Yeniler Geliyor, Rekabet Artıyor

Türkiye’de bireysel emeklilik sistemi 2004 yılında 11 şirketle faaliyete başladı. Aradan geçen zamanda 1 birleşme, çok sayıda satın alma yaşandı. Son olarak geçtiğimiz yıl sisteme 2 yeni şirket katıldı. Şimdi de yenileri yolda… Kısa süre önce ruhsat alan DenizEmeklilik yakında faaliyetlerine başlayacak. Ardından Axa ve Ziraat’in şirketlerinin katılımı bekleniyor. Yeni şirketlerle pazarın, önümüzdeki 5 yılda 3,3 milyon katılımcıya, yaklaşık 30 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşması bekleniyor. Artan rekabete göğüs germekse giderek zorlaşacak.

Bu yıl 6’ncı yılına giren bireysel emeklilik sistemi (BES), beklenenden çok daha hızlı bir gelişmeyle yaklaşık 1,9 milyon katılımcıya ve 7,5 milyar TL fon büyüklüğüne ulaştı. Krize rağmen 2009’da da büyümeye devam eden sektörün, yıl sonunda en az 2 milyon katılımcıya ve 9 milyar TL’ye yaklaşan bir fon büyüklüğüne ulaşması bekleniyor.

BES 2004 yılında, 11 şirketin katılımıyla faaliyete geçti. Aradan geçen zamanda pek çok şirket satın almalar yoluyla el değiştirdi. Doğan Emeklilik Fortis,  Ankara Emeklilik Aegon, Oyak Emeklilik ING, Başak Emeklilik Başak Groupama, Koç Allianz Allianz oldu. 2007 yılında sektörün tek büyük birleşmesi gerçekleşti. Ak Emeklilik ve Aviva birleşti. Yeni şirket Ekim 2007’den bu yana faaliyetlerine AvivaSA adıyla devam ediyor.

Şirketlerdeki hareketlilik 2008’de de devam etti. Daha önce sadece elementer branşta faaliyetlerini sürdüren Ergo İsviçre, emeklilik şirketini kurdu. Banka sigortacılığındaki tecrübesini sisteme aktarmak isteyen Finansbank da Finans Emeklilik’i hayata geçirdi. Böylece sektördeki şirket sayısı 12’ye yükseldi.

Ancak, hepsi bu değil, sırada yeni şirketler de var. Geçtiğimiz mayıs ayında faaliyet ruhsatını alan DenizEmeklilik, kısa süre sonra sisteme 13’üncü şirket olarak katılacak. Onun ardından da halen faaliyet izni çalışmaları süren Axa’nın sisteme katılması bekleniyor. Sisteme katılımı gündemde olan bir diğer isim de Ziraat. Ziraat Bankası’nın emeklilik şirketinin de kısa süre sonra devreye girmesi ve BES şirketlerinin sayısının 15’e yükselmesi bekleniyor.

Şirket sayısındaki artış rekabete de hız katmış durumda. Gelecek dönemin rekabet anlamında daha da zorlu olacağı düşünülüyor. Anadolu Hayat ve Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu, “Sistemin dinamikleri oturdukça pazar büyümesinin yavaşlaması normal. Bu öngörüye paralel, hem müşteri hem dağıtım kanalındaki sadakati sağlamak zorlaşacak. Bu ortama göğüs geremeyen şirketleri zor bir dönem bekliyor” diye konuşuyor.

Lider Yine Değişmiyor
Anadolu Hayat ve Emeklilik son 3 yıldır katılımcı sayısında sektör lideri konumunda. Hali hazırda 400 bini aşan katılımcı sayısına ulaştıklarını söyleyen Mete Uğurlu, fon büyüklüğünde de önemli bir eşik olan 1 milyar doları geçtiklerine dikkat çekiyor ve ekliyor:

“En kısa vadede hedefimiz fon büyüklüğü anlamında da birinciliği elde ederek her iki alanda da lider konumumuzu sürdürmek.”

Fon büyüklüğünde ise lider AvivaSA. Şirket bu liderliğini 2007’den bu yana elinde tutuyor. 12 Haziran 2009 tarihli Emeklilik Gözetim Merkezi verilerine göre katılımcı sayısı da 1 milyar 650 milyon düzeyinde.

Katılımcı sayısında Anadolu Hayat ve Emeklilik’i Garanti Emeklilik izliyor. Garanti Emeklilik’in katılımcı sayısı 369 bine, fon büyüklüğü de yaklaşık 1 milyar 82 milyon TL’ye ulaşmış durumda. Garanti Emeklilik Genel Müdürü Erhan Adalı, 2009 yılında 2008 sonuna göre, 12 şirket arasında katılımcı sayısını en çok artıran şirket olduklarına dikkat çekiyor. 2009 yılı performansında sektör lideri olduklarını söyleyen Adalı, şöyle devam ediyor:

“Katılımcılar tarafında pazarın yüzde 19,7’sine sahibiz. Katkı payında da geçen yıla oranla yüzde 0,6’lık bir artış kaydettik. Burada da pazardan yüzde 14,6 pay alıyoruz. Hedefimiz sadık müşteri kitlemizi koruyarak pazardaki payımızı artırmak olacak.”

Rekabet Nasıl Gelişti?
BES şirketleri arasında kıyasıya bir rekabet var. Bu rekabet de sıralamanın sıkça değişmesine neden oluyor. Örneğin, sisteme hem katılımcı sayısı hem fon büyüklüğü anlamında lider başlayan Yapı Kredi Emeklilik, ikinci yılda fon büyüklüğü tarafındaki liderliğini Ak Emeklilik’e kaptırdı. 2006 yılında da katılımcı sayısında üçüncülüğe düştü. EGM’nin 12 Haziran 2009 tarihli verilerine göre şirket şu anda yaklaşık 258 bin katılımcıya ve 1 milyon 117 milyon TL fon büyüklüğüne sahip. Bu büyüklüklerle katılımcı sayısında 4, fon büyüklüğünde ise 3’üncü sırada yer alıyor.

Sistemin kurulduğu 2004 yılından bu yana şirket sıralamaları hem katılımcı sayısı hem fon büyüklüğü tarafında sıkça değişti. Bu değişimler hem negatif hem pozitif yönlü oldu. Örneğin sistemin ilk yılını katılımcı sayısında 9’uncu sırada bitiren ING, bugün 153 bini aşan katılımcı sayısıyla 5’inci sırada yer alıyor. Fon büyüklüğü tarafında da Vakıf Emeklilik’in ilk yıldan bu yana 3 sıra yukarı sıçradığı görülüyor.

Diğer yandan sistemin ilk yılını katılımcı sayısı tarafında 6’ncı sırada bitiren Allianz, 12 Haziran itibariyle 10’uncu sırada yer alıyor. Allianz’ın fon büyüklüğü tarafında da 6’ncı sıradan 8’inci sıraya gerilediği görülüyor. Geçtiğimiz dönemde Koç ortaklığından ayrılarak yoluna yalnız devam etme kararı alan Allianz, yeni dönem için daha iddialı. Allianz Bireysel Sigortalar Direktörü Ömür Şengün şöyle diyor:

“2009 sonunda 72 bin katılımcıya, 464 milyon TL fon büyüklüğüne ulaşmayı hedefliyoruz. Arkamıza aldığımız global markanın deneyimiyle Türk halkının ilk tercihi olmak için çalışmalarımız hızla devam ediyor.”

Yeni Şirketlerin Planı
Geçtiğimiz yıl sisteme 2 yeni şirket katıldı. Bunlardan biri Ergo İsviçre diğeri ise Finans Emeklilik oldu. Ergo İsviçre emeklilik sözleşmelerini Kasım 2008’de satmaya başladı. Aradan geçen 8 aylık sürede sözleşme sayısında yaklaşık 0,3 pay aldı. Ergo İsviçre Emeklilik ve Hayat Genel Müdür Yardımcısı Volkan Terzioğlu, önümüzdeki 5 yılın sonunda katılımcı sayısı tarafında yüzde 5, fon büyüklüğünde ise yüzde 2,5 pazar payına ulaşmayı hedeflediklerini söylüyor ve ekliyor: “Bu hedeflerimize yenilikçi ürünler ve dağıtım kanallarımızdaki genişleme ile ulaşmayı planlıyoruz.”

Sistemin bir diğer yeni şirketi Finans Emeklilik’in hedefinde de daha yüksek pazar payı var. Finans Emeklilik Genel Müdürü Ajlan Sözütek, özellikle sisteme yeni katılımcı sağlama konusunda iddialı olduklarını söylüyor. Finans Emeklilik’in ana stratejisinin banka sigortacılığı kavramı üzerine yapılandırıldığına dikkat çeken Sözütek şöyle diyor:

“Bireysel emeklilik ürünlerimizi Finansbank şubeleri aracılılığıyla ocak ayından bu yana aktif olarak satışa sunuyoruz. EGM verilerine göre ocak-mayıs döneminde sistemdeki net katılımcı artışının yüzde 10’unu biz gerçekleştirdik. Hali hazırda 10 bini aşkın bireysel emeklilik müşterisine ulaşmış durumdayız 2009 ve sonrasında yeni satışlar üzerinden yüzde 9-10 düzeyinde olan pazar payımızı artırarak sürdürmek hedefindeyiz.”

3 Şirket Daha Yolda
Önümüzdeki dönem sisteme katılması beklenen 3 yeni şirket daha var. Bunlardan Axa ve Ziraat’ın çalışmalarının devam ettiği biliniyor. Deniz Emeklilik ise geçtiğimiz mayıs ayında faaliyet ruhsatını aldı. DenizEmeklik Genel Müdürü Deniz Yurtseven yasal, teknik ve idari hazırlıkları tamamlayarak en kısa sürede faaliyet geçmeyi hedeflediklerini söylüyor. Sonraki planı ise şöyle özetliyor:

“Yeni satışlarda ilk 5 arasında yer almayı hedefliyoruz. Müşteri memnuniyetine verdiğimiz önemin fon büyüklüğüne yansımasını ve dolayısıyla burada da ilk 5 yıl içinde iyi bir noktaya gelmek hedefindeyiz.”

Deniz Yurtseven Türkiye’de bireysel emeklilik sisteminde alacak daha çok yol olduğu görüşünde. Özellikle vakıf ve sandıklardan sisteme aktarımlar ve hak ediş süresinin yeni dönemde sistemin büyümesine önemli katkı sağlayacağını söyleyen Yurtseven, “10 yıl içinde sistem 5 milyon katılımcıya ulaşabilir” diyor.

Sektörün önümüzdeki 5 yıllık hedefinde 3.3 milyon katılımcıya ulaşmak var. 2013 yılına kadar fon büyüklüğünün de 30 milyar TL’ye yaklaşacağı düşünüyor. Garanti Emeklilik Genel Müdürü Erhan Adalı gelecek 10 yıla ilişkin beklentiyi ise şöyle özetliyor:

“Bugünkü trenler ve sistem kurgusu devam ederse 10 yıl içinde 5 milyon katılımcıya ulaşmak mümkün. Fon büyüklüğünde ise 100 milyar TL’lik büyüklüğe ulaşılacağını düşünüyoruz. Vergi teşviklerinin kolay kullanılmasına olanak verecek düzenlemeler gerçekleşir ve birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede bulunan ikinci basamak ya da bir diğer deyişle zorunlu özel emeklilik sistemleri devreye girerse bu rakamların çok daha üzerine çıkmak mümkün.” 

Erhan Adalı/Garanti Emeklilik Genel Müdürü

“Rekabette Öne Çıkan 5 Konu Var”

Arayı Kapatmak Zor Olabilir
Şirketler kuruluşlarından itibaren doğru konumlanarak belirli bir sayıda katılımcıya sahip olmayı başarabilmeleri koşulunda bile tahmini olarak ancak 7-8 yılda artıya geçebiliyorlar. Bu nedenle de önemli bir başlangıç yatırımına gereksinim duyuluyor. Ayrıca emeklilik uzun soluklu bir sistem ve pazara yeni girecek olan oyuncular 5-6 yıl arkadan gelmenin dezavantajını kolay kapatamayabilirler.

Tablo Kısa Sürede Değişmez
Hali hazırda sektörün en büyük dört şirketi toplam pazarın yüzde 71’ini elinde tutuyor. Bu nedenle pazardaki sıralama yeni katılacak olan şirketler tarafından kısa sürede çok farklı bir şekil almayacaktır. Pazara hakim olan dört büyük şirketin piyasadaki baskınlığı devam edecektir. Ancak bu şirketler arasında zaman zaman sıralama değişiklikleri olabilir. Bu değişiklikler de çok uzun çabalar sonucu ulaşılan küçük pazar kazanımları ile oluşabildiği için sektörde birden çok büyük hareketler görülmesi olasılığı oldukça az. Yeni şirketlerin de oyunun kuralını değiştireceğini düşünmüyorum.

Rekabetin Belirleyicileri
Rekabette öne çıkan 5 konu var. En önemlisi hizmet kalitesi ve mevcut müşterilerin memnuniyetini korumak. Müşteri sadakati, uzun dönemde emeklilik şirketlerinin kârlılıklarını koruyabilmeleri açısından son derece önemli. Katılımcının ödediği katkı payları üzerinden, tüm şirketlerce belirli limitler dahilinde yapılan kesintiler de rekabeti belirleyici bir diğer unsur. Ayrıca emeklilik şirketlerinin sundukları farklı fonların getiri oranları da rekabetin şekillenmesinde önemli bir yer tutuyor. Şirketlerin finansal ve ortaklık yapıları, rekabette müşteriye güven verme açısından önemli. Bunların yanında yenilikçi ve kişiye özel ürün ve hizmet tasarımları, yani yapılan inovasyon yatırımları da bir emeklilik şirketinin rekabette farklılaşmasını sağlayan çok önemli bir unsur.

Ajlan Sözütek/ Finans Emeklilik Genel Müdürü

“Yeni Şirketler Sektöre Dinamizm Getiriyor”

Yabancı Yatırımın Etkisi
Bireysel emeklilik sektöründe yeni faaliyete başlayan ve başlayacak olan şirketler sahip oldukları dağıtım kanalı imkanları, müşterilerine sunacakları ürünler ve hizmet yelpazesiyle önemli bir dinamizmi de beraberinde getiriyor. Bu şirketlerin ortaklık yapılarına baktığımızda bir kısmının yabancı sermayeli şirketler olduğunu görüyoruz. Gelişmiş ülkelerdeki sigorta ve emeklilik pazarları artık doyum noktasına ulaştığı ve Türkiye’deki bireysel emeklilik pazarının büyüme potansiyeli düşünüldüğünde yabancı sermayeli şirketlerin yeni pazar arayışına girmeleri ve Türkiye’de yatırım yapmaları çok doğal. Bu nedenle önümüzdeki dönemde bu şirketlerin etkisiyle sektörde rekabetin giderek artacağını düşünüyorum.

Satın Alma ve Birleşmeler Sürecek
Sistemin başlangıcından bugüne kadar ulaşılan 7,5 milyon TL’lik fon büyüklüğü memnuniyet verici olmakla beraber bu büyüklük Türkiye’nin GSMH’sine göre henüz yüzde 1,5 seviyesinde. Bu oran OECD ülkelerinde ortalama yüzde 70-75 düzeyinde. Dolayısıyla daha gidilecek çok yolumuzun olduğu açık. Diğer taraftan geçtiğimiz yıl yenilenen mevzuata bağlı olarak ortaya çıkan yapısal değişikliklerin de önümüzdeki 5 yıllık dönemde sektöre ivme kazandırması muhtemel. İlk 5 yıllık dönemde yabancı sermayenin sektöre olan yoğun ilgisi ayrıca önemli ve memnuniyet verici. Satın alma ve birleşmelerin önümüzdeki 5 yıl içinde de yaşanması çok muhtemel.

Hande D. Süzer
[email protected]