Komisyonda Büyük Rekabet

Enflasyonsuz ortam, faiz gelirlerinin düşmesi ve kâr marjlarının azalması bankaların hizmetlere ağırlık vermesine sebep oldu. Kârlılığı sürdürmek için her banka yeni ürün ve hizmetlerle komisyon gelirlerini artırdı. 2005 yılında, ücret ve komisyon gelirlerinin, bankaların toplam gelirleri içerisindeki payı bir önceki yıla göre yüzde 33,9 artarak 5,494 milyon YTL’ye ulaştı. Beklentiler 2006’da da artışın devam edeceği yönünde. Sektörün önde gelen yöneticilerine göre bankaların ücret ve komisyon gelirleri, 2006’da yaklaşık yüzde 30 oranında artacak ve bu artışta özellikle bireysel krediler etkili olacak.

Türkiye’de büyük bir dönüşüm süreci yaşayan bankacılık sektöründe öne çıkmayan bazı değişimler de gerçekleşiyor. Bunlardan biri de pek dikkati çekmeden, banka bilançolarının arasında sıkışıp kalan “komisyon ücretleriyle” ilgili. Bankacılık açısından çok önemli olan bu verilere göre,  sektör, 2003 yılında işletme giderlerinin yüzde 46’sını ücret ve komisyon gelirleriyle karşılayabiliyorken, bu oran 2005’te yüzde 58,7’ye yükseldi. Aslında bu gelişme son birkaç yıldır kârlılığını korumaya çalışan bankaların, “müşteri” ve “hizmet” odaklı çalışmaya ağırlık vermesinin sonuçlarından biri.

Yakın zamana kadar ücretsiz verilen birçok hizmet artık dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi ücret karşılığı verilmeye başlandı. Bir zamanlar ücretsiz olan internet işlemlerinden bile küçük işlem bedelleri alınmaya başlandı. İşlem ücretleri ve komisyonları bankaların önemli gelir kalemlerinden biri ve rekabet araçlarından biri haline geldi. Konut kredisi alanında yaşanan rekabette bankalar sadece “faiz oranları”nı değil “komisyon ücretleri”ni de bir rekabet silahı olarak kullandılar. Komisyon gelirlerinin önem kazanması ise 2001 krizi sonrasında oldu. Sektörün gerçek bankacılık faaliyetlerine odaklanmasıyla birlikte bu konuda önem kazandı.

Bankacılık sektöründeki dinamiklerin değişmeye başladığı 2002 yılında, ücret ve komisyon gelirleri bankaların toplam gelirlerinin sadece yüzde 12,7’sini oluşturuyordu. Bankaların aracılık faaliyetleri ve ürün çeşitliliğindeki artışa bağlı olarak bu oran, 2005 yılında yüzde 18,7’ye yükseldi. Ücret ve komisyon gelirleri 2005 yılında bir önceki yıla göre yüzde 33,9 artarak 5,494 milyon YTL’ye ulaştı.

Sektörün 2006 hedefi ise ücret ve komisyon gelirlerini yaklaşık yüzde 30 oranında artırmak yönünde.

Hangi işlemlerden komisyon alınıyor?
Türkiye’de bankalar genel olarak havale, EFT işlemleri, çek ve senet işlemleri, yatırım işlemleri, krediler ve kredi kartı işlemlerinden komisyon alıyor. Ayrıca her bankada kasa kiralamak için belirli bir ücret tahsis ediliyor. İnternet üzerinden gerçekleştirilen işlemlerin bazılarından da ücret alınmaya başlanmış durumda.

Bankalar, şubelerinde verdikleri hemen tüm işlemler için komisyon alıyor. İş Bankası Bütçe ve Planlama Müdürü Serdar Gençer, bunun sebebini şöyle açıklıyor:

“Gerek şubelerdeki müşteri yoğunluğunu azaltabilmek, gerekse bu birimler aracılığıyla gerçekleştirilen işlemlerin maliyetlerini düşürebilmek amacıyla şubelerde verilen hemen tüm işlemlerden komisyon alınıyor. Bunun yerine ise interaktif bankacılık uygulamalarının kullanımının yaygınlaştırılması hedefleniyor.”

Hizmet gelirleri çeşitlenecek
Daralan marjlar nedeniyle bankaların önümüzdeki dönem de ücret ve komisyon gelirlerine ağırlık vereceği öngörülüyor. Ücret ve komisyon alınan mevcut işlemlere ise yenilerinin eklenmesi bekleniyor. Yapı Kredi Bankası Bireysel ve İşletme Bankacılığı Pazarlama Bölüm Yönetmeni Mehmet Kırca’nın değerlendirmesi şöyle:

“Bankalar temel olarak hizmet sektörünün bir parçası. Bunu düşündüğünüzde, verilen her hizmetin karşılığında ücret tahsil edilmesi mümkün. Operasyonel maliyet yaratan her işlem için en azından maliyeti karşılayacak bir komisyon alınması gündeme gelecek.”

İnternet bankacılığı bugüne kadar bankaların müşterilerine alternatif olarak sunduğu bir hizmetti. Şubelerdeki yoğunluğu azaltacak ve müşterilere daha hızlı ve verimli hizmet sunma imkanı verecek bir kanal olarak tasarlanan internet bankacılığı, zaman içerisinde hızlı bir gelişim gösterdi. Pek çok bankanın bu alandaki beklentileri karşılandı. Bugüne kadar internet üzerinden yapılan işlemlerden ücret almayan bankalar, yavaş yavaş bu kanaldan verdikleri hizmetleri de ücretlendirmeye başladılar.

Komisyon oranları artacak
Önümüzdeki dönem internet üzerinden yapılan daha fazla sayıda işlemden ücret alınması, ayrıca bu kanaldan alınan ücret ve komisyon oranlarında artış olması bekleniyor. Oran artışının ücret ve komisyonların genelinde de hissedileceği öngörülüyor. Vakıfbank yetkililerinin değerlendirmeleri şöyle:

“Finansal sistemdeki gelişmeler ve hizmet çeşitliliğindeki artışa paralel olarak daha fazla bankacılık işleminden komisyon alınması söz konusu olacak. Şu anda internet ve telefon bankacılığında gerçekleştirilen, şube ve ATM’ler vasıtasıyla verilen hizmetlerin daha az bölümünde ve daha düşük oranlı olarak alınan bazı ücret ve komisyonlarda oran artışına gidilmesi söz konusu olabilir.”

Bankaların aracılık faaliyetlerinin artması da, ücret ve komisyon gelirlerinde beklenen artışı destekleyecek. Özellikle yatırım fonları, portföy yönetimi, sigorta gibi alanların ve yeni bankacılık ürünlerinin bankaların hizmet gelirlerine olumlu yansıyacağı öngörülüyor.

Dünyada da trend aynı
Türkiye’de olduğu gibi dünyada da bankalar şubelerden yapılan her türlü işlem için komisyon alıyor. Komisyon alınan işlemler Türkiye’de olduğundan çok fazla farklılaşmıyor. Örneğin yine Türkiye’deki bankaların yaptığı gibi, dünyada da bankalar müşterilerini internet, ATM, çağrı merkezi gibi kanallara yönlendirmek için, bu kanallardan verilen işlemlerden ya çok düşük komisyon alıyor ya da hiç almıyor. Yapılan işlemler için verilen dekont veya raporların internette alınması halinde ücretsiz, şubelerden alınması halinde ücretli olması gibi uygulamalar görülüyor.

Bankacılık sisteminin gelişmiş olduğu pazarlarda ise ürün ve hizmet çeşitliliğine paralel olarak, komisyon ve ücret alınan işlemlerin sayısı ve oranı artıyor. Örneğin Avrupa Birliği ülkelerinde faaliyet gösteren bankalar, özellikle bireysel krediler tarafında Türkiye’de olduğundan yüksek komisyonlar alıyor. Yine Türkiye’de yeni yeni uygulamaları görülen müşteriye özel fiyatlandırma modelleri de AB ülkelerinde oldukça yaygın. Bankacılıkta rekabetin yoğun olduğu AB ülkelerinde bugün, bankaların faiz dışı gelirlerinin toplam gelirleri içerisindeki payı ise ortalama yüzde 40’ın üzerinde seyrediyor.

Serdar Gençer/ Türkiye İş Bankası A.Ş Bütçe Ve Planlama Müdürü
“Müşteriye Özgü Fiyatlandırma Gündeme Gelecek”

Bankaların Yeni Hedefi Enflasyonun düşmesiyle birlikte bankalar geçmişe kıyasla daha dar faiz marjlarıyla iş yapmak durumunda kaldı. Bu nedenle sabit giderlerini karşılayabilmek ve kârlılık düzeylerini muhafaza edebilmek için maliyetlerini daha etkin bir şekilde kontrol etmenin yollarını arıyorlar. Diğer taraftan da büyümeyi ve masraf-komisyon gibi faiz dışı gelirlerini artırmayı hedefliyorlar.

Müşterinin Benimsemesi Önemli Günümüzde değişen piyasa koşullarına uyumun bir parçası olarak, kaynakların ve müşteri potansiyelinin etkin bir biçimde değerlendirilmesi önem kazandı. Ayrıca masraf-komisyon gelirlerinin artırılması ve çeşitlendirilmesi bankaların önümüzdeki dönemde de odaklandığı konular olarak karşımıza çıkacak. Bu çerçevede, bankacılık işlemlerinin, bankalarca çeşitli maliyetler üstlenilerek sunulan hizmetler olduğunun müşteriler tarafından benimsemesi de büyük önem taşıyor.

Yeni Uygulamalar Gelecek Gelecekte müşteri ihtiyaçlarına paralel olarak ürün çeşitliliğinin artacak ve komisyon alınabilecek işlemler de değişecek. Müşteri ilişkileri yönetimi programları çerçevesinde, müşterinin daha yakından tanınmasıyla birlikte müşteriye özgü fiyatlandırma yaklaşımları gündeme gelecek.

En Yüksek Gelir İş’te 2005 yılında bankacılık sektörü genelinde net komisyon gelirleri yaklaşık yüzde 19 civarında artış gösterdi. İş Bankası bu kalemde yüzde 26’lık artış elde etti. Bu artış oranıyla, kamu bankaları da dahil tüm sektörün en büyük net komisyon gelirine sahip bankası oldu. 2006 yılında da net komisyon gelirlerinin 2005 yılı seviyelerinde artmasını bekliyoruz.

Ab’de Bankalar, Daha Fazla Komisyon Alıyor
Garanti Bankası, büyüme stratejisini sürdürülebilir gelir kaynaklarına dayandırıyor. Bu nedenle ücret ve komisyon gelirlerindeki büyümeye ve bu gelirlerin çeşitlendirilmiş ve dengeli bir kompozisyona sahip olmasına önem veriyor. Garanti Bankası yetkilileri, bankacılık sektörünün genelinde ücret ve komisyonlara bakışı ise şöyle değerlendiriyor:

Geçmişte Farklıydı Bankacılık gelirlerinin ağırlıklı olarak menkul değerler üzerinden alınan yüksek faiz gelirlerinden oluştuğu dönemde, gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesi için fazla çaba harcanmıyordu. Bu nedenle faiz dışı gelirlere de pek fazla önem verilmiyordu. Geçmiş dönemde pek çok banka, Hazine kağıtlarından oluşan aktiflerini büyütmek için daha fazla mevduat toplamak ve yeni müşteri kazanmak amacıyla hareket ediyordu. Dolayısıyla birçok temel aracılık hizmeti bu amaçla ücretsiz olarak müşterilere sunuldu.

Yeni Dönem Ancak son birkaç yılda enflasyon ve faiz oranları hızla geriledi. Bankacılık yeni bir döneme girdi. Bu dönemde Hazine kaynaklı işlemler değil, gerçek bankacılık işlemleri kârlılıkta etkili olmaya başladı. Artık bankalar sadece mevduatta değil, bireysel ve KOBİ kredileri başta olmak üzere sundukları diğer tüm bankacılık ürünlerinde hacimlerini artırmaya gelir kaynaklarını çeşitlendirmeye odaklandılar. Faiz dışı gelirleri artırmak çok önemli hale geldi. Bu çerçevede bankalar özellikle ücret ve komisyon gelirlerini artırma çabasına girdi.

Potansiyel Daha Fazla Avrupa ile kıyaslandığında ücret ve komisyon gelirlerinde hala çok önemli bir büyüme potansiyelimiz var. Avrupa Birliği’nin çekirdek ülkelerinden oluşan AB-15’in bankacılık sektöründe, ücret ve komisyon gelirleri, toplam bankacılık gelirlerinin yüzde 26,8’ini oluşturuyor. Bu seviyeye ulaşmak için, komisyon oranlarının artırılmasından çok, yatırım fonları, portföy yönetimi, sigorta gibi komisyon üretme potansiyeli yüksek ürünlerdeki hacim artışları ve ipotek bankacılığı gibi yeni bankacılık ürünlerinin müşterilere sunulması etkili olacak. 

Bankalar Komisyon Gelirlerini Ne Kadar Artırdı?

Garanti Bankası Kredi kartı ve ödeme sistemlerinden kaynaklanan ücret ve komisyon gelirlerinin 2003’te yüzde 57,5 olan toplamdaki payını 2005’te yüzde 53,4’e çıkardı. Aynı dönemde fon yönetim ücretleri ve sigorta komisyonları da arttı.

İş Bankası 2005 yılında bankacılık sektörü genelinde net komisyon gelirleri yaklaşık yüzde 19 civarında artış gösterirken, İş Bankası bu kalemde yüzde 26’lık artış elde etti. Bu artış oranıyla, tüm sektörün en büyük net komisyon gelirine sahip bankası oldu.

Oyakbank 2005’te komisyon girdilerinde bir öndeki yıla göre yüzde 14’lük bir artış yakaladı. 2006 yılında da komisyon girdilerinin yüzde 15 oranında artırmayı hedefliyor.

Yapı Kredi Bankası 2005 Eylül itibariyle net ücret ve komisyon geliri yüzde 7,6 oranında arttı ve 366 milyon YTL olarak gerçekleşti. Yapı Kredi Bankası, komisyon rakamlarında bu yıl da sektöre paralel bir gelişme bekliyor.

Fortis Ücret ve komisyonlarından müşteriye göre fiyatlandırma yapıyor. “İdeal adım” programı kapsamında müşterilerine toplandıkları puanlar karşılığında yüzde 50’ye kadar indirim sağlıyor. Müşteri sadakatini hedefleyen program, komisyon gelirlerini de artırdı.

Vakıfbank Geçtiğimiz yıl ücret ve komisyonlarında yüzde 11,4 oranında artış sağladı. Bu yıl ise bu oranı yüzde 27,4’e çıkarmayı hedefliyor.

HANDE D. SÜZER
[email protected]