiz transfer ödemelerinin de çok sık uygulamaya alındığı bir trend oluştu” diyor. Enflasyonist dönem öncesinde, yılda bir kez yapılan ücret artışları yeterli oluyordu. Ancak son 3 yıldan bu yana, ara zamlar hayatımıza girdi. Geçen yıl birçok şirket yılda iki zam dönemi gerçekleştirdi. Bu sayede ücret nedeniyle çalışanların kurumdan ayrılmasının önüne geçmeyi hedefleyen şirketler, çalışanların satın alma güçlerini koruyarak iş performanslarındaki dalgalanmaları önlemeye çalıştı. 

PRİM SİSTEMLERİ YENİLENECEK 

Yönetici ücret paketlerinde performans primleri, kâr paylaşımı ve şirket aracı gibi yan haklar ön planda. Melon’un Endeavor Türkiye’yle gerçekleştirdiği Türkiye Teknoloji Sektörü Ücret ve Yan Haklar Trend Raporu’na göre yönetici rollerinin yüzde 65’i prim sisteminden faydalanıyor ve bu primler yıllık ücretin ortalama yüzde 18’ine denk geliyor. Hisse senedi opsiyonu sunan şirket sayısında da geçtiğimiz yıllara oranla artış gözlemleniyor. Araştırmaya göre şirketlerin yarısı hisse senedi opsiyonunu tüm çalışanlarına sağlarken, diğer yarısı sadece yönetici pozisyonları ve kritik rolleri için hisse senedi uygulaması gerçekleştiriyor. Özellikle şahıs şirketlerinde “Bana kazandırana kazandırayım” yaklaşımının çok yaygın olduğunu söyleyen MY Executive Ortağı Aslı Colley, şirketlerin ara dönemde kaybetmeyi göze alamadıkları üst düzeylerine performans primi uyguladıklarını anlatıyor. Enflasyonist dönemlerde prim sistemlerinin daha yüksek oranda kazandıracak şekilde yenilendiğini söyleyen AL Danışmanlık Genel Müdüdü Ayşen Laçinel de “Bu yıl başarıları ispatlanmış, değer katan çalışanlar için kişiye özel ödüllendirmeler tasarlanıyor” diyor. 

ESNEK YAN HAKLAR GENİŞLEYECEK 

Özel sağlık sigortası, yemek desteği ve ulaşım yardımı gibi geleneksel yan haklar devam ederken, çalışanların ihtiyaçlarına uygun esnek ve yenilikçi yan haklar öne çıkıyor. Şirketlerde artan esnekliğin ekstra izin günleri, wellness günleri ve gönüllülük projelerine katılım olarak kendini gösterdiğini söyleyen BrainArt Genel Müdürü Özlen Karaçal, “Sağlık odaklı destekler arasında wellness programları, psikolojik danışmanlık ve spor koçluğu yaygınlaşıyor” diyor. Pluxee’nin 2024 araştırması da çalışanların işverenlerinden daha fazla yan hak talep ettiğini gösteriyor. Beyaz yakalı çalışanların yaklaşık yüzde 62’si haftada 4 gün çalışmak için maaşlarından bir miktar kesintiyi kabul etme eğilimindeyken çalışanların istediği yan hakların başında özel sağlık sigortası yer alıyor. Yönetici ücret paketlerinde performans primleri ve hisse senedi opsiyonlarıyla esnek yan hakların ön plana çıktığını söyleyen HRup Kurucusu Hakan Çil, “Esnek yan haklar, uzaktan çalışma destekleri ve dijital ekipman desteği gibi yenilikçi uygulamalar da paketlere girdi” diyor. 

DÖVİZLE ÜCRET 

Son dönemde bir kerede tüm çalışanlara ödenen spot bonus uygulamalarının artması bekleniyor. Transearch Türkiye Yönetici Ortak Murat Öztürk, geçen yıl performans ya da belirli kriterlere bağlı olmadan hayata geçirilen bu uygulamanın, her seviyedeki çalışanın satın alma gücünü koruma ve iş konsantrasyonunu artırma amacını taşıdığını ifade ediyor. 2024 Türkiye Teknoloji Sektörü Ücret ve Yan Haklar Araştırma Raporu’na göre, şirketlerin beşte biri maaş ödemelerinde döviz bazlı sisteme geçti. Boğaziçi Dağıtım Yönetici Ortağı Gürkan Şengil, kritik yeteneklerin elde tutulması için döviz ya da döviz endeksli maaşların kaçınılmaz hale geldiğini belirtiyor. Özellikle üst yönetim rollerinde, döviz bazlı ödeme yapan global şirketlerde, kur artışının enflasyonun altında gerçekleşmesinin önemli bir sorua neden olduğnu söyleyen Human Group Kurucusu Gaye Özcan da “Döviz bazlı ücretlerin TL ücretlerdeki artışla paralel gitmemesi, şirket içi dengeleri ve unvanlar arasındaki makasın yönetimini güçleştiriyor” diyor. 

TRANSFER BEKLENTİLERİ

Bu yıl yönetici transferlerinde beklenen ücret artışlarının karşılanması zor gibi. Ekonomik zorluklar ve üretim maliyetlerinin artış gösterdiği bu dönemde, adayların transferde beklediği ücret artışlarının karşılanamayacağını söyleyen Gilda&Partners Kurucusu Jilda Bal, “Çalışanlar maaşlarını artırmak amacıyla iş değişikliklerine yönelse de mevcut ekonomik koşullar bu eğilimi sınırlayacak” diyor. Öte yandan şirketlerin yetenek kazanma rekabetinde bu dönemde “sign on bonus” denen başlangıç bonus ödemelerine daha çok yer verdiğini söyleyen BS Executive Search Kurucusu Duygu Kütahya da “Bu bonuslar şirketlerin bünyelerine katmak istedikleri yeteneğin istediği maaşı teklif edemedikleri durumlarda aradaki farkı kapatabilmek ya da başka bir teklife karşı avantajlı kalmak adına fayda sağladı” diyor. 

AYRILIKLAR ARTACAK 

Yeni işe alınan çalışanlara yaşam maliyetlerine uygun başlangıç ücretleri teklif edilirken, mevcut iş yerinde yeterli artış alamayan çalışanlar çözümü başka bir şirkete geçmekte buluyor. Yetersiz zam oranları ve eksik yan hakların çalışanların başka fırsatlara yönelmesine neden olduğunu söyleyen HRup Kurucusu Hakan Çil, “Gelişim fırsatları ve kariyer olanaklarının eksikliği de sirkülasyonu artırıyor” diyor. Enflasyon karşısında yaşam standardını korumak isteyen çalışanların büyük bir kısmının ücret nedeniyle şirketlerini terk etmek zorunda kaldığını söyleyen Transearch Türkiye Yönetici Ortak Murak Öztürk, transfer görüşmelerinde liderlerin ilk kriter olarak ücret paketini sorguladığını ifade ediyor. Bir taraftan yetersiz ücretler nedeniyle çalışan istifaları artarken diğer yandan 2025’te işten çıkarmalar bekleniyor. MY Executive Ortağı Aslı Colley finansal hedeflerini yakalayamayan şirketlerin bir kısmında, 2025’in ilk yarısında orta ve üst düzeyde işten çıkarmaların beklediğini söylüyor.