Yeni dalga geliyor!

Bireysel emeklilik sistemi 2003 yılında başladı. İlk resimde 11 şirket vardı. 5 yılda 1,5 milyon katılımcıya ulaşıldı, 5 milyar TL fon toplandı. Bu dönemde şirketler hayat sigortalarından BES’e aktarım, vesting yasası gibi önemli deneyimleri tecrübe etti. İkinci 5 yılda 4 büyük şirketin ağırlığı arttı. Fon büyüklüğü tarafında, pazarın yüzde 75’ini bu şirketler elinde tuttu. Şimdiyse yeni bir dalga var. Çok sayıda el değiştirme yaşandı, pazara yeni oyuncular girdi. Şirket sayısı 17’ye ulaştı, yabancı ağırlığı arttı. Devlet katkısının devreye girdiği yeni dönemde, hem şirketlerin stratejisinde hem rekabette önemli değişiklikler bekleniyor. 3’üncü dalgayla birlikte konsolidasyon da yine gündeme oturmuş durumda. Bireysel emeklilik sisteminde 2008 yılının ilk çeyreğinde sadece 10 şirket faaliyet gösterirken şimdi bu sayı 17’ye ulaştı. Sadece yıl başından bu yana 4 yeni şirket faaliyete başladı. Sistemin devreye girdiği 2003’ten bu yana 9 el değiştirme, bir tane de birleşme gerçekleşti. Şirketlerin rekabeti, katılımcı sayısı ve fon büyüklüğü olmak üzere iki ana eksende sürüyor. İlk 4 şirket, hem fon büyüklüğünde hem sözleşme sayısında sektörün yüzde 70’ten fazlasını elinde tutuyor. Yabancı şirketlerin payı ise yüzde 50’nin üzerine çıkmış durumda. Halihazırda 17 şirketin 11’inde yabancı payı bulunuyor. Emeklilik Gözetim Merkezi’nin 10 Ağustos 2012 tarihli verilerine göre, BES katılımcı sayısı 2,9 milyona, fon büyüklüğü ise yaklaşık 18 milyar TL’ye ulaştı. Gelecek 10 yılın hedefinde ise 10 milyon katılımcıya, 250 milyar TL’den fazla fon büyüklüğüne ulaşmak var. Bu süreçte hem şirket sayısında hem sıralamada değişiklik bekleniyor. Konsolidasyon artacak deniyor. Kısa süre önce pazara giren kamu bankalarının iştiraki şirketlerin, pazarın büyümesinde etkili olacağı öngörülüyor. Ayrıca bu aydan itibaren devreye giren “devlet katkısı" düzenlemesinin şirket stratejilerini ve rekabeti büyük ölçüde etkilemesi bekleniyor. Öyle görünüyor ki BES artık yeni bir dalgada sörf yapıyor...
Tabloyu görmek için görseli tıklayın.

YENİ ŞİRKETLER GELİYOR
Bireysel emeklilik sistemi 11 şirketle faaliyete başladı. 2008 yılında ilk şirket birleşmesi gerçekleşti. Aviva ile Akbank’ın işbirliği sonrası şirket sayısı 10’a indi. Geçtiğimiz yıldan bu yana ise şirketler tarafında müthiş bir hareketlilik var. Sadece bu yıl 4 yeni şirket faaliyete başladı. Geçtiğimiz yıl 23 bin katılımcı ile sisteme giren Ziraat Bankası’nın ardından bu yıl bir başka büyük kamu bankası, Halkbank da bireysel emeklilik şirketini kurdu ve faaliyete başladı. 2010 yılında kurulan ve DenizBank iştiraki olan Deniz Emeklilik, geçtiğimiz yıl ABD’li sigorta devi Metlife’a satılmıştı. Bu yıl Finansbank da bireysel emeklilik iştirakini ABD’li bir şirkete sattı. Finans Emeklilik’in yüzde 51’i geçtiğimiz temmuz ayında Cigna’ya geçti. 2012’de faaliyete giren yeni şirketler arasında bir de Asya Emeklilik var. Katılım bankası Bank Asya’nın iştiraki olan şirket, mayıs ayında faaliyete başladı. AvivaSA CEO’su Meral Eredenk, bireysel emeklilik sektörüyle özdeşleşmiş bir isim. Faaliyete girdiği günden beri BES yöneticileri arasında. Eredenk, sektöre giren yeni şirketlerin sıralamada dikkat çeken bir değişiklik yaratmadığını söylüyor ve ekliyor: “BES devlet güvencesinde ve tamamıyla kendine özgü net kuralları olan bir sistem olduğu için bu yapı içinde fazlaca hareket alanı bulunmuyor. Örneğin yabancı oyuncular belirleyici bir özellik taşımıyor. Diğer yandan kamu iştiraki şirketlerin sisteme girişi, beklediğimiz bir hamleydi. Mevcut durumda önemli bir farklılık yaratmamakla birlikte, banka kanallarını daha aktif kullanmalarıyla birlikte etkilerini zamanla göreceğimizi düşünüyoruz.”~

REKABETİN YÖNÜ
Emeklilik Gözetim Merkezi Başkanı ve Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, yeni dönemde değişikliğin sadece şirketler tarafında olmadığını söylüyor. Teşvik sisteminin değiştiğine işaret eden yönetici, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Bu, yeni pazarlar yeni hedef kitle demek. Bu açıdan yeni BES dünyasının yarattığı fırsatları en iyi şekilde değerlendiren ve olası tehditleri dikkatle yöneten şirketlerin pazar paylarında değişiklik olacağını bekliyoruz. Bu durum belki kısa sürede sektördeki sıralamaya etki etmeyebilir. Ancak sektörde şirket büyüklükleri değişecek ve buna bağlı olarak da hızlı büyüyen şirketlerle büyümesini normal devam ettirenler arasında pazar payında ve sıralamalarda değişiklikler olacak. ” BES profesyonelleri önümüzdeki dönemde rekabeti etkileyecek bir diğer unsurun da vakıf ve sandıklarla şirketlerdeki emeklilik fonlarından bireysel emeklilik sistemine aktarımlar olacağını söylüyor. Mehmet Bostan, “Büyük montanlı aktarımlardan pay alan şirketler, aniden sektördeki sıralamalarını uzun süreliğine değiştirebilecek” diyor. WMeral Eredenk ise “Artık şirketlerin yeni müşteri edinmeleri kadar, bu müşterilerin sistemde kalmalarını sağlamaları da önemli. Önümüzdeki dönemde bu yönde çalışmalar artacak” diye konuşuyor.

ŞİRKETLERİN PLANI
Bütün bu gelişmeler bireysel emeklilikte yeni bir döneme işaret ediyor. Şirketler de bu yeni döneme yönelik plan yapıyor. Örneğin devletin artık dolaylı olarak değil doğrudan sistemin içinde yer almasının sisteme doping etkisi yaratacağı düşünülüyor. Katılımcı sayısında hızlı bir artış bekleniyor. Diğer yandan yeni yönetmeliğin, yapılan kesintilerden satış süreçlerine kadar bazı önemli değişikliklere de sebep olması bekleniyor. Yapı Kredi Emeklilik Genel Müdürü Taylan Türkölmez, “Bugün bir yandan daha yaygın bir şekilde tüm segment ve kitlelere ulaşabilecek yeni yapılanmalar üzerinde çalışırken, diğer yandan bugüne kadar başarıyla sürdürdüğümüz segmentlere yönelik kişilerin tasarruflarındaki bireysel emeklilik payını artırıcı stratejimizi geliştirmeyi planlıyoruz” diye konuşuyor. Garanti Emeklilik ise halihazırda en çok katılımcı sayısına sahip ikinci şirket konumunda. Garanti Emeklilik Genel Müdürü Cemal Onaran, yeni dönem planını şöyle özetliyor: “Emeklilik sisteminde mevzuat değişikliği oldu. Biz de planlarımızı buna göre revize ettik. Temel stratejimiz ise değişmiyor. Garanti Emeklilik bu yıl sisteme katılan her dört kişiden birisinin tercihi oldu. Sektörün en hızlı büyüyen şirketi olmaya önümüzdeki dönemde de devam edeceğiz.”

TAYLAN TÜRKÖLMEZ / YAPI KREDİ EMEKLİLİK GENEL MÜDÜRÜ
"YABANCILAR FARKLILIK GETİREBİLİR"
BANKASÜRANS ETKİLİ
Sıralamada değişiklik yok. 4 büyük şirket fon büyüklüğünde pazarın yüzde 75'ini, sözleşme sayısında da yüzde 70’ini oluşturmaya devam ediyor. Diğer taraftan özellikle bankasürans ilişkisi olan orta ve küçük ölçekli şirketler de sektörün gelişiminin üzerinde büyüme oranları sağlıyor. Uzun süredir, bankasürans dağıtım kanalı güçlü şirketler ciddi büyümeler sağlamış durumda ve bundan sonra da bu oluşumun devam edeceğini söyleyebiliriz.~
VAKIF VE SANDIKLARA DİKKAT
Sıralamada değişiklik olmasına yol açabilecek en önemli unsur, vakıf ve sandık aktarımları olacaktır. Mevzuattaki olumlu gelişmeler, vakıf ve sandıkların emeklilik yükümlülüklerini BES’e aktarmasını daha da fazla teşvik etmeye başlamış durumda. Gerçeği söylemek gerekirse yeni teşvikler ile vakıf ve sandıkların üyelerine sunduğu emeklilik hizmetini bireysel emeklilik aracılığıyla yönetmesinden daha iyisi yok. Bu durumun farkında olan vakıf ve sandıklarımız çalışmalarını sürdürüyor. Sözün özü, bu aktarımların hangi şirketlere yapılacağı önemli. Bu durum sıralamada değişikliklere yol açacaktır.
FARKLILAŞMA ZOR
Bankaların sigorta ve emeklilik şirketi iştiraklerini çok uluslu yabancı sigorta şirketlerine satmasıyla yabancıların sektördeki ağırlığının arttığı bir gerçek. Tabii ki işin uzmanı sigorta gruplarının bu şirketleri satın alması, yaklaşım ve ürün farklılıkları yaratacak. Ancak, bir taraftan kesintilerin bu kadar düştüğü, diğer taraftan yüzde 25’lik devlet katkısıyla tüm şirketlerin aynı faydayı sunacağı bir ortamda, şirketlerin ürünleri birbirine benzeyecek ve farklılaşma olmayacak. Farklılaşma, müşteriye hizmet, diğer bir deyişle satış sonrası hizmetlerde yaşanacak.

MEHMET BOSTAN / EGM BAŞKAN
"ŞİRKET SAYISI YENİDEN AZALABİLİR"
REKABETİN 3 KURALI
Bireysel emeklilik sistemi doğası gereği oldukça rekabetçi bir yapıya sahip. Rekabet hem şirketlerin büyüyen pazardan daha fazla pay alması hem katılımcılara daha iyi hizmet sunmak şeklinde oldukça yoğun yaşanıyor. Bu rekabet ortamı artarak devam edecek. Piyasaya giren yeni oyuncular doğal olarak yeni satışlardan daha fazla pay almak için var olan şirketlerden daha iyi hizmet sunmak, daha uygun maliyetlerle katılımcılara ulaşmak ve marka bilinirliği yaratmak için çaba gösterecek.
YENİ DÖNEM
Yeni kurulan ve kurulacak şirketlerin sektörde rekabeti artırması, en azından durağanlığa izin vermemesi açısından faydalı. Bununla birlikte ekonomik gereklilikler nedeniyle belirli büyüklüğe ulaşmak ve sürdürülebilir büyüme açısından, yakın gelecekte bir grup şirketin birleşme veya satın alma yoluyla sektörden ayrılacağını düşünüyorum. Halen bazı emeklilik şirketlerinin ölçekleri nedeniyle sürdürülebilirliğin ve rekabet avantajının olmadığı görülüyor. Şirketler, teşvik yapısının değişmesinin ardından strateji değişikliğine gitmedikleri takdirde birkaç şirketin konsolidasyona gitmesini veya el değiştirmesini beklemek doğal.