'En Zengin 100'de değişiklik

Ekonomist’in 2014’ten bu yana yaptığı "En Zengin 100" araştırmasınının 12'ncisi de geçen hafta tamamlandı. Bu yıl yapılan çalışmada, dolar kurunun TL karşısında son bir yılda yaşadığı yüzde 30'u bulan yükselişin büyük etkisi oldu. Düşen şirket değerlemeleri, döviz açık pozisyonu olan şirketlerin kur farkı zararı yazması gibi önemli gelişmeler de En Zengin 100 listesinde değişikliklere yol açtı.

ABD'nin merkez bankası olan Federal Reserve'in (FED) 2008 krizi sonrasında başlattığı parasal genişlemeyi, krizin etkilerinin azalmaya başlamasıyla birlikte önce azaltması sonra da durdurması gündeme geldi. Mayıs 2013'ten bu yana FED'in faiz artırımı beklentisi gündemde. Bu beklenti fiyatlara da önemli ölçüde yansımış durumda ve gelişen ülke para birimlerinin yanında TL de dolar karşısında değer kayıpları yaşadı. TL'deki kayıp gelişen ülke para birimlerine göre siyasi belirsizliklerin de etkisiyle daha yüksek oldu. Sonuçta son bir yılda yüzde 30'u bulan kayıp, halka açık şirketlerin değerlemelerine de yansıdı ve Türkiye'de servet sahiplerini de etkiledi.

LİSTEDEKİ DEĞİŞİKLİKLER

Bunun yanında, krize rağmen, yurtdışında büyüyen, önemli varlık satışları yapan, önemli projelere imza atan aileler, listede daha üst basamaklara tırmanmayı başardı. Sonuçta listede gelir kategorileri içinde yükselen ve düşenler de, aşağı kategoriye inen veya yukarı kategoriye çıkanlar da oldu. Ancak En Zengin 100'ün ilk üçünde sıralama 2013 yılından bu yana değişmedi. Koç Ailesi, Şahenk Ailesi ve Şevket Sabancı Ailesi durumunu yine korudu.

Öncelikle listedeki önemli değişikliklere bakalım. Listede üst kategorilere çıkan aileler var. Bunların başında üçüncü sıradaki Şevket Sabancı Ailesi geliyor. Sabancı Grubu'ndaki payının yanında Esas Holding ile havacılık ve yurtdışında gayrimenkul yatırımı gibi önemli işlere imza atan Şevket Sabancı Ailesi, 7-8 milyar dolar kategorisine yükseldi. Yıldız Holding'in ortakları olan iki kardeş, Murat Ülker ve Ahsen Özokur, United Biscuits satın alması ve Ak Gıda satışı gibi operasyonlarla bir üst kategoriye tırmandı. Büyük altyapı ve inşaat projelerine imza atan, Torun Ailesi, Mehmet Cengiz, Erman Ilıcak, İbrahim Çeçen de bir kategori yükseldi. Denizli Çimento'yu satan, enerji yatırımlarına soyunan, perakende, kağıt ve ambalaj alanlarında istikrarlı bir büyüme içerisinde olan Eren Ailesi, Kazancı Ailesi, Burger King operasyonu ile Çin'de de hızlı büyüyen Kurdoğlu Ailesi, Tosyalı Ailesi, Viaport yatırımlarına Tuzla'yı ekleyen Bayraktar Ailesi listede yükselenler arasında yer aldı.

DÜŞENLER, AYRILANLAR

Listede kategori düşenler de oldu. Enka hisselerinde-ki değer kaybı ve üstlendiği müteahhitlik işlerinin azalmasıyla birlikte Tara Ailesi, bir alt sıraya indi. Boydak Ailesi de bir kategori düştü. Çarmıklı Ailesi, Ali Ağaoğlu, Gürsel Ailesi ve Fettah Tamince de alt kategorilere düşen aileler arasında yer aldı.
Dikkat çeken bir diğer gelişme ise Dinçkök Ailesi'ndeki bölünme oldu. Kardeşler arasındaki yönetim sorunu mahkemeye kadar taşındı. Bu durumda Dinçkök'leri ikiye ayırdık ve dolayısıyla iki kategori aşağı düşürdük. Brada geçen 12 yıllık süreçte, Sabancı Ailesi, Ulusoylar, Yıldız Holding'te de kardeşlerin hisse olarak ayrıldığını ve bunları da yıllar içinde çalışmamıza dahil ettiğimizi hatırlatalım.
Bu yıl listeden şirketleri kayyuma devredilen İpek Ailesi, Ünal Aysal, İhsan Kalkavan çıktı. Öncelikle şunu belirtelim, bir ailenin listeden çıkması, zenginliğini kaybettiği anlamına gelmiyor. Sadece listeye yeni giren ailelerin, o yıl iş hayatında daha aktif olduğunu ifade ediyor.

İPEK AİLESİ

Yalnız burada İpek Ailesi'ne ayrı bir paragraf açmak gerekiyor. Ankara'da Koza ve İpek markalarıyla davetiye ve matbaa işleriyle uğraşan aile önce maden işine girdi. Altın madenciliğindeki atılımları sayesinde son dönemde Türkiye iş yaşamında en hızlı büyüyen ailelerden biri oldu. Sonrasında medyaya da girdi. Kanaltürk ve Bugün Gazetesi başta olmak üzere, Türkiye'nin önemli medya patronlarından biri haline geldi. Özellikle altın tarafında 1.900 ons/dolar seviyelerine doğru yukarı hareketle birlikte grubun borsadaki şirketleri olan Koza Altın, Koza Maden, İpek Doğal Enerji, milyar TL ile ifade edilen değerlere ulaştı. İpek Ailesi, bu süreçte En Zengin 100 listesine hızlı bir giriş yaptıktan sonra 2012 yılı araştırmasında 2-3 milyar dolar bandına ve 22'nci sıraya kadar yükseldi.
Sonrasında, dünyada altın fiyatlarındaki düşüş trendi, şirketlerin değerlerini aşağı çekmeye başladı. Borsada genel olarak şirket değerlerinin düşüş eğilimi sergilemesinin de etkisiyle, İpek Ailesi 2014 sıralamasında 49'uncu sıraya kadar geriledi. Bizim 2015 çalışmasını yaptığımız sırada ise İpek Ailesi'nin şirketlerine kayyum atanmıştı. Bu konunun hukuki boyutu zamanla anlaşılacak. Ancak böyle bir tablo nedeniyle İpek Ailesi'ni En Zengin 100 listesinden çıkardık.

YENİ GİRENLER

Bu yıl listeye yeni giren iki isim ise Hanefi Öksüz (Ki¬paş) ve Çoban Ailesi (Şölen Çikolata) oldu. Öksüz Ailesi'ni temsilen Hanefi Öksüz'ün kurucusu ve büyük ortağı olduğu Kipaş Holding (yüzde 60 Öksüz Ailesi, yüzde 40 Gümüşer Ailesi), çimento, tekstil, konfeksiyon ve enerji alanlarındaki faaliyetleri ile tanınıyor. Kahramanmaraş'ın en büyük yatırımcısı, işvereni, ihracatçısı ve vergi rekortmeni. 2014'te devreye aldığı kağıt yatırımının ilk yıl cirosu 400 milyon TL oldu. Tekstil sahasının Türkiye'deki en büyük temsilcilerinden biri iken son dönemde, bu gücü-nü giyim perakendesine dönük kullanıyor. Dünyadaki en büyük tedarikçilerinden biri olduğu İngiliz Lee Cooper markası ile perakendede h��zlı bir yayılma içerisinde. Enerjide de önemli yatırımları devreye alıyor. Öksüz Ailesi'nin Kipaş dışında enerji ve tarım yatırımları bulunuyor.
İsmail Çoban önderliğinde yedi kardeşten oluşan Çoban Ailesi, 1989 yılında yarattığı Şölen Çikolata'yı alanında Türkiye'nin en önemli sanayiisi ve ihracatçısı yaptı. Yarışa sonradan girmesine karşın Ülker ve Eti ile birlikte, çikolata sektöründe ilk üç içinde yer alıyor. TİM verilerine göre ise ihracatta ilk sırada bulunuyor. 120'ye yakın ülkeye ihracat yapan şirketin beş çikolata fabrikası var. 300 milyon TL yatırım bedelli Balance Güneşli karma projesi ile gayrimenkul sahasına adım atan ailenin, ayrıca çelik konstrüksiyon fabrikası da bulunuyor.

GAYRİMENKUL ZENGİNLİĞİ

Zenginliği etkileyen bir diğer kaynak da gayrimenkul sahipliği. Son yıllarda gayrimenkul geliştirme alanın da yaratılan yüksek değerler söz konusu. Bu projelerin gruplara yüzler ce milyon dolarlık, hatta bazılarında milyarlarca dolarlık değer yarattığını belirtelim. Bu yüksek değerler, En Zengin 100 listesindeki değişimlerdeönemli bir parametre oldu.

Ailelerin eski fabrika arazileri üzerine önemli projeler geliştirdiklerini gördük ve bu süreç hala devam ediyor. Bu konuda hatırlanacak önemli projelere bakıldığında Eczacıbaşı'nın 4. Levent'teki Kanyon projesi, bu konuda öncülük yapan girişimlerden biri oldu. Zorlu Grubu'nun, Denizbank satışı sonra¬sı sağladığı kaynakla Zincirlikuyu'da gerçekleştirdiği Zorlu Center Projesi, ailenin zenginliğinde mihenk taşlarından biri olarak gösteriliyor. Bunun yanında gayrimenkul sektöründe önemli işlere im¬za atan Torun Ailesi, Erman Ilıcak, Avni Çelik, Hüseyin Özdilek gibi isimleri de burada anmak gerekiyor.

Yine 2005 yılından beri Türkiye'de çok ciddi satın alma & birleşme işlemleri oluyor. Ekonomist dergisi olarak, bu konuyu da yakından izliyor, bu işlemleri üçer aylık dönemler itibariyle haberleştiriyoruz. Sonuçta, bu işlemlerden ortaya çıkan değerler söz konusu. Ya da benzer şirketlerin çarpanlarından, olası satış değeri hesaplan yapılabiliyor. Son bir yıla bakıldığında En Zengin 100'de¬ki ailelere ait şirketlerin de önemli varlık satışları yaptıkları veya varlık satın aldıkları görülüyor.

DÜNYADA DURUM NE?

Credit Suisse, 2015 yılı küresel servet raporunu geçtiğimiz günlerde yayınladı. Rapora göre, 2015 yılında küresel servetin toplamı önceki yıla kıyasla 12,4 trilyon azalarak 250 trilyon dolara geriledi. Bu azalışın en önemli nedeni, Türkiye için de ana neden olan diğer para birimlerinin ABD doları karşısındaki değer kaybı oldu. Dolayısıyla, yerel para birimlerinde ölçülen varlık değerleri, dolar cinsinden azaldı.
Raporda dikkat çekilen önemli bir nokta, servet dağılımındaki eşitsizliğin derinleşmesi. Dünyada en zengin yüzde 1'lik dilim, toplam servetin yüzde 50,4 ile ilk defa yarısından fazlasına sahip durumda. Dünyada toplam 250 trilyon dolar servet hesaplanırken, Türkiye için 53 milyon yetişkin bireyin 1 trilyon dolar serveti olduğu hesaplanıyor. Yetişkin başına 19 bin dolar olan net servetin 10 bin doları mali varlıklardan, 15 bin bin doları ise mali olmayan varlıklardan geliyor. Bu arada yetişkinlerin kişi başına 6 bin dolar da borcu bulunuyor.


KRİTİK SATIŞLAR VE SATIN ALMA İŞLEMLERİ

ÜLKER'İN YILDIZI PARLADI: Son bir yılın bu konudaki belki de en önemli işlemi, global ölçekte de ses getiren Yıldız Holding'in (Ülker Grubu) İngiliz United Biscuits'i 3,2 milyar dolara satın alması oldu. Yıldız Holding'in bu varlık alımının yanında Ak Gıda şirketinin yüzde 80'ini 480 milyon dolara sattığını da hatırlatalım. Yıldız Grubu, son yıllarda satın alma & birleşme konusunda en aktif ailelerin başında geliyor.

ŞAHENK GARANTİ İLE ZENGİN: Şahenk Ailesi, Garanti Bankası'nda sahip olduğu yaklaşık yüzde 14,9'luk hisseyi, yabancı ortağı BBVA'ya 5,5 milyar TL'ye sattı. Bunun sonucunda ailenin bankadaki payı yüzde 10'a geriledi. Ancak grubun kasasına çok önemli bir nakit girişi de sağlanmış oldu.

ANADOLU MİGROS'A ORTAK: Yazıcı ve Özilhan ailelerinin sahibi olduğu Anadolu Grubu, Türkiye'nin en önemli perakende gıda şirketlerinden Migros'a ortak oldu. Şirketin yüzde 40,25 hissesinin satışıyla ilgili onay süreci, geçen temmuz ayında tamamlandı. Şirket hisseleri için yaklaşık 800 milyon dolar ödendi. Anadolu Grubu, yüzde 10'luk bir pay daha alabilir.

EREN, DENİZLİ'DEN ÇIKTI: Eren Ailesi ve ortağı CRH, Denizli Çimentoyu 400 milyon dolara Oyak Grubu'na sattı. Hemen ardından Mersin Taşucu'nda dev bir çimento yatırımına yöneldi. Eren Ailesi, perakendede, kağıtta ve ambalaj alanında emin adımlarla büyüyor. Enerjide doğalgaz çevrim santrallerine, Zonguldak'ta iki etaptan oluşan termik santralini de ekledi. Tüm bu atılımlarının meyvelerini de cirosunda görmeye başladı.

LİMAK, DAHA BÜYÜK UÇACAK: Özdemir ve Bacaksız ailelerinin ortağı olduğu Limak, aldığı havalimanı ve yol projesi gibi ihalelere kaynak ayırmak maksadıyla elindeki varlıkların bir kısmını satma yoluna gitti. Limak, bu kapsamda Sabiha Gökçen Havalimanı'ndaki yüzde 40 hisse için TAV'dan 285 milyon euroluk bir teklif almıştı. Ancak yüzde 60 hisseye ve kalan hisseler için öncelikli satın alma hakkına sahip olan Malaysia Airports Holdings (MAH) bu hakkı kullandı ve hisseleri aynı bedelle aldı.

ÖZYEĞİN, LİMANI SATTI: Hüsnü Özyeğin'in patronu olduğu Fiba Holding, bünyesinde faaliyet gösteren Fina Holding'in iştiraklerinden Fina Liman'ın yüzde 64,5 hissesini China Merchants Holdings'e sattı. China Merchants ve COSCO ile ülkenin en büyük devlet fonu CIC bu satın alma için 919,9 milyon dolar ödedi. Fina Liman, Avcılar ilçesi sınırlarında bulunan Kumport Limanı'nı işletiyor.(EKONOMİST DERGİSİ)