2012'ye dönüş

Elçin Cirik

ecirik@capital.com.tr

 Kamu ve katılım bankalarındaysa şubeleşme trendi sürüyor. Ancak gerçek şu ki her şeye rağmen sektördeki şube sayısı azalıyor. Hatta bugün gelinen noktada, 2012 rakamlarına dönülmüş durumda. Uzmanlaşmış şube trendinin güçlenerek süreceği öngörülse de şube sayısında 2024 sonunda 10 bin 500’e kadar inen rakamlar telaffuz ediliyor.

Sadece Türkiye’de değil dünyada da bankaların, dijitalleşmeyle birlikte günlük işlemlerde fiziksel şubelere olan ihtiyacı azalıyor. Bir yandan personel giderleri, kira gibi artan maliyetlerle başa çıkmak adına konsolide edilen şubeler, diğer yandan da “işlem merkezi” konumundan “danışmanlık” noktaları haline dönüştürülüyor. BDDK TBS Göstergeler Raporu’na göre 2022 sonunda katılım bankaları dahil sektörde şube sayısı, 11 bin 34’tü. Bu yılın ilk çeyreğinin sonunda bu sayı, az bir artışla 11 bin 60 oldu. Bu, bankacılıkta şube sayısında 2012 yılına geri dönüldüğünü gösteriyor. Gerçekten de 2015 yılında 12 bin 269 ile zirve yapan şube sayısı, özellikle pandeminin etkisiyle 2021 sonrasında 11 bin bandında hareket ediyor. Şube sayısının yakın gelecekte nereye gideceğini okumak için birçok faktöre, özellikle de yeni şube akımına bakmak gerekiyor. Özel bankalar tarafında şubede optimum sayılara gelindiği görüşü hakim. Artık bankalar mevcudu koruyarak rekabette öne çıkmaya çalışıyor. Ayrıca uzmanlaşmış şubeler devreye alınarak katma değerli işlere yönelme eğilimi dikkat çekiyor. 

UZMANLAŞMA STRATEJİSİ 

Son iki yıldır bankacılıkta farklı alanlarda uzmanlaşmış şubeler açılıyor. Özel bankaların başlattığı bu strateji, BCG Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Burak Tansan’ın değindiği gibi uzaktan müşteri ediniminin yaygınlaşması ve bireysel bankacılıkta yaşanan yoğun rekabet sonrası tüzel müşterilerin özel ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilecek şubeler açarak sektörde fark yaratma amacını taşıyor. Bu alanda örnek oyunculardan biri Türkiye İş Bankası. Bu dönüşümün ilk örneklerini tarım ihtisas şubeleri ve girişimcilik şubelerini hayata geçirerek veriyor. İş Bankası, “İlk girişimcilik şubemizi İstanbul’da İş Kuleleri’nde Aralık 2021’de, ikincisini İzmir’de İZQ Girişimcilik Merkezi’nde Kasım 2022’de hayata geçirdik. Ayrıca tarım, teknoloji ve finansı bir araya getirdiğimiz tarım ihtisas şubelerinin ilkini, geçtiğimiz yıl Manisa Saruhanlı’da açtık. Bugün itibarıyla 24 adede ulaştı” açıklamasını yapıyor. DenizBank’ın da tarıma özel 75 Yeşil Damla ve KOBİ odaklı 41 “Büyük İşletmeler” şubesi bulunuyor. QNB Finansbank Bireysel Bankacılık ve İşletme Bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı Enis Kurtoğlu, toplam 436 şubede tüm müşteri ihtiyaçlarına bütüncül hizmet anlayışıyla cevap verdiklerini aktarıyor ve “229 şubemizde üst gelir segmenti ve özel bankacılık müşterilerimiz yatırım ürünlerinde uzmanlaşmış ekiple işlemlerini gerçekleştiriyor. Tarımsal üretimin yoğun olduğu 7 bölge müdürlüğümüz altındaki 30 şubemizle de çiftçi müşterilerimize sade süreçlerle hizmet sunuyoruz” diyor. Şube stratejilerinin dönüşen tutum ve ihtiyaçların paralelinde değiştiğini aktaran ING Türkiye Bireysel Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Ozan Kırmızı, “Bazı şubelerimizin konseptini değiştirerek ekspres şube olarak adlandırabileceğimiz konseptle hem müşteri memnuniyeti hem verimliliğin artmasını hedefliyoruz” diyor. Aktif Bank da ağırlıklı olarak kurumsal, yatırım bankacılığı ve özel bankacılığa odaklanıyor. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca, “Özel bankacılıkta müşterilerimizin yatırım tercihlerini, risk algılarını dikkate alarak, kişiye özel en iyi hizmeti veriyoruz” diyor. 

YENİLERİ GELECEK 

“Bankaların uzmanlık şubeleri açmaları, tamamen bölgesel ve sektörel ihtiyaçlara hızlı cevap verebilme ihtiyacından kaynaklanıyor” diyen Deloitte Türkiye Finansal Hizmetler Endüstrisi Lideri Yaman Polat, bu şekilde bankaların gelişmiş CRM tekniklerine göre yaptıkları analizler doğrultusunda hedef müşteri grubunun donanımlı şube ekibiyle temasını sağlamak ve doğru ürünleri pazarlamak istediklerini söylüyor. Dünyada da trend benzer. BCG Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Burak Tansan, örnek olarak Barclays’ın İngiltere’de girişimcilere hizmet eden 30’dan fazla özelleştirilmiş merkezinin olumlu geri dönüşler aldığını ve State Bank of India’nın bir yılda start up’lar için özel 4 şube açtığını belirtiyor. Bankacılık danışmanları yakın gelecekte uzmanlaşmış şube trendinin devam edeceğini, özellikle tarım, girişimcilik ve KOBİ odaklı ihtisaslaşmanın süreceğini öngörüyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, “Türkiye ciddi rekabetin yaşandığı dönemden geçiyor; bunun doğal sonucu olarak farklılaşma önem kazandı. Özel müşterileri ortak bir ekosistemde buluşturabilme, uzman ekiplerle danışmanlık sağlayabilme sayesinde doğru finansal ürünleri sunabilen bankalar, büyük avantaj elde edecek” yorumunu yapıyor. Sektör oyuncularının açıkladığı hedefler de bu yönde. İş Bankası, 100’üncü yaşını kutlayacağı 2024 yılında ülkenin verimli ovalarında açılacak yeni şubelerle tarım ihtisas şubelerini 50’nin üzerine çıkarmayı hedefliyor. Aynı şekilde Vakıf Katılım, tarım bankacılığına ilişkin yeni bir yapı oluşturuyor ve ilerleyen dönemlerde uzmanlaşmış farklı şube konseptleriyle reel sektöre destek sunmaya hazırlanıyor. Vakıf Katılım Genel Müdürü İkram Göktaş, “Kurumsal ve ticari şubelerimizle başladığımız konsept, şube çalışmalarımıza yeni dönemde devam edeceğiz; ticari şubelerimize yenilerini eklemeyi planlıyoruz” şeklinde konuşuyor. 

KİMLER AÇIYOR?

 Yeni şube konsepti hem yeni noktalar açılması hem mevcudun dönüştürülmesiyle şube sayısının pandemi sonrası düşüş hızını yüzde 1’in altında tutuyor. Hatta bu yılın ilk çeyreğinde şube sayısında, 2022 sonuna göre 26 adet artış mevcut. Burada halen büyüme atağında olan katılım bankalarının, 23 yeni şube açmasının önemli etkisi var. 2022 sonunda 6 oyunculu katılım bankacılığının toplam bin 379 şubesi bulunuyor. Ayrıca artışta kamu bankalarının etkisini de unutmamak lazım. Sistema Genel Müdürü Tolga Moral, mayıs sonu verilerine göre 3 yılda katılım bankalarının şube sayısında ortalama yüzde 5,8 ve kamu bankalarının yüzde 2,3 artış sergilediğine dikkat çekiyor. “Sektör genelinde yılda ortalama yüzde 1 olan şube sayısı azalışında, yerli özel ve yabancılar daha hızlı küçülürken kamu ve katılım bankaları şube artırıyor” yorumunu yapıyor. Mart 2022 ve 2023 dönemlerini karşılaştırarak banka bazında şube sayılarına bakıldığında, üç büyük kamu bankasının 42 yeni noktada hizmet vermeye başladığı görülüyor. Özel oyunculardaysa tersine bir tablo var. Aktif büyüklük anlamında kamunun ardından gelen 8 büyük özel banka, son bir yılda 152 şubesinin hizmetine son verdi. Küçük ölçekli bankalarda şube sayısı aynı devam ediyor. Danışmanlar burada kapsayıcılık açısından optimum düzeyde sayının oluştuğu görüşünde. Dünya Bankası’nın her 100 bin yetişkine düşen banka şubesi sayısına göre, Türkiye’nin karnesine ortalama 15 şube düşüyor. BCG Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Burak Tansan, yüksek gelir grubundaki ülkelerde bu oranın 17,4, Türkiye’nin dahil olduğu orta-üst gelir grubundaki ülkelerdeyse 12,8 olduğunu açıklıyor. “Dijital bankacılık yatırımları ve ilgili mevzuatlar nedeniyle şubeler azalma sürecine girdi. Son beş yılda yüzde 5 düşüşle toplam banka şubesi sayısı 11 bin 500’den 11 bine indi. Kamu bankalarını bu denklemden çıkarırsak düşüşün yüzde 11’e yaklaştığını görüyoruz” diyor. 

DÜŞÜŞ SÜRER Mİ? 

Peki bu ortamda şube grafiği nasıl olacak? Ortak öngörü, şube sayısının giderek azalacağı yönünde. Deloitte Türkiye Finansal Hizmetler Endüstrisi Lideri Yaman Polat, deprem sonrası sektörün bu bölgeye yönelik hizmeti iyileştirme çabaları olduğunu, ancak toplamda şubeleşmenin giderek azalacağını düşünüyor. “2023 sonunda 10 binlere inecektir; orta vadede dijital bankacılık ve servis bankacılığıyla 10 binin altına inmesi kaçınılmaz” diyor. Sistema Genel Müdürü Tolga Moral, “2023 sonunda beklentim 10 bin 900, 2024 sonundaysa 10 bin 800 öngörüyorum. 3 yıldaysa sayı, 10 bin 500 şubeye gelebilir” diyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, bu noktada şube kira maliyetlerindeki artışlara dikkat çekiyor ve azalma trendinin özellikle büyük şehirlerde devam edebileceğini düşünüyor. BCG Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Burak Tansan, özel bankaların büyük oranda şube optimizasyonunu tamamladığı fikrinden hareketle önümüzdeki birkaç yıl sayıda dalgalanma beklemiyor. “Orta vadede sayının, kamu katılım bankalarının şube açma iştahının devamlılığı koşuluyla 10 bin- 11 bin bandında kalmasını bekliyoruz” diyor. DenizBank Bireysel ve Özel Bankacılık Grubu Genel Müdür Yardımcısı Oğuzhan Özark, dijitalleşme trendiyle 2021’de 158, 2022’de 127 adet olan şube sayısı düşüş eğiliminin 2023’te daha az adetle devam edeceğini öngörüyor. QNB Finansbank Bireysel Bankacılık ve İşletme Bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı Enis Kurtoğlu ise 2020 haricinde şube adetlerinde düşük oranlarda aşağı yönlü farklılaşma yaşandığına vurgu yaparak 2024 sonuna kadar benzer trendin süreceğini aktarıyor. Aktif Bank ve QNB Finansbank, önümüzdeki 2 yılda şube sayısında değişiklik yapmayı planlamıyor.