Yeni Kar Makinaları

Faiz dışı bankacılık gelirlerinin toplam banka gelirleri içindeki payı, 2001’den bu yana 4 misline çıkmış durumda. Bankalar, kâra katkısı yüksek bu gelirlere odağını artırırken gelir kalemleri her geçen gün çeşitleniyor. Örneğin kredi kartlarının ağırlığının sürdüğü kâr tablosunda artık, sigorta ve bireysel emeklilik gibi yeni ürünlerin katkısı konuşuluyor. Gelecek 5 yılda ise tablonun daha çok değişeceği düşünülüyor. Buna göre kredi kartları, yatırım fonları gibi ürünlerin toplam pastadaki ağırlığı azalırken, sigorta ürünleri ve konut kredileri gibilerinin kâra katkısı artacak.

Çok değil, bundan 10-15 yıl öncesine kadar bankalar, kamu borçlanma kağıtlarından para kazanıyordu. 90’ların ikinci yarısında teknolojiye yatırım başladı. Bankaların sundukları finansal hizmetler çeşitlendi. 2001 kriziyse adeta bir milat oldu. Yeniden düzenlenen sektörde daha önce faiz gelirlerine odaklanan yapı, hizmet gelirleriyle dengelendi. Böylece bankaların faiz dışı gelirleri hızla yükselmeye, toplam kâra katkısı artmaya başladı.

2001’de ücret ve komisyonların tüm gelirlerin içindeki payı yüzde 11 idi. 2008 sonunda bu oran yüzde 19’a yükseldi. Böylece 2001-2008 yılları arasında, bankaların ürün ve hizmetlerden aldıkları komisyon gelirleri tam 4 katına çıkmış oldu.

Bu önemli gelişmede öncelikli rol kredi kartlarınındı. Bugün hala banka kârlılıklarına önemli katkı yapan kredi kartları, bankaların gerçek bankacılık yaparak para kazanma trendinin öncüsü oldu. Ardından bireyselden ticariye, kredilerin ağırlığı arttı. Kredi ürünlerinin banka kârına katkısı yükseldi.

Türkiye’de bankalar bugün artık birer finansal süpermarket gibi çalışıyor. Sundukları ürün ve hizmetler gün geçtikçe çeşitleniyor. Örneğin, son dönemde bankalar, sigorta ve bireysel emeklilik ürünlerini de müşterilerine sunuyor. Bu ürünlerin satışından elde edilen gelirin toplam kâra katkısı da giderek artıyor. Yine son dönemde yatırım fonları, hisse aracılık işlemleri gibi hizmetlerin de banka kârlarına katkısı azımsanmayacak düzeye ulaşmış durumda.

Öne Çıkan 3 Alan Var
Faiz dışı tarafta, bankaların kârına son dönemde en çok katkı sağlayan 3 alan var. Bunlar kredi kartları, sigorta ve bireysel emeklilik olarak sıralanıyor. Citibank Genel Müdür Yardımcısı Ayşenur Hiçkıran, son 5 yılda Citibank’ın hizmet gelirlerinin, toplam gelirler içindeki payının yüzde 7’lik bir artışla 2 katından fazlasına ulaştığını söylüyor. Bu büyümeye de en çok katkıyı kredi kartları, sigorta ve bireysel emeklilik ürünlerinin yaptığına dikkat çekiyor ve ekliyor: “Bunların dışında bireysel kredilerin toplam kâra katkısında da gözle görülür bir artış kaydettik.”

DenizBank Genel Müdür Yardımcısı Suavi Demircioğlu, DenizBank’ın 2009’un ilk yarısında konsolide net ücret ve komisyon gelirlerinin geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 30’a yakın artış gösterdiğini söylüyor. En büyük yükselişin ise hesap ücreti, havale, hisse aracılık ve türev işlemlerini kapsayan bankacılık hizmet gelirlerinde yaşandığına dikkat çekiyor ve ekliyor:

“Son 1 yılda bankacılık hizmet gelirlerimiz yüzde 47 düzeyinde artış gösterdi.”
Son dönemde, sigorta hizmetlerinden alınan komisyonlar da DenizBank’ın kârına önemli katkı sağlamış. Suavi Demircioğlu buradan elde edilen gelirin son 1 yılda yüzde 40 oranında arttığını söylüyor. Demircioğlu şu rakamlara işaret ediyor:

“Bankacılık hizmet gelirlerimizin, net ücret ve komisyon gelirlerimiz içindeki payı, 2008 yılının ilk 6 ayında yüzde 54 seviyesindeydi. Bu oran bu yıl ilk 6 ay sonunda yüzde 61’e ulaştı. Net ücret ve komisyon gelirlerimizin toplam faaliyet gelirlerimiz içindeki payı ise 2004 yılından bu yana yüzde 20’lerin üzerinde seyrediyor. 2009’un ilk yarısında bu oran yüzde 24 seviyelerinde bulunuyor.”

Oranlar Nasıl Değişecek?
Faiz dışı bankacılık gelirleri artarken bu gelirleri oluşturan ürün ve hizmetlerin, toplam gelire katkısında son dönemde başlayan bir değişim dikkat çekiyor. Örneğin, bugün bankaların en önemli gelir kalemlerinden biri olan kredi kartlarında marjlar giderek düşüyor. Bu da kredi kartlarının, banka kârlılıklarına katkısının gelecek dönemde azalan bir trend göstereceğine işaret ediyor.

2009 ilk yarısı itibariyle faiz dışı gelirlerinin hemen hemen yüzde 50’sini oluşturan kredi kartlarının, gelecek 5 yılda kâra yapacağı katkının bugünkünden yaklaşık 3 puan daha az olacağı öngörülüyor. Buna karşılık sigorta ürünlerinin, bugün yüzde 1,5 düzeyinde olduğu tahmin edilen kâra katkısının yüzde 2’lere çıkması bekleniyor.

Kredilerin kâra katkısında gelecek 5 yıl için öngörülen önemli bir değişim yok. Ancak, burada da konut kredileri gibi bazı segmentlerin katkısının bugünkünden çok daha yüksek olacağı düşünülüyor.

Diğer yandan son dönemde piyasalardaki gelişmelere paralel olarak bankalar, hisse senedi aracılık işlemlerinden önemli gelir elde etti. Bu trendin önümüzdeki dönem de devam etmesi bekleniyor. İş Bankası yetkilileri şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Önümüzdeki günlerde yatırım ürünleri pazarının geçmiş dönemlere kıyasla daha hızlı büyüyeceği, bu çerçevede bankaların sermaye piyasalarından elde ettikleri komisyon gelirlerinin de buna paralel olarak artacağını düşünüyoruz.”

Son dönemin yükselen finansal ürünlerinden yatırım fonlarının performansı, bankaları da bu alana daha çok odaklamış durumda. Önümüzdeki dönem yatırım fonları aracılık hizmetlerinin de banka kârlarına katkısının yüksek seyretmesi bekleniyor. İş Bankası yetkilileri, komisyon gelirlerinin fonların getirileri paralelinde farklılaşabileceğine dikkat çekiyor ve ekliyor:

“Fon pazarı değişen müşteri ihtiyaçları paralelinde çeşitlenerek zenginleşecek ve büyüyecek. Bu da bankaların bu ürünlerden elde ettiği gelir ve kârı olumlu etkileyecek.”

Gelirler Çeşitlenecek
Citibank Genel Müdür Yardımcısı Ayşenur Hiçkıran, gelecek dönemde yeni düzenlemelerle birlikte bankacılık gelirlerinin daha çok ürüne dağılacağına dikkat çekiyor. Bireysel bankacılık tarafında, hizmet gelirlerinin toplam gelirler içindeki payının artmasına en çok bireysel krediler, mortgage ve yatırım ürünlerinin katkı sağlayacağını söylüyor.

İş Bankası yetkilileri ise kâra katkı sağlayacak yeni ürünler olacağına dikkat çekiyor ve şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Komisyon gelirlerinin bankaların rekabetinde önemli bir yeri var. Bu gelirleri artırmak için bankaların, müşterilerin henüz cevap verilmemiş ihtiyaçlarına cevap vermek üzere yeni ürünler geliştirmesi söz konusu olacak. Örneğin gelişmiş ülkelerdeki değişimlere baktığımızda, sermaye piyasalarındaki ürün çeşitliliğinin artmasına paralel olarak bu ürünlerden elde edilen gelirlerin banka bilançolarındaki payının arttığı izleniyor.”

DenizBank Genel Müdür Yardımcısı Suavi Demircioğlu, kredi kartlarının banka gelirlerine katkısının süreceği görüşünde. Bankaların, kredi kartlarının sunduğu hizmetlerin çeşitliliğini müşterilerin ihtiyaçlarına uygun olarak geliştirdiklerine işaret eden Demircioğlu, “Önümüzdeki dönemde de bireylere, meslek sahiplerine ve belli sektörlere yönelik ürün çeşitliliğinde artış devam edecek. Kredi kartlarının kullanım yaygınlığı ile hem adet hem hacim bazında sağlanacak artış, banka komisyon gelirlerine de yansıyacak” diyor.

Gökhan Erün/Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı

“Bankaların Kârı Yeni Ürün ve Hızlı Hizmetle Artacak”

Büyüme Potansiyeli
Türkiye’de finans sektörü, önemli bir büyüme potansiyeline sahip çünkü bankacılık kesiminde bile penetrasyon oranları Avrupa’nın kat kat gerisinde. Bu büyüme potansiyeli, bankacılık sektörünün kârlılığına gelecekte etki edecek en önemli faktör olacak. Mevcutta var olan bankacılık ürünleri daha çok müşteriye daha yüksek hacimlerde satılırken Avrupa’da var olan ancak Türkiye’de olmayan birçok yeni ürün bankalarımızın portföylerine katılacak. Ek olarak teknolojik açıdan donanımlı, eğitimli ve yaratıcı insan kaynağı ile yetkin olan bankalarımız, Garanti’nin CepBank örneğinde olduğu gibi, geliştirdikleri yeni ürünlerle Avrupa’da, hatta dünyada birçok ilke imza atacak.

Hizmetteki Değişim
Bankacılık ürünlerine ek olarak bankacılık hizmetlerinde de önemli büyüme potansiyeli var. Banka müşterisi sayısında ve işlem hacminde yakalanacak büyümeye ek olarak daha nitelikli, daha çok bilgiye ve yönlendirmeye dayalı, daha çok kişiselleştirilmiş, yere ve zamana bağımlılığı daha çok azaltılmış, daha hızlı ve daha kullanışlı hizmetlerle bankaların aracılık faaliyetlerinin kârlılığa katkısı artacak.

Kanalın Katkısı Artacak
Son olarak, yaygın şube ağları ve etkin alternatif dağıtım kanallarıyla bankalar, halihazırda büyük kısmı kendilerinin birer iştiraki konumundaki diğer finansal şirketlerin ürün ve hizmetlerini de artan şekilde kendi üzerlerinden vermeye devam edecektir. Bu kapsamda sigorta, leasing, bireysel emeklilik, faktoring, menkul kıymet aracılığı gibi tüm finansal işlemlerdeki büyümeler de bankaların kârlılığına olumlu yansıyacaktır.

Gelecek Dönem
Gerek var olan bankacılık ürün ve hizmetleri, gerekse diğer finansal ürün ve hizmetler için o kadar fazla büyüme potansiyeli bulunmaktadır ki, bu aşamada banka kârlılığı içinde hangisinin payını artırıp hangisinin azaltacağını söylemek son derece zor. Ekonomideki istikrar korunduğu, kayıtdışı ekonomiyle mücadele edildiği, bankaların aracılık görevleri adil düzenleme ve politikalarla desteklendiği müddetçe, bankalarımız mevcut ürünlerini müşteri ihtiyaçlarına göre gerektiğinde yeniden tasarlayacak, ürün geliştirmeye daha fazla kaynak ayıracak ve daha çok insanımıza daha fazla ve kaliteli hizmet sunacak.

Suavi Demircioğlu/Denizbank Genel Müdür Yardımcısı

“Marjlar Daralıyor Gelirlerin Önemi Artıyor”

Dünyada Trend Nasıl?
Gerek AB ülkelerinde gerek ABD’de, faiz dışı gelirlerin artırılmasına verilen önem devam ediyor. Özellikle fon yönetimi, aktif yönetimi gibi aracılık hizmetlerinden elde edilen gelirlerin, kredi kartı ücret ve komisyon gelirlerinin artırılması yönünde bir çaba var. Dünyadaki trend, devamlılığı olan ve sermaye verimliliği konusunda sıkıntı yaratmayacak gelir kaynaklarının artırılması yönünde.

Yeni Dönem Beklentisi
Yeni ekonomik konjonktür, faiz marjlarının daraldığı bir ortamda sürdürülebilir kârlılık için bankaların ücret ve komisyon gelirlerinin toplam işletme giderlerini yüksek oranlı bir şekilde karşılayabilmesini gerektiriyor. Piyasadaki dalgalanmaların net faiz gelirlerinde yarattığı kayıpları bertaraf etmek ve istikrarlı kârlılıktan taviz vermemek için faiz dışı gelirlerde de sürekliliği sağlamak önemli. Bu bakımdan bankacılık hizmet gelirlerinin önemi artarak devam edecek.

2 Alana Dikkat
Bir kaç banka dışında bankaların çoğu internet üzerinden verilen hizmetler için halen çok küçük ücretlendirmeler yapıyor, bazı bankalar da yapmıyor. Ancak internet ve telefon üzerinden verilen hizmetler için gelişen teknolojiye paralel yeni yatırımların yapılması ihtiyacı, bu hizmetler için de ücret ve komisyon alımında artış potansiyeline işaret ediyor.

Son dönemlerde aracılık faaliyetleri kaynaklı komisyon gelirlerinde bir gerileme VAR. Ancak buna rağmen özel bankacılık ve varlık yönetimi hizmetleri kapsamında, dünyadaki trendlere paralel bir artış beklenebilir.

Mehmet Sönmez/Eurobank Tekfen Genel Müdürü

“Mortgage’ın Katkısı Hızla Artacak”

Oranlar Farklı Olabilirdi
Haziran 2009 itibarıyla sektörün net faiz marjı yüzde 5,7 seviyesinde. Sektör için uzun vadede sürdürülebilir marj yüzde 4'ler seviyesinde.  Eğer bu marj seviyesine Haziran 2009'da inilseydi, vergi öncesi kârın yüzde 40'i değil yaklaşık yüzde 80'i komisyon gelirlerinden kaynaklanıyor olacaktı. Yani düşen faiz ve marj ortamında komisyon gelirlerinin önemi kaçınılmaz olarak artacak.

Hangi Ürünler Daha Kârlı?
Geçtiğimiz yıllarda özellikle kredi kartları ve bireysel krediler kaynaklı gelirler, bankaların kârlılığında önemli rol oynadı. Örneğin sektörün son 1 yıllık verilerini karşılaştırdığımızda, kredilerden alınan ücret ve komisyonların yüzde 31’lik artışla 1 milyar 594 milyon TL’ye yükseldiği gözleniyor. Özellikle peşin olarak alınan bireysel kredi komisyonları, dosya ücretlerinin ve konut kredilerinde ilave olarak tahsil edilen konut ekspertiz ücretlerinin bu artıştaki payı büyük. Aynı dönemde toplam bankacılık hizmet gelirlerinin yüzde 7,5’lik bir artışla 5 milyar 208 milyon TL ye yükseldiği dikkat çekiyor.

Gelecek Dönem
Önümüzdeki dönemde de bireysel krediler, özellikle konut kredilerinde artış yaşanması halinde buradan sağlanacak ücret ve komisyonlar, bankaların hizmet gelirlerinde önemli rol oynayacak. Bu ürünlerin yanı sıra havale, EFT ücretleri ve aracılık hizmeti verilen yatırım fonları, sigorta ve bireysel emeklilik ürünleri ve menkul kıymet alım/satım kârları da bankaların hizmet gelirlerine pozitif etki yaratmaya devam edecek.

Hande D. Süzer
[email protected]