Riskli büyüme?

Elçin Cirik

ecirik@capital.com.tr

Son 5 yılda bankacılık sektöründe KOBİ kredileri hacmi, iki kat arttı. Bu yılın ilk 6 ayında da KOBİ kredilerinde 486 milyar TL’lik hacme ulaşıldı. Sektörde 2013 yılından bu yana KOBİ’lere kullandırılan TL nakit krediler, yıllık ortalama yüzde 18,5 büyüyor. Bu artışta önemli bir trend dikkat çekiyor. Son 6 ayda mikro işletmeler ve küçük ölçekli KOBİ’lerin kredi büyümeleri daha hızlı yükseliyor. Son 5 yılda da KOBİ tarafında yıllık cirosu 1 ila 8 milyon TL olan küçük ölçekli KOBİ’lerin payı artıyor. Bu dönemde pek çok banka, ciroları 1 milyon TL’nin altında kalan mikro ölçekli işletmelere verdikleri kredi payını yükseltmeyi seçiyor. Türkiye’de işletmelerin yüzde 99,8’inin KOBİ olduğu ve toplam yatırımların üçte birinden fazlasının KOBİ’ler tarafından yapıldığı düşünülürse bankalar açısından KOBİ’lerin finansmanının neden bu kadar odakta olduğu anlaşılıyor. KPMG Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Sinem Cantürk, bu tabloda “Özellikle küçük ölçekli ve mikro KOBİ’lerin bankacılık ürünlerini minimum düzeyde kullandığını görüyoruz. Bu durum da bu segmentleri bankalar için cazip kılıyor” diyor. Tabii bu trendde bu yıl sektöre güçlü bir büyüme getiren Kredi Garanti Fonu (KGF) destekli kredilerin önemli bir rolü var. KGF, hem bu yıl KOBİ’lere şirket bazında verilebilecek garanti miktarını 200 milyon TL’ye kadar yükseltti hem fon tarafından verilecek Hazine garantilerinin toplam miktarı 200 milyar TL’ye çıkarıldı. Cantürk, bu gelişmenin özellikle teminat kriterlerini sağlamakta güçlük çeken KOBİ’lerin de kredi kullanmasının önünü açarak bu yıl pazarın büyümesine daha da katkı sağlayacağına dikkat çekiyor. Bu, bankaların küçük ve mikro ölçekli işletmelere yönelik büyüme planlarını da yeniden şekillendiriyor. 

DEĞİŞİM KÜÇÜKTEN YANA 

BDDK verilerine göre KOBİ bankacılığı orta, küçük ve mikro olarak segmente ediliyor. KOBİ bankacılığında bu yılın ilk yarısında mikro işletmeler lehine önemli bir gelişme görülüyor. 2017 yılı ilk yarısında KOBİ kredi hacim büyümelerinde orta ölçekli işletmelerin yüzde 12,6 büyüdüğü görülüyor. Küçük işletmeler yüzde 15,9 artış gösterirken bu dönemde en iyi ivme mikro işletmelerde yüzde 18,1 oranıyla yakalanıyor.“Bireysel bankacılık ve kredi kartları tarafında gelen regülasyonlar sonrası bu bölümlerin kârlılığı ciddi şekilde negatif etkilenince bankaların KOBİ tarafında iştahları arttı” diyen N2Growth Türkiye Kurucu Ortağı Tunç Akyurt, bu trendin 2017 yılı ikinci yarısında da küçük işletmeler ve mikro işletmeler ağırlıklı devam edeceğini öngörüyor. Daha geniş perspektifte, yani son 5 yıllık verilere bakıldığında da, yıllık 8 ila 40 milyon TL ciro yapan orta büyüklükteki KOBİ’lerin yüzde 40 oranıyla aldıkları payı korudukları görünüyor. Haziran 2017 itibariyle toplam KOBİ kredi portföyünde küçük işletmeler 162 milyar TL ile yüzde 33 ve mikro işletmeler 130 milyar TL ile yüzde 27 pay alıyor. Burada değişim küçük ölçekli işletmelerden yana. 5 yılda küçük ölçekli işletmelerin KOBİ kredilerinde aldığı pay, yüzde 27’den 33’e çıktı. Son 5 yılda nakdi KOBİ kredilerinde de küçük ölçekli işletmelere ayrılan kredi hacminin yüzde 247 büyümesi de bu trendi doğruluyor. Bankacılık uzmanları, mikrodan küçük işletmelere doğru olan bu değişimi, mikro ölçekli işletmelerin doğal iş hacmi büyümelerine ve yıllık 1 milyon TL ciroyu aşarak bir üst segmente geçmelerine bağlıyor. 

ALACAK RİSKİ TAŞIYOR 

KOBİ kredilerindeki bu değişimin birçok sebebi bulunuyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Selim Elhadef, ana nedenini “KOBİ kredileri faiz marjı açısından en kârlı segment” sözleriyle açıklıyor. Küçük işletmeler ve mikro işletmelerde müşterilerin fiyat ve komisyon hassasiyeti daha az. Bu da bankacılık açısından daha yüksek kârlılık marjlarıyla çalışma anlamına geliyor. Ayrıca KOBİ’lerden limit tahsis ücreti başta olmak üzere alınan pek çok komisyon da bu kredilerin kârlılığını artırıyor. Sinem Cantürk bireysel kredilerin sorunlu alacak oranlarının artması ve bireysel müşterilerin kredibilitesini hızla kaybetmesiyle ortaya çıkan boşluğu, bankaların KOBİ kredilerini artırarak gidermeye çalıştıklarını vurguluyor. Bankaların giderek daha küçük ölçekli işletmelere gitmesini rekabete bağlayan Tunç Akyurt, “KOBİ segmenti içinde orta büyüklükteki işletmelerin sayısı nispeten daha az ve rekabet çok fazla. Bu sebeple burada müşteri ve pazar payı kazanmak diğer alt segmentlere oranla daha zor” diyor. Bir de bu yaklaşımla bankalar yüksek sayıda aktif ve yeni müşteri sayısına ulaşabiliyor. Tabii burada riski iyi yönetme şartı var. Çünkü KOBİ’lerin sorunlu kredi oranları, genel bankacılık sektörüyle karşılaştırıldığında oldukça yüksek. 2016 sonu itibarıyla KOBİ’lerin sorunlu alacak oranı yüzde 5,2 iken, sektörde bu oran yüzde 3,2. Bu risk, ölçek küçüldükçe daha da el yakıyor. Sinem Cantürk, KOBİ kredilerinde de en yüksek tahsili gecikmiş alacak oranının yüzde 5,7 ile mikro işletmelerde olduğuna vurgu yapıyor. 

~

FARKLI OYUN PLANLARI

Kredi riskinin yakından takip edildiği bu alanda, her bankanın farklı bir oyun planı ve buna bağlı bir dağılımı var. KOBİ tarafında güçlü bankaların, alt segmentlerde son dönemde gösterdikleri değişim mevcut trendi destekliyor. Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Süleyman Türetken, bankasının KOBİ kredileri içinde bugün en yüksek payın yüzde 65 ile mikro ölçekli işletmelerce kullandığını açıklıyor. Türetken, “Küçük ölçekli işletmelerin payı yüzde 20 iken, orta ölçekli işletmelerin payı yüzde 15 seviyesinde” diyor. Türkiye Finans Perakende Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Necati Özdeniz, 2017 Haziran itibarıyla 10,7 milyar TL’ye ulaşan KOBİ kredilerinde yüzde 53’ün orta ölçekli KOBİ’lere, yüzde 39’unun küçük ölçekli KOBİ’lere ve yüzde 8’nin mikro ölçekli KOBİ’lere ayrıldığını aktarıyor. 5 yıl öncesine göre bankanın küçük ölçekli KOBİ’lere ayırdığı pay yüzde 10 artış gösteriyor. QNB Finansbank KOBİ ve Tarım Bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı Onur Özkan, KOBİ kredilerinde hacmin üç alt segmentte yüzde 33’le eşit ağırlıkla dağıldığını belirtiyor. QNB Finansbank ve TEB gibi bazı oyuncular, KOBİ’lerde üst segmenti “orta ve büyük işletmeler” olarak adlandırmayı tercih ediyor. Özkan, “2012 sonunda ise kredilerimiz yüzde 36’sı orta ve büyük ölçekli KOBİ’lerdeydi” diyor. Bankada son 5 yılda küçük ve mikro segmente yüzde 3’lük bir kayış görünüyor. Özkan, “2012’den bu yana orta ve büyük ölçekli KOBİ kredilerinde 2 kat büyüme var. Daha alt kırılımlar küçük ve mikroda ise 2,5 kat büyüme gerçekleşti” açıklanmasında bulunuyor. Kuveyt Türk KOBİ Bankacılığından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Abdurrahman Delipoyraz, “Yıllık 3 milyon TL’ye kadar cirosu olan işletmeleri mikro ve 3-30 milyon TL ciro aralığındaki müşterilerimizi işletme segmentine alıyoruz. KOBİ kredilerimizin yüzde 77’si işletme KOBİ’lerine, yüzde 23’ü ise mikro KOBİ’lere ayrılıyor” şeklinde konuşuyor. 

GELECEK STRATEJİLERİ 

Özellikle KGF’nin bu yıl yarattığı rüzgarla, bankaların gelecekte KOBİ tarafında güçlü büyüme hedefleri bulunuyor. Elhadef’in belirttiği gibi KOBİ segmentine yönelik artan düzenlemeler, bu segmentte genel raporlama, kurumsal yönetim ve risk yönetiminin giderek artacağını gösteriyor. Bu nedenle de KOBİ segmentinin ölçek olarak yukarıdan aşağıya doğru yayılacak şekilde bankacılığa daha fazla entegre olacağını düşünülüyor. Tunç Akyurt da küçük ölçeklere inme trendinin devam edeceği görüşünde. “5 yıl sonrasında KOBİ kredileri portföy kırılımında orta büyüklükteki işletmelerin yüzde 35, küçük işletmelerin yüzde 35 ve mikro işletmelerin yüzde 30 pay alacağını tahmin ediyorum” diyor. “2017’de KGF teminatlı krediler dahil olmak üzere yeni ürünlerle KOBİ’lerin finansmanına daha fazla odaklandık” diyen Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Süleyman Türetken, 5 yıl sonrasında sektör ortalamalarına paralel olarak orta ölçekli KOBİ’lerin, toplam KOBİ kredilerindeki payının yüzde 20-25 olacağını aktarıyor. QNB Finansbank da girişimler dahil yıllık cirosu 40 milyon TL’ye varan tüm KOBİ’lere destek vermeyi sürdürecek. QNB Finansbank Genel Müdür Yardımcısı Onur Özkan, önümüzdeki 5 yılda orta, küçük ve mikro ölçeklerde eşit seviyede büyüme planı yaptıklarını aktarıyor. Kuveyt Türk Genel Müdür Yardımcısı Abdurrahman Delipoyraz, “2020’de KOBİ bankacılığının toplam kredi hacmini 21,4 milyar TL seviyesine çıkarmayı hedefliyoruz. Bu rakamın 6,3 milyar TL’lik kısmı mikro segmente ve kalan 15,1 milyar TL’si işletme segmentine kullandırılacak” diyor. AktifBank da mikro işletmelerle KOBİ bankacılığına girmeye hazırlanıyor. Genel müdür yardımcısı Serhat Yılmaz, gelecek yıl itibarıyla yüzde 100 dijital kanallarla KOBİ’lerin tüm alt segmentlerini kapsayacaklarını açıklıyor.

~