Telafi hesapları

Geçtiğimiz yıl ekim ayında bankaların komisyon ve işlem ücretlerine dair yürürlüğe giren düzenlemenin sektörde ilk etkileri görülmeye başlandı. BDDK verilerine göre bankacılık sektörünün 2014 yılı net kârı, bir önceki yıla göre sabit kalarak 24,6 milyar TL oldu. İşte bu sonuçta faiz marjlarının yanında, ücret ve komisyon gelirlerindeki yeni yasal düzenleme de etkili oldu. Düzenleme, 2014’ün son 3 ayında hayata geçtiği için etkisi sınırlı kaldı. Ancak aslında bankaların mahrum bırakıldığı dosya masrafı, tahsis ücreti dışında istihbarat ücreti, kredi işlem fişi ücreti ve ödeme planı değiştirme ücreti gibi kalemler önemli bir gelir kaynağı oluşturuyordu. Yani burada asıl kayıp, 2015 yılında görülecek. Ziraat Bankası Genel Müdürü ve Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Başkanı Hüseyin Aydın, “Yapılan son düzenlemeler sonrası kredi vermek daha pahalı hale geliyor. Her bir bankanın kredi kullanımında bu yıl daha dikkatli olması lazım” diyor. 2014 yılı sonunda TBB verilere göre bankacılık sektörünün toplam ücret ve komisyon gelirleri 25,7 milyar TL’yi buluyor. Son 10 yılda bu gelirlerde güçlü bir büyüme söz konusu. 2005’te toplam 6,7 milyar TL olan toplam ücret ve komisyon miktarı 2014’te 3,8 kat artış yakaladı. 
EN ÇOK KİMİ VURACAK? “Alınan önlemler, 2013 ve 2014 yılı bilançolarında bayağı yük oluşturdu. Son gelen düzenlemelerle de kısa vadede gelir kaybı olacak” diyen TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, uzun vadede bu gelişmeye bankalara şeffaflık getirmesi açısından olumlu bakılması gerektiğine inanıyor. Tüm makro ihtiyati düzenlemelerin sektöre 6 milyar TL yük yarattığını açıklayan TBB de ücret ve komisyonlara gelen bu son düzenlemenin 2014 yılı son çeyreğine 400 milyon TL eksi etki yaptığını tahmin ediyor. Birliğe göre 2015 yılındaysa bu etki, 2-3 milyar TL düzeyinde olacak. BankPozitif Kredi ve Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Hasan Akçakayalıoğlu, 2014’te zararın sektörün şubeleşmesiyle dengelendiğini düşünüyor, “2014’te sektörün şube sayısı 1.100 adet arttı.
~
Bu şubeler, komisyon ve hizmet geliri üretiyor” diyor. Peki hangi bankalar, bu zararı daha yüksek oranlarla ödeyecek? Burada kamu bankalarıyla özel bankalar arasında bir fark ortaya çıkıyor. Yatırım Finansman Analisti Ahmet Emre Kılınç, “Kamu bankalarının bilançolarında ücret ve komisyon gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı az, yüzde 12-13 olarak görülüyor. Özel büyük ölçekli bankaların ise ücret ve komisyon gelirleri, toplam gelirlerinin ortalama yüzde 20-25’ini oluşturuyor. Ayrıca kamu bankalarının kredi kartı portföyü de özel bankalarla kıyaslanamayacak kadar küçük. Bu nedenlerle özel bankalar, bu düzenlemeden daha fazla etkilenecek” şeklinde görüş bildiriyor. Ümit Leblebici de kredi kartı müşterisi ve tüketici kredileri daha yüksek olan bankaların daha fazla etkileneceğinin altını çiziyor. Zaten 2014 sonu verileri de bunu ortaya koyuyor. Halka açık büyük özel bankalardan Garanti Bankası, 2013 yılında ücret ve komisyonlarda yıllık yüzde 30 büyüme yakalarken 2014 sonunda bu oran yüzde 12,8’e geriledi. Aynı şekilde Akbank’ta da ücret ve komisyon gelirlerinde yıllık değişim, 2012’den 2013’e yüzde 24,7 iken 2013’ten 2014’e büyüme yüzde 9’la sınırlı kaldı. Akbank’ın ücret ve komisyon gelirleri son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre de yüzde 6 daraldı. İş Bankası’nda da 2014 yılı ücret ve komisyon gelirleri bir yıl önceye kadar sadece yüzde 4,4 artış gösterdi. 
SEKTÖRÜN ZARARI FAZLA Bankalar, 2015 yılında bu düzenleme sonucu yazacakları zararları açıklamakta çekimser davranıyor. Örneğin Leblebici, “Rakam söylemeyeyim. Ama küçük olmayan bir miktarda zararımız oldu. Bilançomuzda kurumsal, bireysel ve KOBİ bankacılığı eş dağılıyor. O nedenle etki daha az olacak. Biz bunu yönetmeye çalışıyoruz. Ama ilk 9-10 bankaya etkisi daha fazla olur” diye konuşuyor.
~
Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş ise alınan tedbirlerin hem faiz üzerinde hem ücret ve komisyon üzerinde sınırlayıcı etkileri bulunduğuna dikkat çekerek, “Biz hesabımızı yaptık. Yapılan tüm regülasyonların bankaya yıllık 250 milyon TL’lik yükü var. Son düzenleme 2014’ün son çeyreğinde kısmen etkiledi. 2015 yılında asıl etkisini göreceğiz. Bizim için yük toplamda 250 milyon TL olacak” diye konuşuyor. Adını açıklamak istemeyen orta ölçekli bir bankanın yöneticisi de bu yıl kayıplarının sadece bu düzenleme nedeniyle 200 milyon TL’yi geçeceğini belirtiyor. Özellikle bireysel bankacılıktaki ölçek büyüdükçe ücret ve komisyon gelirlerindeki bu zararın yükseleceğini vurgulayan yönetici, Garanti Bankası, Akbank, İş Bankası ve Yapı Kredi’den oluşan ilk 4 özel banka için zararların bu yıl 400 ila 600 milyon TL arasında olabileceğini tahmin ediyor. Zaten bu yıl sektör genelinde ücret ve komisyon gelirlerinin toplam gelirlere payının da gerilemesi bekleniyor. Peppers&Rogers Grubu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Bölgesi Finansal Hizmetlerden Sorumlu Yönetici Ortağı Tunç Akyurt, “Son 5 yılda bu pay yüzde 23’ten yüzde 25’e yükselmişti. Ama bu yıl, özellikle konut ve tüketici kredisi gibi kredilerle beraber alınan dosya ve hizmet ücretlerine getirilen kısıtlamalarla kredi kartları tarafındaki ücret ve komisyonlara getirilen kısıtlamalar nedeniyle gelir azalacak. Bu nedenle payın, 2015 özelinde yüzde 23’e gerileyeceğini tahmin ediyoruz” diyor. 
GELİR YÜZDE 7-8 BÜYÜR MÜ? Sektör genelinde ücret ve komisyon gelirlerinin yıllık büyümesi de 2014’te yavaşladı. ABank Perakende Bankacılık Dağıtım Kanalları Satış ve Pazarlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı İzzet Metcan, sektörün faiz dışı gelir kaleminde 2013 yılını yüzde 16’lık büyümeyle kaparken bu rakamın 2014 sonunda yüzde 14,6’ya indiğini belirtiyor. Halka açık bankalar, bu yıl için ücret ve komisyon gelirlerinde büyüme tahminlerini de temkinli veriyor. Yatırım Finansman Analisti Ahmet Emre Kılınç, bu yıl tüm sektörde ücret ve komisyon gelirlerinde sadece yüzde 7-8 bandında bir büyüme olacağını açıklıyor. Kılınç, “Son 2 yıla kadar sektörde bireysel kredi artışıyla ücret ve komisyon gelirleri artışı çok yakın gidiyordu. Ancak regülasyon etkileriyle bu yıl kredilerin yüzde 15-17 büyümesi halinde ücret ve komisyon gelirleri yarı yarıya büyüyecek.
~
Bankaların kendilerinin açıkladığı beklentiler de yüzde 10 civarında. Sadece Garanti Bankası, bu kalemde ‘sabit kalır’ beklentisinde bulundu. Bu yıl ücret ve komisyon geliri artış beklentisini Akbank yüzde 5-7, Halkbank yüzde 10, İş Bankası yüzde 7-8 ve Yapı Kredi de yüzde 10 olarak açıklıyor” diyor. Hasan Akçakayalıoğlu ise daha olumlu bakıyor ve sektörde 2015’te ücret ve komisyon gelirlerinin ortalama yüzde 12 artış göstereceği tahmininde bulunuyor. Akçakayalıoğlu, “Bu rakamı, geçmiş dönem artışları ve önümüzdeki dönem aktif, kredi ve şube sayısındaki artışlara bakarak öngörüyoruz. Tüketici kredilerinde zaten komisyon almıyorduk. Kurumsal bankacılık hizmet ve komisyon gelirlerimizdeyse yüzde 15 artış hedefliyoruz” diyor. Halka açık katılım bankalarından Albaraka Türk de kredilerde özellikle yılın ikinci yarısında ivme kazandıklarının ve bu nedenle son çeyrekte ücret ve komisyon gelirlerinde belirgin bir kayıp yaşamadıklarının altını çiziyor. Bankanın yönetimi, 2015 yılında ücret ve komisyon gelirlerinde yüzde 20 artış hedefliyor.
YENİ TELAFİ HESAPLARI Bu yükün karşılanması için her bankanın farklı bir stratejisi var. Tabii bazı bankalar için telafi zor olacak gibi… Örneğin adını açıklamak istemeyen orta ölçekli bankanın genel müdürü, “Bunun telafisi yok, zarar karşılanmaz. Biz de telafi edemeyeceğiz” diyor. Oysa BankPozitif Kredi ve Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Hasan Akçakayalıoğlu, ücret ve komisyon gelirlerindeki düzenlemelerden ortaya çıkan hacim daralmasının faiz ve iş hacmi artışıyla telafi edileceğini dile getiriyor. “Bankalar şube açmaya devam ettiği sürece verilen hizmetler nedeniyle ücret ve komisyon gelirleri artış göstermeye devam edecek” diyor. ABank Genel Müdür Yardımcısı İzzet Metcan, bu yılki stratejilerini “Yine faiz gelirlerimiz ve alternatif dağıtım kanalları üzerinden vereceğimiz hizmetlerle kârlılığımızı sürdürülebilir ve artan bir ivmeyle devam ettireceğiz” şeklinde aktarıyor. Gerçekten de ticari kredilerden veya ticari hesaplardan alınan ücret ve komisyonlarda herhangi bir değişikliğe gidilmediği için bu segmentlerde müşteri sayısını ve aktifliğini büyüten bankaların bireysel taraftaki kayıpları karşılaması söz konusu. Ayrıca bankaların bu yıl ücret ve komisyonlar içinde önemli payı olan bankasürans komisyonlarına odaklanarak bu kalemin gelirinde artış yakalamaları da bekleniyor. Yalnız Albaraka Türk yönetimi bankaların önümüzdeki dönemlerde giderlerini azaltma amacıyla hizmetlerinde kaliteden ödün verilebileceğinin altını çiziyor. EY’den Selim Elhadef de bu fikirde. Elhadef, “Öncelikle, kredi kartı programlarındaki bazı maliyet unsurlarını düşürebileceklerini ve ödül puan, mil gibi bağlılık programlarını gözden geçirebileceklerini düşünüyoruz. Diğer taraftan, para transferi, hesap işletim giderleri, nakit olmayan krediler, aktif yönetimi gibi kalemlerde alınan ücretler artabilir” şeklinde konuşuyor.
~
SELİM ELHADEF / EY TÜRKİYE DANIŞMANLIK HİZ. BAŞKANI
Dünyada oranlar nasıl? 
AVRUPA’DA TABLO Bugün Türk bankacılık sisteminde, BDDK’nın kâr/zarar tablosu verilerine göre ücret ve komisyon gelirlerinin toplam gelirler içinde payı yüzde 25. Dünyaya baktığımızda, özellikle genel faiz oranlarının ve marjların düşük olduğu Avrupa ve Amerika’da ücret komisyon gelirlerinin bankalar açısından çok önemli bir gelir kaynağı olduğunu görüyoruz. Örneğin Avrupa’daki en büyük 200 bankanın ücret komisyon gelirlerinin toplam gelirlerine oranı 2013 sonunda yüzde 27,5 seviyesindeydi. 
ABD’DE YÜZDE 35 Amerika’da ise bu oran daha da yükseliyor ve yüzde 35’e kadar çıkıyor. Ancak Amerika’daki muhasebe sisteminin farklı olmasından kaynaklanan nedenlerle birebir kıyaslanmaması gerekiyor. Avrupa’daki Türkiye ile kıyaslanabilir durumda olan Polonya, Macaristan, Çek, Romanya, Hırvatistan gibi ülkelere baktığımızda da genelde yüzde 25 civarında bir ortalama gözlemliyoruz.

TUNÇ AKYURT / PEPPERS &ROGERS YÖNETİCİ ORTAK
"Kobi ve ticari bankacılık kurtaracak"
ETKİSİ NE OLUR? Bankaların 2015’te bireysel bankacılık ve kredi kartlarındaki kayıplarını, KOBİ ve ticari bankacılıktaki müşteri büyümesi ve derinleşmesi sonucunda elde edecekleri ekstra ücret ve komisyonlarla kompanse edeceklerini tahmin ediyoruz. Bu nedenle toplam etkinin tüm gelirler içinde yüzde 2-3 seviyesini aşmayacağını tahmin ediyoruz. Bilançosunun ağırlıklı kısmını, bireysel bankacılık ve kredi kartlarının oluşturduğu bazı orta ölçekli bankalar, düzenlemeler sonrası odaklanmalarını KOBİ ve ticari tarafa yönlendirdi. Büyük bankalar arasında da reklam ve pazarlama yatırımları, daha çok KOBİ ve ticari segmente yönelik yapılıyor. 
NE YAPILABİLİR? Bankalar bu yükü bankasürans ve yatırım fonları gibi diğer farklı komisyon kalemlerine odaklanarak telafi edebilecek. Ayrıca aktif bireysel bankacılık müşteri tabanlarını artırabilir ve bu müşterilerde derinleşmeye giderek hem krediler hem mevduat ve yatırım hem de ödemeler alanında aktif ürün sahipliğine ulaşabilirlerse verimlilik ve kârlılık açısından çok doğru bir hamle yaparlar. Son olarak ücret ve komisyonların ve tüm ürünlerin birbirine benzediği günümüzde bankaların yapması gereken en önemli önlemlerden biri de “müşteri deneyimine” odaklanmak. Bu konuda yatırım yaparak hem verimli hem sadık bir müşteri tabanına ulaşmaya çalışmalılar.

Ücret alınan kalem sayısı artar mı?
YARATICILIĞA İZİN YOK Yeni düzenlemeler, temelde uygulanan komisyonları düzenleyerek kurala bağlıyor ve 20 kalem içinde sınıflıyor. Dolayısıyla bankaların, komisyon geliri konusundaki yaratıcılıklarını da sınırlıyor. Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş, “BDDK, hangi hizmetten ücret ve komisyon alınacağı konusunda karar aldı. Kalemlerin sayısının artması mümkün değil, burada değişim olmaz” diyor.
BU ÖLÇEKLE DEĞİŞMEZ TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici de aynı fikirde. “Ücret alınan kalem sayısı artmaz. Temel bankacılık ürünleri belli, ancak ülke ekonomisinde yeni ihtiyaçlar doğar, onlara yönelik bankacılık hizmeti oluşursa yeni kalemler gelir. Geçmişte dış ticaret yapılmasıyla ücret listesine dış ticaret dosya masrafının eklenmesi gibi gelişmelerden bahsediyorum. Ancak şu anki resimde, ekonomimizin boyutu ve bankacılık işleyişiyle yeni ücretler gelmez” şeklinde konuşuyor.
YENİ DÜZENLEME GELEBİLİR Bankacılık uzmanları ise uyarıyor: Özellikle bireysel bankacılık alanında alınan ücret ve komisyonlarda bazı kalemlere daha kısıtlama getirilebilir. Danışmanlara göre bankaların tüm müşteri segmentlerine yönelik hem adil hem şeffaf bir ücret ve komisyon politikası izlemelerine yönelik yeni düzenlemeler gelebilir. Hatta uzmanlar ücret ve komisyon kalemlerinde adet bazında azalma da bekliyor.