Çıkış sürer mi?

Bireysel emeklilik sistemi (BES) için 2019 yılı hareketli geçecek. Katılımcı sayısında bu yıl önemli bir artış bekleniyor. Ancak bu, sektörün geçmişten alışık olduğu gönüllü BES’ten değil de otomatik katılım sisteminden (OKS) gelecek gibi görünüyor. Çünkü ocak ayı itibarıyla otomatik katılım sisteminde hem son faz olarak çalışan sayısı 5-9 arasındaki küçük işletmeler sisteme giriyor hem 2017’de caymış olanların yeniden dönmesine izin veriliyor. 15’inci yılını geride bırakan gönüllü BES tarafında ise tablo pek parlak değil… Burada ekonomik dalgalanmalar ve aynı katılımcıların OKS’ye de girmeleriyle çıkışlar, son 2-3 yıldır hız kazandı. 2018 yılında ilk defa gönüllü sistem, katılımcı sayısında eksiye geçti, yani ilk defa sistemden çıkanlar yeni katılanlardan fazla oldu. Bu ortamda emeklilik şirketlerinin yöneticileri, 2019 için hem gönüllü hem OKS tarafında farklı katılımcı beklentilerine göre büyüme haritaları çiziyor. 

GÖNÜLLÜDE SON DURUM 2

018’de ilk kez bireysel emeklilik şirketleri, gönüllü BES katılımcı sayısında yılı net 49 binlik bir düşüşle kapattı. Gönüllü BES’in ilk 10 yılında aylık ortalama yüzde 0,9 oranında ayrılmalar yaşanıyordu. Ancak 2016 sonrası sistemden çıkışlarda belirgin artış yaşanmaya başlandı. AXA Hayat ve Emeklilik Başkanı ve İcra Kurulu Üyesi İbrahim Olgun Küntay, “Son 3 yılda gönüllü BES’te yaklaşık 3 milyon adet sözleşme sonlandı” diyor. “3 yıl önce aylık yüzde 1,2 olan ayrılma oranı, özellikle 2018’in son bölümüne doğru yüzde 1,5’e yükseldi” diyen Anadolu Hayat ve Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, katılımcıların toplu para ihtiyacının ve ödeme güçlüğünün yoğunlaştığı dönemlerde emeklilik birikim tutarlarına başvuruların artığını gözlemlediklerinin altını çiziyor. Garanti Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer, 2013-2017 arasında sektörde 3,1 milyon katılımcıdan 7 milyona yaklaşıldığını belirtiyor. Göçer, “Çıkışların toplam katılımcı sayısına oranına bakarsak bu oran, 2016’da yüzde 1,09 iken 2018’de yüzde 1,26 oldu” diye konuşuyor. Göçer’e göre, bu artış OKS ve yükselen faiz oranları dikkate alındığında anlaşılabilir bir yükseliş.

2019’DA NE OLACAK? 

“Açıkçası 15’inci yılına ulaşan BES’te doygunluk olacaktır” diyen Allianz Hayat ve Emeklilik ile Allianz Yaşam ve Emeklilik Şirketleri Genel Müdürü Taylan Türkölmez, bu yıl için tahminlerini şöyle yapıyor: “Bugünkü gibi maliyetlerin yüksek olduğu dönemde insanlar ellerindeki bu tasarruflara başvuruyor. Bu nedenle gönüllü tarafta katılımcı sayısında mevcut durumun korunacağını, 2019 sonunda sektörün 7 milyon katılımcı ve 111,2 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşacağını öngörüyoruz.” Uğur Erkan, bu yıl emeklilik şirketlerinin daha çok gönüllü BES’e yöneleceğini ve yıl sonunda 100 bin net katılım olabileceğini belirtiyor. Cigna Finans Genel Müdürü Pınar Kuriş ise gönüllü BES tarafında girişler devam etse de bu yıl sonunda toplam katılımcı sayısında ciddi bir artış beklemiyor. AvivaSA Emeklilik ve Hayat CEO’su Fırat Kuruca, 2019 yılında hem yeni katılımcı hem çıkış oranlarında 2018 yılına benzer bir tablo olacağını düşünüyor. Kuruca, “OKS’nin de etkisiyle gönüllü BES’te toplam katılımcı sayısında büyük bir değişim öngörmüyoruz” diyor. Sistema Danışmanlık Genel Müdürü Tolga Moral, 2019 içinde çıkış oranının 2018’deki gibi yüzde 1,5 civarında devam edeceğini tahmin ediyor. Ziraat Emeklilik Genel Müdürü Cenk Kurt, nüfusun yüzde 28’ini oluşturan 18 yaş altının yapılacak yeni bir düzenlemeyle sisteme dahil olabilmesinin katılımcı say��sının artırılmasında önemli bir artış yaratacağının altını çiziyor. 

OKS’DE KAÇ KİŞİ CAYAR? 

Yıl boyunca ocak ve temmuzda 2 büyük katılım dönemi yaşayacak olan OKS’de esas soru, girenlerin ne kadarının sistemde kalmayı seçeceği… Emeklilik Gözetim Merkezi’nin verilerine göre, bu yıl 5-9 arası çalışanı olan 400 bin firmadan 1,8 milyon çalışanın sisteme katılması ve yeni istihdamla 800 bin yeni kişinin sisteme eklenmesi bekleniyor. 188 CAPITAL 2 / 2019 Katılım Emeklilik Genel Müdürü Ayhan Sincek, “Bugüne kadar 15 milyon çalışan OKS ile tanıştı ve 2018 sonu itibarıyla 5 milyon sistemde kalmayı tercih etti. Bu da OKS’ye girenlerin yüzde 33’üne denk geliyor” diyerek otomatik tarafta 2018’de katılımcı sayısının 1,5 milyon gibi önemli bir yükseliş yakaladığına dikkat çekiyor. Tabii bir de Taylan Türkölmez’in değindiği gibi 2017’de sisteme girip de çıkan 7 milyonu aşkın kişinin yeniden sisteme katılmasına imkan verilecek. Türkölmez, “Çıkış yapanlar sistemle barıştırılırsa bugün yüzde 65 olan cayma oranının daha aşağılara indirilebileceğini düşünüyoruz” diyor. Buradaki belirsizliği Olgun Küntay’ın “BES’e dahil olacak küçük işletmelerde, segmentin yapısı gereği, katılım oranlarının büyük işletmelere göre daha kısıtlı olacağı öngörülüyor” sözleri açıklıyor. Ayrıca geçmişte cayanların ne kadarının bugün yeniden sisteme girmek isteyeceklerine dair tahmin yapmak da zor. En iyi tahminlerle cayma oranı yüzde 65’ten yüzde 55-50’a kadar çekilir. Taylan Türkölmez, bu yıl sonunda otomatik katılımda ulaşılan toplam kişi sayısının 7 milyonu aşacağı öngörüsünde bulunuyor. Yani bu yıl yeni 2 milyon katılımcı ekleneceğini düşünüyor. Cenk Kurt daha iyimser tabloyu çizerek yıl sonunda katılımcı sayısının 2 katının, yani 10 milyonun üzerinde gerçekleşeceğini düşünüyor.