Vadeler Uzuyor Hesap Değişiyor

Türkiye, özellikle de bankacılık sektörü “kısa vade” sendromundan çok çekti. Banka mevduatlarının önemli bölümü 1 ve 3 ay gibi kısa dönemlere yığıldı. Ancak, son dönemde bu konuda ciddi bir mesafe alınıyor.  Kasım 2004 itibariyle, 6 ve 1 yıl vadeli mevduatın payındaki artış da bunu ortaya koyuyor. “Aktif-pasif yönetiminde” büyük rahatlık hissetmeye başlayan, kredide önlerinin açıldığını belirten bankacılar, 2006’da vade uzamasının daha etkili olacağına dikkat çekiyor.

Mevduat, yatırımcılar için her zaman en güvenli limanlardan biri oldu. Hatta kriz döneminde el konulan bankalarda mevduat yatırımı olanlar bile tercihini değiştirmedi. Güvencenin 50 milyar lira ile sınırlandırılması da yatırımcıları mevduattan vazgeçiremedi. Zaten rakamlar da bunu net olarak ortaya koyuyor.

Merkez Bankası verilerine göre, 28 Ocak 2005 itibariyle bankalardaki toplam mevduat miktarı 177,3 milyar YTL seviyesinde. Bu rakamın 101 milyarlık kısmı YTL mevduatlardan, diğer kısmı ise DTH’lardan oluşuyor. Yani 2000 ve 2001 krizleri sonrasındaki DTH’ların üstünlüğü bitmiş durumda. Çünkü, 2001 yılı sonunda sistemdeki toplam mevduat 104,9 katrilyon lira düzeyindeydi. Bu rakamın 60,4 katrilyonluk kısmı DTH’lardan 44,5 katrilyonluk kısmı ise TL mevduatlardan oluşuyordu. Ancak, ekonomiye duyulan güvenin artması ve buna bağlı olarak TL’nin güçlenmesiyle yatırımcıların önemli bir bölümü TL cinsi mevduatlara yöneldi.

Aslında mevduat cephesinde değişen sadece yatırımların cinsi değil. Vade dağılımında da ciddi değişimler var. Yine Merkez Bankası verilerine göre, Kasım 2004 sonu itibariyle sistemdeki toplam vadeli mevduat miktarı 81,4 milyar YTL. Bunun yüzde 23,66’lık bölümü 1 ay vadeli mevduatlardan oluşuyor. Bu rakam 2001 yılı sonunda 27,72 seviyesindeydi. 3 aylık mevduatların payı ise 2001 yılında yüzde 62,77’yken, 2004 Kasım sonu itibariyle yüzde 58,03’e geriledi. Bu oran 6 aylık mevduatlarda yüzde 6,22’den yüzde 8,39’a, 1 yıl ve daha uzun vadeli mevduatlarda ise yüzde 3,29’dan yüzde 9,92’ye yükseldi.

Bu da önceki yıllarda parasını kısa vadede değerlendirmek isteyen yatırımcıların, yavaş yavaş uzun vadeye kaymaya başladığını net olarak ortaya koyuyor. Üstelik ekonomideki olumlu gelişmelerle bu trendin hızlanarak devam etmesi bekleniyor.

Her ne kadar Merkez Bankası, aralık ve ocak ayına ilişkin vade dağılımına göre mevduat verilerini açıklamamış olsa da bankacılar, özellikle 17 Aralık’tan sonra vade tercihlerinin biraz daha uzadığına dikkat çekiyor.

Faizdeki düşüş etkili

Tabii bunun en büyük nedeni, ekonomideki olumlu gelişmeler. Buna bağlı olarak faiz oranlarında yaşanan düşüşlerin devam edeceği beklentisi de yatırımcıların daha uzun vadeyi tercih etmesine neden oluyor. Bunun yanı sıra, kriz sonrasında alınan ekonomik önlemler paralelinde yatırımcıların daha uzun vadeye yönlendirilmesi çabaları da etkili oldu. Çünkü, yapılan düzenlemelerle 1 ay vadeli mevduatlardan yüzde 18 stopaj alınırken, bu oran bir yıl ve daha uzun vadede yüzde 7’ye kadar düşüyor.

MNG Bank Genel Müdürü Murat Kuloğlu da geçmiş dönemlerde 30 gün, hatta altına inen sektördeki ortalama mevduat vadesinin, yükselme trendine girdiğini söylüyor. Kuloğlu’na göre, enflasyonun düşmesi ve bununla dengeli gelen büyüme, yatırımcıları uzun vadeye yöneltti. Mevduat yatırımcılarının, eskiden beri geleneksel olarak kısa vadeyi tercih ettiklerini hatırlatıyor. Ancak düşen enflasyonla birlikte faizlerin daha da aşağı ineceğini düşünen yatırımcıların daha uzun vadeli yatırım yapma isteğinde olduğunu ifade ediyor. Murat Kuloğlu, özellikle 17 Aralık sonrası bu eğilimin arttığını söylüyor.

Yapı Kredi Bankası Mevduat Grup Yönetmeni Oğuz Özel ise “Faiz oranlarındaki düşüşün süreceği beklentisiyle mevduattaki vadeler uzama eğiliminde” diye konuşuyor. Mevcut yapı itibariyle 3 aylık vade seçeneğinin ağırlıkta olduğunu, ancak daha uzun vadelere de ilginin arttığını vurguluyor. Özel’in verdiği bilgiye göre, 3 aylık mevduata ilgi ağırlıklı olarak 2004 yılının son çeyreğinde arttı. Bu yılın ilk çeyreğinde de vade tercihinin 3 ay civarında olacak. 

Kredi vadeleri de uzar

Aslında mevduat yatırımcılarının tercih ettikleri vadelerin uzaması, bankaları açısından da son derece olumlu. Çünkü, bu sayede bankaların hareket alanı da ciddi ölçüde genişliyor. Yani banka elindeki kaynağın vadesi uzadıkça, uzun vadeli kredi verme konusunda daha rahat hareket etme şansına kavuşuyor. Tabii henüz mevduattaki vade yapısı, kredi faizlerinin uzaması için tek başına yeterli değil.

Yatırımcılar da uzun vadeye yönelerek, olası faiz düşüşlerinden daha az etkilenme olanağına sahip oluyor. Yapı Kredi Bankası Mevduat Grup Yönetmeni Oğuz Özel, “Mevduatta uzun vadeyi tercih edenler, gelecek dönemde ortaya çıkabilecek faiz düşüşlerinden etkilenmeyecekler” diyor.  Böylece getirilerinin daha yüksek olacağını ifade ediyor. Bankaların da ellerindeki fonun vadesi uzadığında, hareket kabiliyetinin artacağını vurguluyor.

Anadolubank Genel Müdür Yardımcısı Çiğdem Özkardeş, “Mevduat vadelerinin uzaması, bankalara, krediler ile mevduatların vade yapısının birbirine yakınlaşmasında katkıda bulunacak” diye konuşuyor.  Ona göre, böylece bankalar da faizlerde yaşanabilecek ani değişimlerden en düşük düzeyde etkilenebilecekler.

Çiğdem Özkardeş’e göre, uzun vadeye yatırımın müşteri açısından en önemli avantajı ise faizlerin düşme trendinin devam etmesi durumunda, yüksek faiz avantajından daha uzun süre yararlanacak olmaları.

2006 sonrası vadeler uzayacak

Uzun yıllardır bankacılık sektörünün en önemli sorunu, ellerindeki kaynak ile kullandırdıkları krediler arasındaki vade uyumsuzluğu idi. Son dönemde mevduat vadelerinde yaşanan uzama, işte bu nedenle sektörü sevindiriyor. Ancak, bu konuda alınacak daha çok uzun yol olduğuna da özellikle dikkat çekiliyor.

Anadolubank Genel Müdür Yardımcısı Çiğdem Özkardeş, mevduatlarda vade tercihinin uzamasının, aktif-pasif dengesindeki uyumsuzluğu giderebileceğini söylüyor. Bankacılıkta amacın mümkün olduğunca az vade ve faiz uyumsuzluğu riski alarak, aracılık sonucu kâr etmek olduğunu hatırlatan Özkardeş, “Tam dengeyi kurmak hiç bir zaman mümkün olmayabilir. Ancak, Ekim 2005’te AB’ye tam üyelik amacı ile görüşmelerin başlamasıyla mevduat vadeleri çok daha hızla uzayacaktır” diyor.

İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Hülya Altay’a göre, enflasyondaki gerileme paralelinde faizlerin düşüş eğiliminde olması, 2006 ve sonrasında mevduatın ortalama vadesi daha hızlı bir şekilde artacak. Altay, “Bununla birlikte sadece mevduatın, aktif-pasif dengesindeki vade uyumsuzluğunu tek başına giderebilmesi mümkün değil. Bu kapsamda mevduat dışı kaynaklar, vade uyumsuzluğunun azaltılmasında önemlerini korumaya devam edecek” diye konuşuyor.

Bankalar da vade uzatıyor

Tabii müşterilerin uzun vadeye olan ilgisi arttıkça, bankalar da maksimum 1 yıl olan vadelerini uzatma yoluna gidiyor. Son olarak şubat ayı başında MNG Bank 3 yıl vadeli ve yılda bir faiz ödemeli mevduat hesabını müşterilerinin hizmetine sundu. Önümüzdeki dönemde bankaların bu konuda çalışmalara daha fazla ağırlık vermesi bekleniyor. Anadolubank Genel Müdür Yardımcısı Çiğdem Özkardeş de bankaların önümüzdeki dönemde vade seçeneklerini artıracağını düşünüyor. Ancak, 1 yılın üzerinde vadeye gidilebilmesi için faizlerin belli bir noktaya kadar gerilemiş olması gerektiğini belirtiyor. Özkardeş, şunları söylüyor:

“Çünkü faizlerin düştüğü bir dönemde kredi alanlar, çok uzun vadeli kredi almayacaklardır. Bu nedenle bankaların da kredi verebilecekleri vadelere uygun mevduat almaları gerekir. Ancak, faizlerde hızlı gerilemenin yavaşlamasından sonra uzun vadeye, kısa vadeye oranla daha yüksek faiz teklif etmek suretiyle farklı vade seçenekleri sunulabilecektir. Biz de sektördeki gelişmelere paralel olarak mevduatlardaki vade seçeneklerini artırmak istiyoruz. Zaman içerisinde farklı enstrümanlara endeksli ürünlerinde gelişmesi ile vade çeşitlemesi de fazlalaşacaktır.”

Yapı Kredi Bankası Mevduat Grup Yönetmeni Oğuz Özel, şu anda 750 güne kadar vadeli hesap açabildiklerini söylüyor. Söz konusu vadenin de ülke şartlarında uzun bir seçenek olduğunu, bu nedenle ürün çeşitlemeleri yapmak için çalıştıklarını dile getiriyor.

İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Hülya Altay ise, mevcut yapıda 600 gün vadeli mevduat hesabı açabildiklerine dikkat çekiyor. Önümüzdeki dönemde uzun vadeli mevduatın tercih edilmesini sağlayacak yeni hizmetleri müşterilerine sunacaklarını söylüyor. Uzun vadeyi daha cazip hale getirme ve düşme eğilimindeki faiz oranları karşısında müşterilere getirisi daha yüksek seçenekler sunma çalışmalarına ağırlık vereceklerini ifade ediyor.

BONO YATIRIMCILARI MEVDUATA YÖNELECEK

AKTİF-PASİF YÖNETİMİ RAHATLAYACAK Mevduat müşterilerinin daha uzun vadeyi tercih etmelerinin bankalara avantajı aktif–pasif yönetiminde rahatlama şeklinde ortaya çıkıyor. Bankalar Türkiye’de geçtiğimiz yıllarda genel olarak 2 ayın altında pasif yapılarıyla genelde bunun kat kat üstünde aktif yapılarını fonluyorlardı.

YATIRIMLARIN DA VADESİ UZAYACAK Bu vadenin uzaması, bankaların yatırımlarının vadesinin uzamasını sağlayacak, uzun vadeli krediler ekonomide canlanma yaratacak ve daha sağlıklı bilançolar oluşacak. Müşteri tarafında ise faizlerin daha da düşeceğini öngördüğümüz bu dönemde, uzun vadeye yönelerek mevcut yüksek reel ve nominal faiz düzeyinden getirilerini sabitlemiş olacaklar.

ENFLASYON YÜZDE 5’E DÜŞMELİ Mevduatlardaki vade uzamasının, piyasadaki vade uyumsuzluğunun giderilmesi için enflasyon oranlarının 5’li seviyelerin altında istikrarlı olarak kalmasıyla mümkün olabilir. Buraya kadar çok hızlı düşen enflasyon 6-8 bandında bir süre kalacaktır. Aktif ve pasif vade dengesinin oturması tahminimizce 2-3 yıl alacaktır.

VADE UZATIMINDA İLK OLMAK İSTEDİK Şubat ayı başında YTL mevduatlarda vadeyi 3 yıla çektik. Bu uygulamadaki ilk amacımız, uzun vadede yatırım yapmak isteyenlere bir mevduat seçeneği sunabilmekti. Ayrıca, bu uygulamanın piyasada bir ilk oluşturmasını da amaçladık.

KREDİDE DE VADE UZAYACAK Enflasyon ve dolayısıyla reel ve nominal faizler düştükçe, önümüzdeki 1-2 yıl içinde vadelerin hem mevduat hem de kredilerde uzayacağına şahit olacağız. Devletin borçlanma ihtiyacının ekonomi içindeki payının azalacağını düşündüğümüz önümüzdeki dönemde, uzun vadeli yatırımlarını devlet tahvillerinde değerlendiren yatırımcılar mevduat faizlerini de değerlendirmeye alacaklar kanısındayız.

BANKALAR DAHA SAĞLIKLI BÜYÜYECEK

3 AYLIK MEVDUATIN PAYI ARTTI Kasım 2004 itibariyle toplam mevduatın en büyük bölümünü, yüzde 39 paya sahip olan 3 ay vade grubu oluşturuyor. 2001 ve sonrası dönemde; 1 ay vadeli mevduatın payı gerilerken, ağırlıklı 3 ay ve cüzi de olsa 6 ay ile 1 yıl ve üzeri vade grubunun payı artış gösterdi.

ENFLASYONDAKİ DÜŞÜŞ ETKİLİ Mevduat vadesinin tedricen uzamasında, uygulanan istikrar programı paralelinde enflasyondaki düşüş ve buna bağlı olarak faiz oranlarındaki gerileme ile bu trendin süreceğine ilişkin beklentiler etkili oluyor. Bankalar da bilançolarındaki vade uyumsuzluğunu azaltabilmek için uzun vadeli mevduatı tercih ediyor.

BANKACILIK İÇİN SAĞLIKLI Bankalarımız için en önemli fon kaynağı olan mevduatın vadesindeki uzama, vade uyumsuzluğuna neden olmaksızın, daha fazla tutarda uzun vadeli plasman yapabilme imkanı sağlıyor. Bir başka ifadeyle mevduat vadelerindeki artış, bireysel ve kurumsal müşterilerimizi uzun vadeli kaynak taleplerinin daha kolay karşılanabilmesine yardımcı oluyor. Bu durumun bankacılık sektörü açısından arzu edilen sağlıklı bir gelişme olduğu açık.

MEVDUAT DIŞI KAYNAK DA ÖNEMLİ Ekonomide kaydedilen olumlu gelişmelerin sürdürülmesi halinde bankalarımızın, gerek mevduat gerekse mevduat dışı kaynaklarla sağladıkları fonların ortalama vadesinin giderek artacağını düşünüyoruz. Bu doğrultuda da bilançolardaki vade uyumsuzluğunun makul seviyelere gerileyeceğini söylemek yanlış olmaz.

DÜŞEN FAİZDEN YARARLANMA Mevduat vadesindeki artış, yatırımcılara, düşen faizlerden yararlanma fırsatı sağlıyor. Uzun vadeli fon talebinde bulunan birey ve kurumların taleplerinin karşılanmasını kolaylaştırıyor. Bankalarımızın da daha sağlıklı bir şekilde büyümesine yardımcı oluyor.

MEVDUATTA VADE UZAYACAK Mevduat toplayan bankalarımızın, 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli mevduat toplamaya yönelik ürün seçeneklerini giderek artırmalarını bekliyoruz. Enflasyondaki düşüşün devam edeceği yönündeki beklentilere bağlı olarak tasarruf sahiplerinin 1 yıl ve daha uzun vadeli mevduatları tercih edeceklerini düşünüyoruz.

BELGİN BAYIR LEVENT
[email protected]