Devler 2021'e hazırlanıyor

Küresel riskler nedeniyle 2019, Türkiye’nin global şirketlerinin sınırlı büyümeler yaşadığı bir yıl olarak sonuçlandı. 2020’de ise pandemiyle tüm hesaplar altüst oldu. Bugün dev şirketlerin çoğu, kayıpları sınırlı tutmak için çalışıyor. Genel olarak 2021 ve sonrasına odaklanan bu şirketler, zor dönem fırsatlarını da izlemeyi ihmal etmiyor.

Özlem Aydın Ayvacı

oaydin@capital.com.tr

Eylül 2020 sayısından

201’da ticaret savaşlarındaki gelişmeler, para politikalarındaki değişimler ve artan risklerle birlikte küresel sermaye hareketleri dalgalı bir seyir izledi. Çin ekonomisinde yaşanan daralma ve Avrupa’daki zayıf talep, Avrupa ekonomilerini etkiledi. Almanya imalat sanayi bile azalan küresel ticaret nedeniyle daralma bölgesine girdi. Bu gelişmeler ışığında 2019’un yaz aylarından itibaren sermaye piyasalarının yönü gelişmekte olan ülkelere çevrildi ve küresel piyasalar bir kez daha genişlemeci politika döngüsüne girdi. İşte bu ortamda dünyanın pek çok pazarında iş yapan Türk şirketleri de yollarını bulmakta zorlandı. 2019, Türkiye’nin global şirketlerinin sınırlı büyümeler ya da küçülmeler yaşadığı bir yıl olarak sonuçlandı. 2020’de ise pandemiyle tüm hesaplar altüst oldu. Fırsatlar konuşulurken bir anda salgınla mücadele öne çıktı. Yurt dışındaki güçlü grup ve şirketler de bu olumsuz gelişmeden etkilendi. Pek çoğu 2020’de temkinli plan ve stratejilerle ilerlerken her zamanki stratejik hedeflerini gerçekleştirmelerini sağlayacak alım fırsatlarını da izliyorlar. Capital Dergisi’nin bu yıl 13’üncü kez hazırladığı “Yurt Dışında Kurulu En Büyük Türk Şirketleri / Global 50 Türk Şirketi” araştırması da işte bu şirketlerin performansını ortaya koyuyor. Bu yılki çalışma, globaldeki Türk şirketlerinin pandeminin yarattığı belirsizliğe karşı eylem planına da ışık tutuyor. 

İKİNCİ DALGAYA HAZIR

Listemizde ikinci sırada bulunan Arçelik’in, yurt dışında faaliyet gösteren 46 şirketi bulunuyor. 2019’da yurt dışı şirketlerinin toplam cirosunu 489 milyon dolar artıran şirket, 3,812 milyar dolar ciroyla “Global 50 Türk Şirketi” listesinde bir basamak yükselerek Pladis’in ardından 2’nci oldu. Arçelik, başta ekonomisinin merkezi haline gelen Asya ülkeleri olmak üzere dünya çapındaki tüm yatırım fırsatlarını takip ediyor. Global dev, 2020 sonu itibarıyla Fas ve Kazakistan iştiraklerini faaliyete geçirecek. Cezayir ofisini ise 2021 yılında devreye almayı planlıyor. Şirket, pandemi sürecinde Aselsan, Baykar ve Biosys mühendisleriyle bir araya gelerek yerli mekanik ventilatörün seri üretimini gerçekleştirdi. Ürettiği binlerce yerli ventilatörü Brezilya’dan Kırgızistan’a, Somali’den Nijerya’ya kadar dünyanın birçok ülkesine ulaştırdı. Arçelik yetkilileri, pandeminin etkisiyle yurt dışı satışlarında online kanalların desteğini aldıklarını belirtiyor. Önümüzdeki süreçte de yurt dışında online kanallara ve dijitalleşme yatırımlarına ağırlık vereceklerini açıklıyorlar. Tedarik zincirinin çeşitlendirilmesi üzerine çalıştıklarını anlatan Arçelik yetkilileri, olası bir ikinci dalgada, mart-mayıs dönemindeki gibi sert düşüşle karşılaşmayacaklarını söylüyor. Abdi İbrahim de pandemi sürecinin en önemli global şirketlerinden biri olarak hem Türkiye’ye hem faaliyette olduğu ülkelere ilaç desteği vermeye devam ediyor. Abdi İbrahim Uluslararası Pazarlar Genel Müdür Yardımcısı Köksal Ülgen, “Kazakistan ve Cezayir’deki operasyonlarımızı inovasyonel ürün portföyü kapsamında büyütmeyi hedefliyoruz. Portföy satın alımı, şirket satın alımları, joint venture gibi ortaklıklar kapsamında Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya, İsviçre, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Filipinler öncelikli hedef ülkelerimiz” diyor. 

FIRSATLARI BEKLİYORLAR

2020, pandemiden dolayı pek çok global şirketin satışlarında büyüme beklemediği hatta daralma öngördüğü bir yıl. Bu nedenle “Şirketler 2021’e hazırlanıyor” desek hiç de yanlış olmaz. Bu gruplardan biri de Rönesans Holding. Rönesans Holding, 2019’da cirosunun yüzde 70’ini Türkiye dışındaki ülkelerden elde etti. Grup, her ne kadar COVID-19 nedeniyle 2020 yılı konsolide gelirlerinde kısıtlı oranda bir düşüş öngörüyor olsa da toplam ciroda yurt dışı pazarlar lehine oluşan bu dengenin süreceğini tahmin ediyor. Rönesans Holding yetkilileri, özellikle inşaat sektöründe ertelenen talebin 2021 yılına olumlu şekilde etki edeceğini ve yeni iş fırsatlarının 2020 yılının ikinci yarısında görünür olmaya başlayacağını düşünüyor. 2021’e ve sonrasına odaklanan bir diğer şirket Yeşim Tekstil. Yeşim Tekstil listede Mısır ve Moldova’daki 2 şirketiyle yer alıyor. Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya, şöyle konuşuyor: “Pandemi nedeniyle 2020 hedeflerimizi revize ettik. Yurt dışı şirket cirolarımızda yüzde 10- 15 küçülme olabilir. Sektör olarak gerekli kapasite ve modernleşme yatırımlarını devreye alırsak Amerika’dan Çin’e alternatif olarak bize gelebilecek sipariş taleplerine yanıt verme şansı bulabiliriz. Sektörümüz açısından 2021 oldukça hareketli geçecek gibi görünüyor. Türkiye bu talebe hazırlanmalı.” Koton yetkilileri, 2021 ve sonrası için yurt dışı operasyonlarında hedeflerinin yüksek olduğunu söylerken önceliklerinin bulundukları pazarlardaki etkinliği maksimum seviyeye çıkarmak olduğunu açıklıyor. Şirketin, yurt dışı e-ticaret, lojistik ve BT yatırımları sürecek. 

YENİ PAZAR PLANLARI

Global şirketler, pandemiye rağmen yeni pazar planları yapıyor. Tosyalı, özellikle Cezayir yatırımıyla dünyada adından söz ettiren bir dev. Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, Tosyalı Algerie’de tüm fazların tamamlanmasıyla 5 yıl içinde yıllık 8 milyon tonun üzerinde üretim kapasitesine, 5 milyar dolar ciroya ulaşmayı hedeflediklerini söylüyor. Şimdi de Senegal ve Angola ile yatırımlarına devam edeceklerini açıklıyor. LC Waikiki, bu yıl listemize ilk defa girdi. 10 yılı aşkın süredir yurt dışında mağazalaşan LC Waikiki, yurt dışında 3 kıtada 46 ülkede 523 mağazayla 1,4 milyar dolar ciroya ulaştı. LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük, pandemi sürecinde kapanan ya da kapanıp açılan mağazalarının olduğunu belirtirken “2020 yılında yüzde 20-25 civarında küçülme öngörüyoruz” diyor. Küçük, yeni pazar planlarını şöyle anlatıyor: “2020 ve 2021 yıllarında mevcut ülkelerde derinleşmeye devam ederken büyümeye ihtiyacı olan fiziki mağazalarımızda da geliştirmelerimiz sürecek. Afrika’da yatırımlarımız devam ediyor. 2021 yılında da Güney Amerika’yı test edeceğiz.” Aksa Enerji CEO’su Cemil Kazancı, yeni pazarlara girme konusunda aktif bir isim. Kazancı, geçtiğimiz mayıs ayında, Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te 240 MW kurulu güçte bir doğal gaz kombine çevrim santrali kurmak için Özbekistan Hükümeti ile bir anlaşma imzaladıklarını söylüyor. Kazancı, “Santral inşaatını 12 ayda tamamlayarak devreye almayı planlıyoruz. Afrika’dan Latin Amerika’ya oradan Asya kıtasına geniş bir coğrafyada acil enerji ihtiyacı olan ülkelerle çeşitli seviyelerde görüşmelerimizi sürdürüyoruz” diyor. TAV Havalimanları Finans Grup Başkanı (CFO) Burcu Geriş, havacılık sektöründe olmalarından dolayı 2020’nin ikinci çeyreğini seyahat kısıtlamaları nedeniyle zor geçirdiklerini belirtiyor ve “Farklı senaryolara göre hazırlıklarımızı yapıyoruz. Mayıs ayında, pandeminin etkilerinin yoğun şekilde hissedildiği bir dönemde, Kazakistan’ın ticari başkenti ve en yoğun trafiğe sahip havalimanı olan Almatı’yı satın almak üzere hisse alım sözleşmesini imzaladık. Bu yatırımla Orta Asya pazarına girmiş olduk. 31 ülkede 101 havalimanına ulaşan küresel ayak izimizi daha da genişletmeyi umuyoruz” diyor.

YAKIN TAKİP 

Pek çok şirket inorganik büyüme fırsatlarına odaklanmış durumda. Netlog Başkan Yardımcısı Gökalp Çak, “Sektörde büyük bir konsolidasyon beklentisi var. Her türlü fırsatı yakından inceliyoruz. Hedefimizde ABD, İngiltere ve Orta Avrupa ülkeleri var. Pazar değeri 50-100 milyon Euro arasındaki şirketlerle ilgileniyoruz” diyor. Orhan Holding CEO’su Murat Orhan, Amerika ve Kore’de pandemiden dolayı üretimlerini yavaşlattıklarını Çin, Hindistan ve İspanya’da ise üretime ara verdiklerini belirtiyor. 2020 yılını hedef cirolarının yüzde 25 altında kapatacaklarını öngören Orhan, COVID-19 sürecinden negatif etkilenen şirketler nedeniyle yeni satın alma ve birleşme ya da yeni yatırım fırsatları olabileceğini söylüyor. Orhan, “Tüm dünyada fırsatlara bakıyor ve süreci yakından takip etmeye çalışıyoruz” diyor. Coşkunöz Holding CEO’su A. Erdem Acay, iş birliği projeleriyle yakından ilgili. Acay, “Avrupa, Kuzey Afrika, Amerika, Türk Cumhuriyetleri ve Rusya otomotiv pazarında seri üretim ve otomotiv kalıbı üretiminde proje ortaklıklarıyla stratejik iş birlikleri kurma yolunda çalışmalarımıza hız verdik. Avrupa’da yeni lokasyon açma konusunda 10 yıllık stratejimiz devam ediyor. Otomotivde Uzak Doğu ile temaslarımızı artırma hedefimiz var. Çin ile Türkiye’de ve Çin’de kalıp ve seri üretim için stratejik ortaklık hedefliyoruz” diyor. Nurol Holding CFO’su Kerim Kemahlı, stratejik olarak altın madenciliği ve savunma sektöründe hem üretim kapasitelerini hem faaliyette bulunulan ülke sayısını artırmayı hedeflediklerini söylüyor. Kemahlı, “Madencilikte Orta Asya ve Uzak Doğu’daki fırsatları değerlendiriyoruz. Savunma sektöründeyse Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Doğu Avrupa’da küçük ve orta çaplı üretim planlarımız bulunuyor. İnşaat faaliyetlerimizle ilgili Doğu Avrupa’da yap-işlet-devret ihalelerini takip etmeye devam ediyoruz” diye anlatıyor. 

FARK PEŞİNDELER

Global şirketlerin önemli bir odağı da yenilikçilik ve dijitalleşmeyle globalde katma değer sağlayarak fark yaratmak. Bu şirketlerden biri AE Arma-Elektropanç. AE Arma-Elektropanç Yönetim Kurulu Üyesi Demir Özkaya, inşaat sektöründe yenilikçiliğe ve dijitalleşmeye odaklandıklarını söylüyor. Özkaya, “Pandemi, tüm coğrafyalarımızda faaliyetlerimizi olumsuz etkiledi. Daralmanın 2021 sonuna kadar devam edeceğini düşünüyoruz. 2020 ve yakın geleceğinde konumumuzu muhafaza edip, yeniden güçlendirip, ardından yeni ülkelere açılmak stratejilerimiz arasında. İnşaat sektöründe artık yenilikçi olma zamanı” diyor. Kordsa CEO’su Ali Çalışkan da yenilikçilik ve teknoloji geliştiren şirket olma kaslarına dikkat çekiyor ve şunları söylüyor: “Pandeminin neden olduğu koşullara rağmen son yıllarda kompozit teknolojileri yatırımlarımızla Kuzey Amerika’daki varlığımızı kuvvetlendirerek bölgeler arasında dengeli ciro yapısını koruduk. Geliştirdiğimiz teknolojilerle bulunduğumuz sektörlere yön veriyoruz. Önümüzdeki dönemde de çevre dostu Cokoon teknolojimiz gibi sürdürülebilir alternatif çözümler sunmak için çalışmaya ve teknoloji geliştirmeye devam edeceğiz.” Evyap CFO’su Ekrem Erdem, 2020 sonrasında inovatif ürünlerin lansmanlarıyla birlikte, tüm ülkelerde pazar paylarını yukarıya çekmeyi planladıklarını söyleyerek şu değerlendirmeyi yapıyor: “Halihazırda önemli pazarlarımız arasında yer alan 2 ülkeyi büyüme pazarları olarak seçip yüksek marka yatırımıyla o ülkelerdeki işimizi 4 yılda 2 katına katlamayı hedefliyoruz. Uzak coğrafyalarda yeni pazarlar oluşturma çabalarımız devam ediyor. Malezya ve Mısır’da sıvı sabun üretimi için de adımlar atıyoruz.” 

BÜYÜK HEDEFLER 

Aksa Jeneratör Satış ve Pazarlama Genel Müdürü Rıdvan Özer, küresel sektörde ilk 5 şirket arasında yer aldıklarını söylerken “2025 yılında Aksa Jeneratör’ün dünyanın üç büyük jeneratör üreticisinden biri olmasını hedefliyoruz” diyor. Türkiye, ABD ve Çin’den sonra 4’üncü tesislerini çok yakında Hollanda’da açacaklarını belirtiyor. İş Bankası yetkilileriyse organik ve inorganik fırsatlar için başta Türkiye’ye yakın coğrafyalar olmak üzere Orta Doğu, Balkanlar ve Kafkasya gibi bölgelerdeki piyasaları yakından takip ettiklerini dile getiriyor. Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, ağaç bazlı panel sektöründe dünyanın en büyük 7’nci şirketi ve Avrupa’nın ilk 4 üreticisi arasında olduklarını söylüyor. Yıldız, “Yeni yatırımlarla yurt dışı yatırım tutarımız 1 milyar doları aştı. Sektörde yurt dışına yatırım yapan ilk şirket olarak yatırım fırsatlarını takip etmeyi sürdürüyoruz. Hedef pazarlara ve hammadde kaynaklarına yakınlık, yeni yatırımlarda temel kriterimiz” diyor. Orka Group Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, pandemi döneminde 75 gün boyunca yurt içi ve yurt dışındaki toplam 400 mağazalarının kapalı kaldığını ama dijital dönüşüm sayesinde online kanalla süreci atlattıklarını belirtiyor. Orakçıoğlu, “Yeni normale yeni dünya düzeninin en güçlü oyuncularından biri olacak şekilde hazırlanıyoruz. Almanya, İspanya, Rusya, Dubai, Polonya, Tacikistan ve İsviçre’de toplam 8 yeni mağaza açacağız” diyor. Aktaş Holding İcra Kurulu Başkanı İskender Ulusay, “Mevcut pazarlardaki payımızı artırarak Kuzey Afrika, Rusya, Hindistan gibi pazarlara yeni ürünlerimizle giriş yapma hedefindeyiz” diyor.