Kredilerde “Hayır” Oranı Yüzde 30’a Ulaştı

Ticari kredilerde son dönemde gözle görülür bir hareketlilik var. Bankaların bir zamanlar buzlu camlar ardından baktıkları KOBİ’lere olan ilgilerinin artması da bu trendi destekliyor. Hemen her banka KOBİ’lerin potansiyelinden söz ediyor. Bu alana yönelik yeni planlarını anlatıyor. Ancak, sanılanın aksine her başvuru kabul edilmiyor. Bankalar bugün, ticari krediler tarafında başvuruların ortalama yüzde 30’unu geri çeviriyor. Bazı sektörlere karşı da çok temkinli davranıyor. Örneğin, tekstil ve turizm son dönemde kredi başvurusu en çok geri çevrilen sektörler…

Son 3 yıldır bilançolarda kredilerin önemi artış eğiliminde. Bankaların hemen hepsi bireysel krediler ve işletme kredileri tarafındaki büyük potansiyelden söz ediyor. Bireysel tarafta hızlı bir gidişat var. Özellikle konut kredileri tarafında son dönemde adeta bir patlama yaşandı. Konut cephesinde kullandırılan kredi miktarı, 2006’nın ilk yarısında haftada 340 milyar YTL’ye ulaştı.

İşletme kredileri ise bankaların yeni dönemde en çok umut bağladığı alan. Türkiye’de ekonominin can damarı KOBİ’leri keşfeden bankalar, yeni dönemde işletme kredilerinin bilançolarındaki payını artırmak için birbirleri ile yarışıyor. Geçmişte işletme kredisi verme konusunda son derece isteksiz davranırken, yeni dönemde KOBİ’lerle daha iyi ilişkiler kurmanın yollarını arıyor. Her banka KOBİ’lere yönelik özel ürün ve hizmetler geliştiriyor. 1999 yılından bu yana küçük ve orta büyüklükteki işletmelere hizmet veren Garanti Bankası’nın bilançosundan KOBİ’lerin aldığı pay yüzde 15’e ulaşmış durumda. Aralık 2005 itibariyle bu alanda 4,2 milyar YTL çalışma büyüklüğüne ulaşan banka bu dönemde KOBİ’lere 1,7 milyar YTL kredi kullandırdı.

İş Bankası’nın bugüne kadar 250 bin KOBİ’ye kullandırdığı kredi miktarı 5 milyar YTL’yi aştı. 2003 yılından bu yana şirket bankacılığı adı altında yeni bir yapılanmayla çalışan Akbank’ın da son 3 yıldır hedefinde KOBİ’ler var.

Merkez Bankası’nın verilere göre, mevduat bankalarının kredi hacmi temmuz sonu itibariyle 153,6 milyar YTL’ye ulaşmış durumda. Bunun 82 milyarını da ticari krediler oluşturuyor. Ancak ticari krediler cephesinde, aslında çok da öne çıkmayan bir gerçek var. Bankalar her ne kadar son dönemde ticari krediler tarafında daha etkin olsalar da, sanıldığının aksine çok da bonkör değiller. Her isteyene kredi vermiyor, hangi şirkete nasıl kredi verecekleri konusunda temkinli davranıyorlar.

Turizm Ve Tekstilde Oran Yüksek
Tutar olarak bakıldığında sektörde toplam başvuruların yaklaşık yüzde 30’u geri çevriliyor. Bu oran bazı sektörler için daha da yükseliyor. Bankalar, dönemsel olarak riski yüksek belli başlı sektörlere kredi verme konusunda çekinceli davranıyor. Örneğin, sektörün büyük bankalarından birinin yöneticisine göre, son dönemde tekstil sektöründen gelen başvuruların yüzde 70’i geri çevriliyor.

Bankaların son dönemde kredi verme konusunda temkinli davrandığı tek sektör tekstil değil. TEB yetkilileri şöyle diyor:
“Özel olarak belli bir sektör bazında geri çevirme yapmıyoruz. Ancak, dönem dönem temkinli davrandığımız ve teklifleri daha hassas değerlendirdiğimiz sektörler oluyor. Örneğin, bu yıl tekstil ve turizm sektörlerine karşı daha temkinliyiz.”
Bankaların bu yıl daha rahat kredi verdiği sektörlerin başında ise inşaat ve enerji geliyor.

Neden Geri Çevriliyor?
Kredi talepleri değerlendirilirken mali yapının yetersiz olması, olumsuz istihbarat, daha önce tahsis edilen limitin yeterli görülmesi, sektör riski, talebin içerik olarak bankanın güncel politikası ile uyuşmaması gibi belli başlı kriterlere bakılıyor. Bu kriterler birkaç değişiklikle birlikte hemen her bankada benzerlik teşkil ediyor. Bu kriterlerde rastlanan olumsuzluklar da aynı zamanda red nedeni oluyor. Yapı Kredi Bankası yetkilileri, kredilerin geri çevrilmesinde en geçerli 5 nedeni şöyle sıralıyor:

-Müşterinin mali verilerindeki olumsuz tablo. Bu, kredi tahsisine engel olacak nitelikte bilgi eksiklikleri de beraberinde getiriyor.

-Yüksek borçlanma oranına sahip şirketler. Bazı şirketler, başka bankalardan da yüksek oranda kredi kullandıklarından, risk düzeyi kabul edilebilirin üstünde oluyor.

-Banka kredi politika ve prensiplerine uygun olmayan talepler.

-Bazı durumlarda şirketin koşulları uygun olsa bile, müşteri ve bankanın kullanım koşullarında anlaşmaya varamayabiliyor.

-Şirket ait olduğu grubun diğer firmalarında yaşanan olumsuzluklar…

“Önce Şubede Değerlendiriyoruz”

Kredilerin değerlendirilmesi süreci pek çok bankada şubelerden başlıyor. Şubelerine kredi değerlendirme konusunda daha fazla yetki veren bankalarda red oranı düşüyor. Örneğin TEB kredi başvurularının değerlendirmeye şubelerde başlıyor. Başvurular önce teklif düzeyine getiriliyor. Bankada bugün, kredi tekliflerinin adet bazında red oranının sadece yüzde 2 olduğunu söyleyen TEB yetkilileri, şu değerlendirmeyi yapıyor:

“TEB’de kredi talebinin başlangıç noktası şubelerdir. Bankanın genel prensipleri, güncel politikaları doğrultusunda kredi talep edilmesi de esas alınır. Bu genel yaklaşım nedeniyle müşterilerin kredi taleplerini öncelikle şubeler pazarlama grupları ile birlikte analiz ediyoruz. Kredi tahsisi mümkün gözüken talepleri de teklif haline dönüştürüyoruz. Teklife dönüşen bir kredi talebinin red oranı da düşük oluyor”.

Filiz Şafak/Finansbank Kredilerden Sorumlu Koordinatörü

“Geri Çevirme Oranımız Son 3 Yılda İki Katına Çıktı”

Red Oranları Nasıl Değişti? Ticari ve kurumsal kredilerde geri çevirme oranlarımız adet bazında 2003’te toplam kredilerin yüzde 5,5’i, 2004’te yüzde 6,2’si, 2005’te yüzde 9,2’siydi. 2006’nın ilk 6 ayında ise bu oran yüzde 10,4’e ulaştı.
Finansbank’ta sektörler çok yakın izlenmekle birlikte, kredilendirme kararı tümüyle firmalanın kredibilitesi değerlendirilerek veriliyor. Firmanın kredilendirme derecesi iyi ise hangi sektörde olursa olsun kredi veriliyor. Geri çevirmeler ise kredi derecesi düşük olan firmalarda yoğunlaşıyor. Biz bankamızda bu dereceleri D ve C grubu olarak tanımlıyoruz.

Geri Çevirme Nedenleri Kredi başvurularını geri çevirme nedenlerimizin başında firmaların mali tablolardaki önemli kalemlerin yıllar itibariyle giderek olumsuzlaşması geliyor. Örneğin zararın artması, net işletme sermayesinin küçülmesi, borçlanmanın gereğinden fazla artması, likitide oranlarının düşmesi, özvarlığın azalması gibi nedenler geri çevirme nedenİ oluyor. Diğer yandan piyasalardan firma hakkında alınan olumsuz duyumlar, firmanın çeklerinin yazılması, senetlerinin protesto olması, kredinin ana para ve faizlerini vadelerinde ödeyememesi ve icra takibine düşmesi de geri çevirmeye sebep oluyor.

Ana İşten Uzaklaşana Dikkat Firmanın ya bulunduğu iş kolunda çok hızlı bir büyüme trendine girmesi ya da uzun yıllar faaliyetini sürdürdüğü sektör dışında hiç bilmediği bir konuda yatırım yapmaya karar vermesini de inceliyoruz. Bu yatırımlarını belli bir özkaynak-kredi dengesi ile finanse edeceği yerde yatırımın tümünü kredi ile finanse etmesi bizim için olumsuz bir neden oluyor. Ortakların firmalarının işletme sermayesinden para çekerek spekülatif amaçlı yatırım yapmaları da, krediyi değerlendirirken dikkat ettiğimiz bir konu. Örneğin bu şekilde hisse senedi alıp satmaları, gayrimenkul yatırımı yapmaları gibi konulara olumsuz bakıyoruz. Ortaklar arasında yaşanan sürtüşmelerin firmanın faaliyetlerine olumsuz yansıması da önemli bir red nedeni.

Ali Temel/Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı

“Olumsuz Kredi Performansı Kabul Görmüyor”

En Geçerli Nedenler Kredilere red yanıtı vermemizde en geçerli nedenlerden biri ödeme gücü yetersizliği. Düşük başvuru skoru, kredi kayıt bürosundan ve TC Merkez Bankası kara liste kayıtlarından gelen olumsuz kredi performans kayıtları ve/veya karşılıksız çek/protestolu senet bilgileri de olumsuz yanıtımıza neden oluyor. Özellikle olumsuz kredi performansı kabul görmüyor. Kredi taleplerinin geri çevrilmesinde, yüksek tutarlı başka banka borçlanma da önemli bir neden olarak görülüyor.

Oran Çok Değişmiyor Garanti Bankası’nda kredi geri çevirme oranı kredi başvuru sayısı cinsinden, yaklaşık yüzde 23 düzeyinde. Hızlı kredi başvuruları bu orana dahil değil. Dönem dönem 1-2 puanlık artış ya da azalışlar dışında bu oranda çok büyük oynamalar olmuyor. Kredi tutarı cinsinden geri çevirme yüzdemiz ise toplam başvuruların yüzde 30’u düzeyinde. Bu oran, 2006 yılında 1 Ocak - 20Ağustos arasında tüm taksitli krediler için geri çevirdiğimiz kredilerin başvuru tutarlarının toplam başvuru tutarına oranını ifade ediyor. Sektör genelinde de benzer bir trend var.

Hande D. Süzer
[email protected]