Anadolu'da yatırım var mı?

Anadolu’nun köklü aile şirketleri de salgınla tam gaz mücadele ediyor. Hepsinin odağında bu krizden az zararla çıkmak var. Tablo ne kadar zor olsa da Tosyalı, Konukoğlu, Erdemoğlu, Gümüşer gibi büyük aileler, 2020 için planladıkları yatırımları ertelemeden yola devam ediyor. Buna karşılık bazı aileler yatırım bütçesinde kısıtlamaya giderken bazıları yatırımlarını ileri tarihe erteliyor.

Nil Dumansızoğlu

ndumansizoglu@capital.com.tr

Eylül 2020 tarihli sayıdan 

2020’nin üçüncü çeyreğinde de salgın krizi sürüyor. Yakın geçmişte ekonomiye bu denli hasar veren bir salgın tecrübesi yaşanmadığı için şirketler de öngörülemeyen bir belirsizlikle baş etmeye çalışıyor. Anadolu’nun köklü ailelerinin gündeminde de kriz var. Bulundukları bölgeye adeta hayat veren bu aileler, krizin etkilerini en aza indirmek için var güçleriyle çalışıyor. Ancak aralarında bu zorlu süreçte ister istemez yatırıma ara veren veya erteleyenler de var. Örneğin Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya, salgın nedeniyle yaklaşık yüzde 30’luk bir kapasite kayıpları olduğunu anlatıyor. Özdilek Holding, toplamda yüzde 30’luk bir küçülme bekliyor. Tablo zorlu. Buna rağmen üretime ve yatırıma devam etme planları yapan aileler çoğunlukta. 

Sanko Holding’in yönetim kurulu başkanı Zeki Konukoğlu, “Tüm bu olumsuzluklara rağmen 2020 için planladığımız yatırım programınızı aksatmadan var gücümüzle yapmaya devam ediyoruz” diye konuşuyor. 

Tosyalı Ailesi’nin, 2020 yılı içinde başlaması planlanan yeni çelik yatırımları 1 milyar dolar boyutunda olacak. Erdemoğlu ve Öğücü ailelerinin ise hayata geçirdikleri yeni tesis yatırımları üretime başladı. İşte Anadolu’nun köklü ailelerinin yeni yatırım planları… 

YATIRIMA DEVAM DİYENLER

Erdemoğlu, 2020’ye başlarken planlanan yatırımları devam ettiren ailelerden. Günde bin ton üretim kapasiteli POY Tekstüre ve günde 800 ton kapasiteli cips yatırımını ertelemediklerini söyleyen Erdemoğlu Holding Yönetim Kurulu Üyesi ve SASA Genel Müdürü Mehmet Şeker, diğer yatırımlar içinse arsa tahsisi beklediklerini belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “Polyesterin hammaddesi olan PTA ve MEG yatırımı planımız var. Bununla ilgili devletin arsa tahsisini bekliyoruz. 2 yıldır yatırım planımız içinde olup yaklaşık 12 milyar dolara ulaşan bu yatırımlar için geniş ve deniz kenarında olan bir arsaya ihtiyacımız var. Arsa tahsisi gerçekleşirse hızlı bir şekilde çalışmalara başlayabiliriz. 2020’nin eylül-ekim ayında kazma vurarak 3 yıl içinde PTA yatırımını gerçekleştirebiliriz. Yeni yatırım planlarımızı, bu yıldan başlayarak 2031’e kadar peyderpey devam edecek şekilde yaptık.” Planlanan yatırımları tamamlayıp devreye alan Gaziantepli Öğücü Ailesi’nin iştiraki Lila Kağıt, mart ayında bedeli 450 milyon TL olan yeni tesis yatırımını faaliyete geçirdi. Lila Group CEO’su Alp Öğücü, “Türkiye’deki toplam 950 bin ton/yıl kâğıt üretim kapasitesi, bu yatırımla birlikte yeni dönemde 1 milyon 20 bin ton/yıl olacak. Ayrıca 100 milyon dolar ihracat ve toplamda 300 milyon dolar ciro hedefimiz bulunuyor. Yeni tesisimizle mevcut bobin kâğıt üretim kapasitesini yüzde 50 artırarak yılda toplam 220 bin ton kapasiteye, konverting yani markalı ürün kapasitesiniyse yılda 100 bin tondan 120 bin ton kapasiteye ulaştırmayı hedefliyoruz” diyor. Halihazırda Söke’de inşaatı devam eden kağıt fabrikasını kasım ayında devreye alacaklarını belirten Kipaş Holding Yönetim Kurulu Üyesi Hikmet Gümüşer, 2020 yılında Söke ile tekstilde gerçekleştirilecek kapasite artış yatırımlarının toplamının 120 milyon dolar seviyesinde olacağını söylüyor. 2021’de de tekstil ve kağıtta yeni ilave yatırımlar yapacaklarını ekliyor. 

ERTELEME YAPMAYANLAR

Sağlık alanında faaliyet gösteren Konyalı Büyükhelvacıgil Ailesi’nde yatırımlar ertelenmedi, aksine hızlandı. Yılın başında saşe ve efervesan üretimlerini artırmak için planladıkları yatırımları, 2021 yılının son çeyreğinde tamamlamayı hedefleyen Zade Vital, COVID-19 salgını nedeniyle bu yatırımı erken bir tarihe çekerek hayata geçirdi. “Sağlık sektöründe bulunduğumuz için teknik ve tıbbi olmak üzere laboratuvar ekipmanlarımızın siparişlerini öne çekerek üretimimizin hızlanmasını sağladık. Sonraki adımda ise sıvı dolum hattımıza ek yatırımlar yaparak Sağlık Bakanlığı ruhsatlandırmasıyla beraber bağışıklık sistemini güçlendirmeye destek olan Nigefix ürünümüz için üretim kapasitemizi yıllık 9 milyon şişeye çıkardık” diyen Zade Vital Genel Müdürü K. Taha Büyükhelvacıgil, sonraki planlarının ise 2021’de tablet üretimine geçmek olduğunu söylüyor. Yatırımlarını ertelemeden sürdüren şirketlerden biri de Ankutsan. Bu yıl yüzde 35-40 büyüme beklediklerini söyleyen Ankutsan Yönetim Kurulu Başkanı Rüstem Kesgi, şöyle konuşuyor: “İhracatımızı geliştirmek, Antalya fabrikamızın üretim kapasitesini artırmak için yeni oluklu mukavva hattı ve otomatik robot sistemlerinin çalışacağı ek fabrika binamızın inşaatı şu an devam ediyor. Ayıca yine diğer fabrikamızın ihracatını desteklemek, üretim kapasitelerini artırmak için yeni makineler alıyor ve ihtiyaçlara göre fabrikalarımıza makinelerin kurulumlarını yapıyoruz. Şu anda kağıdımızın yüzde 25’ini Adana fabrikamızda kendimiz üretiyoruz. Hedefimiz kendi kağıdımızı kendimiz üretmek. Böylelikle yüzde 100 entegrasyona ulaşmak. Entegre kağıt makine yatırımını 2021 yılında başlatıp 2023’te faaliyete geçirmeyi planlıyoruz.” AKO Grup Yönetim Kurulu Üyesi Safa Özcan, atık lastikleri geri dönüştürerek ekonomiye kazandıracak 30 milyon dolarlık AKO Entegre geri dönüşüm tesisinin inşaatına devam ettiklerini söylüyor ve ekliyor: “Tesisin lastik atıklarının azaltılması işlevinin yanı sıra sanayinin ithal ettiği hammadde girdisinin yerli kaynakla karşılanmasıyla cari açığa da 16 milyon dolarlık yıllık katkı sağlanmasını öngörüyoruz. Bu yatırımımızı 2021 yılında hizmete açmayı planlıyoruz.” 

TARİHİ ÖTELEYENLER 

Bununla birlikte içinde bulunulan sektör gereği planlanan yatırımları devam ettiren ancak tarihini erteleyen aileler de var. Doğanlar Yatırım Holding bunlardan biri. 2020 yılına başlarken yeni mağaza açma planları yapan şirket, ilk çeyrekte Kelebek’in 8, Doğtaş’ın 18 mağaza açılışıyla bu planlarını gerçekleştirdi. Ancak mayıs ve temmuzda açılması planlanan mağazaların tarihlerini ertelediklerini belirten Doğanlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, “Aylar arası erteleme olacak, yıllık erteleme bulunmuyor” diyor ve şöyle devam ediyor: “19 Mayıs’ta açmayı planladığımız 19 yatak mağazası ile 14 Temmuz’da yapacağımız 14 Doğtaş ve 14 Kelebek mağazasının açılışlarını ertelemek durumunda kaldık. Yeni hedefimiz, 30 ağustosta 30 Lova yatak mağazası, 13 Doğtaş, 12 yurt dışı mağaza, 10 Kelebek mağazası, 5 mutfak mağazası olmak üzere 70 mağazayı 30 Ağustos’a yetiştirmek ve açmak. 70 mağazanın yatırım maliyeti yaklaşık 70 milyon TL olsa da bunun yaklaşık 10 milyon TL’si kendi mağazalarımız ve bayi açılış desteği olacak. Pazara yatırım için 10 milyon TL ve bilişim teknolojileri için 5 milyon TL olmak üzere 15 milyon TL’lik bir yatırım planlıyoruz.” NG Grubu Kurucusu Nafi Güral da yıla başlarken planladıkları yatırımları gerçekleştireceklerini söylüyor. Mayıs bitmeden müracaat edilecek teşvik belgesi kapsamında tahmini olarak 200 milyon TL’lik mutfak ve masaüstü gereçleri yatırımı gerçekleştireceklerini belirtiyor ve “2021’in ilk çeyreğinde üretime başlaması planlandı. Bununla birlikte devam eden Sapanca Enjoy Otel inşaatımızı 2020’nin ikinci çeyreği bitmeden, Antalya Kemer Phaselis tatil köyü inşaatımızı 2021’nin ilk çeyreğinde işletmeye açmayı planlıyoruz. 2023’te mevcut otel binalarını yıkarak yerine NG Bodrum otelini inşa etmeyi hedefliyoruz” diyor. Aralık 2019’da açtıkları fabrika yatırımının ikinci fazını yılın üçüncü çeyreğinde, üçüncü fazını ise 2021 yılında tamamlayacaklarını belirten Ulusoy Un Yönetim Kurulu Başkanı Eren Günhan Ulusoy, böylece kapasitelerinin bu yıl 2 kat artacağını söylüyor. 

KAYIP YAŞAYANLAR

Anadolulu ailelerde de COVID-19 salgını nedeniyle ertelenen yatırımlar var. Üretimin durmasıyla birlikte kapasite kayıpları da yaşandı. Aileler, önümüzdeki süreçte öncelikle bu kayıpların telafisini gündeme almış durumda. Örneğin iki yıllık süreçte herhangi bir yatırım planlamadıklarını söyleyen Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya, korona virüs nedeniyle yaklaşık yüzde 30’luk bir kapasite kayıpları olduğunu belirtiyor ve yıl içinde yeni bir yatırım programı planlamadıklarını söylüyor. “2020 sonuna kadar salgın süreci sona erdiğinde son yatırımlarımızın da katkısıyla önemli bir atılım süreci yaşamayı ümit ediyoruz; ancak o seviyelere gelmemiz epey zaman alacak gibi görünüyor” diyen Şankaya, şöyle devam ediyor: “Şu aşamada önümüzdeki iki yıllık süreçte herhangi bir yatırım programı planlamıyoruz. Mevcut salgın süreci öncesi hayata geçirdiğimiz tüm yatırımlarımız, 2023 yılı hedeflerine uygun olarak kurgulanmıştı. Şu anki mevcut kapasitemiz, en az 4 yıllık büyüme stratejilerimizi karşılayacak seviyede. Atacağımız tüm adımları, dünyanın önde gelen markalarının stratejik ortağı olarak kurguluyoruz. Bu misyona uygun olarak 2023 sonrası kapasite artışına yönelik bir ihtiyaç gündeme gelirse gerekli yatırım programlarını hayata geçirebiliriz.” Bursalı Özdilek Holding’in yönetim kurulu başkanı Hüseyin Özdilek, “Üretimin yüzde 30’u ve e-ticaret satışlarımız devam ediyor. E-ticaret 10 kat artmış durumda. Şirketimizde toplamda yüzde 30’luk bir küçülme var. Yeni bir alana yatırım planımız yok” diye konuşuyor. 

BÜTÇE DARALTANLAR

Pandemiyle birlikte öngörülemeyen bir belirsizlik içine girilmesi, yatırım bütçelerini de olumsuz etkiledi. Şirketler, bütçelerini yeniden düzenlemek ve bazı yatrımlardan feragat etmek durumunda kaldı. Örneğin 2020 için salgın öncesinde 100 milyon TL yatırım planlayan Abalıoğlu Holding, bu bütçede yüzde 26 kısıtlamaya gitti. 2020 yılı yatırımlarını takiben önümüzdeki üç yılda ilave 150 milyon TL yatırım planladıklarını belirten Abalıoğlu Holding Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı Oğuz Abalıoğlu, grup şirketlerinde planladıkları yatırımlar hakkında şu bilgileri veriyor: “Filidea Tekstil şirketimiz, 2019 sonlarında, Almanya’da teknik tekstil konusunda uzman bir şirketi satın aldı. Bu tesisi kademeli olarak Türkiye yerleşkesine taşıyoruz. Yeni ekipmanlar için tedarikçilerle anlaşma safhasındayken salgın yüzünden gecikmeler yaşadık. Yaz aylarında anlaşmaları bitirmeyi umuyoruz. Dentaş Kağıt olarak Türkiye ve Romanya’da üssel bir büyüme hedefledik ve yatırımlarımızı kısıntı yapmadan 2020 ve önümüzdeki üç yılda bu amaca yönelik planladık. Dentaş Kağıt bünyesinde, Nativa markasıyla tarıma yönelik organomineral gübre üretiyoruz. Gerek iyileştirme gerekse kapasite artırımına yönelik yatırımlara bu yıl ve önümüzdeki üç yıl süreyle kesintisiz devam edeceğiz. Bir süredir üzerinde çalıştığımız bir alan da Hyfyber markasıyla filtre sektörüne nano elyaf kaplı kumaş üretmek. Salgınla birlikte hızlıca ürün geliştirip insan sağlığına doğrudan hizmet ederek nano elyaftan tıbbi kullanıma yönelik kumaş yapmaya başladık.”