Katılımda yavaşlama var mı?

Elçin Cirik

ecirik@capital.com.tr

İlk dokuz ayda konvansiyonel bankacılığa göre aktif büyüklükte 1 ve mevduatta 6,5 puan geride gidiyorlar. Kârda ve kredilerdeyse yakın geçmişteki gibi geleneksel bankacılığın üzerinde bir ivme söz konusu. Şube ve çalışan sayılarında tamamen farklı bir görünüm var, katılım tarafında şube sayısında artış devam ediyor. Katılım bankaları yöneticileri, 2024’te aktif büyüklük ve kredilerde yeniden bankacılık sektörünün üzerinde büyüme öngörüyor.

Finansta bu yılın en hareketli alanı, yeni oyuncuların girişiyle birlikte katılım bankacılığı. Full dijital iki yeni oyuncu, Hayat Finans ve TOM Bank’ın faaliyete başlamasıyla katılım bankası sayısı 8’e yükseldi. Katılım bankacılığının toplam sektörden aldığı payda da önemli artış söz konusu. Son 10 yılda katılımın bankacılık sektöründeki payı yüzde 5,5’ten 8,5’e çıktı. Bu dönemde konvansiyonel bankaların yıllık bileşik büyüme oranı yüzde 29 olurken, katılım bankalarında bu oran yüzde 35’e kadar yükseldi. İşte 2023, bu açıdan farklı bir yıl olarak karşımıza çıkıyor. Bu yıl katılım bankalarının alışıldık tempolarında bazı göstergelerde düşüş göze çarpıyor. 

AKTİFTE FARK KAPANIR MI? 

Aktif büyüklükte bu yılın ilk dokuz ayında katılım bankaları yıllık bazda yüzde 60,5 büyürken, konvansiyonel bankalar yani mevduat ve yatırım/kalkınma bankaları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 61,5 artış yakaladı. Kuveyt Türk Genel Müdürü Ufuk Uyan, bankacılıkta aktifteki yüksek büyümenin aslında kamu taraflı olduğuna vurgu yapıyor. Uyan, “Bu yılın ilk dokuz ayında, aktif büyüklükte kamu bankaları yıllık yüzde 69,3 büyüdü. Katılım finansındaysa sermaye piyasası ürünlerinde ciddi artış gözlemliyoruz; kaynak tarafında çeşitlenme var” yorumunu yapıyor. Albaraka Türk Genel Müdürü Malek K. Temsah, “Makroekonomik koşullar ve genel seçimler dolayısıyla bankaların risk iştahının azaldığı bu dönemde konvansiyonel bankaların aktif büyümesinin önemli kısmı kamu mevduat bankalarından kaynaklanıyor” diyor. Bu yıl sonu için katılım ve konvansiyonel bankaların büyüme hızının paralel olacağı tahmin ediliyor. Albaraka Türk, 2023’ü katılımda aktif büyüklüğün yıllık yüzde 60’ı aşan büyümeyle 2 trilyon TL’yle tamamlanacağını öngörüyor. HSBC Türkiye Genel Müdürü Selim Kervancı da bankacılık aktif  büyümesinin yüzde 60-65 bandında gerçekleşmesini bekliyor. 

MEVDUATTA HIZ KESTİ

Benzer tablo mevduat/ toplanan fonlar tarafında da mevcut. Mevduatta ilk 9 ayda yıllık bazda katılım tarafında büyüme yüzde 51’ken konvansiyonel bankalarda yüzde 57,5 artış var. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri ve Şirket Ortağı Levent Atakan, katılımda mevduatta en yüksek azalmanın bir milyon ve üzeri mevduatlarda olduğunu aktarıyor. Atakan, “Bu noktada KKM miktarının azalmasının ve enflasyonun altında kalan yatırım gelirlerinin etkisi oldu” diyor. Katılım bankacılığında çalışma prensibi gereği parasal sıkılaşmanın hızlı gerçekleştirildiği dönemde getiriler, bir süre gecikmeli olarak piyasayla uyumlu hale geliyor. Haziranda politika faizinin artırılması piyasa faizlerini yukarı çekerken, konvansiyonel bankaların mevduat getirileriyle katılım bankalarının katılma hesabı getiri oranları arasındaki makas açıldı. Hayat Finans Bireysel Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı M. Necati Özdeniz, “Yılın 3. çeyreğinde konvansiyonel bankalar, vadesiz mevduata yoğunlaştı. Konvansiyonelin yüzde 34’ünü oluşturan vadesiz mevduatlar, ilk 9 ayda yıllık yüzde 65 büyürken katılım bankalarının büyümesi yüzde 21 oldu” yorumunu yapıyor. Katılım bankalarının bu yıl sonu mevduatta, kâr payının son çeyrekte daha rekabetçi hale gelmesiyle yüzde 60 büyüyeceği öngörülüyor. 

KREDİDE GÜCÜNÜ KORUYOR 

Kredi yani kullandırılan fonlarda katılım bankaları, bu yılın ilk dokuz ayında konvansiyonel bankalara göre 8,4 puan önde. Albaraka Türk Genel Müdürü Malek K. Temsah, farkın özellikle TL krediler tarafında belirginleştiğini aktarıyor. “Eylül sonunda katılım bankalarının TL kredi büyümesi yüzde 82’ye ulaşırken, bu oran konvansiyonel bankalarda yüzde 66’da seyrediyor” diyen Temsah, önümüzdeki dönemde özellikle bireysel kredilerde büyümeyi sınırlayıcı faktörlerle konvansiyonel bankaların büyüme hızının yavaşlamasını bekliyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, katılım bankacılığının bu dönemde KOBİ fonlaması yoluyla kredi büyümesi gerçekleştirdiğine dikkat çekiyor. Kuveyt Türk Genel Müdürü Ufuk Uyan, bankacılık sektörünün üzerinde kullandırılan fon büyümesi yaşandığını ve bu trendin 2023 sonu, 2024’te devam edeceğini belirtiyor. Atakan da aynı fikirde ve “Özellikle maliyet avantajıyla daha uygun fonlama sağlayacak dijital katılım bankalarının bir adım öne çıkmasını beklemek gerek” diyor. Hayat Finans Bireysel Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı M. Necati Özdeniz, geleneksel para politikalarına geçilmesiyle bu yılın son çeyreğinde katılım bankalarının ticari kredi büyümelerinin daha da hızlanacağını öngörüyor. 

KÂRDA GÖRÜNÜM 

İki bankacılık alanı arasında en büyük farkların yazıldığı nokta, kâr. Eylül sonu konvansiyonel bankacılıkta yıllık kâr artışı yüzde 51,3 iken katılımda bu oran yüzde 82,5’i buluyor. Albaraka Türk Genel Müdürü Malek K. Temsah, katılım bankaları özelinde yabancı para fonlardan TL’ye dönüşün sağlanması için KKM’de başarılı performans sergilemesinin fonlama maliyetlerini aşağı çekerken kârlılık performansını desteklediğine değiniyor. EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, elde edilen ücret, komisyon ve bankacılık hizmetleri gelirleri noktasında katılım bankacılığının daha iyi konumda olduğuna dikkat çekerek, “Özkaynak alanındaki gelişim de kârlılığı olumlu etkiliyor” şeklinde konuşuyor. Kuveyt Türk Genel Müdürü Ufuk Uyan, katılım finans kuruluşlarının fonlama maliyetleri ve operasyonel verimlilikte sektör genelinden olumlu ayrıştığının ve ayrıca yüksek kredi büyümesinin de kârı olumlu etkilediğinin altını çiziyor. Uyan, “Bunun gerçekleşmesinde, toplanan fonlarda yani mevduatta havuz sistemiyle çalışmamız da etkili oluyor. Merkez Bankası politika faiz artışlarının 2024’te yataya dönmesi veya enflasyona bağlı olarak düşüşe geçmesiyle oluşan bu geçici etki azalacaktır” diyor. 

ŞUBEDE TERS KÖŞE 

Konvansiyonel bankaların şube sayısı düşerken katılım bankalarının halen iştahı sürüyor. Ziraat Katılım Genel Müdürü Metin Özdemir’in “Her yıl 30 şube açarak Türkiye’nin her tarafına ulaşacağız” sözleri de şubeleşmenin süreceğini gösteriyor. Katılım bankacılığında şube sayısında yıllık yüzde 5,6 ve çalışan sayısında yüzde 7,5 büyüme mevcut. Yılın ilk yarısında bankacılıkta çalışan sayısında yüzde 9,1’lik ve şube sayısında yüzde 12,8’lik payın katılım bankacılığında olduğunu aktaran EY Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Levent Atakan, “Burada yeni iş modelleri, dijitalleşme kritik rol oynadı. Dijital katılım bankalarının olası başarısı, bu modellerin diğer katılım bankalarınca uygulanması değişiklik yaratabilir” diyor. Albaraka Türk, eylül sonunda 1.433 adet olan katılım bankaları toplam şube sayısında 2024 sonunda 1.500 eşiğinin aşılmasını bekliyor. 2024’te yeni oyuncuların katkısıyla çalışan sayısında yüzde 10-15 artış daha yaşanabilir. 

2024 NASIL OLACAK? 

Ana göstergelerde katılım bankacılığının geçmişteki yüksek büyüme ivmesini yeniden yakalayıp yakalayamayacağı önemli soru işareti. Burada Hayat Finans ve TOM Bank gibi yeni full dijital oyuncuların sağlayacağı katkı kritik nokta. Burgan Bank Genel Müdürü Murat Dinç, full dijital iş modeliyle çalışmanın çok ciddi maliyet avantajları getireceğine vurgu yaparak, “Bu oyuncuların 2024’te rekabet açısından etkisi sınırlı olur. Tabii ne kadar sermayeyle ne kadar büyümek istiyorlar, bu da önemli” yorumunu yapıyor. 2024 yılında bankacılıkta aktif büyüklükte artışın, HSBC Türkiye Genel Müdürü Selim Kervancı’nın tahminiyle kredi büyümesinde yavaşlamayla yüzde 45-50 bandında olması bekleniyor. Kuveyt Türk Genel Müdürü Ufuk Uyan, katılım tarafında yeni oyuncuların hemen 2024’te büyümeye belirgin katkıları olmayacağına değinerek, gelecek yıl için yüzde 50’lerde aktif büyüklük ivmesi öngörüyor. Kredilerdeyse Garanti BBVA Genel Müdürü Recep Baştuğ, 2024 yılı için maksimum yüzde 42 büyüme tahmin ediyor. Fibabanka Genel Müdürü Ömer Mert de benzer oranlarla kredilerde büyümenin yüzde 36-40 arasında olacağı fikrinde. Albaraka Türk Genel Müdürü Malek K. Temsah, 2024’te reel sektörün finansman ihtiyacının canlı kalacağını ve mevduat bankalarının kredide kur etkisinden arındırılmış şekilde yüzde 10- 15 büyürken katılım bankalarında bu oranın daha yüksek seyredeceğini öngörüyor. Kâr tarafındaysa Albaraka Türk, 2024 sonunda bu yıla yakın bir orana ulaşılmasını bekliyor. Kuveyt Türk’ün beklentisiyse 2024’te kârlılıkta katılımla konvansiyonel bankacılık sektörünün paralel trend izleyeceği yönünde.