Zor döneme girdik, yükümüz artıyor

Elçin Cirik

[email protected]

Bu yıl emeklilik şirketleri, otomatik katılım sistemine geçişle önemli bir sınav verdi. Yılın 10 ayında 3,4 milyon kişi otomatik katılımda kalmayı seçti ve 1,4 milyar TL’yi aşan fon büyüklüğüne erişildi. Sektörün öncü şirketlerinden Garanti Emeklilik’in genel müdürü Burak Ali Göçer, “1 Ocak 2018’de 20 bin, 1 Temmuz’da 200 bin ve son olarak 1 Ocak 2019’da 5 ila 9 çalışanı olan 400 bin şirket sisteme otomatik olarak katılacak. Sektörü daha meşakkatli bir dönem bekliyor. Yük alma kabiliyetimiz düşecek” diyor. Bu noktada Göçer, bugünkü yüzde 55 cayma oranın devam etmesi halinde bile otomatik katılımda 2019 itibarıyla 7-8 milyon kişinin tasarruf yapacağını da vurguluyor. Ancak gönüllü BES tarafında tablo biraz daha karanlık. “Gönüllü BES’te en iyi zamanlarda yılda 1 milyon katılımcı alıyorduk. Geçen yıl 600-700 bin katılımcı ekledik. Bu yıl ise eylül başına göre bu rakam 250 binlerde” diyen Göçer’e göre 18 yaş altının sisteme girmesi söz konusu olmazsa artık her yıl katılımcı sayısı 2017 paralelinde gidecek. Garanti Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer ile bireysel emeklilik sistemini masaya yatırdık, gelecek planlarını aldık: 

•  Bu yıl BES’te en önemli adım otomatik katılım sistemi (OKS) oldu. OKS’nin ulaştığı noktayı nasıl görüyorsunuz? 

 Otomatik katılım iyi gidiyor. 9 ayda 3,3 milyon katılımcı burada birikim yapmaya başladı. İlk 3 katılım döneminde 100’den fazla çalışanı olan firmalar ve kamu çalışanları sisteme dahil oldu. Toplamda 1,4 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşıldı. OKS’nin ağır bir operasyon yükü vardı, emeklilik şirketleri olarak bu yükün altından iyi kalktık. Bundan sonra otomatik katılımı daha iyi anlatmalıyız, zaman içinde düzeltilmesi gereken yerler de düzelecek. 

•  Son verilerle OKS’de cayma oranı kaçlarda seyrediyor?

Bu yeni sistemde cayma oranı yüzde 55’lerde. Ama bu oran, bence sürpriz değil… Cebinde parası olmayan bir kesime neden biriktiremiyorsun demek zor. Bir de yüzde 20’lik bir kesim zaten gönüllü BES ile sistem içinde bulunuyordu, onları da ayırmak gerekiyor. 

•  OKS’de yeni revizyonlar olacak mı? 

 Evet, revizyonlardan biri cayanların, 2 yıl beklemeden tekrar sisteme girmesine izin verilecek. Ayrıca 2 ay olan cayma süresinin 6 aya uzatılması konuşuluyor. Bir kesim canhıraş bir şekilde ikinci günde sistemden çıktı. Ama şimdi kalanlara bin TL katkıları yatırıldı, içeride biriken tutarı görüyorlar. O yüzden de geri dönmek için önemli bir talep var. OKS’nin her yeni giriş döneminde çıkışlar, bir önceki dönemden daha az oluyor. 1 Ocak 2018’de 20 bin firma ve 1 Temmuz’da da 200 bin şirket OKS’ye girecek. Son olarak da 1 Ocak 2019’da 5- 9 çalışanı olan 400 bin şirket sisteme otomatik olarak katılacak. Bu dönemde tüm emeklilik şirketlerinin iyi iş yapması lazım. Şu ana kadar katılacak firmalara giderek anlattık, ancak şirket sayısı arttıkça daha çok tanıtım ve reklamla iletişim kurmak gerekiyor. Daha çok dijital kanalları kullanmamız lazım. Sektörü daha meşakkatli bir dönem bekliyor, bizim yük alma kabiliyetimiz düşecek. Biz kurduğumuz kurumsal internet şubesiyle süreci otomatize ediyoruz. Tabii BES için kritik olan, 18 yaş altının da sisteme girebilmesi olacak. 18 yaş altında 20 milyon genç potansiyel var. 

•  Bu revizyonlar sonrası cayma oranı ne olur? 

 Yüzde 50’ye inebilir. Bugünkü yüzde 55 cayma oranıyla bile devam etse 2019 sonu itibariyle Türkiye’de 7-8 milyon kişi para biriktirecek. Baktığınızda şu ana kadar giren 7,5 milyon kişinin 3,4 milyonu OKS’de kaldı. 2018 ve 2019’da toplamda 7,5 milyon kişi daha girecek, aynı cayma oranıyla bile düşünsek toplamda 7-8 milyon kişi sistemde kalacaktır. Bu yıl sonunu cayma oranında yüzde 55’lerde bitiririz diye düşünüyorum. 

~

•  Otomatik katılımda kamu emeklilik şirketleri katılımcı sayısında ilk üçte yer alıyor. Bu denge yeni katılımlarla değişir mi? 

 Şu ana kadar 25 bin şirket OKS’ye girdi. Biz kamu tarafını almadık. Tabii ki kamu, kamu emeklilik şirketleriyle daha rahat çalışıyor. 3 Ekim itibarıyla 3,3 milyonu aşkın katılımcının yüzde 46’sı üç kamu emeklilik şirketinde bulunuyor. 2018 ile OKS’ye yerel yönetimler katılacak, bu kurumlar özel emeklilik şirketleriyle de çalışır. Aslında sektör rakamlarına gönüllü ve otomatik katılım toplamında bakmak daha doğru diye düşünüyorum. Bu şekilde bakınca bence dengeler önemli ölçüde değişmez. Zaten toplam rakamlarda resim çok değişmedi. Garanti Emeklilik olarak otomatik ve gönüllü toplamında hala lideriz, öyle bakmak istiyoruz. Sisteme girecek yeni katılımcılarda da her emeklilik şirketi doğal pazar payı kadar pay alacaktır. Artık katılımlarda kamu olmayacağı için gönüllü BES’teki şirket dağılımına paralel bir dağılım olur. 

•  Peki gönüllü BES’te katılım ne durumda? 

 Gönüllü BES’te geçen yıla göre yüzde 40 düşüş oldu. Burası daha yavaş büyüyor. Gönüllü BES’te en iyi zamanlarda yılda 1 milyon katılımcı alıyorduk. Geçen yıl 600-700 bin katılımcı ekledik. Bu yıl ise eylül başına göre bu rakam 250 binlerde. Bu yıl sonunda gönüllü BES’te katılım 350-400 binlerde bitecek. 1 milyon katılımcıyla karşılaştırdığınızda 400 bine düştü ama tabii OKS’yle 3,3 milyon yeni katılımcı geldi. 

• Gönüllü BES’te bu trend 2017 sonrası da devam eder mi?

 18 yaş altının sisteme girmesi söz konusu olmazsa artık her yıl 2017 paralelinde gider. Gönüllü BES’e yılda 350-400 bin katılımcı eklenir. Biz öyle planlıyoruz. Önümüzdeki yıllarda OKS’nin etkisiyle sektörde bireysel emeklilikte katılımcı sayısında büyümenin sınırlı olacağını,fon hacminin ise hızlı büyümesini sürdüreceğini öngörüyoruz. 

• Fon büyümeleri nasıl gidiyor?

 Sistemde toplanan fon büyüklüğü 70 milyar TL’ye yaklaştı. Parayı iyi işletmek gerekiyor. Sistemin memnuniyeti de burada yatıyor. 20 yaşında ve ortalama ayda 200 TL biriktiren bir katılımcı, 56 yaşına kadar 90 bin TL biriktiriyor. Yüzde 5 reel getiriyle bu birikimi 240 bin TL ya da yüzde 3 getiriyle 190 bin TL olabilir. Yani katılımcıların paralarını nasıl yönettikleri çok önemli… Bu yıl hisse senedi fonu alan katılımcılar yüzde 30’larda kazandı. BES fonları bu yıl yüzde 11 getiri getiriyor. Enflasyonun üstünde getiri yakalandı. Sektör asıl rekabeti burada, fon yönetiminde yapmalı. Yeni kanunla emeklilik şirketleri veya fon yönetim şirketleri müşterilerini yatırımlarıyla ilgili uyaracak, “Bono fonundasın, faizler yukarı gidecek, bu fondan çık” diyecek. 

•  BES’te OKS sonrası bu yıl kârlılık nasıl olacak? 

 Emeklilik şirketleri 2016 itibarıyla kâra geçti. Ama OKS kârlı bir iş değil, fizibilitesine göre kâra geçmesi için 5-6 yıl gerekiyor. İçerideki fonlar büyüdükçe yavaş yavaş kâra geçilecek. Bu yıl sektörde kâr oranını tahmin etmek zor… OKS sonrası kârın eksiye döneceğini sanmıyorum. Otomatik katılım bugün için ne öldürür ne güldürür seviyesinde… Burada amaç fonları büyütmek ve iyi yönetmek. Bu yıl sonunda kâr, geçen yıla paralel olur diye düşünüyorum.

~