Müthiş büyüme

Elçin Cirik

[email protected]

Capital’in yayın hayatına başladığı 1993’ten bugüne bankacılık sektörü, inanılmaz bir büyüme gerçekleştirdi. 25 yıl önce 70 oyuncudan oluşan sektör, 6 sıfır atılmış rakamla 1 milyar 62 milyon TL aktif büyüklüğe sahipti. Sektör o günlerde 545 milyon TL mevduatıyla 434 milyon TL kredi verebiliyordu. Bankacılıkta şubeleşme yeni yeni başlıyor ve tüm işlemler şubeler üzerinden yapılıyordu. ATM’lerle yeni tanışılıyordu. Henüz bireyler ve KOBİ’ler bankaların hedefinde değildi. Daha çok devlet kağıtlarına yatırım yapılıyor ve ağırlıkla büyük kurumlara kredi veriliyordu. Bugüne geldiğimizde ise 47 bankanın rekabet ettiği sektör, Ağustos 2018 sonu verilerine göre 4,5 trilyon TL aktif büyüklüğe ulaştı. Toplam krediler 2,2 trilyon liraya çıktı. BDDK’nin 1960 sonrası bankacılığın verilerini incelediği rapora göre, bankacılık sektöründeki toplam aktifler, 1990 yıllarıyla 2015 yılları arasında 58 milyar dolardan 769 milyar dolara tırmanarak 13’e katlıyor. Aynı şekilde sektördeki toplam krediler ve alacaklar da milyar dolar üzerinden 17,5 kat zıplıyor. Bankacılık tarımdan girişimciliğe, özel bankacılıktan KOBİ’lere kadar her alana ve her segmente özel ürün ve hizmet geliştirilen bir yapıya büründü. Bugün bankacılık işlemlerinin yüzde 90’ından fazlası dijital kanallardan gerçekleşiyor, şubeler format değiştiriyor. C Bankaların kurduğu teknoloji şirketleri, ABD ve Avrupa’ya ürün ihraç eder hale geldi. 

AKTİFTE LİDERLER AYNI

1993’te aktif büyüklükte ilk sıralarda yer alan bankalar, bugün de sektörün liderleri olmayı sürdürüyor. Geçen 25 yılda bu listedeki sadece iki banka oyun dışında kaldı. Bugünlerde yeniden hayata geçirilmesi düşünülen dönemin güçlü kamu oyuncusu Emlakbank ve 2004’te Halkbank ile birleştirilen büyük özellerden Pamukbank, dönemin en yüksek aktif büyüklükleriyle ilk 5’teydi. Geçen bu sürede önemli bir fark olarak Garanti Bankası, 9’uncu sıradan bugün 3’üncülüğe kadar yükseldi. Sektörden aslan payını alan köklü oyuncular, bugün geçmişteki gibi sadece kurumsal tarafta değil bankacılığın her alanında, her segmente hizmet vererek dengeli büyüme hedefiyle yollarına devam ediyor. Geleceğe dönük güçlü büyüme alanları görüyorlar. Vakıfbank da bu bankalardan biri. Ticari segmentte aktif giden bankanın genel müdürü Mehmet Emin Özcan, “Türkiye’de ilk kez yerel yönetimlere özel hizmet vermek üzere bir birim kurduk. Yine KOBİ bankacılığı, tarım bankacılığı ve özellikle proje kredilerinde desteklerimize devam edeceğiz” diyor. “Gelişmekte olan ülkelerde dalgalanmaların gözlemlendiği bir dönemden geçiyoruz. Bu gelişmelere rağmen yılın üçüncü çeyreğinde güçlü performansımızı sürdürdük” diyen Akbank Genel Müdürü Hakan Binbaşgil, gelecek planlarını, “2018, bizim için önemli bir yıl, bankamızın kuruluşunun 70’inci yılı. Yetmiş yıldır olduğu gibi müşterilerimizin finansal ihtiyaçlarını öngörerek büyümeye devam edeceğiz” sözleriyle özetliyor. “2020’yi ve sonrasını hedefleyen çok güçlü ve iddialı bir yol haritamız var” diyen Yapı Kredi CEO’su Gökhan Erün, bu haritada iki ana eksende, müşteriyi merkeze alan hizmet modeli ve güçlü bilanço yapısıyla kârlılıkta en iyi olmayı hedeflediklerini açıklıyor. Erün, “2020’de ortalama maddi özkaynak kârlılığını en az yüzde 17’ye, gelir marjını da yüzde 4,7’ye taşımayı hedefliyoruz” diyor. Haziran ayında ödenmiş sermayesini 4,1 milyar TL artıran banka, özellikle ileride KOBİ ve bireysel kredilerde büyüme planı kuruyor. 

ONLAR DA VİTES BÜYÜTTÜ

Bu sürede asıl değişim, orta ve küçük bankalarda yaşandı. 1993’ün aktif ve kredi büyüklüğünde ilk 15’te yer alan Türk Ticaret Bankası, Marmara Bankası, Eskişehir Bankası ve Tütüncüler Bankası gibi o günün pek çok dev kurumu, krizlere yenik düşerek birer ikişer oyundan çekildi. Bu ölçekte 25 yılı deviren bugünün orta ve küçük ölçekteki bankaları ise kendilerine daha niş büyüme alanları belirleyerek yollarına devam ediyor. TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, gelecek için odak noktalarını, “Bankamızda bireysel, KOBİ ve kurumsal alanların dağılımı yüzde 33’lerde, böyle devam etmek istiyoruz. Ayrıca TİM ile yaptığımız iş birliğiyle girişimciliği geliştirmeye çalışıyoruz; girişimcilerimizi ve KOBİ’lerimizi önümüzdeki süreçte destekleyeceğiz” sözleriyle aktarıyor. Burgan Bank ve Alternatifbank da kurumsal alanda daha aktif olma planı kuruyor. Geçmişte Tekfen Yatırım adıyla faaliyet gösteren Burgan Bank’ın genel müdürü Murat Dinç, kurumsal, ticari ve özel bankacılıkta rekabetçi olacaklarını açıklıyor ve şunları söylüyor: “Özel bankacılıkta yatırım ürünlerimizi artıracağız. Bireysele ve mikro KOBİ’lere yeni kurduğumuz dijital kanalla ulaşacağız. Üç yılda dış ticaret finansmanı ve proje finansmanında büyümeyi, bugün yüzde 5 olan bireysel kredilerimizin payını 10’a getirmeyi planlıyoruz.” Alternatifbank’ın uzun vadeli planlarını ise genel müdür Kaan Gür, şöyle özetliyor: “Kendimizi reel sektörün ‘danışman bankası’ olarak konumlandırıyoruz. Hissedarımız Commercial Bank’ın gücüyle Türkiye ve Katar arasındaki ticari ilişkilere ivme kazandıracağız.” Katılım bankalarının ise büyüme odaklarında KOBİ bankacılığı ön sırada. Albaraka Türk Genel Müdürü Melikşah Utku, “Stratejik segment olarak belirlediğimiz KOBİ’lerimize yoğunlaşmaya sürdüreceğiz. Sermaye piyasa- larında sukuk gibi faizsiz sermaye araçlarımızı daha da çeşitlendirerek zenginleştireceğiz” derken Kuveyt Türk Genel Müdürü Ufuk Uyan ise “Önümüzdeki 5 yılda yıllık yüzde 16-19 bandında büyümeyle 150 milyar TL aktif büyüklük hedefliyoruz” diyor. Kuveyt Türk, özellikle öncü olduğu yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılmasına ve dış ticarete yoğunlaşıyor. 

4 BİN ŞUBE EKLENDİ 

Bu süreçte en büyük değişim, şube tarafında yaşandı. 1980’lerde az sayılı şubelerle çalışan bankalar, 90’larda büyük metrekareli ve çok çalışanlı şubeler açmaya başladı. Şubeciliğin yeni geliştiği bu yıllarda, bireylerin ve büyük şirketlerin tüm banka işlemlerinin yükü şubelerdeydi. Şube başına verimlilik sektörün en çok konuşulan sorunlarındandı. 1993 yılından bugüne bankalar, şube tarafında büyük aşama kaydetti. 25 yılda şube sayıları 4 bin 268 adet arttı. Ancak bugün şube verimliliğinde Türk bankaları, Avrupalı rakiplerinin önünde koşuyor. Son dönemde teknolojinin öne çıktığı şubeler, giderek az çalışanlı mini formata dönüşüyor. Örneğin günümüzde Garanti Bankası, klasik vezneleri kaldırarak bu yılın sonuna kadar tüm şubelerde yeni dijital konsepte geçmeyi hedefliyor. Akbank da yeni iş modelinde sade alanlar yaratıyor ve bu felsefeyle şubelerini baştan yaratıyor. Kamu tarafında ise Vakıfbank’ın gündeminde şube konseptinin değişmesi var. Banka, şubelerdeki operasyon yükünü minimuma indirerek aktif pazarlama ve satışa yönelecek, şube çalışanları ise finansal danışmanlar gibi hizmet verecek. TEB, dijital ve fiziksel şubeyi birleştiren TEB Pratik Şube’leriyle fark yaratmaya çalışıyor. Ümit Leblebici, “TEB Pratik Şube’lerde para çekme, tüm ödeme işlemleri, kredi kartı teslimi gibi fiziksel alışveriş gerektiren işlemlerin yanında ıslak imzanın zorunlu olduğu kredi kullanımı gibi işlemler yapılabiliyor. Bu şubelerimizi ülke genelinde yaygınlaştırmayı hedefliyoruz” şeklinde konuşuyor. Sektörde son 4 yılda şube kapatma trendi izleniyor. Ancak katılım bankaları ve küçük ölçekli bankalarda yeni şubeler devreye alınıyor. Örneğin XTM şubeleriyle insansız bankacılık hizmeti de sunan Kuveyt Türk’ün genel müdürü Ufuk Uyan, “Şu anda Türkiye genelinde 410 şubeyle hizmet veriyoruz. 2023’te 500 şubeye ulaşarak coğrafi kapsama oranımızı yüzde 85’ten yüzde 90’lı seviyelere taşımayı hedefliyoruz” şeklinde konuşuyor. 

YATIRIMLAR DİJİTALE 

Türkiye bankacılık sektörü, çeyrek asırda yenilikçilik ve teknolojik yaklaşımıyla da dünyaya örnek oluyor. ATM’lerin yeni yeni çoğaldığı 1993’ten günümüze sektör, bankacılık işlemlerinin yüzde 90’ının internet, ATM ve mobilden yapıldığı bir noktaya evrildi. Bugün tüm bankaların odağında dijital bankacılık yer alıyor. En büyük yatırım kalemini ise dijitalleşme süreçleri oluşturuyor. 2012’de kurulan dijital banka Enpara.com ile 1,2 milyon müşteriye hizmet verdiklerini anlatan QNB Finansbank Genel Müdürü Temel Güzeloğlu, “Bireysel müşterilerimizin şubede yaptığı ürün başvurularının yüzde 95’inde işlemlerin dijital ortamda tamamlanmasını sağladık. Yüzde 100 kağıtsız bankacılık hedefimizle yola devam ediyoruz” diyor. Banka, doğal dil işleme yeteneği ve öğrenme becerisi yüksek botlarla sohbet bankacılığını devreye almayı ve akıllı yazılımlarla robotik süreç otomasyonları gerçekleştirmeyi istiyor. Yapı Kredi, mobil başta olmak üzere dijital kanallara ve son teknolojilere her yıl yatırım yapıyor. Bankanın genel müdürü Gökhan Erün, bu süreci şöyle değerlendiriyor: “Teknolojiyi sadece yenilikçi olmak için değil, müşterilerimizin hayatına somut değer ve kolaylık katmak için kullanıyoruz. 2018’in ilk yarısında dijital bankacılık müşterilerimizin sayısı yüzde 31, mobil bankacılığınki ise yüzde 43 arttı. Nakit dışı işlemlerde dijital kanallarımızın payı yüzde 96,1’e yükseldi.” Akbank tarafında da müşterilerin ihtiyaçlarını doğru okumak adına bankacılık tavsiyeleri sunan analitik zeka altyapısı geliştiriliyor. Hakan Binbaşgil, “Machine learning, büyük veri ve ileri analitik yöntemlerini kullanmaya yönelik yatırımlarımıza devam edeceğiz” şeklinde konuşuyor.