Yeni büyükler nereden çıkacak

Aslı Sözbilir
[email protected]

Geleceğin en başarılı şirketleri ölçeklendirilebilen dijital teknolojilere sahip olanlar olacak.” Bu iddia ABD merkezli DaVinci Enstitüsü’nün kurucusu, ünlü gelecek bilimci Thomas Frey’e ait. Dijitalleşmenin tüm hızıyla iş dünyasını dönüştüreceğini vurgulayan Frey, liderleri de bu hızlı dönüşümde oluşacak risklere karşı hazırlıklı olmaları konusunda uyarıyor. Onlara bir de “ahlaklı olma” misyonu yüklüyor. Çünkü Frey’e göre dijitalleşmenin sağladığı imkânlarla neredeyse her şeyi yapabilmenin mümkün hale gelmesi “o şeyi illa yapmanız gerektiği anlamına gelmiyor.” Frey, “Yeni teknolojiler iyi niyetle yaratılır ama sonunda insanlar o teknolojileri kötü emellerine alet etmeyi öğrenir. Gelecekte şirketlerin hem ahlaki hem de riski önleme amaçlı sorumlulukları olacak” diyor. Frey ile önümüzdeki 10 yılda yaşanacak dönüşümü ve şirketlerin değişen rekabet koşullarında ayakta kalma yollarını konuştuk. İşte satırbaşları…
* 2030’larda iş dünyasında ne gibi büyük değişiklikler olacak?
 Bildiğimiz anlamda iş, çok daha fazla freelance (serbest çalışan) bir kimliğe bürünecek. İşverenler çalışanlarından maksimum verimi almak amacıyla tam zamanlıdan daha çok yarı zamanlı çalışanları işe alacak. Bireyler de devamlı yeni projeler peşinde koşacakları bir hayat stiline alışmak zorunda kalacak.
* 2030’lara kadar 2 milyar pozisyonun yok olacağını söylüyorsunuz. Nasıl bir iş piyasasından bahsediyorsunuz.  
Var olan işleri yok edecek çok sayıda bozucu trend var. Sadece sürücüsüz arabalar bile, 20-30 yıl boyunca var olan dört işten birini yok edecek. Önce tüm sürücüler işsiz kalacak. Sonraki dalga araba sigortası işlerini, kiralık araba sektörünü ve taksicileri vuracak. Arabalar için çalışan büyük bir perakende sektörü olduğunu da unutmayın, araba yıkayanlar, tamirciler gibi… Bunların yerine gelecek işler şu anda oluşmakta olan yeni sektörlerde olacak. Örneğin sürücüsüz arabaların yolda düz gidebilmesini ve birbirlerine çarpmamasını sağlayacak teknolojinin uygulanması bile birçok yeni iş yaratacak. Nesnelerin internetinden üç boyutlu yazıcılara, sanal gerçeklikten yapay zekâya birçok bozucu teknoloji var ve tüm bu teknolojiler şu anda olandan daha fazla iş yaratacak. Önemli olan bu yeni işlerde çalışabilecek yeteneğe sahip olmamız ve asıl zorluklar da burada.
* Gelecekteki trendlerden oluşabilecek diğer sektörler neler olabilir?
 Sensör ağları. Her şeyin içine sensörler koymaya başlayacağız. Suyu, ışığı, nemi ve birçok başka şeyi ölçebilen sensörler olacak. Bilgi her yerden yağacak ve bu bilgiyi anlamlandırmak üzerine yeni işler oluşacak. Eğer kolumuza yaptırdığımız dövmeye kan değerlerimizi ölçecek bir sensör koyarsak bize 24 saat ulaşan bir bilgi akışına sahip oluruz. Bu hastanelerdeki birçok işi yok edecek olsa da kanımızdan gelen tüm bu veriyi analiz etmek için birilerine ihtiyaç olacak.
* Geleneksel sektörleri en çok etkileyecek değişiklikler neler olacak?
 Çelik sektörünü örnek olarak alalım. Yapay malzemeler yaygınlaştıkça çeliğe olan talep azalacak. Bu çelik benzeri materyalleri daha az kullanacağımız anlamına gelmiyor ama çeliğin kendisinin kullanımı azalacak. Eğer şu anda bir muhasebeci veya bankacıysanız da aynı durum söz konusu. Bu işler gelecekte de var olacak ama nitelikleri değişecek. Bu işleri yapmak için farklı araçlar kullanacağız.~*Gelecekte ne tip şirketler büyümelerini artırabilecek?
 Bence genel olarak şirketler daha az kişiyi istihdam edecek ve çok daha fazla sanallık olacak. Geçmişte bir sürü zeki insanı bir araya getirir ve başarılı bir şirketi öyle yaratırdık. Ana fikir yakınlıktı; insanlar bir şeyi yaratabilmek için birbirlerine yakın olmalıydı. Gelecekte ise bu yakınlıkları ikame edecek değişik yollar bulacağız. Çok daha akışkan bir toplum haline geleceğiz. Yolculuk etmek daha kolay olacak ve nerede yaşadığımızın önemi azalacak. * Günümüzdeki Google, Apple, Amazon, Arcelor-Mittal, GE gibi dev şirketlerin 2030’da da hala var olacağını düşünüyor musunuz?
 Evet, ama işlerinin doğası epey değişmiş olacak. Bazılarının istihdam ettiği insan sayısı azalmış, bazılarının da artmış olacak. Hâlihazırdaki bazı projeler sadece büyük şirketler tarafından yönetilebilir. Örneğin havadaki tüm birbiriyle iletişimde olduğu bir sistemi yönetecek olan trafik kontrol sistemlerini veya yerdeki tüm sürücüsüz araçları kontrol eden sistemleri yaratacak ve yönetecek olan şirketler çok büyük olmak zorunda. Ayrıca gelecekte benim mega-projeler adını verdiğim büyük işler olacağını da düşünüyorum. Var olan işler otomatik hale getirilip yok oldukça ülkeler bundan çok rahatsız olacak ve vatandaşlarına istihdam yaratmak için büyük altyapı projelerine yatırım yapacak. Bu projelerin çoğu tünel, köprü veya baraj gibi altyapı projeleri olacak ve çok sayıda işçiye ihtiyaç olacak. Benim mega-proje dediklerim kabaca 1 milyar doların üzerinde olan projeler. Bu tip projeler şu anda dünya gayri safi milli hasılasının sadece yüzde 8’ine tekabül ediyor. Benim tahminim önümüzdeki 15-20 yılda bunun 3 kat artacağı. l Sizce gelecekte iş yapış şeklindeki büyük değişiklikler neler olacak? n Özellikle dijital bir şirket olmak ilginç bir değişim. Şirketler dijitalleştikçe daha az fiziksel bir hale de geliyor, daha demokratikleşiyor. Gittikçe daha akışkan bir toplum haline geliyoruz. Sınır denilen şey gelecekte daha farklı bir anlam taşıyacak. Sınırları ülkelerin kontrol ettiği gerçeği de değişecek. Gittikçe daha fazla insan kırsal alanlardan şehirlere taşınacak ve mega şehir sayısı artacak. Şehirler içinde oldukları ülkelerden çok daha önemli ve söz sahibi olacak.
* 2030’larda liderlik ne anlama gelecek?
 Hayatımıza daha çok teknoloji girdikçe daha fazla sayıda kırılma anlarıyla karşılaşacağız. Liderler ne gibi risklerle yaşadığımızın devamlı farkında olmalı ve herhangi bir felaket anında ne yapılması gerektiğini önceden düşünmeli. Bir yandan da ahlaki sorumluluklarımız var, bir şeyi yapabiliyor olmamız yapmamız gerektiği anlamına gelmiyor. Örneğin gelecekte muhtemelen soyu tükenmiş varlıkları yeniden yaratabilme gücümüz olacak. Örneğin tüylü mamutları geri getirmeli miyiz? Bunun toplum üzerindeki etkileri ne olacak? Önümüze birçok ahlaki sorun gelecek.
* Gelecekte şirketler ne gibi risklerle ve zorluklarla karşılaşacak?
 Risk birçok değişik şekilde değişiyor. Sürücüsüz araba çağına girdiğimizde bir kaza geçirme riskimiz de ciddi oranda azalacak. Öte yandan havada insansız araçlar uçuyorsa bu da beklemediğimiz yeni riskler oluşturabilir. Yeni teknolojiler iyi niyetle yaratılır ama sonunda insanlar o teknolojileri kötü emellerine alet etmeyi öğrenir. Gelecekte şirketlerin hem ahlaki hem de riski önleme amaçlı sorumlulukları olacak.
* Günümüz şirketlerinin hangileri gelecekteki düzene ayak uydurabilecek?
İleride çok zorlanacağını düşündüğüm birkaç sektörü söyleyeyim; eğitim sektörü ciddi anlamda değişecek. Birçok okulun ve öğretmenin yok olacağını düşünüyorum. Yapay zekâ geliştikçe ve robot öğretmenlere imkân verdikçe, şu anda öğretmen olarak çalışan bireyler daha çok koç gibi çalışmaya başlayacak. 2030’larda internetin en büyük şirketinin şu anda adını bilmediğimiz bir eğitim şirketi olacağını tahmin ediyorum. Bunun var olan en büyük fırsat olduğunu düşünüyorum. Ayrıca taşıma sektörünün diğer bazı sektörleri değişime zorlayacağını düşünüyorum. Araba kazaları azaldıkça sağlık sektörüne olan yatırımlar da azalacak. Sağlık sektörünün kendisi de ilaç üreticilerinin yönlendirdiği bir sektör olmaktan çıkıp veri tarafından yönlendirilen bir sektör haline gelecek. Vücudumuzdan gelen veri akışını gözlemleyip kullanmaya başladıkça ki birçok şirket bu veriyi yeni bir bilgisayar programlama dili gibi algılıyor, kendimizi daha iyi olmak için programlayabileceğiz. Hasta olunca tek yapmamız gereken kendimizi iyileşmek için tekrar programlamak olacak. Bu da hem doktorları hem de hemşireleri tehdit eden bir olgu. Bu mesleklerde istihdam edilen insan sayısı azalacak.
* Tüm bu hızlı teknolojik gelişmeler gelişmekte olan piyasaların büyüme istikametini uzun vadede değiştirebilir mi?
 Evet, kesinlikle büyüme istikametini değiştirecek. Birçok kazanan ve kaybeden olacak. Zor olan tüm bu teknolojilerin birbirleriyle olan etkileşimini anlamak… Bu yıl ocak ayında gittiğim bir elektronik sektör fuarında akıllı pantolon satan bazı şirketler gördüm. Bu pantolonlar size hangi tarafa gitmeniz gerektiğini söylüyor.Bir anda hiç beklemediğiniz bir şekilde pantolonunuz internete bağlı hale gelerek hayatınızı etkilemeye başlıyor. Güneşte fazla kalıp kalmadığınızı ölçen akıllı bikiniler bile vardı fuarda. Şu anda bize anlamsız gelen tüm bu gelişmeler etrafımızdaki her şeyi internete bağlı hale getiriyor ve bunların hayatımızı nasıl etkileyeceğini şu anda tahmin etmek imkânsız gibi.
* Gelecek trendlerin ışığında ne yaparsak Türkiye ekonomisini tekrar canlandırabiliriz?
 Eğer tüm ülkeyi kablosuz internet ağıyla donatabilir, her eve fiber internet bağlantısı getirebilirseniz bu gibi şeyler ekonomiyi ciddi anlamda değiştirecek, iş yapış şekillerini etkileyecektir. Bu tip bir altyapı gelişimi hem iletişimi hem de tüm sistemi iyileştirebilir. Daha akışkan ve her yere seyahat eden bir toplum olmaya başlamamıza rağmen son yıllarda trend, sınırları daha güvenli hale getirme yönünde. Birçok ülke gelen göçmenler yüzünden iyice kalabalık hale geldi. Ama sınırlar hiçbir zaman kalıcı değildir, tüm bu sınırları daha sağlam hale getirme projesini tekrardan düşünmemiz gerek. İnsanları bir şehirden diğer şehre taşıyabilecek insansız hava araçları ürettiğimiz anda sınırlar epey anlamsız bir hale gelecek. Airbus yıl sonuna kadar pilota gereksinimi olmayan bir hava taksisini hazır hale getireceğini açıkladı. Bunun yaygınlaşması epey zaman alacak, ama bu hava araçları yaygınlaştığı anda oyun tamamen değişecek.~HİNDİSTAN VE NİJERYA GELECEĞİN YILDIZLARI
TÜRKİYE’NİN ŞANSI
Gelişmekte olan tüm teknolojiler yeni bir başlangıç çizgisi yaratıyor. Dünyanın her yerinden çıkan inovasyon görebiliriz. Büyümenin birçok insanın benzer teknolojiler üzerine aynı anda çalıştığı bölgelerden geldiğini görmekteyiz. Böyle bölgecikler yaratabildiği sürece Türkiye de gelişmekte olan bu teknolojilerde liderlik rolleri üstlenebilir.
SÜRPRİZ ÇIKABİLİR
Hızlı büyüyen ülkelere iyi bir örnek Hindistan… Hindistan geleceğin yıldızlarından biri olacak ama onların da çözmeleri gereken birçok toplumsal sorunları var. Afrika’dan da birçok yıldız çıkacak, özellikle Nijerya. Nijerya’da birçok ilginç gelişme yaşanıyor. Beklemediğimiz yerlerden birçok ileri teknoloji çıkacağını göreceğiz ama sadece konularına tutkuyla bağlı olan insanlar başarılı olacak.
HIRSIN ROLÜ
Tutkunun hak ettiği önemi görmediğini düşünüyorum. Başarıya en aç, en kararlı olanlar en başarılı olacak. Birçok ülkede insanlar yeterince başarıya aç değil, devamlı tatildeler. Dünyanın herhangi bir yerinde demin bahsettiğim gibi bölgeler ortaya çıkabilir ve geleceğin yıldızlarını yaratabilir.

EN BÜYÜK ŞİRKETLER HANGİ SEKTÖRLERDEN ÇIKACAK?
DİJİTAL EŞİK
Ürünler dijital hale geliyor ve ürünlerin değişimi kat be kat hızlanıyor. Örneğin Tesla elektrikli arabalarının sahipleri bir sene sonra yeni bir program yükleyerek arabalarını ilk aldıklarından daha iyi bir ürün haline getirebiliyor. Geleceğin en başarılı şirketleri ölçeklendirilebilen dijital teknolojilere sahip olanlar olacak.
HIZ FAKTÖRÜ
Ölçeklendirmek Facebook, Twitter gibi tüm dünyadan müşterilere sahip olabilmek demek. Böylece tüm dünyadan insanların gücünü kullanabilir hale geliyorsunuz. İnternet her şeyin geçmişte olduğundan çok daha hızlı olduğu algısını yaratıyor. Norveç’te, Tokyo’da veya Meksika’da bir rapor yayınlandıktan 10 dakika sonra haberimiz oluyor, geçmişte bu aylar hatta yıllar sürerdi. Artık bu kadar beklememize gerek yok.

TÜRKİYE YENİ DALGAYA HAZIR MI?
Bence Türkiye’de ciddi bir yetenek potansiyeli mevcut… Türkiye’ye her gelişimde hissettiğim samimiyetten büyük heyecan duyuyorum. Kültürünüzde dostluğun yeri büyük ve beraber çalışabiliyorsunuz. Şu anda gelişen birçok teknolojik trend Türkiye’de uygulanmaya uygun. Siyasete girmekten pek hoşlanmam ama beraber çalışabilen bir hükümet ve iş dünyası işin kilit noktası. İş dünyası için adil bir oyun sahasını yaratan devlettir. Aslında milli sistemlerden küresel sistemlere doğru yol alıyoruz ve bu değişimin nasıl gerçekleşeceğini anlamak önemli.

2030 İÇİN 10 TAHMİN
Tüm doktor muayenelerinin yüzde 80’inden fazlası otomatikleşecek.
Restoranların yüzde 90’ı yemeklerini hazırlarken 3 boyutlu baskı teknolojisi kullanacak.
Sadece sürücüsüz araçlara ayrılmış otobanların sayısının arttığını göreceğiz.
Uzay turizmine ilk giren bir uzay oteline tarifeli uçuşlar düzenleyen bir Çin şirketi olacak.
Yeni yapıların yüzde 20’sinden fazlası 3 boyutlu yazıcılarda ‘basılmış’ binalar olacak.
Şimdiki üniversitelerin yarısından fazlası kaybolacak ve tamamen yeni bir eğitim sektörü doğacak.
Dünyanın en büyük internet şirketi şu anda varlığından haberdar olmadığımız bir eğitim şirketi olacak.
Şu anda soyu tükenmiş olan türlerden birinin canlandırılmasına ve çiftleştirilmesine tanıklık edeceğiz.
Kızılötesi insansız uçakların gözetimi ve yeni söndürme sistemleri sayesinde orman yangınları şu andakinin yüzde 5’ine düşecek.
2 milyardan fazla iş yok olarak tamamen yeni endüstrilerin doğmasına yol verecek.